Iwaki leidt NPO bijna abstract-muzikaal Stuttgart-ballet stuurloos na dood van John Cranko Diverse foto-exposities B ME PROPAGANDA AVOND HSL NOVA-cursus tl voor beginners Mn 3l uit Dinslaken in Haarlem Oscar Espla overleden Beroemd leider blijkt onvervangbaar Wandtekeningen ontdekt van Michelangelo Valeri Gradow revancheert zich in toegift Archeologische vondst ,Die neuen Leiden des jungen W.” WOENSDAG 197 6 11 7 JANUARI KUNST 10 4 Onder redactie van J.P. Bos VsK.3 door Conrad van de Weetering HAARLEM. Het concert, dat dinsdagavond door het Noordhol- lands Philharmonisch Orkest in het Haarlemse Concertgebouw werd gegeven, stond onder leiding van de Japanse gastdirigent Hiroyuki Iwa ki. STUTTGART. Het Stuttgart- ballet is het beste van Duitsland. Dit is te danken aan John Cranko, die er in 1961 de leiding van kreeg. Drie jaar geleden overleed John Cranko. Zijn ballet is echter nog steeds het beste van Duitsland, maar het is de vraag hoe lang dat zo blijft. IN ONZE OMGEVING zijn verscheidene foto-exposities te bezichtigen en worden manifes taties op foto- en filmgebied voorbereid. van jeugdfotoclub HET OGENBLIK O ZillfeJ k W Oostduitse maatschappijkritiek gaat in spijkerbroek gekleed P. ZWAANSWIJK. JAC. HEIJER heeft Cranko te danken JOHN CRANKO groep terugbracht Amerikaanse tourney Hoekje in Amsterdam uit de collectie van Harry Kleyn. Edgar is niet prodüktief. Werkschuw tuig. Dat is in een socialistische staat niet zozeer een randverschijnsel als wel een hoofdzonde. Het stuk van Plenzdorf heeft in de DDR een veel zwaardere lading dan in het Westen. Het heeft daar MADRID (AFP). Gisteren is in Ma drid de Spaanse componist en musico loog Oscar Espla op 86-jarige leeftijd overleden. Espla, die cantates, psalmen, balletmuziek en opera’s heeft geschre ven, kreeg bekendheid door de ontwik keling van een Arabisch aandoende octo- tonale toonladder. De blauwe grot heet zo vanwege unie ke belichting die wordt veroorzaakt door reflecterend licht dat de 30 meter hoge grot van onder het wateroppervlak bin nenvalt. De grot kan alleen vanuit zee door een kleine opening worden betre den en werd ontdekt in het begin van de negentiende eeuw. De vondsten van dinsdag bewijzen dat de oude Romeinen de grot kenden en dat zij deel uitmaakte van een keizerlijk villacomplex. 10849, omen rems, liden. De bezoekers wordt de gelegenheid geboden de in hun ogen „beste foto” aan te wijzen. De maker van deze foto ontvangt na afloop van de ten toonstelling de door de gemeente Heemstede beschikbaar gestelde wis- selbeker, terwijl de betreffende foto onder degenen, die erop gestemd heb ben, wordt verloot. Geëxposeerde fo to’s kunnen ook worden aangekocht. De officële opening wordt verricht door de burgemeester van Heemstede, jhr. W. H. D. Quarles van Ufford, op vrijdag 9 januari om acht uur ’s avonds. De tentoonstelling is daarna dagelijks geopend van 11 tot 17 en Mede door het verwerken van folklo ristische thema’s uit Espla’s geboorte streek, komt zijn werk cp de niet- Spaanse luisteraar weinig Spaans over. Espla was behalve componist ook mu- sicograaf en ingenieur. Hij was lid van de Spaanse Academie van schone kun sten en gaf zijn naam aan een internati onale muziekprijs. EEN FILMCURSUS VOOR begin ners wondt op drie maandagavonden georganiseerd door de NOVA (Neder landse Organisatie van Amateurfil- mers) in de ontspanningszaal „Onder de Hanebalk”, Peperstraat 36 in Be verwijk. De eèrste avond heeft reeds plaats gehad, de beide andere zijn op 12 en 19 januari. Cursusleider is de ervaren amateurfilmer A. K. Kooy, die de deelnemers vertrouwd zal maken met de mogelijkheden van voornamelijk vakantie- en familiefilms. Er is gele genheid tot het stellen van vragen. Op de laatste avond kunnen ook zelfgemaakte filmpjes worden méege- bracht, die gezamenlijk worden be sproken. Aan het eind van de cursus krijgen de deelnemers een schriftelij ke samenvatting van alle behandelde punten mee. De totale kosten bedra gen 25. Als een trein met een enorme vaart raast de groep nog voort maar dan wel zonder locomotief. De nieuwe locomo tief, Glen Tetley (die ook enige tijd artistiek leider was van het Nederlands Dans Theater), heeft de grootste moeite de trein voor te blijven en weet tot nu toe nog maar weinig aan de vaart toe te voegen. nauwgezetheid en door zorgvuldige aan klacht voor de betekenis van de instru mentale timbres, die herinneringen op riepen aan het wezen van meester-orga- nist en improvisator César Franck. gedachte bij doorgaan op dezelfde voet, wel zonder Hierdoor In het radioprogramma NOS-cultuur vrijdagavond 9 januari op Hilversum II zal na een concert uit Stuttgart aandacht worden besteed aan de won derbaarlijke ontwikkeling die het bal let in Stuttgart de laatste 15 jaar onder leiding van John Cranko heeft beleefd. vieler zijn g en „Wie niet eet, werkt niet” is de stelling van Edgar Wibeau en hapt in een gevonden groene kool. Op de foto Rimbert Spielvogel als Edgar en Karin Gehrung als Charlie in „Die neuen Leiden des jungen W.” van Ulrich Plenzdorf. HAARLEM.„Leven zonder spijker broek is toch niet mogelijk”, roept de jonge Edgar Wibeau uit, wanneer hij zich voorstelt aan het publiek. Hij is de hoofdpersoon uit het toneelstuk „Die neuen Leiden des jungen W.” van Ulrich Plenzdorf. Het stuk wordt in ons land gespeeld door de Burghof Bühne uit Dinslaken (Bondsrepubliek) op touroee voor het WIKOR. Gisteren ging het stuk in een met scholieren gevulde stads schouwburg te Haarlem. Leven zonder spijkerbroek is al weer enige jaren mo gelijk in ons land, maar deze hippe Edgar is een Oostduitse jongen, burger in een socialistische staat, waar de spij kerbroek nog steeds het meest begeerde teken is van onafhankelijkheid en indi vidualisme. zijn vele prijzen en onderscheidingen toegekend, onlangs nog in het kader van „Amsterdam 700”. Drie van zijn werken werden in het Van Goghmu- seum ten toon gesteld; deze zijn nu ook in Hotel Schiphol Frommer te zien. Nog tot 10 januari, de hele dag door. In het Oude Slot van Heemstede (Ir. Lelylaan) geeft traditiegetrouw de bekende piaatseliijke jeugdfotoclub „Het Ogenblik” allen die de amateur- fotografie een goed hart toedragen in de maand januari de gelegenheid kennis te nemen van datgene, wat er op dit moment door haar leden wordt gepresteerd. En die prestaties zijn veelomvattend. Op deze expositie, die van 10 t.m. 25 januari wordt gehou den, is deze keer een opvallend groot aantal kleurenfoto’s te zien, die door de (jeugdige) leden geheel zelf zijn afgewerkt. Daarnaast is er het tradi tionele zwart-wit-werk tezien, zowel van enkele bijzonder getalenteerde leden als van een groep beginners. In totaal worden circa 100 foto’s geëxpo seerd. Nieuw op deze tentoonstelling is de vertoning van een aantal korte ge- luidsdiaseries, vervaardigd door in to taal 15 a 20 leden, in leeftijd varië rend van 12 tot 20 jaar. Deze series kan een bepaalde educatieve waarde niet ontzegd worden. We noemen in dit verband de serie „Van op de bus tot in de bus” (afgestemd op leerlin gen van de eerste klassen van het basisonderwijs) en een reeks opgeno men in een bejaardentehuis. Hoe „Het Ogenblik” werkt wordt de bezoekers duidelijk bij de projectie van de serie „Een blik op Het Ogenblik”. In het bekende AVRO-televisiepro- gramma „Stuif-es-in”, dat zaterdag 10 januari a.s. vanuit Roermond wordt uitgezonden, wordt dez eserie getoond (Ned. I, 16.30 uur). van het communisme. Hip nonconformis- me en „werkschuwheid” heeft hier een heel andere zin en functie. Het gevaar bestaat dat Plenzdorfs maatschappijkri tiek een heel andere betekenis krijgt dan bedoeld is. Het werkt de opvatting in de hand dat wij ons hier nu ook maar niet meer druk hoeven te maken voor het socialistische ideaal, omdat de jeugd hier zoveel lijkt op de jeugd daar in het Oostblok. Het gezelschap uit Dinslaken geeft overigens een aantrekkelijke voorstelling van Plenzdorfs stuk. Op het toneel staan alle stukken decor gereed om de ver schillende lokaties waarin het spel zich af speelt kleur te geven. De spelers sjou wen ze zelf af en aan. De hoofdfiguur staat voortdurend in direct contact met de zaal. Dat geeft het geheel een sym pathieke onnadrukkelijkheid. De manier van spelen past zich daarbij gemakkelijk aan. Rimbert Spielvogel en Karin Geh rung spelen de hoofdrollen heel kundig en met zichtbaar plezier. Regisseur Jo- hannes-Erwin Backhaus heeft het geheel prima in scène gezet, waarbij vooral de liefdesscènes zo origineel en natuurlijk geregisseerd zijn, dat de 18e-eeuwse vormelijkheid, waaraan Werther en Charlotte zich bij Goethe moesten hou den (één kusje slechts), heel aannemelijk worden bij de eigentijdse Edgar en Charlie. duktiviteit en een conformistisch gedrag in een consumptiemaatschappij, die zich ook in Oost-Duitsland heeft ontwikkeld. In het stuk, dat gebouwd is met de techniek van een filmscenario waarin heden en verleden door elkaar lopen, zien we hoe Edgar maatschappelijk vastloopt. Hij pleegt geen zelfmoord zo als de jonge Werther, maar sterft min of meer per ongeluk. Wanneer hij een elektrische verfspuit wil monteren, elec- trocuteert hij zichzelf. Heel knap heeft Plenzdorf de mentaliteit van Goethé’s Werther in het heden vertaald. De ont ploffing bij het monteren van die verf spuit heeft een wijdere betekenis dan een toevallig voorval. Het is of Plenz dorf een ontploffing voorstelt als oplos sing van een vastgeroeste samenleving waarvan volgens hem sprake is in Oost Duitsland. Zonder een spoor van gewild snobisme laat Plenzdorf zijn hoofdfiguur teksten van de oorspronkelijke Werther citeren in een bandrecorder, waarvan hij de bandjes opstuurt, naar zijn vriend Willie. Edgar heeft de voor hem onbe kende roman van Goethe bij toeval gevonden op een wc, of all places. Ik twijfel echter aan het nut om het stuk van Plenzdorf in het Westen op te voeren, omdat er een wezenlijk verschil is tussen de socialistische staat, waarin het zich af speelt, en onze burgerlijke samenleving die (zo heel anders dan Edgar denkt) wel degelijk en in meer derheid twijfelt aan het bestaansrecht De overrompelde toehoorders reageer den met langdurige, laaiende bijval, wel ke Valery Gradow ertoe bracht een solo-vioolcompositie van de beroemde Belgische virtuoos Eugène Ysaye als toe gift te spelen. Met dit uiterst veeleisende stuk kon de solist zich zelf zijn in een ongedwongen contact met de muziek en zo kwam hij tot een waarlijk schitteren de prestatie, die zijn uitzonderlijke kwa liteiten als vioolvirtuoos in het volle licht plaatste. Na de pauze leidde Hiroyuki Iwaki met grote beheersing de uitvoering van de Symfonie d kleine terts van César Franck. Ook nu viel zijn directie op door een haast abstract-muzikale be nadering van de muziek en haar wer king met toegespitste geweldige dynami sche expansies en monumentale opbouw met zakelijk artistieke berekening. De uitvoering muntte daardoor uit in van 19 tot 21 uur. De toegang is vrij. Het Oude Slot te Heemstede is vanaf het Haarlemse NS-station te bereiken met buslijn 1 (richting Heemstede, uitstappen eindpunt Slotlaan). In het Singer Museum in Laren is „The Best Hamilton” ten toon gesteld, een collectie foto’s van de beroemde Engelse fotograaf David Hamilton. De collectie is de jongste aanwinst van de Peter Stuyvesant Stichting, die tracht beeldende kunst te integreren in de dagelijkse werksfeer. Het thema van Hamiltons werk is de broze en boeiende schoonheid van ontluikende vrouwelijkheid in een geheel eigen werkelijkheid in beeld gebracht. Toen de collectie dichter bij huis is geëxposeerd, hebben wij er in deze rubriek al aandacht aan besteed. Wie haar alsnog wil zien, kan nog tot en ,met 18 januari in het Singer Museum terecht. Dagelijks (behalve maandag) van 10 tot 17 uur. - CAPRI (Reuter). Duikers hebben gisteren van de bodem van de „blauwe grot” bij Capri een aantal Romeinse beeldhouwwerken aan de oppervlakte gebracht. Onder de vondsten zjjn een marmeren beeld van een zeegod, waar schijnlijk Neptunus en een offertafel. De romantiek was niet een exclusief voor de negentiende eeuw bestemd ver schijnsel, getuige bijvoorbeeld ’t sprook- jesblijspel „Midzomernachtsdroom”, dat Shakespeare in 1597 schreef en waar voor Felix Mendelssohn Bartholdy de toneelmuziek componeerde, waarvan Iwaki de Ouverture, het Scherzo, de Nocturne en de Bruiloftsmars ter vertol king had gekozen. Bij de Interpretatie van deze delen heeft de dirigent uit "Mendelssohns mu ziek het sfeerbrengde element gebannen en in muzikaal-objectieve zin het orkest geleid en gebracht tot uitvoeringen, die een onverhulde klankenrealiteit werden bij de overwogen opbouw van de struc tuur. De romantische fantasie trad hier voor bescheiden terug op de achter grond, zelfs bij de Nocturne, waarvan de hoornsolo met sonore toon door hoornist Ronald Applegate gespeeld werd. Na de uitvoering van de „Midzomer- nacht”-muziek betrad de Russische vio list Valery Gradow het podium voor de vertolking van het geliefde Vioolconcert in e kleine terts van Mendelssohn. De violist gaf blijk van een nogal gespan nen, onevenwichtige relatie tot het toch zo fijnzinige werk, waarvan de muziek nu schade leed door onzuiverheid en verrafelde tekening als gevolg van een nerveuze, bezeten virtuoze aanpak, die het orkest voor een onmogelijke begelei- dingstaak stelde. wikkelingen van de hedendaagse dans- middelen. Ten derde: John Cranko was in veel opzichten een onmatig mens. Onmatig in de drank (toen na een verkeersongeluk een bloedproef bij hem een promillage van 1,8 opleverde, was zijn reactie: „Wat een geluk, het was maar 1,8, ze hadden geen gunstiger avond kunnen vinden”). Onmatig in de liefde, die op het laatst bijna ontaardde in doodsdrift, wat in al zijn balletten in kleuren en gebaren aan het licht komt (het eindeloze onverbid delijke gevecht tussen Katharina en Pe- truchio in De getemde feeks, de ideale liefde in het begin en de keiharde afwij zing aan het slot tussen Tatjana en Onegin in Eugen Onegin, enz.). Het publiek vindt dit soort felle lief desuitbarstingen altijd verrukkelijk, vooral als ze met zoveel lichamelijk geweld gepaard gaan als bij Cranko. In zijn ballet Spuren (gemaakt naar aanlei ding van een bezoek aan de Sowjet-Unie waar hij zich erg opgewonden had over het lot van de Panovs, twee Joodse dansers die in Leningrad ontslagen en gepest werden omdat ze een uitreisvisum naar Israël hadden aangevraagd en dat de relatie weergeeft tussen familieleden thuis en een man in een concentratie kamp dat zowel in Rusland, Duitsland als bijvoorbeeld in Chili zou kunnen liggen) zien we onder andere de span ning tussen de doodsdrift van de man in het kamp en zijn aan zijn familie thuis ontleende levensrang. John Cranko is nu dood. De eerste zijn medewerkers was: maar dan steeds nieuwe balletten, zou het Stuttgart-ballet een museum worden en dat wilde men niet. De leerlingen van Cranko, John Neu- meyer (die nu artistiek leider van het ballet in Hamburg is) en Jiri Kylian (nu bij het Nederlands Dans Theater) zouden in hun werk te veel op Cranko lijken en steeds met hem vergeleken worden, wat niet gunstig zou zijn. Maar een man als Glen Tetley, die al een gastchoreografie bij de groep gemaakt had, maar op een totaal andere manier werkt dan Cranko hij is van huis uit een moderne danser terwijl Cranko van oorsprong een klas sieke danser is) gaf men goede kansen. Hij had voor andere groepen al een groot aantal balletten gemaakt waaruit hij kon putten en hij had internationaal een bekende naam. Ik zag van Tetley in Stuttgart een voorstelling met de hier bekende chore ograaf Pierrot Lunaire, dat ver boven alle eerder geziene versies uitsteeg door de menselijke interpretatie vol zelfspot en aangrijpende dramatische clownerie van Egon Madsen. Een tweede ballet op het programma is „Greening” op muziek van Arne Nordheim waarin Tetley tot schitterend doorgecomponeerde combi naties kwam, die ik nooit van hem verwacht had en die hij vermoedelijk te danken heeft aan het schitterende in strument dat John Cranko van het Stuttgart-ballet heeft gemaakt. Het derde werk, een soort uitsmijter, was zo beneden ieder aanvaardbaar peil, dat het door alle critici in de grond is geboord. Ik wil er de naam niet eens van noemen. Er wordt over gekankerd. Verschillende mensen verlaten de groep. Tetley is niet vriendelijk voor iedereen van ster tot werkster zoals Cranko, maar men houdt hem de hand nog boven het hoofd, er is immers voorlopig nog niemand anders en het Stuttgart-ballet is nog steeds het beste ballet van Duits land. Men weet van deze orkestleider, dat hij een bijzonder grote belangstelling heeft voor muziek van onze tijd en dat hij zelfs een der voorvechters van de avant-garde genoemd kan worden. Voor dit concert echter had Iwaki zijn aan dacht gericht op werken uit de negen tiende eeuw, waarin de romantiek het karakter der muziek nadrukkelijk zou gaan bepalen, alsmede de ontvankelijk heid hiervoor van de muzikale mens. aan zijn avondvullende balletten zoals „Romeo en Julia”, „Eugen Onegin” en „De getemde feeks”, maar ook onze sterren Marcia Haydée, Richard Cragun, Birgit Keil en Egon Madsen zijn hier geweldig geliefd. Toen Cranko omkwam hij stikte in 1973 in het vliegtuig dat de groep terugbracht na zijn derde Amerikaanse tournee was de hele stad in de rouw. M^ar de groep heeft besloten alle krachten samen te bunde len en verder te gaan, ook al is de nieuwe directeur natuurlijk geen Cran ko”. Wat was nu de kracht van deze John Cranko, die in Zuid-Afrika werd gebo ren, in Engeland zijn balletopleiding kreeg en in Duitsland één van de vele stedelijke opera-balletgroepen tot wereld roem bracht? In de eerste plaats de enorme inzet en liefde die hij voor zijn medewerkers had, die blindelings op hem vertrouwden en voor hem door het vuur gingen. Hij zag kans het kleinste snippertje talent in iemand te herkennen en op te kweken. Ten tweede: zijn vertellerscapaciteiten. Zijn grotere balletten zijn nauwelijks modern van vorm te noemen. Het zijn gewoon vertellende, goed gecomponeerde choreografieën waarvoor hij, omdat er zo weinig avondvullende muzieken be staan, eenvoudig door zijn dirigent kor tere stukken van bekende componisten (Scarlatti, Tsjaikovski) met elkaar liet combineren. Zijn voor het vertellen ge bruikte techniek is echter wel uiterst modern en maakt gebruik van alle, ont- ROME (DPA). In het complex van de kerk van San Lorenzo in Florence zijn onder een verflaag grote wandteke ningen aangetroffen, die volgens kenners waarschijnlijk gemaakt zijn door Michel angelo. De tekeningen werden gevonden in een kelderruimte onder de apsis van de „nieuwe sacristie” van San Lorenzo, waarin zich de beroemde door Michelan gelo vervaardigde grafmonumenten voor de Medici’s bevinden. In een van de tekeningen menen des kundigen een opgestane Christus te her kennen en in een andere Zacharias. In een andere ruimte van de apsis waren enige tijd geleden al wandtekeningen ontdekt die worden toegeschreven aan leerlingen van Michelangelo. Dat is hem niet kwalijk te nemen want het overnemen van een ballet in volle vaart is niet eenvoudig we we ten dat van het Nationale Ballet toen Sonia Gaskell vertrok, van het Engelse Royal Ballet toen Ninette de Valois de teugels overgaf, en iedere balletkenner houdt zijn hart vast wat er met het New York City Ballet gaat gebeuren als George Balanchine er niet meer is, of met het Ballet van de twintigste-eeuw uit Brussel als Maurice Béjart er de brui aan zou geven. Zijn roem heeft Cranko te danken dan ook heftige discussies ontketend. Tot voor enige jaren was het in de DDR niet mogelijk openlijk te erkennen dat er zo iets als een spijkerbroek-mentaliteit be stond, laat staan kón bestaan. Plenzdorf bewerkte voor het stuk, dat ook als roman is verschenen, de bekend ste roman van Goethe over „het lijden van de jonge Werther”, een vroeg-ro- mantische held. Werther pleegt zelf moord, omdat hij zijn geliefde Charlotte niet kan krijgen die met een ander trouwt. Die ander heet in de bewerking Dieter en is een oppassende jonge DDR- burger die studeert en de werken van Marx, Engels en Lenin in de boekenkast heeft staan. In het Westen zou dat andersom zijn. Daar zou Edgar dergelij ke werken op de plank hebben. Nu is het opmerkelijk dat deze kritische jon gen niets tegen Marx en Lenin heeft. Hij zegt zelfs, dat geen zinnig mens meer iets tegen het communisme kan hebben. Edgar heeft echter kritiek op wat hij noemt „al het andere”, dat wil zeggen een automatisch geloof in pro- HOTEL SCHIPHOL FROMMER (Oude Schipholweg 181, Badhoeve- dorp) stelt elke maand een kunste naar in de gelegenheid in zijn hoofd gebouw te exposeren. Niet in een afgescheiden ruimte, maar midden in het volle bedrijfsleven. De bedoeling is dat deze exposities er toe bijdragen kunst te integreren in het dagelijks leven. In de laatste maand van het jaar waarin Amsterdam zijn zeven honderdste verjaardag vierde, begon een tentoonstelling van een fraaie collectie opnamen van de hoofdstad van fotograaf Harry Kleyn. De expositie omvat een zestigtal foto’s van Amsterdams meest sfeer volle plekjes alle in zwart-wit om dat Kleyn dit meer dan de kleuren- techniek, als een uitdaging aan zich zelf beschouwt en meent dat dit de toeschouwer meer mogelijkheden biedt de eigen fantasie te laten mee- splen. Harry Kleyn, die met zijn studio in Amsterdam gevestigd, OP DE AGENDA van de Haarlem se Smalfilm Liga staan voor deze maand twee belangrijke bijeenkom sten. Op vrijdag 9 januari ’s avonds om acht uur, houdt de dlub in de zaal van het Jeugdhuis aan de Don- kerelaan in Bloemendaal een propa- ganda-avond. Deze heeft een vierledig doel. Amateurs die reeds langer fil men, doch nog wat meer van hun hobby willen weten, kunnen een toe lichting krijgen, waarbij films van HSL-leden worden geprojecteerd. Men kan zelf films meebrengen die, indien men dat wil, besproken kun nen worden. Verder wordt getoond hoe lassen worden gemaakt en wat er mogelijk is op het gebied van geluids- toepassing. Tenslotte zal er propa ganda worden gemaakt voor het lid maatschap van de HSL. Aan het bezoeken van deze avond zijn geen kosten verbonden. De tweede bijeenkomst van de HSL is op 23 januari de filmmanifestatie „Cinefleur” in het wijkcentrum ’t Schalkererf aan de Bernadottelaan. Aan deze wedstrijd nemen amateur- cineasten uit Aalsmeer, Noordwijk en de Bollenstreek deel. De films wor den door een jury van HSL-leden beoordeeld. Drie clubs zenden elk drie films in met totaal 30 minuten projectietijd als maximum. r tób

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1976 | | pagina 11