Niemand in huidige China heeft zijn binnen- en buitenlandse ervaring
Andere houding van
VS tegenover Israel
NIET-ROKERS IN OFFENSIEF
a
te.— -I
13
V R IJ D A G
9
1976
JANUARI
BUITENLAND
Groot diplomaat
Grote tournee
Vetorecht
r
J.
9
Zi .^1
_a* V
(Van onze redacteur in Washington,
mr. H. Lei’felaar)
Opvolging
Voor- en tegenstanders
NEW YORK (DPA) „Een ro
ker kussen staat gelijk aan het af
likken van een smerige asbak”, „In
mijn auto wordt niet gerookt” en
„Rokers stinken”. Plakkers met
dergelijke teksten verschijnen de
laatste tijd in steeds grotere aan
tallen in de Amerikaanse steden,
waar men er niet eens meer van
opkijkt als op congressen plotseling
iemand opstaat, rokers om hem
heen sigaret, sigaar of pijp uit de
mond trekt en dan schielijk ver
dwijnt. Dan heeft men bezoek ge
had van de „rokersboeman”, een
nieuwe vinding van degenen die
vinden dat zij nu lang genoeg in de
walm van hun rokende medemen
sen hebben gezeten.
12
Tsjoe En-lai is onvervangbaar
(Vervolg van pagina 1)
versiteit van Kyoto.
een
wordt
schade
van
Tijdens de veelvuldige koerswjjzigin-
Tsjoe en partijvoorzitter Mao Tse Tung.
aan
Tsjoe En-lai door de jaren heen: (van
boven naar onder) in 1938 als generaal
in het leger; in 1946 tijdens een rege-
rings-conferentie; in 1955 als premier op
bezoek in India; in 1966 op bezoek in
Roemenië
De Amerikaanse regering stelt zich
echter op het standpunt dat zij geen
vete kon uitspreken over de Palestijnse
deelneming, omdat het een procedure-
kwestie betrof. Niettemin is Washington
Tsjoe En-lai is - net als Mao en een groot deel van de andere Chinese
topfiguren - nog geboren in de 19e eeuw. Hij stamt uit een familie van
mandarijnen, de „geletterden”, die onder de keizers het bestuur voerden.
Zijn „klassieke” opvoeding geschiedde grotendeels door een grootvader
en enkele ooms. Na de „republikeinse” revolutie van 1911 kwam hij op
de middelbare school in aanraking met de ideeën van Soen Yat-sen. Ver
volgens vertrok hij naar Japan om zijn studie voort te zetten aan de uni-
Hij wordt directeur van de politieke
afdeling van het nationalistische leger
en de daarbij behorende militaire acade
mie, Wahmpoa. Als zodanig is hij de
naast medewerker van Soen Yat-sens
opvolger Tsjang Kai-sjek, maar tevens
leermeester van het merendeel der com
munistische veldheren, die hem later in
de burgeroorlog zullen verslaan zoals
de jonge Lin Piao. In deze periode
trouwt hij met Teng Ying-chao, die net
als hijzelf een steeds belangrijker rol
binnen de communistische partij speelt.
Hun huwelijk blijft kinderloos.
De juristen hebben een vette kluif aan
de „opstand van de niet-rokers” gekre
gen. Steeds vaker moeten rechtbanken
zich buigen over zaken waarin niet-
rokers hun recht op frisse lucht eisen.
Werknemers in kantoren en fabrieken
klagen dat zij hun werk niet goed kun
nen doen omdat zij in de „uitlaatgassen”
van rokende collega’s moeten zitten en
etn bezoeker van een stadion heeft bij
een rechtbank uitvaardiging van een
rookverbod gevraagd omdat hij tijdens
een sportevenement frisse lucht wil ina
demen en niet de rook van mede-bezoe-
kers.
Hoewel Tsjoe En-lai zich al in een
zéér vroeg stadium bij de beweging
aansluit, verpersoonlijkt hij in de ogen
van velen alles waartegen deze zich
richt. Hij komt uit een „gegoede” fami
lie, neemt een centrale plaats in de
bureaucratie in. Hij heeft alle stormen
in de partij overleefd, en heeft de naam
een behendig politicus te zijn - pragma
tisch en realistisch. Hij is tijdens zijn
veelvuldige buitenlandse reizen steeds in
contact geweest met de verfoeide „reac
tionairen, imperialisten en revisionisten”.
Of de rokers bereid zullen zijn wat
meer rekening te houden met hun niet-
rokende medemens is nog de vraag. De
waarschuwingen negerend van terzake
deskundigen dat roken zeer schadelijk is
voor de gezondheid, ook van niet-rokers,
puften de Amerikanen in 1975 ongeveer
600 miljard sigaretten de lucht in. Dat
was circa 1,2 percent meer dan het jaar
daarvoor en ondanks economische terug
gang en verhoging van de prijs van
sigaretten.
er niet in geslaagd Israel tot andere
gedachten te brengen.
Tussen 1950 en 1953 onderhandelt
Tsjoe En-lai met de Sovjet-Unie over de
Russische ontwikkelingshulp. In 1953 en
1954 speelt hij een centrale rol bij de
onderhandelingen, die een einde maken
aan de Koreaanse en de Vietnamese
oorlog. In 1955 is hij (met Nasser, Neh-
roe en Soekarno) een van de bezielende
krachten achter de eerste Afro-Aziati-
Het is dan ook niet verwonderlijk dat
- nadat in de eerste fase president en
partij-secretaris Lioe Shao-chi ten val is
gebracht - de radicale en ultra-linkse
krachten hun aanvallen concentreren op
Tsjoe En-lai. Mao houdt hem echter de
hand boven het hoofd en in de loop van
1967 en 1968 diskwalificeren de extre
misten zich. In de volgende jaren is het
opnieuw de premier die de terugkeer
naar het gewone leven organiseert en
ervoor zorgt dat de opgelopen economi-
nistische Partij. In 1962-’63 wordt het
dispuut voor het front van de andere
naties voortgezet. In China zelf zoeken
de critici van Mao’s „Grote Sprong”
steun bij de Sovjet-Unie. Maar vanaf
1965 lanceren de maoisten een ideolo
gisch tegenoffensief in de vórm van de
Culturele Revolutie.
De militante niet-rokers in de Vere
nigde Staten hebben de rokers de oorlog
verklaard. De tijd dat de niet-roker
Wanneer in 1970 en 1971
radicale ideoloog Tsjen Po-ta
In 1926-’27 maakt Tsjang Kai-sjek
plotseling een einde aan de samenwer
king van de nationalistische KMT met
de communisten. Hij laat tientallen
mensen arresteren. Eén van hen is Tsjoe
En-lai, die echter kort daarop weer
wordt vrijgelaten. Ditmaal geeft hij
scholing aan het opleidingsinstituut van
de boerenbeweging, dat wordt geleid
door Mao Tsetoeng. Hij speelt een be
langrijke rol in de beroemde Nanchang-
opstand, in de vorming van de eerste
„Sovjets” in de provincie Kiangsi, in de
Lange Mars naar het bergland Yenan. In
deze moeilijke tijd hebben de commu
nistische partij en het leger grote moeite
zich te herstellen van de slagen die hun
worden toegebracht.
Dat begint al in 1936. De communisten
stellen aan de nationalisten voor om de
strijdbijl te begraven en zich gezamen
lijk teweer te stellen tegen Japan.
Tsjang Kai-sjek weigert, maar wordt
daarop door zijn eigen generaals van het
bed gelicht (bij de betreffende residentie
in Sian laat men de bezoekers nu nog de
muur zien, waarover hij - naar men
vertelt - „zonder pyamabroek” trachtte
te ontsnappen). Tsjoe En-lai treedt als
bemiddelaar op tussen de nationalisten,
en de overeenkomst met de communis
ten wordt gesloten.
Wanneer de Arabische gedelegeerden
er echter in zouden slagen om de Veilig
heidsraad zijn vorige resolutie te laten
amenderen, zodat de Palestijnen wél als
volwaardige gesprekspartners aan het
debat kunnen deelnemen, zal de Ameri
kaanse regering zonder twijfel van zijn
vetorecht gebruik maken.
Van belang is dat Israel er onlangs op
heeft aangedrongen om de Geneefse
conferentie te hervatten, maar zonder
vertegenwoordigers van het Palestijnse
bevrijdingsfront, terwijl Egypte ook de
gesprekken in Genève wilde hervatten,
maai met deelneming van de Palestij
nen. Deze standpunten lijken een moge
lijkheid te openen voor diplomatieke
manoeuvres waarbij, het erom zal gaan
hoeveel het Israel eraan gelegen is om
de Veiligheidsraad buiten de onderhan
delingen te houden.
Diplomaten in kringen van de Vere
nigde Naties verwachten dat het debat
in de Veiligheidsraad zal ontaarden in
wederzijdse beschuldigingen en propa
ganda zonder dat er wezenlijke en bin
dende oplossingen gevonden zullen wor
den. Maar zelfs in dat geval zal het
gekrakeel een pluspunt voor de Palestij
nen opleveren, omdat zij voor het eerst
met de officiële status van waarnemers
zijn toegelaten tot een internationaal
lichaam.
Het ministerschap van buitenlandse
zaken werd al sinds 1958 waargenomen
door Tsjen Yi, maar ook deze heeft
zwaar onder de Culturele Revolutie ge
leden en is enige tijd geleden aan kan
ker overleden. Hij is opgevolgd door Tsji
Peng-fei, eveneens een oude rot in het
vak. Hij heeft een aantal plaatsvervan
gers, waarvan Tsjao Koean-hoea (die
zich vooral met de betrekkingen met het
Westen bezighoudt) de belangrijkste is.
Zij zullen in de toekomst de politiek
voortzetten waarvoor Tsjoe En-lai in de
afgelopen eeuw de grondslagen heeft
gelegd.
In kringen van Parijse communisten
kwam hij bovendien in aanraking met
een Vietnamese student, die hij zijn
„grote broer” noemde. Het was Ho Tsji-
minh. Tsjoe En-lai bezocht ook Duits
land, België en Engeland en legde zo al
vroeg de basis voor zijn talenkennis en
bereisdheid. Wanneer hij in 1924 weer
naar China terugkeert, vestigt hij zich in
Kanton: het centrum van de politieke
activiteit van de nationalistische Koeo
Min Tang-beweging en de ermee samen
werkende Communistische Partij.
In de Tweede Wereldoorlog blijft bij
de verbindingsman tussen beide helften
van het Chinese verzet. Na de capitula
tie van Japan is hij het die - samen met
Mao - probeert een definitieve coalitie
tot stand te brengen. Maar wanneer de
vijandelijkheden opnieuw uitbreken en
de communisten de nationalisten van
het vasteland naar het eiland Taiwan of
Formosa terugdrijven, is hij het ook die
in 1949 samen met Mao de architect is
van de Volksrepubliek - van de Grond
wet tot de bestuursstructuur. Vervolgens
is hij het, die als premier en tegelijk
minister van buitenlandse zaken niet
alleen de binnenlandse wederopbouw or
ganiseert, maar ook de buitenlandse po
litiek aanvoert.
WASHINGTON Het debat
over het Midden-Oosten dat maan
dag in de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties begint, kan het
begin van een nieuwe fase inluiden
voor de relaties tussen Israel en zijn
Arabische buren, en niet minder
voor die tussen Israel en de Ver
enigde Staten. Gedurende de afge
lopen maanden zijn er aanwijzingen
geweest dat Washington bezig is
zijn positie te wijzigen, niet zozeer
ten nadele van Israel als wel ten
gunste van de Arabische landen.
In 1959 reist Tsjoe En-lai nogmaals
naar Moskou om een nieuw verdrag
voor economische samenwerking te te
kenen. Maar nauwelijks zes maanden
later trekt Kroetsjev alle gedane belof
ten in en alle materieel en technici
terug. In de volgende jaren ontstaat het
„Chinese ontwikkelingsmodel” en de
breuk met de Russen. In 1961 loopt
Tsjoe En-lai demonstratief weg van het
22e Congres van de Russische Commu-
gen die daardoor ontstaan, verschilt
Tsjoe En-lai herhaaldelijk van mening
met Mao Tsetoeng en andere leiders.
Maar vanaf het moment dat men erin
slaagt zich te handhaven en te herstel
len, groeit de politieke eenheid. Hoewel
hij zich vele malen in de positie bevindt
om Mao naar de kroon te steken, zal hij
deze steeds op de achtergrond blijven
steunen. Zijn uitzonderlijke combinatie
van beginselvastheid en onderhande
lingsvaardigheid maakt hem tot degeen,
die vrijwel iedere grote regeling op bin
nen- en buitenlands gebied tot stand
heeft gebracht.
Al snel blijkt echter dat Moskou ook
Peking niet op voet van gelijkheid be
handelen wil. Wanneer Chinna in 1957-
58 het Russische ontwikkelingsmodel
loslaat, en de campagne tot de vorming
van landbouwcommunes en een „grote
sprong voorwaarts” lanceert (waarbij
Tsjoe zich geheel op de binnenlandse
politiek concentreert en de buitenlandse
zaken uit handen geeft) ontstaan scherpe
meningsverschillen.
Het belangrijkste signaal was dat de
Amerikaanse regering zich niet krachtig
verzette tegen de motie waardoor verte
genwoordigers van het Palestijnse Be
vrijdingsfront als waarne.mers zullen
deelnemen aan de beraadslagingen van
de Veiligheidsraad. Israel heeft Washing
ton dat kwalijk genomen en aangekon-
digd dat het de bijeenkomst van de
Veiligheidsraad zal boycotten.
Het was in dit zelfde tijdvak dat een
dozijn Nederlandse parlementariërs en
een handvol journalisten (onder wie on
dergetekende als GPD-verslaggever) zich
persoonlijk konden vergewissen van zijn
kwaliteiten. Ontspannen en geestig tus
sen zware vergaderingen door, goed
geïnformeerd en moeiteloos oversprin
gend in andere talen, maar desondanks
recht afstevenend op het doel, dat hij
zich voor deze ontmoeting had gesteld.
Op deze foto uit 1957, toen de verhou-*
dingen tussen China en Rusland nog
goed waren, schateren (v.l.n.r.) in Mos
kou bij de terugkeer van olympische at
leten uit Melbourne: Kroesjtsjev, Bulga
nin, Tsjoe En-lai en Ho Lung om
grap.
openbaar
worden.
Zeker een half dozijn militante orga
nisaties heeft de strijd met het roken
aangebonden. „Iedereen die in tegen
woordigheid van anderen rookt is een
smerig zwijn”, meent de journalist Will
Jones uit Minneapolis. Hij heeft de „ver
eniging tot uitroeiing van rokers” opge
richt.
„Als iemand aan longkanker sterft
zeggen wij'thans: gelukkig, weer een
roker minder”, zegt Jones.
In hun pas ontdekte evangelische as
piraties willen de Amerikaanse niet-ro
kers het hele land ertoe bewegen alle
voorraden „rooktuig” te vernietigen. Zij
voelen zich sterk in de wetenschap dat
„slechts” 41 percent van de volwassen
bevolking rookt.
Een archieffoto uit 1972, waarop Tsjoe (rechts) uitgeleide doet aan president Nixon
na diens bezoek aan China.
Terwijl de Verenigde Staten zijn
voorstellen voor een normalisering van
de betrekkingen afwezen en een neutra
lisering van Zuidoost-Azië onmogelijk
maakten door de oprichting van de mili
taire verdragsorganisatie van de ZOA-
VO, zette Tsjoe En-lai zijn diplomatieke
offensief voort. Eind 1956 maakte hij
een grote tournee langs Vietnam, Cam
bodja, India, Birma en Pakistan. Verdere
bezoeken aan Nepal en Afghanistan
moesten echter worden afgezegd omdat
zijn bemiddelaarscapaciteiten elders no
dig waren. Dat was in Oost-Europa,
waar grote spanningen waren ontstaan
tussen de Sovjet-Unie en haar bondge
noten, zoals Hongarije, Oost-Duitsland
en Polen.
ook de
en de
radicale legerleider Lin Piao zich dis
kwalificeren, schuift hij op naar de
tweede plaats in de partij-hiërarchie.
Terwijl de verhouding met Moskou ver
slechtert, is hij het die de opening naar
de Verenigde Staten en West-Europa tot
stand brengt. Het tiende Partijcongres
van 1973 bevestigt hem in zijn positie,
met naast zich een veertig jaar jongere
„culturele revolutionair”: Wang Hoeng-
wen.
Na de opstootjes van 4 mei 1919 in
Peking keerde hij echter terug naar het
vasteland om zich aan te sluiten bij de
beweging van nationalistische intellectu
elen. Zijn activiteiten brachten hem
zelfs enkele maanden in de gevangenis,
en na zijn vrijlating vertrok hij naar
Frankrijk. Daar maakte hij onder meer
kennis met Tsjoe Teh (later met hem
een van de mede-oprichters en aanvoer
ders van het Rode Leger) en Tsjen Yi
(later zijn plaatsvervanger en opvolger
als minister van buitenlandse zaken).
lijdzaam de rookgordijnen van anderen
accepteerde, schijnt ten einde te lopen.
Meer dan dertig Amerikaanse staten
en honderden steden hebben onder de
druk van de tot zelfbewustzijn gekomen
niet-rokende burgers rookverboden van
velerlei aard uitgevaardigd. Zo mag in
veel winkels, kantoren en middelen van
vervoer niet meer gerookt
Premier Tsjoe En-lai is onvervang
baar. Niemand in het huidige China
heeft een dergelijke brede binnen- en
buitenlandse ervaring. Toch heeft hij al
voor zijn eigen opvolging gezorgd. Afge
lopen jaar heeft hij Teng Hsiao-ping, die
met de Culturele Revolutie was wegge
zuiverd, teruggehaald als vice-premier.
Ook hij is zeer ervaren en neemt nu al
een deel van de taken als premier waar.
Daarnaast treedt Li Hsien-nien, die
eveneens enige tijd naar de achtergrond
was verdwenen, vooral op als zijn Vice-
premier voor financiële en economische
aangelegenheden.
sche en diplomatieke
goedgemaakt.
sche topconferentie van Bandoeng en
een van de opstellers van de beroemde
„Vijf Beginselen voor Vreedzame
Coëxistentie”.
