DE STAAT IS GROOTSTE
WERKGEVER IN ZAMBIA
Het „Boze oog
is in Italië nog
steeds een levend begrip
99
FRANQOISE GIROUD, STAATSSECRETARIS VROUWENZAKEN:
Heet water voor een
broeikasatmosfeer
OM ONGELUK AF TE WENDEN
MAGISCHE SYMBOLEN
IKVaam'
El
L
WOENSDAG
JANUARI
VARIA
1 4
1976
19
Geen feministe
Pover
Brieven
Paus Paulus
Atr -11
Erfgoed
DAR-ES-SALAAM In vele jonge Afrikaanse landen zijn de regerin
gen rechtstreeks betrokken bij de ontwikkeling van de nationale economie.
Via allerlei staatsondernemingen houden ze zich bijvoorbeeld bezig met de
ontginning van bodemschatten, de planning en opzet van nieuwe fabrieken
en de handel met het buitenland. Meestal is de belangrijkste reden voor de
overheid om zelf initiatieven te nemen op economisch gebied, het feit dat
in de particuliere sector onvoldoende kapitaal en deskundigheid aanwezig
zijn voor het op gang brengen van economische activiteiten op grote schaal
Amuletten
Liefdes
Eigen benen
Koper
Kleingeld
Oudste
u':
van sociale drang
(Van een speciale medewerkster)
ze:
FRANQOISE GIROUD
(Van een speciale medewerker)
de twee
Het begin van een mijnschacht in de buurt van Kitwe.
V
PARIJS Het enige land ter
wereld dat een staatssecretaris voor
vrouwenzaken heeft, is Frankrijk.
Dat wil niet zeggen dat Frankrijk
voorop loopt, integendeel, de positie
van de vrouw in Frankrijk is slech
ter dan die in bijvoorbeeld Neder
land, Duitsland of Engeland. Een
kabinetslid dat zich uitsluitend met
rechten van de vrouw bezighoudt,
is een bittere noodzaak. Degenen
die dat tien jaar geleden ook von
den en voorstelden om een speciaal
ministerie voor vrouwenzaken op te
zetten, vonden geen gewillig oor bij
de president.
Het gaat nu verloren, maar kan goed
gebruikt worden voor het scheppen van
een broeikasatmosfeer op het open veld.
Geleerden in Cadarache in Frankrijk
hebben vastgesteld dat aardbeien, aard
appelen en asperges verscheidene we
ken eerder volgroeid zijn met warm
water, aldus de Internationale commissie
voor atoomenergie in Wenen.
heeft het plan overgenomen om vrou
wen te informeren over opleidingsmoge
lijkheden.
kwaad dat kan worden bestreden met
amuletten, magische tekens of met
bezweringen zoals die van het water
en de olie.
Hoewel het bijgeloof niet strikt aan
ontwikkeling of maatschappelijke po
sitie gebonden is, kan men in grote
trekken stellen dat het veelvuldiger
voorkomt naarmate men de hak van
de Italiaanse laars nadert of afdaalt
op de sociale ladder. Maar ook op de
allerbovenste sport is het verschijnsel
manifest aanwezig.
De grens tussen geloof en bijgeloof
is vaak vaag. Een Italiaanse zuider
ling voelt de rillingen over zijn rug
JEAN JACQUES SERVAN
SCHREIBER
Belangrijker zaken, zoals gelijke kan
sen voor mannen en vrouwen in oplei
ding en beroep, gelijk loon voor gelijke
arbeid staan wel op Francoises verlang
lijstje, maar zijn voorlopig niet haalbaar.
Ook een voorstel om werkende vrouwen
een jaar verlof te geven na de geboorte
van hun kind is in de ijskast gezét,
omdat het geld ervoor ontbrak.
WENEN (Reuter) Het hete water
van de koelinstallaties van kernenrgie-
centrales, dat gewoonlijk als overlast of
zelfs een bedreiging van het milieu
wordt beschouwd, kan voor boeren en
tuinders een weldaad worden
Miljoenen Italianen geloven rots
vast, en nog vele miljoenen meer zijn
er half-en-half van overtuigd, dat
bepaalde mensen, dingen, handelingen
en woorden onheil kunnen brengen,
het meest opwindende journalistenpaar,
dan gaat het over Franqoise Giroud en
Jean Jacques Servan Schreiber. Ook
over deze liefde schrijft Franqoise open
hartig in „Si je mens”. Toen zij hem
ontmoette, was haar reputatie al geves
tigd: samen met een Amerikaanse had
zij het vrouwenblad Elle opgezet en tot
een populair tijdschrift gemaakt. Zij
verliet Elle nadat ze verliefd geworden
was op Servan Schreiber, om samen met
hem nu zo’n 20 jaar geleden
L’Express op te richten en er als direc-
teuren-hoofdredacteuren een bijzonder
succesvol weekblad van te maken. Aan
hun liefde kwam een eind toen JJSS
haar vertelde met een andere vrouw te
gaan trouwen.
De vrees voor het „boze oog” is
slechts een klein aspect van een rijk
erfgoed dat men sinds de kerstening
van Italië afdoet als bijgeloof, maar
dat in grote delen van bet land nog
sterk onder de bevolking leeft.
Het feminisme is niet erg populair in
Frankrijk. Er zijn maar weinig vrouwen
die zich aangetrokken voelen tot de
radicale vrouwenbeweging. Contact tus
sen Giroud en de MLF (een soort Dolle
Mina’s) is er in de afgelopen 6 maan
den dat zij in de regering zit pas één
keer geweest (over de subsidiëring van
een tehuis voor mishandelde vrouwen).
Onder de niet-georganiseerde vrouwen is
Francoise Giroud populair.
Zij 'bezoekt fabrieken om te luisteren
naar wat de arbeidsters te zeggen heb
ben over werkomstandigheden, ongelijke
lonen, moeilijkheden bij zwangerschap
enz. Vrouwen die met problemen zitten,
weten ook de weg naar hun staatssecre
taris te vinden. Giroud ontvangt zo’n 300
brieven per dag en ook komen er vrou
wen naar haar kantoor.
Simone de Beauvoir, schrijfster en feministe (links), bron van ergernis
voor Giroud.
Bijna nergens bestond er 10 tot 15
jaar geleden, toen het grootste deel van
Afrika onafhankelijk werd, een behoor
lijk ontwikkelde industrie. De landbouw
was de belangrijkste sector van de eco
nomie, in enkele gevallen de mijnbouw,
en met de opbrengst van de uitgevoerde
grondstoffen moest men in het buiten
land de benodigde industrieprodukten
kopen. Buitenlandse investeringen wer
den vaak wel aangemoedigd en in de
economie van een aantal landen zijn
buitenlandse particuliere ondernemingen
een belangrijke rol gaan spelen, maar
wat die laatste betreft, is men in de loop
der jaren wat voorzichtiger geworden
naarmate men inzag dat die onderne
mingen de eigen zelfstandigheid in ge
vaar konden brengen.
Francoise Giroud verliet voor korte
tijd L’Express en ging bij France Soir
werken. Ik haar biografie schrijft
„Ik was dichtbij zelfmoord. Het kostte
jaren voordat ik weer tot mijzelf was
gekomen. Ik was een wandelende ruïne,
gehavend en geblakerd als een bos waar
brand heeft gewoed”. Toen zij over haar
liefdesverdriet heen was, keerde zij te
rug naar L’Express, waar Servan Schrei
ber en zij collega’s en vrienden werden.
lopen, wanneer iemand een brood
ondersteboven op tafel legt De ver
klaring daarvoor is, dat brood een
gave Gods en dat men ondankbaar^
heid toont door het onzorgvuldig te
behandelen. Doet men dat toch, dan
dreigt er opnieuw onheil.
Maar de bijgelovige Italiaan zit het
meest in zijn rats voor mensen die
het „boze oog” hebben en hem kwaad
berokkenen door een enkele blik.
Wee de wolf die in een kwaad ge
rucht staat. In het buitengewoon bij
gelovige Napels worden zulke mensen
gemeden als de pest en letterlijk niet
bekeken.
Haar benoeming tot staatssecretaris had
een lofzang op haar charmes tot gevolg
in de hele Franse pers. De Fransen
Het is niet zo, dat er in ai deze
sectoren sprake is van staatsonderne
mingen die min of meer een monopolie
positie innemen. In sommige belangrijke
sectoren wei, zoals in het verzekerings
bedrijf en de handel met het buitenland.
Maar bijvoorbeeld in het grootwinkel-
en hotelbedrijf moeten de staatsonderne
mingen concurreren met particuliere on
dernemers.
Net als de oude Egyptenaren, stam
men in donker Afrika en de Indiërs,
dragen veel Italianen amuletten of
magische symbolen die hen zowel
voor den boze moeten behoeden als
geluk heten te brengen. Het meest in
zwang is, vooral als schild tegen het
„boze oog”, een rode of gouden hoorn.
Deze bungelt aan ontelbare sleutel
ringen. autospiegels, armbanden en
zelfs onderaan beddespiralen.
Hef dagelijks leven wemelt immers
van de gevaren: mors je olie, dan
dreigt er een ongeluk. Mors je zout,
van hetzelfde laken een pak, hoewel
expres gemorst zout de dreiging van
gemorste olie weer teniet doet en ook
kwaad uit andere bron heet af te
wenden Mors je per ongeluk wijn,
dan staat de dag echter onder een
goed gesternte.
Francoise Giroud gelooft niet aan een
„wereldwijd mannelijk complot” om de
vrouwen te onderdrukken. „Als dat zo
zou zijn, dan zouden ze werkelijk wel
stom zijn. Er is geen complot; vrouwen
staan alleen midden in een ontwikke
lingsfase in de geschiedenis. Nee, ik
vertegenwoordig <je feministen helemaal
niet en ik heb niets tegen mannen
persoonlijk of mannen in het algemeen”.
Van haar liefdes maakt zij geen ge-
Haar relaties met enkele vooraanstaande
heim, ze praat erover met genoegen.
Op het ogenblik dat dit artikel geschreven
werd had zij een verhouding met Alex
Grall, de hoofdredacteur van Frankrijks
grootste uitgeverijen, Fayard en Hachette
Literatur. Aan het huwelijk heeft ze wei
nig boodschap. „Trouwen is een kwestie
van sociale drang”, vindt ze. „Ik ben niet
tegen het huwelijk, ik denk alleen dat
het niet belangrijk is. Als je kinderen
hebt, ligt dat anders”.
Niet zo lang geleden is de pil in het
Franse verzekeringspakket opgenomen.
Francoise Giroud: „Alles begint eigenlijk
met de pil. De beslissing of er kinderen
komen of niet is nu de verantwoorde
lijkheid van de vrouw”.
Dat dat vroeger anders was, vertelt
Francoise in haar autobiografie „Si je
mens”, bestseller in Frankrijk en on
langs vertaald in het Engels („I give
you my word”). „Het was oorlog toen ik
in verwachting raakte. Ik had een abor
tus gewild, maar kon die niet krijgen.
Mijn zoon werd geboren”. Na de oorlog
was zij kqrte tijd getrouwd met een
Rus. Zij kregen een dochter. Daarna is
Francoise Giroud nooit hertrouwd.
Wordt er in Frankrijk gesproken over
Veel vaker dan in Nederland werkt de
Franse vrouw buitenshuis, vooral uit
financiële noodzaak. Gemiddeld verdie
nen de Franse vrouwen voor hetzelfde
werk maar liefst 30 tót 40 percent
minder dan de mannen. Een voorstel
van Giroud om de lonen gelijk te trek
ken (zoals onze Tweede Kamer dat vorig
jaar aannam), is door de Franse volks
vertegenwoordiging afgewezen. Een
voorstel vap de Franse vrouwenbewe
ging MLF (Mouvement pour la Libérati-
on de la Femme) om een anti-discrimi-
natiewet ten aanzien van vrouwen in te
voeren (zoals die er onlangs in de VS en
Engeland zijn gekomen) werd door Gi
roud overgenomen, maar zij kon er zelfs
de regering niet warm voor krijgen.
Francoise Giroud: „De belangrijkste
vrouw in het leven van een man is zijn
moedër. Van de mannen die zijn opge
voed met „Je bent geweldig” en „Wil je
ontbijt op bed?” kan je niets verwach
ten. De emancipatie van de vrouw zal
tijd kosten, er moet misschien wel een
generatie overheen gaan. De jongens die
Vooral in de landen waar de politiek
van de regering erop is gericht ook in
economisch opzicht zoveel mogelijk op
eigen benen te staan en de rijkdommen
van het land zoveel mogelijk aan de
hele bevolking ten goede te laten ko
men, heeft de staat een zeer belangrijk
aandeel in het economisch leven. Een
voorbeeld daarvan is Zambia. De over-
heidsdeelneming in de economie speelt
zich daar in hoofdzaak af in het kader
van de Zambia Industrial and Mining
Corporation (ZIMCO), die naar eigen
zeggen verreweg de grootste onderne
ming is in onafhankelijk Afrika (Zuid-
Afrika niet meegerekend) en die in 1973
nummer 123 kreeg op de lijst van de 300
grootste ondernemingen buiten de vere
nigde Staten.
ZIMCO is de moedermaatschappij van
elf dochtermaatschappijen, die op hun
beurt de aandelen (of een deel ervan) in
handen hebben van een groot aantal
afzonderlijke ondernemingen. De doch
ters vallen onder de verantwoordelijk
heid van verscheidene ministeries, maar
staan overigens grotendeels op eigen be
nen en moeten ervoor zorgen dat hun
ondernemingen zichzelf bedruipen en
liefst winst maken. Het maatschappelijk
kapitaal van ZIMCO bédraagt twee mil
jard gulden, waarvan 840 miljoen is uit
gegeven. Het totale aantal mensen in
dienst van ZIMCO en haar dochters
schommelt rond de 100.000 en de totale
omzet bedroeg in het financiële jaar
1973-1974 vijf miljard gulden. Voorzitter
van de directieraad van ZIMCO is de
Zambiaanse president Kenneth Kaunda.
Ook Servan Schreiber werd minister
in de regering-Giscard, maar niet voor
lang: een conflict over de Franse atoom-
proeven in de Stille Oceaan, waartegen
Servan Schreiber zich openlijk uitsprak,
maakte een vroegtijdig einde aan zijn
ministerschap.
Ook Giroud heeft niet het gevoel haar
journalistieke carrière voorgoed geruild
te hebben voor een politieke, al is zij
wel van plan deze regeringsperiode uit
te zitten: L’Express kan wel een paar
jaar zonder mij. Eerst moet er een be-
hoorlijk begin worden gemaakt met de
positieverbetering van de vrouw”.
Een beginnetje is er inmiddels, maar
het is pover. Zo zal in de Franse school
boekjes niet langer voorkomen: „moeder
bakt een cake, vader koopt een auto”.
Moeder zal uit de keuken komen, vader
zal naar de keuken gaan en sairièn
kopen ze een auto, aldus het emancipa-
tieprogramma van Giroud. Verder zal de
rechtbank voortaan in officiële stukken
achterwege laten wat de burgerlijke
staat (getrouwd, gescheiden, weduwe)
van een vrouw is. Veranderd is ook dat
alleen de man het belastihgaangiftefor-
mulier tekent: een echtpaar doet het nu,
zodat de vrouw tenminste weet wat
haar man verdient. Intussen gaan uni-
versiteiten voorlichting geven over ge
boorteregeling en de Franse televisie
De mijnbouw is nog steeds de basis
van de Zambiaanse economie. Met de
uitvoer van delftstoffen verdiende Zam
bia in 1974 98 percent van zijn buiten
landse deviezen. De produktie afgewerkt
koper steeg dat jaar boven de 700.000
ton en daarmee was het land de vierde
producent in de wereld. Sinds april vo
rig jaar zijn de prijzen voor koper op de
wereldmarkt gestadig gedaald en de mi
nister van mijnbouw en industrie waar
schuwde onlangs dat er in de grote
mijnen ontslagen zouden vallen, als de
situatie niet spoedig zou verbeteren.
De vijfde dochtermaatschappij van
ZIMCO is de Zambia National Energy
Corporation. Deze speelt een centrale
rol in de energievoorziening, als mede
vennoot van de ondernemingen die de
distributie van olieprodukten verzorgen
en van de olieraffinaderij in Ndola, en
als eigenares van de nationale elektrici
teitsmaatschappij
Vier van de elf dochtermaatschappijen
hebben met de mijnbouw te maken: de
twee reuzen Nchanga Consolidated Cop
per Mines (NCCM) en de Roan Consoli
dated Mines (RCM), die zich bezighou
den met de winning en afwerking van
koper en waarin de ZIMCO een meer-
derheidsaandeel (51 percent) heeft, en de
twee volle dochters MINDECO, die
vooral belast is met geologisch onder
zoek en het bevorderen van exploitatie
van nieuwe mijnen, en Memaco Servi
ces, die het monopolie heeft van de
verkoop van delfstoffen en metalen uit
Zambia in het buitenland.
nu opgevoed worden door werkende
moeders, zullen er straks wel anders
over denken”.
Hoewel Giscard d’Estaing vier vrou
wen in zijn kabinet heeft, zijn de vrou
wen in de politiek schaars. Op de onge
veer 500 Kamerleden is er een dozijn
vrouwen.
In sommige Romeinse stadswijken
fluistert de bevolking zelfs dat nie
mand minder dan Paus Paulus het
boze oog heeft. Mensen die, heen en
weer geslingerd tussen geloof en bij
geloof, de heilige vader op de voet
volgen kunnen een hele waslijst op
sommen van mensen die het, naar
hun zeggen kwaad verging, die ziek
werden en zelfs stierven, kort nadat
ze een Pauselijke audiëntie hadden
bijgewoond.
„Trouwen is een kwestie
Ook kunnen ze tal van landen
opnoemen die, volgens hun lezing
kort na een Pauselijke boodschap
door de een of andere ramp worden
getroffen.
Dan is er ook het fameuze verhaal
van zekere Romeinse society-gast-
vrouw die een grote partij organi
seerde om het bewijs te leveren dat
een van haar vrienden valselijk van
het „boze oog” werd verdacht. Maar op
het moment dat haar butler de ere
gast aandiendé, ging er uit aller
mond een kreet van schrik op en
wisten de aanwezigen nog net weg te
springen onder een enorme kristallen
luchter die in duizenden stukjes op
de vloer uiteenspatte.
Franqoise Giroud is als stenotypiste
begonnen, werkte in een boekwinkel,
kwam als scriptgirl bij de film terecht
en schreef er tenslotte dialogen. Min of
meer toevallig kwam zij in de journalis
tiek, werkte bij verschillende kranten
tot zij met Elle begon. Werken bij
L’Express betekende weer een stapje
vooruit, want politieke journalistiek
werd als typisch mannelijk gebied ge
zien. Zij deed dat alles niet als feminis
te, maar alleen omdat zij wilde bewij
zen, dat een meisje een functie even goed
kan bekleden als een man.
Franqoise Giroud voelt zich ook beslist
geen feministe. Vrouwen-op-zich inte
resseren haar niet bijzonder. Wèl een
rechtvaardige samenleving. Aan de fe
ministen, vooral aan hun aanvoerster
Simone de Beauvoir (schrijfster van on
der andere La deuxième Sexe), ergert zij
zich zelfs. Zij vindt het te gemakkelijk
als vrouwen met een opleiding en geld
(zoals De Beauvoir) vrouwen die dat niet
hebben aanzetten „zich te bevrijden”.
De Franse verkiezingen in ’74 waren
spannend. De communisten en de socia
listen hadden zich samen sterk gemaakt
tegenover de liberale Giscard. Servan
Schreiber koos in zijn hoofdartikelen de
zijde van Giscard, terwijl de radicalere
Giroud het opnam voor de linkse Mit
terrand. Desondanks vroeg Giscard
Franqoise Giroud in zijn kabinet. Nu
steunt zij hem, „omdat er rechts noch
links een andere man te vinden is die
warm loopt voor de positie van de
vrouw. In discussies binnen het kabinet
is hij vaak mijn enige bondgenoot”.
ROME (Reuter). Van
vrouwen die samenzweerderig bij el
kaar aan tafel zitten gaat een intense
spanning uit. Hun blikken zijn ge
fixeerd op een doodgewone kom met
doodgewoon water. Een van de vrou
wen doopt haar vinger in een lepel
olijfolie en laat, fluisterzacht een be
zweringsformule mompelend, zeven
druppels olie in de kom vallen.
„Waarom geen ministerie voor
breiwerk?”, vroeg De Gaulle hen
schamper. Giscard d’Estaing, de
jongste president die Frankrijk ooit
koos, denkt er anders over. Bij de
samenstelling van zijn kabinet (in
september ’74) benoemde hij Fran
cois Giroud tot staatssecretaris voor
vrouwenzaken.
i
Franqoise Giroud („Zeg alsjeblieft
geen mevrouw of juffrouw tegen me;
liever Franqoise”) is een charmante
vrouw van 58 jaar en een gerenom
meerd journaliste. Voordat ze in de
regering kwam, was zij hoofdredactrice
van Frankrijks grootste opinieweekblad,
L’Express. Zij wordt niet alleen om haar
intellectuele capaciteiten bewonderd.
De olie zakt en vloeit op de bodem
uiteen tot een vormeloos wolkje. „Ja
kijk maar, bet heeft je te pakken”,
zegt de vrouw met de lepel. „Ik wist
het wel, met al die pech die ik heb
gehad”, antwoordt de ander somber.
Behoedzaam alsof hij van Sevres-
porcelein is, pakt de eerste vrouw de
kom beet en gooit het water en de
olie door het openstaande raam naar
buiten, zo ver mogelijk van het huis.
Daarna vult ze de kom opnieuw met
water en herhaalt het ceremonieel
nog twee keer.
De derde keer blijven de druppels
olie als glimmende knikkertjes in het
water hangen. „Zie je wel,” roept de
vrouw met de lepel nu verheugd.
„Het is weg”. De ander slaakt een
zucht van verlichting: „Godzijdank”.
Die vrouw werd zojuist verlost van
het „boze oog” met een ritueel waar
van de wortels wie weet hoeveel
duizenden jaren teruggaan.
Het strooien van wat kleingeld
rond het huis brengt geluk en in veel
woningen waar men van de vloer
kan eten liggen toch hier en daar
wat munten. Komt u op bezoek, laat
die dan rustig liggen.
vinden haar sexy en er wordt vaak
gezegd dat elke Fransman met haar
naar bed zou willen.
Giroud laat dat glimlachend over zich
heen komen. „Het is altijd een goed
paspoort om een vrouw te zijn die
aangenaam is om te zien”, zegt zij. Zij
koopt haar kleding bij de duurste Parij-
se modehuizen en als zij moet poseren
voor de omslagfoto van het blad Le
Point (Le Point) in groene letters met
een groene stip) hult zij zich in een
precies overeenstemmende groene ballet
jes-japon.
INDECO is de oudste van de elf
dochtermaatschappijen. Ze bestond al
voordat ZIMCO in het leven werd ge
roepen en had als algemene taak de
ontwikkeling van allerlei industrieën te
bevorderen, die de invoer van induptrie-
produkten uit het buitenland zouden
doen verminderen en de verwerking van
grondstoffen in eigen land in de hand
zouden werken. De onderneming is ver
schillende keren gereorganiseerd om de
snelle groei een beetje in de hand te
houden. Na de gedeeltelijke nationalisa
tie van de NCCM en de RCM eind 1969
en de daarop volgende oprichting van
ZIMCO werden in de loop der jaren
verschillende ondernemingen van INDE
CO afgesplitst en in andere dochter
maatschappijen van ZIMCO onderge
bracht.
INDECO telt op het ogenblik 32 on
dernemingen, die geheel of voor het
grootste deel haar eigendom zijn, en
heeft een minderheidsbelang in een vier
tal andere ondernemingen. Ze werkt in
enkele gevallen samen met particuliere
ondernemingen in Zambia zelf en in een
groot aantal gevallen met particuliere en
staatsondernemingen uit het buitenland.
De totale omzet van INDECO bedroeg
in het jaar 1974-1975 meer dan 1,1
miljard gulden en de winst voor aftrek
van de belastingen bijna 35 miljoen. De
ondernemingen van INDECO produceren
in hoofdzaak voor de binnenlandse
markt, maar enkele zijn zich ook al
gaan richten op de buitenlandse markt,
zoals de Metal Fabricators of Zambia,
die koperen staven en kabels uitvoert,
en Kapiri Glass Products, die flessen
exporteert naar buurlanden.
De overige vijf dochtermaatschappijen
van ZIMCO ontplooien aciiviteiten in
respectievelijk het transportwezen,
waaronder het lokale en interlokale bus
vervoer, het hotelbedrijf, het bank- en
verzekeringswezen, de visserij op de me
ren, met inbegrip van het op de markt
brengen van de vis, en ten slotte de
handel, binnenslands en internationaal.
1 Wi
I
:S
lil
-
