Nationale Ballet met boeiende heropvoeringen
U
HANS VAN MANEN KREEG ZIJN PRIJS
Filippo Sanjust regisseerde
subliem gezongen Lohengrin
op de toneelkunst
Jazzprijs voor
groep Ohm
in Engelenbak
Vragen in Kamer over Hilversum 4
Alphenaar
Elegant commentaar
f
I
Wat heet
uitverkoop?
„Rood Paleis”
WAT KAN KAN KAN KAN ALLEEN
ook opruimen!!
I
m
Exposities grafiek
uit China
van Fact
I
„Het verhaal van de nar”
12
V R IJ D A G
1 6
JANUARI
19 7 6
KUNST
13
11
NEDERLANDSE OPERA MET WAGNERS POPULAIRSTE STUK
rt
Enzovoorts bij ons
in de winkel.
AMSTERDAM Met de verza
melde Nederlandse balletwereld als
publiek gaf het Nationale Ballet
gisteravond in de Stadsschouwburg
een feestelijke voorstelling. Na af
loop mocht een stralend gelukkige
Hans van Manen uit de handen van
de heer A. H. Wilzen (bestuurslid
van het Holland Festival) de eerste
Hendrik Jan Reinink-penning in
ontvangst nemen als eerbetoon we
gens zijn bijzondere verdiensten
voor de internationale culturele be
trekkingen.
Gitaar voor f50.
Boek en plaat voor f 14.90.
Piano voor f1750.
op NIET-AFGEPRIJSDE ARTIKELEN
kunt u uw eigen korting bepalen.
KOM KIJKEN BIJ KAN
De uitreiking
Plaat voor f3.90.
Orgel voor f890.
Hi-Fi stereo tuner/
versterker voor f 98.
Diversen voor
diverse prijzen.
r
MS
in
Hans van Manen met zijn prijs.
(ADVERTENTIE)
J. H. MGOLENIJZER
7
(ADVERTENTIE)
van
1
.nd nodig,
edelvrou--
Beschadigd exemplaar. Daarnaast zijn er
inruilaccordeons van 32 en 80 bas. En een
Evette studiehobo van f 1190 voor slechts
590, etc.
Van de afdeling bladmuziek: halve prijzen
en minder. Voorbeeld: 10+1 sprookjes van
Paul Christiaan van Westering; voor zang,
gitaar, piano, blokfluit, enz .Om samen of
alleen te spelen. Met grammofoonplaat (LP)
met kinderkoor en orkest. Was f 30,- alleen
bij ons 14.901!
„Het verhaal van de nar”, met v.l.n.r. Maélijs Morel, Huub Hansen en Aat Ceelen.
os kunst
Bij het uitreiken van de Hendrik Jan
Reinink-penning zei de heer A.H. Wilzen
o.a. dat die penning was ingesteld om de
heer Reinink, tussen 1947 en 1972 direc-
Sonja Poot en Sven Olof Eliasson in
„Lohengrin”.
Een van de serie gebruikte. Kom er eens
naar kijken en op spelen.
AMSTERDAM. (ANP) In Amster
dam is donderdagmiddag de Wessel II-
ckenprys 1975 groot 3000 gulden
uitgereikt aan de groep Ohm uit Til
burg. Deze uit acht leden bestaande groep
kreeg de onderscheiding onder meer om
dat zij na het winnen van heta internatio
nale jazzfestival in Laren in 1973 „opmer
kelijke initiatieven ontplooide”.
KRUISWEG 45-49 HAARLEM 023*-320244
JL Ikl Bartéljorisstraat 2, Haarlem
De Wessel Ilckenprijs werd i n 1963
ingesteld en wordt jaarlijks toegekend
door deStichting Jazz Nederland in
samenwerking met het Prins Bernhard
Fonds.
richten.
Edo de Waart gelooft ook in sprook
jes, dat was duidelijk te horen aan de
manier waarop hij het Rotterdams Phil-
harmonisch Orkest liet spelen. Het voor
spel van de eerste acte klonk boven
aards. Het was alsof wij de door de
gouden morgenzon verlichte nevelsluiers
zagen opstijgen over het nog slapende
landschap. Toen het doek opging ont
waarden wij precies wat de muziek voor
ons had afgeschilderd. En dan die brui
sende inzet van het voorspel voor de
derde acte die was zo raak en zo
precies in tempo, dat wij het gevoel
hadden dat wij in een onstuimige vaart
ROTTERDAM. Het derde werkstuk
van de Rotterdamse theaterwerkgroep
Fact, waarin vijf regisseurs elk een
produktie maken, heet „Het verhaal van
de nar”. Het is een ironisch commentdar
op het nut van toneel en toneelspelers.
Het is geschreven door Aat Ceelen en
Leo Hogenboom. Ze achten dat nut
hoogst twijfelachtig en de uitkomst is
nogal negatief. Dat heeft niet verhinderd
dat ze er toch een aantrekkelijk, fraai
ogend avondje van hebben gemaakt. Ho
genboom is zelf de regisseur en Ceelen
speelt erin mee, samen met Maélys Mo
rel en Huub Hansen.
te vinden. Het danserS-duet was mis
schien
heren, die
anders
DEN HAAG. (ANP) De Tweede-
Kamerleden Evenhuis en Keja (beiden
VVD) hebben gisteren minister
Doorn van CRM schriftelijk gevraagd te
motiveren, waarom de uitzendingen van
het klassieke Hilversum 4-radioprogram-
ma overdag plaatsvinden en niet in de
avonduren. Voorts is gevraagd waarom
de bewindsman besloten heeft bij het
invoeren van Hilversum 4, dat Hilver
sum 2 niet meer via het FM-kanaa)
doch slechts via de middengolf te beluis
teren kan zijn.
De groep musiceert niet alleen zelf
maar houdt zich ook bezig met het
organiseren van jazz-concerten en jazz-
workshops, hetgeen de jury van groot
belang acht. „De groep vult een leemte
op in de muziek-culturele situatie in het
zuiden des lands door het samenbrengen
van jonge muzikanten en muziek-geïn-
teresseerden”, aldus de jury.
AMSTERDAM (ANP). Op 6 en
februari worden in theater De Engelen
bak aan de Nes-Kuipersteeg in Amster
dam de eerste voorstellingen gegeven
van „Rood Paleis”, een tweede manifes
tatie na de „Open bak”, waarmee de
doelstelling van het theater: samenwer
king tussen beroeps- en amateurspelers,
wordt verwezenlijkt.
„Rood Paleis” bestaat uit steeds wisse
lende onderdelen, die een beeld geven
van de vroegere Nes, een drukke thea
terstraat met veel tingel-tangels, café-
chantants en bordelen.
Verschillende ruimten in het theater
zullen worden ingericht met interieurs
van vroeger: een boudoir, het café en de
grote zaal als „vermaakstuin”.
De redactie bestaat uit Fons Eickholt,
Lou Steenbergen en Alain Teister, gead
viseerd door Jacques Kloters van het
Toneelmuseum. Zij zorgen o.a. voor het
onderdeel „De werkstaking” een mono
loog over de sociale toestanden in de
jaren 80, gespeeld met amateurs en ge
regisseerd door Lou Steenbergen. Alain
Teister schreef speciaal voor deze gele
genheid een eenacter getiteld „De paarse
weduwe”, een erotisch schimmenspel
tussen drie dames en drie heren. Jacques
Commandeur heeft de regie. Van Ber-
told Brecht wordt de vroege eenakter
„Lux in. Tenebris” gespeeld. Elke avond
zal er een andere keuze te zien zijn uit
zeven basis-bij dragen, al dan niet aange
vuld met lezingen en films.
dat het bootje op de terugweg getrokken
wordt door een duif (symbool van de
heilige geest). Filippo Sanjust laat de
zwaan en ook de duif achterwege. Daar
mee komt hij tegemoet aan de mensen
die geloven aan wat zij zelf voor moge
lijk houden en dat zijn nu juist de
armen van geest.
Sanjust gelooft zelf wel in sprookjes,
anders zou hij geen Lohengrin kunnen
regisseren, maar hij vertrouwt zijn pu
bliek niet, dat is jammer. Ik schreef al
dat hij een voortreffelijke regisseur is
en daar blijf ik bij. De bewegingen van
de solisten en van de figuranten zijn
met de muziek verweven en wat zijn
belichting betreft is hij een technische
tovenaar. Met die paar lampen in het
steld op een FM-ontvangst van de Hil-
versumse uitzendingen te waarborgen”,
Van aldus de' Kamerleden. Zij vroegen of er
een mogelijkheid is om de uitzendingen
via de AM-frequentie van de Nederland
se zenders te versterken.
SCHEVENINGEN. Lohengrin is de
meest populaire Wagner-opera. Op de
wereldranglijst neemt hij de derde
plaats in na Aïda en La Bohème. Dat
lijkt op het eerste gezicht verbazingwek
kend, maar het is bekend dat operalief
hebbers goedgelovig zijn en dat zij be
reid zijn de meest onwaarschijnlijke za
ken als voldongen feiten aan te nemen.
Operaliefhebbers houden van sprookjes
en van romantiek. Lohengrin is niet
anders dan een romantisch sprookje met
een held en een heks en een vrome
maagd. Er is ook nog een edele koning
en een laffe moordenaar. Voor een goed
sprookje heb je jterder niema',
dan wat ridders;''voetvolk* en™
wen.
Alphenaar wenst u een vrolijk 1976. En als
u dit jaar met muziek gaat beginnen (of
doorgaat), dan komen we elkaar vast nog
wel tegen. Want voor muziek moet u nu
eenmaal in Haarlems muziekcentrum
nummer 1 zijn.
Om klein te beginnen hieronder een paar
echte ouderwetse uitverkoopjes: gebruikte
of licht beschadigde artikelen tegen
absolute bodemprijzen. Daar gaan we.
Natuurlijk niet gebruikt, niet beschadigd,
maar fabrieksnieuw, klassiek en populair,
vanaf 3,90 oplopend. Een kollektiedie u
nergens vindt!
De decemberdrukte heeft een zeer
aantrekkelijke kollektie inruilorgels
opgeleverd: Philicorda, Yamaha, Solina,
Thomas, Eminent, Riha, Wurlitzer. De
moeite waard om even langs te komen.
Voor die van f 890 met garantie. Of voor de
Eminent 40 zonder garantie, voor de
liefhebber 650, voor een Yamaha CSY 1
uit de speciale aanbieding
Mankeert niets aan. Was 398! Een van de
vele buitengewoon interessante
uitverkoopjes van onze Hi-Fi stereo
afdeling. Kom even langs, want wie
weet
Pianomate, portable versterker met
ingebouwde toonopwekking om orgel te
spelen op de piano, kan ook een mikrofoon
of gitaar op aangesloten worden, geen
698, maar slechts 398!
Elektronische piano 795. Elektronische
akkordeon voor aansluiting op versterker
995.
Thomas synthesizer demonstratiemodel
van 2690 naar maar 1590.
TILBURG. (ANP) In het Cultureel
Centrum in Tilburg zal van 6 februari
tot 7 maart grafisch werk uit de Volks
republiek China te zien zijn. De tentoon-
stelling bestaat uit 74 grafische bladen
in verschillende technieken. Het is de
tweede keer sinds de culturele revolutie
in 1966 dat in West-Europa beeldende
kunst uit China te zien zal zijn. De
eerste keer was een inzending van Chi
nese boerenschilders op de Biennale van
Parijs in september 1975. De expositie
i. zal ook zijn te zien in het Gemeentemu-
r„'., seum in Arnhem, in het Cultureel Cen-
trum de Muzeval in Emmen en in het
Delftse museum ’t Prinsehof.
De voorstelling opende met een herin-
studiering (door Roland Casenave) van
een ballet dat interessant is wegens zijn
oninteressantheid. Het gaat om „Paqui-
ta” en wel om een divertissement daar
uit, een choreografie uit 1846, die bestaat
uit een serie losse dansnummers op
tamelijk banale muziekjes. Bij een bril
jante uitvoering geeft het aan een groot
aantal mensen de kans om virtuoos te
schitteren, bij een zwakke uitvoering
blijft er niets over.
Het is dus uiterst interessant te zien
hoe de bezetting uitpakt. Welnu, die was.
wisselend. Het meest opvallend waren
wel de grote verschillen in stijl tussen
omdat de betrokken spelers niet echt
laten zien wat ze nu precies met hun
kunstvak voorhebben. Zeker Maélys Mo
rel, die een geëngageerd actrice speelt,
verdwijnt op het gegeven moment woe
dend het theater, echt door de nooduit
gang naar buiten. Maar ze staat toch
even goed succes te halen bij het slotap
plaus. Het kan natuurlijk niet anders.
De auteurs van het stuk redeneren zich
het slop in, dat ze zelf hebben opge
bouwd.
Overigens heb ik me best vermaakt
met de voorstelling. Het stuk bestaat uit
drie delen, die indirect eikaars vervolg
zijn. Het eerste laat in de vorm van
ouderwets kermistoneel twee jonge spe
lers in hun leerlingensituatie zien. Ze
worden geleid door een oudere acteur,
die met hen een stuk speelt dat een
parallel trekt met de gezagsverhoudin
gen in de wereld, die net als dé hiërar
chie in de toneelwereld moet blijven
zoals ze is. Het stuk is ontstaan o’p de
Arnhemse toneelschool en zit dan ook
vol citaten van leraren als Ton Lutz en
Bernard Droog, zoals ik tijdens de pauze
hoorde.
In het tweede deel zien we de twee
jonge spelers terug, zij het als commedi-
a-dell’arte typetjes. En zij geven een
stukje sociaal kritisch toneel weg op
oorlog en economische uitbuiting. Maar
de actrice vindt dat dit soort toneel ook
niet helpt en smeert ’m naar buiten.
Dan volgt het derde, minst duidelijke
deel. De beide acteurs zijn nu twee
clowns voor de artiesteningang van een
theater. Ze vergelijken geld met woor
den en beelden de intellectuele uitbui
ting uit. De clown met de meeste woor
den mag het theater in; de domme
Augusit leg*, het loodje. Het zit bijzonder
ingenieus in elkaar, zij het dat de schrij
vers nogal wat tekst nodig hebben die er
niet sprankelender op wordt, naar mate
het drieluik vordert. Het bezwaar is dat
de vele citaten die men gebruikt niet als
zodanig herkenbaar zijn voor breed pu
bliek, waardoor het geheel toch eerder
iets wordt voor vakgenoten dan theater
publiek. Het blijft een veredelde toneel-
schoolproduktie. Maar een hele mooie.
De vorm dekt volledig de inhoud. De
dubbele bodems worden in de gebruikte
speltechnieken met grote precisie weer
gegeven; een technisch hoogstandje van
regisseur Hogenboom. De drie spelers
geven de benodigde technieken (kermis
toneel, commedia dell’arte, clownerie)
eerder aan, dan dat ze het volledig
uitspelen. Dat vereist een virtuositeit
waaraan ze (nog) niet toe zijn. De com
media dell’arte bijvoorbeeld wordt voor,
zég. 75 procent gehaeld waar 200 pro
cent nodig is. En dan te bedenken dat
deze techniek in Italië en Frankrijk toch
op zijn minst met 400 procent pleegt te
worden gedaan. Maar alia; het is heel
onderhoudend. Het uitzonderlijk mooie
toneelbeeld en de dito kostuums
Paul Gallis sluiten zich bij het spel aan,
zij het dat de „armoede” die ze moeten
weergeven, allerelegantst is gehouden.
JAC HEIER
werden meegenomen naar het grote
feest voor de ridder en zijn bruid. Bij de
bruiloftsmars zaten wij niet meer op
onze stoel, in onze verbeelding liepen
wij mee in de bruidsstoet.
Ook het koor zong uitstekend en met
een volume alsof er tachtig zangers
stonden in plaats van nog geen veertig.
Elke climax werd steentje voor steentje
opgebouwd, daardoor werd een spanning
opgewekt die soms bijna ondraaglijk
was.
Ten slotte de solisten. Ik zou kunnen
zeggen dat zij in het begin niet zo goed
op dreef waren, maar dat was maar
schijn. Zij wisten precies wat er nog
komen moest en spaarden zich voor de
tweede en de derde acte; Eerst wil ik
Circustheater weet hij wonderen te vet- Eva Randova noemen, die Ortrud zong.
+6i(;-,.: 4u. 'haar ■grèté’MSölo in de tweede acte
'gooide'zij zich fifèt een roekeloze onstui
migheid in haar partij. Zij speelde en
zong met al haar temperament en soms
schreeuwde zij het bijna uit. Sonja Poot
daarentegen forceerde absoluut niet. Van
meet af aan bekoorde zij ons allen met
haar reine en edele sopraan. Zij was
voor mij de ideale Elsa. Toen zij Lohen
grin smeekte om haar niet alleen achter
te laten was iedereen ontroerd.
Lohengrins stem klonk inderdaad in
het begin zwak en mat, maar in de
derde acte gaf hij zich helemaal. Toen
pas hoorden wij de echte Sven Olof
Eliasson, die wereldberoemd is geworden
door zijn Lohengrin. De Telramund van
Günther Reich, was niet genoeg overtui
gend, een weinig meer temperament had
geen kwaad gekund. König Heinrich van
Matti Salminen daarentegen was waar
lijk majestueus. Zijn volle, diepe bas
weet hij zo te gebruiken, dat iedereen
naar hem luistert.
Deze Lohengrin-voorstelling is een
sublieme prestatie van de Nederlandse
Operastichting, die een vergelijking met
het buitenland gemakkelijk doorstaan
kan. Voorstellingen in Amsterdam: 20,
24, 27 januari en 1 febrtfari 1976.
Twijfelen aan je eigen nut en daar
toch heel erg je best voor doen. Een
merkwaardige paradox, die wel meer
opdook in recente discussies over de
toneelkunst, maar die toch nimmer ge
leid heeft tot enige omscholingscursus
voor toneelspelers. Dat verbaast me al
tijd weer. Het zal wël iets te maken
hebben met het bloed dat het kruipen
niet laten kan.
Ondanks alle flinke woorden, blijft
„Het verhaal van de nar” vrijblijvend,
de verschillende danseressen. Het corps
de ballet had van Casenave een bepaal
de Franse kittigheid meekregen. Maria
Aradi als de ster bracht haar vloeiende,
brede Oosteuropese lijn mee. Mea Vene-
ma heeft een erg zachte lieflijke tech
niek. Zoltan Peter bracht prachtige ui
terst solide sprongen en pirouetten maar
miste net dat beetje extra dait je naar
de rand van je stoel dwingt.
Een verrassing- was het nieuwe Hol
landse danseresje Karin Schnabel, lief,
klein, snel en zeker en een nog grotere
verrassing was de Amerikaanse stralen
de Laurel Benedict. Met haar hoge lange
benen en haar uiterst innemende per
soonlijkheid, wist ze haar eerste kans bij
Het Nationale Ballet schitterend uit te
buiten. Maar met dit al was er nog lang
geen eenheid.
Die eenheid was er wel in de tweede
reprise van de avond, „Metaforen” van
Hans van Manen. Van Manen maakte
dit ballet in 1965 voor het Nederlands
Dans Theater.
Vanaf de eerste entree van Sonja
Marchiolli en Alexandra Radius (nog
zonder muziek) via een groepsdans (nu
met muziek van Daniel Lesur: variaties
voor piano en strijkorkest uit 1943
licht- moderne, speelse, Franse muziek),
een duet voor twee heren, een duet voor
tewe dames en dan een dubbel pas de
deux tot aan het slot toe, wist van
Manen voortdurend boeiende oplossingen
teur generaal voor de Kunsten bij het
ministerie en hoofd van de internationale
culturele betrekkingen en dan nog voor
zitter van het Holland Festival, te eren
en tevens de ontvanger, in dit geval
Hans van Manen, te huldigen voor zijn
internationale verdiensten voor de kun
sten, in dit geval de dans.
Nadat ook Rudi van Dantzig had ge
sproken zei Hans van Manen de penning
bijzonder op prijs te stellen omdat die
de nadruk legt op het internationale
aspect van de kunsten. Hij wilde in de
eer zeker de dansers betrekken waar hij
mee gewerkt heeft en hij wilde ze
bedanken voor hun inzet, voor het be
grip voor en het geduld met hem. „Ver
der moet er voor Jean-Paul Vroom een
stuk van deze penning worden afge
zaagd; hij was gezichtbepalend voor
mijn werk.”
Wij leven in een zogenaamde tijd van
vooruitgang. Er is veel tot stand ge
bracht, niet alles is gelukt maar onze
wereld is de laatste 100 jaar onherken
baar veranderd. Het enige waar dit niet
voor geldt is de theatersituatie in Am
sterdam.
Deze ontevredenheid neemt niet weg,
dalt ik blij ben met deze prijs, die ik ook
begroet als compliment en erkenning
voor de hele Nederlandse danskunst. Het
was een gelukkige dag voor de Neder
landse danswereld.
CONRAD VAN DE WEETERING
De Kamerleden willen van minister
Van Doorn weten of er technische mo
tieven vooc de ontkoppeling zijn en of
die ontkoppeling van tijdelijke of van
blijvende aard is.
In hun vragen wezen Evenhuis en
Keja er op, dat in verschillende delen
van het land, onder andere het noorden,
Limburg en Zeeland de AM-ontvangst
(middengolf) soms zeer slecht is vanwe
ge storing door buitenlandse zenders en
de relatief geringe sterkte van de Neder
landse zenders. „Velen hebben zich inge-
1965 wat bijzonders (twee
met elkaar .doen wat ze.
met een danseres uitvoeren)
maar kon nu puur op zijn structurele
werking worden beoordeeld. Hoewel
Han Ebbelaar en Francis Sinceretti
prachtig op dreef waren in dit ballet
viel hun het zich houden in de lucht
tijdens een lift kennelijk nog zo moeilijk
(danseressen zijn dat immers gewend,
dansers niet), dat hier nog wat wensen
voor een perfecte uitvoering overbleven.
De dubbel-pas-de-deux aan het eind
vormde de kroon op het werk, hierin
waren Alexandra en Sonja bijgestaan
door Han en Francis, een schitterend op
elkaar afgestemd kwartet. De zwarte
kostuums en de zichzelf naar boven
spiegelende letters META op het achter
doek, ontworpen door Jean-Paul Vroom,
vormden een ideale aankleding bij dit
ballet waarover ik niet anders dan ge
lukkig kan zijn met de herinstudering.
Een prachtige uitvoering van 8 Madri
galen” van Toer van Schayk met een
sublieme Clint Farha, vormde het sluit
stuk van deze voorstelling.
Het is een droevig sprookje want de
bruid blijft alleen achter. Zij heeft haar
woord gebroken door de edele ridder te
vragen waar hij vandaan komt en juist
deze vraag mocht zij niet stellen: „Nie
solist du mich befragen!” En dan ziet zij
de man die zij liefheeft en die haar het
leven gered heeft verdwijnen zoals hij
^gekomen is.
Op dit punt liet de overigens voortref
felijke regisseur Filippo Sanjust ons in
de steek. Wagner schrijft uitdrukkelijk
voor dat de ridder komt aangevaren
over de Schelde in een kleine boot
voortgetrokken door een witte zwaan en
