Iets wat goed is niet
tl
aan risico's blootstellen
Gunstig TNO-rapport over
akoestische verwachting
Oplossing kerst en oudejaarspuzzel
I
I
1
1
I'
I
I
■MH
Gebruikers Concertzaal zien
verbouwing met angst tegemoet
r
Eflfr
I
A' -
18
1976
JANUARI
31
ZATERDAG
i
door PJCwaanswijk
doi
Praktische bruikbaarheid
Onherstelbare slag
Zekerheid
Klankdorheid
Geen verheerlijking
Tacl
200 ku
indruk
stad i
Neder
overze
mag n
name i
daarvc
Dat
krijgt:
lingsp
30.000
M A
”5
«ai
Mfei - -
F
Ik
„Natior
Prijswinnaars Kerstpuzzel:
oudejaarspuzzel:
Prijswinnaars
Restauratie van de Nachtwacht
■H
■i
De juiste uitslag van de oudejaars
puzzel was
1B Aantjes als trimmer: 2A Res-
Albert de Klerk is van oordeel, dat
men de. akoestische gesteldheid van de
concertzaal niet overdreven moet Ver
heerlijken. Hij heeft de klankwerking in
Om di
en te c
en nod
iet onl<
arijse
aarop
ngeloo:
oorlich
pperm
ehept:
en dat
en in j
an is d
lemen
Jtigrar
Maar
na woi
i term,
'erkloo
evolkc
ie doo
Wdt gi
omstp<
e bevc
iar (bij
urelen
abelan
et stra
er groi
Een u
ird d’E
De aar
merik
laar je
ie te k
itte h
tirn (o
et wei
igspla
eh na;
he ta;
i tien
>orziei
Verge
>t bij
veel
Stadsorganist Piet Kee, wiens mening
over de verbouwing eveneens gevraagd
werd door de initiatiefnemers, verwacht
een gunstig resultaat van de zaalveran-
dering. Het heeft hem in alle opzichten
gerustgesteld dat de afspraak werd ge
maakt: het Concertgebouw in de eerste
Uit deze maquette blijken duidelijk
de vrij ingrijpende verbouwingsplan-
nen: het doortrekken van het balkon
langs de zijkanten, het omhooglopen
van de zaal achterin en een nieuw
stoelenplan. Het gedeelte van de zaal
voorin zal 60 centimeter lager wor
den gebracht.
Zoals de situatie nu nog is.
Enorm veel abonnees hebben mee
gedaan aan de kerst- en oudejaars-
puzzels. Met de kerstpuzzel heeft
men over het algemeen weinig moeite
gehad. In ieder geval waren er zeer
veel goede oplossingen, zodat wij
hebben moeten loten. De oplossing
van de kerstpuzzel was: „Het kerst-
licht in de donkere nacht van deze
wereld krijgt alleen kracht als wij
het door ons streven naar vrede laten
weerkaatsen.”
Slechts vier van de vele honderden
inzenders hadden de juiste uitslag. Zij
kwamen in aanmerking voor de
hoofdprijzen. Uit degenen, die één
fout hadden, hebben wij geloot voor
de andere prijzen.
Het g
lust vai
Guyana
Ie Indij
ireid w
Suropa
ankwa
ver Ve
nalige I
'rans G
jkheid
ng hel
eel” v
luid-Ar
Ondai
a de
oofdst;
nafhan
omie b
eel. Fr;
eel vat
epartei
e land
tordeai
verschi
tlantis
leter b
Niet alle musici, die voor hun uitvoe
ringen soms al vele jaren gebruik ma
ken van de zaal, zijn zo optimistisch
gestemd over het resultaat van de ver
bouwing als de beide stadsorganisten.
Hoe ongerust de meerderheid van de
leden van het Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest over de zaalverandering is,
heeft men kunnen lezen in de brief, die
werd gericht tot het College van Burge-
ïneester en Wethouders en die ook in
Haarlems Dagblad van 9 december 1975
werd gepubliceerd.
André Kaart, dirigent van het symfo-
nie-orkest „Haerlem”, van Haarlems
Jeugd Orkest, van het „Collegium Musi-
cum” van de Rijksuniversiteit te Leiden,
Boekenbonnen t.w.v. 25: C. H. van
der Aar, Pres. Steijnstraat 94, Haar
lem; P. J. Bakker, Kanaalstraat 69.
IJmuiden; E. Drontmann-v. d. Hoek,
Fr. Leharlaan 37, Heemstede; Mevr.
A. v. Eeden-Stokman, Jan van Wal-
réstraat 7, Haarlem; Mevr. M. S. de
Jong, Orionweg 333, IJmuiden; S.
Langbroek, Gijzenveltplantsoen 107,
IJmuiden; A. Mandemaker, De Ruy-
terstraat 130, IJmuiden; Mevr. V. d.
Pol. Kelloggstraat 65, Haarlem; Mevr.
J. H. Reinalda-Poot. Narcissenlaan 11,
Bennebroek; M. C. Roodzant, Geleen-
straat 21, IJmuiden; T. Tamminga.
Rijksstraatweg 6121. Haarlem; Mevr.
G. Terreehorst-Walters, .Teslastraat
13, Haarlem; P. C. M. v. d. Velde,
Rembrandtlaan 19, Heemstede; M.
Visser-Boonstra, P. C. Boutensstraat
122 I, Haarlem; L. W. M. v. d. Weij-
den, Beeklaan 18, De Zilk post Hille-
gom.
De beslissing is nu genomen, waaruit
valt te concluderen, dat het TNO-rap-
pcrt over de akoestische verwachtingen
voor de zaal gunstig is geweest. Zo
hebben de deskundigen van T.N.O. mede
een deel der verantwoordelijkheid, mis
schien wel het grootste gedeelte op zich
genomen voor een goede ontwikkeling
van de akoestische gesteldheid van de
zaal.
Het is merkwaardig, dat er door het
concertpubliek, dat de concertzaal als
uitvoeringsruimte toch zeker gewaar
deerd moet hebben, de grote koren en
de amateur-orkesten uit Haarlem en
omgeving, die daar hun concerten heb
ben gegeven, zo weinig openlijk betrok
kenheid is getoond bij de verbouwings-
plannen. Is hun vertrouwen in het
gevoerde beleid zo groot geweest, was
hier sprake van fatalistische berusting of
deze ruimte niet steeds als optimaal
ervaren. Ketsende klanken hebben hem
dikwijls getroffen. „Ik Ben mij er wel
van bewust, dat de klank van een orkest
zich anders laat gelden dan die van het
orgel. De verspreide plaatsing van een
groot koor, zoals die tot nu toe meestal
moest worden aangehouden wanneer een
orkest bij mijn uitvoeringen medewerk
te, heb ik steeds als bezwaarlijk onder
vonden. Hierin komt nu verandering. Ik
heb bij de kennisneming van de verbou-
wingsvoorbereiding wel de indruk ge
kregen, dat er met zorg gewerkt wordt.
De stadsarchitect Wiek Roling zelf heeft
zich altijd zeer betrokken bij de muziek-
praktijk getoond en dit heeft veel ver
trouwen gewekt. Tenslotte nog dit: men
moet niet denken dat er geen zaal is
met een betere akoestiek”, aldus Albert
de Klerk.
H. Groos-Delis, Jac. de Wetstraat 10.
Heemstede; ƒ50: A. Hennink-Tjal-
kens, Julianaweg 1, Zandvoort; ƒ50:
Mevr. J. Hoogerbeets-v. d. Laak. Spil
bergenstraat 8, IJmuiden; ƒ50: J. W.
Kluit, Vijverweg- 15, Bloemendaal;
ƒ50: J. B. Moolhuijzen, Sparenberg-
straat 36, Haarlem.
Enkele dirigenten hebben deze week
desgevraagd uitdrukking gegeven aan
hun grote bezorgdheid over de toekomst
van de concertzaal. Jan Pasveer, dirigent
van o.a. de Heemsteedse Christelijke
Oratoriumvereniging vreest, dat aan de
muziekbeoefening door de grote koren
uit Haarlem en omgeving een onherstel-
250: 'Mej. L. van Vliet, Vechtstraat
4, Beverwijk; 150: C. M. Kunis, Van
Konijnenburgstraat 287, Haarlem;
ƒ100: Mevr, A. Swart, Planetenlaan
221,Haarlem; 75: J. Grupstra,
Schipbroekenweg 15, Santpoort; ƒ50:
bare slag zal worden toegebracht indien
de TNO-garantie betreffende de toekom
stige akoestiek van de zaal op een
misrekening zou blijken te berusten.
Pasveer acht het risico te groot om zelfs
maar een kleine verandering te accepte
ren. „Ik heb het tot nu toe verrukkelijk
gevonden om met mijn koren, eerst
was dit de oratoriumvereniging „Door
Zang Vriendschap”, later de Heemsteed
se Christelijke Oratorium-vereniging, in
de zaal concerten te geven, ook in sa
menwerking met orkesten. Ik vrees nu
met groten vreze voor de toekomst”.
Van dezelfde gedachten is ook Anton
de Beer, dirigent van Haarlems Ge
mengd Koor en van enkele andere koren
van de Haarlemse Koorunie, chef van
het programmabureau Radiö bij de NOS.
„Voor wat de akoestiek voor de kooruit
voeringen betreft kunnen we geen stap
terugtreden. Telkens weer ondervind ik
de tegenwoordige situatie als ideaal.
Daarin sta ik zeker niet alleen. Wie ik
ook spreek van de uitvoerende musici in
Nederland en door mijn functie bij de
radio-omroep ontmoet ik er velen, ook
buitenlanders, allen roemen de Haarlem
se Concertzaal, die door hen steeds ge
noemd werd bij de beste concertzalen,
die ons land thans bezit. Ook de geluids
technici van radio z en grammofoon-
plaat-maatschappijen zijn vol lof over
de voor opnamen voortreffelijke akoesti
sche gesteldheid, zoals de zaal tot nu toe
bezat. Ik moet je zeggen, dat ik voor
wat betreft die verbouwing, mijn hart
vasthoud”.
Spaarndamseweg 18B, Haarlem; ƒ50:
M. M. Leemhuis, Kinheimweg 4,
Bloemendaal; ƒ50: A. Smits-Rosier,
Kerkerinklaan 27, Santpoort.
O
De oudejaarspuzzel u weet wel,
met die vreemde foto’s heeft de
lezers en lezeressen meer hoofdbre
kens gekost. Er waren enkele heel
moeilijke opgaven bij zoals de restau
ratie van de Nachtwacht (de meesten
dachten dat het om een nieuwe be-
tonverf ging), het trimmen van Tiede
Herrema, het versjouwen van een
Maria-beeld in de film Simone en
Matteo en het concert van het Am
sterdams Philharmonisch Orkest te
water (velen meenden dat het om
Sinterklaas ging).
Boekenbonnen t.w.v. 25J. N. van
Baarsdh, Haarlemmerstraatweg 85,
Halfweg; K. van Boekhoven, Willem
van Velsenstraat 25, Heemskerk; G.
Bokma, Sophiaweg 3, Zandvoort; J.
van der Burgt, Lorentzstraat 18, IJ
muiden; Mej. H. M. Gootjes, Prean-
gerstraat 9, Haarlem; Mevr. G. Hiep,
Roordastraat 192, Haarlem; L. van
Klink, Wijk aan Zeeërweg 178, IJ
muiden; C. J. Koster, Spilbergenstraat
15, IJmuiden; Mevr. G. Lammerts,
Geraniumhof 4, Beverwijk; C. van
Mierlo, Merovingenstraat 39, Haar
lem; E. Plug, Vechtstraat 107, IJmui
den; Mevr. Striekwold, Glipperdreef
201, Heemstede; G. den Tuinder, Oos-
terstraat 29, Haarlem; M. J. Vollenga,
Ohmstraat 13, Haarlem: P. H. Zethof,
Remmersvaalstraat 12, De Zilk.
In „Podium Haarlem”, een uitgave van
de stichting, verschenen in april 1974,
kan men lezen: „De zaak van de akoes
tiek is ook door het bestuur gesteld als
hoogste prioriteit. Dat spreekt vanzelf,
want het ontwikkelen van de funktie
van het Concertgebouw als muziekhuis
verdraagt zich niet rhet de negatieve
aantasting van de akoestiek”. En even
verder: „Het ontwerpen van dit plan
moet niet gezien worden als het nemen
van een besluit, maar eerder als het
begin van een lange weg, die naar wij
hopen zal leiden naar de realisering van
een Concertgebouw, dat aangepast aan
de eisen van deze tijd van grote waarde
mag blijven voor de muziek in Haarlem.
het om bij deze verbouwing
loncertgebouw”.
directeur van de Beverwijkse Muziek
school, voorheen dirigent van „Aerden-
hputs Vrouwenkoor”, van „Die Haerlem-
sche Musyckcamer” en kerkkoordirigent,
zou het als een ramp voor het Haarlem
se muziekleven en dat van de regio
beschouwen, wanneer de unieke akoes
tiek van de concertzaal zou verdwijnen
en klankdorheid elk genoegen bij muziek
uitvoeringen voo» toehoorders en ver
tolkers zou gaah vergallen.
„Ik ben er niet zo zeker van, dat de
verbouwing zonder aantasting van de
akoestiek zijn beslag zal kunnen krijgen.
Men denkt, dat de uitkomst van metin
gen met toestellen verkregen in de hui
dige situatie garantie kunnen bieden
voor een gunstige afloop als straks af
metingen en indeling van de zaal geheel
veranderd zullen zijn. Maar het beste
„waarnemingstoestel” is nog altijd het
onvervangbare oor van de muzikale
mens en wat dat straks te horen zal
krijgen vervult mij met grote zorg! Iets
wat goed is moet je niet aan dergelijke
risico’s blootstellen, temeer omdat een
eventueel kwaliteitsverlies niet meer
goed te maken zal zijn”.
een gevoel van onverschilligheid? Dan
was dieze houding zeker niet in overeen
stemming met de wens, die directeur
Peter Lohr uitsprak bij een in juni 1968
met één onzer kunstredacteuren gehou
den vraaggesprek: „Ik wil een publiek,
dat mee experimenteert met wat in deze
tijd gebeurt, dat erin mee-investeert”.
De verbouwing gaat nu door, maar de
twijfel aan de resultaten ervan heeft
men nog lang niet bij alle musici, die de
„oude” concertzaal voor hun concerten
hebben benut en zo zeer hebben gewaar
deerd, kunnen wegnemen, ook niet door
de uitkomst van het verrichte weten
schappelijke onderzoek, die als gerust
stellend beschouwd zou moeten worden.
Volstrekte zekerheid omtrent de akoesti
sche gesteldheid, die na de verbouwing
zal heersen, zal dit jaar verkregen wor
den, want op 1 oktober hoopt men de
transformatie van de zaal voltooid te
hebben.
Piet Kiel jr., dirigent van de Christe
lijke Oratoriumvereniging-Haarlem, or
ganist en directeur van de Muziekschool
in Hoofddorp, is evenmin gerust over de
gevolgen, die de verbouwing voor de
akoestiek met zich mee zal brengen. Wel
onderschrijft hij de wenselijkheid de
practische bruikbaarheid van het podi
um te verbeteren en voor de koorleden
geriefelijker zitplaatsen aan te brengen.
Maar de ingrijpende verandering waar
aan men nu gaat beginnen, acht hij een
bijzonder riskante onderneming, waar
van hij de uitslag met zorg tegemoet
ziet. „Mij zijn geestdriftige uitspraken
bekend van geluidstechnici van gram-
mofoonplaat-maatschappijen, zoals CBS,
die de huidige concertzaal voor opnamen
als uniek in Europa beschouwen. Het
valt te betreuren, dat men in Haarlem nu
zoveel op het spel gaat zetten. Ik ben er
niet zeker van dat de verantwoordelijk-
hèid voor deze ontwikkeling, die alle
orkesten, koren en ook alle concertbe
zoekers aangaat, wel voldoende gemoti
veerd aanvaard werd”.
Directeur Lohr hoopte dus blijkbaar
op een directe betrokkenheid bij het
culturele beleid in deze regio. Het was
ook tijdens dit interview, dat de daarbij
tegenwoordige muziekprogrammaleider
van de VPRO Han Reiziger zijn ingeno
menheid met de concertzaal liet blijken
met de uitspraak: „Akoestisch is het een
ideale zaal voor opnamen”.
Hoe het zij, de verantwoordelijkheid
voor het resultaat van de verbouwing
komt nu op het stichtingsbestuur te
rusten, waarbij het zich niet gesteund
kan voelen door een positieve uitspraak
van het concertpubliek, koren en orkes
ten, maar wel door de ingewonnen ad
viezen van akoestici en door het oordeel
van twee van de belangrijkste gebrui
kers van de concertzaal: de stadsorga
nisten Albert de Klerk en Piet Kee, die
mede in het vóór-overleg betrokken
werden.
plaats te bestemmen voor de muziek.
Men heeft zich over de toekomstige
bestemming jammer genoeg wel eens
onjuiste voorstellingen gemaakt. Piet
Kee vindt, dat de zaal er gezellig uit
moet gaan zien, want het is belangrijk
om in een prettige omgeving naar mu
ziek te kunnen luisteren. Tegen de bal
kons heeft hij geen bezwaar. „Ik zit
graag temidden van het publiek”, aldus
Piet Kee, die ervan overtuigd is, dat het
bezoek door het nieuwe aspect van de
concertzaal gestimuleerd zal worden.
2~ JilffiM
- - W-S.
Daar gaai
van het C
De verandering van de akoestische
gesteldheid van de concertzaal is een
benauwend-onzekere factor bij de ont
wikkeling van die verbouwing voor allen,
die de toonkunst ter harte gaat.
Teneinde toch zekerheid te verkrijgen
omtrent de te verwachten gedragingen
Van de akoestiek na de verbouwing
heeft het stichtingsbestuur deskundige
funktionarissen van het „Toegepast Na
tuurwetenschappelijk Onderzoek”
(T.N.O.) uit Delft verzocht waarnemin
gen te verrichten, onder andere op het
concert, dat verleden jaar 15 februari
door het Noordhollands Philharmonisch
Orkest werd gegeven en waarop een
speciaal voor akoestische proeven be
stemde compositie „Akoetest” van Jan
Masséus ten gehore werd gebracht.
De akoestici benutten op dit concert
een „kunsthoofd”, een objectieve vervan
ger van een subjectieve toehoorder. Het
apparaat had een rechter en linker
„oor”, aangebracht op grond van de
stelling: „Voor de indrukken die bij het
horen worden ontvangen zijn alleen de
oren van de luisteraar maatgevend”. In
fysische zin had men nu „maatgevende”
oren tot zijn beschikking, die in hetzelf
de klankveld opereerden, waar anders
een „echte” toehoorder met normale zin
tuigelijke waarnemingsmogelijkheden
aanwezig had kunnen zijn. Deze mens
had echter niet zo objectief kunnen
„luisteren” als het kunsthoofd.
Het TNO-rapport over de zaal zou
eerst moeten mededelen dat er voldoen
de zekerheid bestaat, dat de akoestiek
van de zaal niet zal worden aangétast,
vóórdat de beslissing over de verbou
wing zou worden genomen (zie „Podium
Haarlem” van april 1974).
250: Mevr. J. Maarleveld-Sloot,
Zijlweg 89, Haarlem; 150; P. R.
Kuit-Marcus, Friedalaan 2, Zwanen
burg; 100: H. L. Uijtendaal, Iepen
straat 37, IJmuiden; ƒ75: J. C.
Booms, Mr. S. v. Houtenstraat 4,
Heemstede; ƒ50: Mej. T. Boudes, Kei
zer Wilhelmstraat 12, IJmuiden; 50:
Mevr. A. Joustra, Regentesselaan 2,
Haarlem; 50: I. Körber-Hettasch,
Woensdagmiddag 14 januari van dit jaar heeft de gemeenteraad van
Haarlem de verbouwing van de grote zaal van het Haarlems Concertge
bouw volgens de daartoe ontworpen plannen goedgekeurd. Door dit on
herroepelijke besluit zal het inwendige architectectonische aspect van
het gebouw, in het bijzonder voor wat de concertzaal betreft, een zeer in
grijpende veranderingen ondergaan.
Deze verandering is een realiteit, die aanvaard werd en waarvan het
resultaat in overeenstemming zal moeten zijn met de bedoeling door het
bestuur van de stichting „Stadsschouwburg en Concertgebouw-Haarlem”
kenbaar gemaakt in de brief, die in januari 1973 aan het gemeentebestuur
van Haarlem werd gericht in de volgende bewoordingen: „de grote zaal
van zijn zwembadkarakter af te helpen”.
Men begreep, dat met de verandering van de grote zaal ook een ver
andering van de alom in den lande en ook daarbuiten zo befaamde
akoestiek daarvan te verwachten zou zijn, al kon men niet weten in welke
mate die verandering op zou treden. 4
tauratie Nachtwacht; 3C Opening
Heilige Deur in Rome; 4C Van der
Stoel bezoekt tempel in Tokio; 5B
Joop den Uyl bezoekt Niagara-water-
val; 6C Mevr. Van Veenendaal tij
dens kort geding Proloog; 7C Imita-
tie-tank in Nieuwmarktbuurt; 8B
Jasperina de Jong op TV; 9A Dam-
kampioen Sijbrands; 10C Opname uit
de film „Simone en Matteo”; 11B Van
Hanegem als paukenist; 12A Herrema
werkend aan zijn conditie; 13B Jorge
Guillermo zwaaiend naar het volk;
14b Humphrey Bogart; 15C President
Ford; 16B Concert van Amsterdams
Philharmonisch Orkest.
MkK':.’'.'’
.3
B0
i
