Restauratie vergde ruim een ton
Intieme sfeer bij Otto B. de Kat
Nachtwacht in alle
luister hersteld
ziek na
aanklacht
klinkt als pas geschreven poëzie
ralstonöverf
fcaistotó
Ingmar Bergman
Koop en lees ’m. Gewoon dóen.
Omdat het fijn is om jezelf te zijn.
Theodorakis tart de vrouwen
in de jongste Viva nieuwe stijl. En:
meeneemlunches; op vakantie langs de Rijn; Elly van der Brom deed topsport
voor haar lol; mannenmode; en nog veel meer; alweer gezonde afwisseling,
nieuws en gezelligheid op z’n anders in de jongste Viva nieuwe stijl.
Zoektu
Ideur?
Klassieke tragedie „Agamemnoon”
Voortreffelijke voorstelling door De Appel in Toneelschuur
OPTREDEN VAN
DAVE TRAVIS
Regie Publiekstheater
praat met publiek
Sticusa-prijs voor
Guillermo Rosario
■A
Expositie Toneelmuseum
11
19 7 6
KUNST
FEBRUARI
DONDERDAG
5
WILLINK
--
OTTO B. DE KAT inleiden bij de liefhebbers van schilderkunst
in deze omgeving behoeft nauwelijks. Ze kennen zijn werk dat voor
het eerst in 1933 in Haarlem werd tentoongesteld. Hij was toen 26
jaar. Met tussentijdse verblijven in het buitenland (meest het
zuiden) is hij onze omgeving trouw gebleven, zeker als je Amster
dam daartoe mag rekenen. Daar stelde hij enige jaren geleden zijn
werk ten toon bij Kunsthandel M. L. de Boer aan de Keizersgracht
542. Toen schreef ik er over. Nu opnieuw want zijn werk is daar
weer te zien t.e.m. 21 februari. Het zijn allemaal schilderijen en ook
wat aquarellen die in die tussentijd zijn ontstaan, gedateerd vanaf
1973.
saffraangeel
indiaanrood
pauwblauw
pikzwart
lentegroen
berebruin
koninklijkoranje
olifantsgrijs
citroengeel
staalblauw
kastanjebruin
hagelwit
gifgroen
koraalrood
etc. etc.
-
HBS, Oii!
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
Robert Prager als Cassandra voor de
ingang van het paleis waar zij vermoord
wordt.
„Interieur met armstoel”, een van de olieverven van Otto B. de Kat bij kunst
handel M. L. de Boer. Het is in 1973 geschilderd.
Ga maar eens kijken bij uw Ralston
dealer. Hij laat u kiezen uit vele
kleuren.
CO
cv
co
co
(Van onze correspondent)
STOCKHOLM. De bekende Zweed
se filmregisseur Ingmar Bergman, die
dinsdag officieel werd aangeklaagd we
gens belastingontduiking van 300.000
gulden, ligt nu in het Karolinska-zieken-
huis in Stockholm. Hij is volledig over
spannen en behalve verpleegsters en art
sen heeft niemand contact met hem.
en kleuren
zich schijnt te
vaardig penseel
stuurde hand.
AMSTERDAM (ANP). Als de res
tauratie van Rembrandts Nachtwacht die
op zondag 14 september van het vorig
jaar door een overspannen bezoeker ern
stig met een mes werd toegetakeld, eind
maart voltooid zal zijn, zal het wereld
beroemde schilderij mooier zijn dan te
voren. Samen met zijn assistent W. Hes-
terman heeft hoofdrestaurateur Luitsen
Kuiper alle oude vernislagen van het
doek verwijderd, waardoor de originele
verf in zijn oorspronkelijke luister onder
alle vuil en aanslag tevoorschijn is ge
komen en de kleuren fraai zijn opge
licht. Vooral de donkere delen op de
achtergrond komen duidelijker naar vo
ren dan het geval was. Aan materiaal en
onkosten bedraagt de restauratie naar
een ruwe schatting ruim 100.000 gulden,
de salarissen van de restaurateurs niet
meegeteld.
Erik Vos en zijn spelers slagen erin
dit oude epos, nooit eerder' in ons land
gespeeld, een vorm te geven waarin wij
onze wereld kunnen herkennen. Ze doen
dat niet met banale beelden, die je elke
dag aan krant of televisie kan ontlenen.
Hun vorm spreekt des te beter omdat
hij de werkelijkheid verhevigt.
Zowel in het spel als in het toneel
beeld is De Appel van heel gewone
dingen uitgegaan. Ontwerper Niels Ha
mel maakte voor zijn toneelbeeld en
kostuums gebruik van alledaagse, gevon
den voorwerpen: ongeschaafde palen,
zeildoek, een loopplank van veelgebruik
te stukken hout voor het decor; dweilen
en vodden voor het koor; zwart bont
met bloedrode repen stof voor de moor
denaars en heersers Klytaimnestra en
Aigisthos; legerdump voor Agamemnoon
(zijn beenkappen zijn werkmanshand-
schoenen); een witte wikkel voor Cas
sandra. Duidelijk is het onderscheid tus
sen de gemaskerde aanstichters van
moord en oorlog en het volk, dat bestaat
uit getuigen en soldaten. Het is onge
maskerd, zodat wij onszelf kunnen her
kennen.
De spelers zijn uitgegaan van de mu
zikaliteit van de tekst, die heel helder en
begrijpelijk wordt gezegd, zonder tot de
clamatie te vervallen. Het koor gebruikt
daarvoor de motoriek van de spelers
zelf. De hoofdpersonen daarenten bewe
gen zich gestileerd. Niek Pancras als een
logge Agamemnoon drukt met zijn stem
de onbeschoftheid en onbetrouwbaarheid
van dit personage uit. Hij wordt welis
waar het slachtoffer in deze tragedie.
AMSTERDAM (ANP). In het To-
neelmuseum te Amsterdam is van 10
februari tot en met 31 maart te zien de
tentoonstelling „Herman van Elteren,
Nederlandse ontwerpers voor het Thea
ter 4”. Tegelijkertijd is in het museum
een tentoonstelling ingericht bestaande
uit decor- en kostuumontwerpen, ma
quettes en kostuums.
uit persoonlijke belangstelling, maar
kon het toch niet nalaten te noteren
dat er een uitstekende Carel Willink
hangt. Dat valt op omdat je werk
van hem zelden meer „in vrijheid”
tegenkomt. Het is een olieverf uit
Willinks klassieke tijd, geschilderd in
1934. Het is ook nog zon typische
Willink-straat in sterk contrasterend
licht met zware wolken boven de
zich aan de beschouwer opdringende
huizen uit het Amsterdamse mu
seumkwartier. Als lezers van deze
beschouwing het willen zien, moeten
ze er wel even naar vragen. Het is de
moeite waard.
AMSTERDAM. Het Publiekstheater
organiseert na afloop van enkele voor
stellingen van Macbeth en Met gesloten
deuren-De meiden gesprekken tussen de
regisseurs en het publiek. Op 7 en 27
februari is er in de rotonde van de
Amsterdamse stadsschouwburg na afloop
van Macbeth een nabespreking met
Hans Croiset. Op 20 februari en 13
maart kan men dat doen met Ton Lutz
over het dubbelprogramma van Sartre
en Genet.
De expositie van Otto de Kat is in
de benedenzaal. Boven is geen exposi
tie, er hangen wel schilderijen, de
huis-collectie. Ik ging er even kijken
Als het instippen over enkele weken
achter de rug zal zijn, wordt het doek
van een dekkende tweede vernislaag
voorzien en tenslotte weer in zijn oude
lijst en op zijn oude plaats opgehangen.
Afgelopen vrijdag werd hij tijdens een
repetitie van een stuk van August
Strindberg, „De Doodsdans”, op dramati
sche wijze door de politie van het toneel
gesleurd. Terzelfder tijd werd zijn advo
caat en economische raadgever, Sven
Bauer, ook gearresteerd en bij beiden
werd huiszoeking verricht. Volgens poli
tiewoordvoerders blijkt uit de in beslag
genomen boekhouding dat Bergman via
een zogenaamde brievenbusfirma in Zug
in Zwitserland op grote schaal belasting
fraude heeft gepleegd.
De voor zijn films en toneelstukken
gecontracteerde medewerkers ontvingen
een symbolisch salaris van deze firma
die Persona NV heette, terwijl de verde
re miljoenen winsten in Zwitserland ble
ven. Op een dringend verzoek van de
Zweedse Rijksbank had Bergman inmid
dels al 1,2 miljoen gulden naar Zweden
geretourneerd om zijn belastingschulden
te betalen, maar dat is olgens de belas
tinginspectie niet voldoende. De rest wil
men ook nog hebben.
Men heeft Bergman en zijn advocaat
de paspoorten afgenomen en ze moeten
zich wekelijks melden bij de politie en
mogen Stockholm niet verlaten. Volgens
vrienden en kennissen van de regisseur,
is het voor Bergman, die binnenkort met
Fellini een film zou gaan maken, zijn
economische dood. Allebei, Bergman en
advocaat, hebben verklaard onschuldig
te zijn, maar zullen desondanks binnen
kort toch terecht moeten staan.
Te gek al die leuke kleuren van
Ralston om de dingen in uw huis 's
met verf een opfrissertje te geven.
U kunt b.v. kiezen uit:
Aanvankelijk zou Otto B. de Kat
architect worden. Hij volgde in
Haarlem de school voor Bouwkunde,
versierende kunsten en ambachten. In
1927 ging hij echter naar de Amster
damse Rijksacademie. In Parijs be
zocht hij in 1928 en 1929 een paar
vrije academies. Hij ontving een aan
tal prijzen, waaronder in 1956 de
„Aquarellistenprijs” van het Prins
Bernhardfonds. Zijn vorming is mede
bepaald door het feit dat hij lange
tijd in de Haarlemse kring rondom
Henri Boot verkeerde. Waarom noem
ik die dingen, die toch al vrijwel
bekend zijn? Het zijn merkbakens.
Otto B. de Kat ontpopt zich nu bij
De Boer weer als een beschouwelijk
schilder, die intimiteit en sfeer weet
op te roepen, zowel in stillevens
waar dat een logische zaak is ook
in interieurs, maar eveneens vaak in
landschappen of gebouwengroepen.
Wat treft dan? De harmonie tussen
de vaste opbouw van een vlak, soms
bijna architectonisch, en de losheid en
durf waarmee een aparellist schijn
baar losse vormen en toetsen neerzet.
Het is een duidelijke ordening, die uit
picturale gegevens ontstaat en dus
geen figuratie om der wille van de
afbeelding. En toch speelt die afbeel
ding haar duidelijke rol. De oplossing
in vlakken, soms in sprekende con-
HAARLEM. Wat ik het verbazing
wekkende vind aan de voorstelling van
„Agamemnoon" door De Appel, is de
klare taal die het stuk na 25 eeuwen
spreekt alsof het dit jaar is gedicht. Die
oude Aischylos spreekt in beelden, die
'een definitie zijn van het begrip poëzie.
We zijn een prozaïsch volkje. Poëzie is
een woord, dat ik niet zonder enig
gegiechel uitspreek. Van het Nederlands
word je geleerd, dat het een taal is,
waarin je niet kunt zingen. Erik Vos en
Hent van der Horst, die verantwoorde
lijk zijn voor de tekst van deze „Aga
memnoon”, hebben het tegendeel bewe
zen. Hun tekst, ontleend aan vertalingen
en bewerkingen van J. Lewin, E. Straat,
J. C. B. Eykman, P. C. Boutens en Ph.
Vellacott, klinkt als nieuw en pas ge
vonden.
De kracht van de oorspronkelijke
tekst is zelfs door classici, waartoe ik
niet hoor, nauwelijks na te gaan. Maar
dat het fenomenaal moet zijn geweest, is
duidelijk, nis je hoort wat er overgeble
ven is in dit Nederlands. Geen verheven
zinnen, die te ver verwijderd zijn van
wat je zelf ervaart bij begrippen als
oorlog en moord. Telkens gebruikt Ais
chylos als hij het over deze zaken
heeft, vergelijkingen met de natuur.
Roofvogels, haas, leeuw, zon, sterren,
water, vuur, bloed. Ze zijn er allemaal
nog, net als conflicten, die van een
privé-aangelegenheid escaleren tot on
ontkoombare bloedbaden. Daarom kun
nen we het drama, dat Aischylos net
tonele voert begrijpen, zelfs al zijn z’n
góden ons onbekend.
geen interieur o een paar figuren
heen. Er is geen onderscheid tussen
figuren en omgeving, het is alles
opgenomen in dezelfde sfeer binnen
de zelfstandige waarden van vormen
waarin het onderwerp
schikken naar een
in een kundig ge-
Hoofdrcstaurateur Luitsen Kuiper legt de laatste hand aan het retouchewerk van
Rembrandts Nachtwacht. Het beroemde schilderij kan binnenkort weer door het
publiek n al zijn glorie worden bezichtigd.
beschadigingen onderaan het doek te
voorschijn gekomen. Het zijn twee vier
kante stukjes doek; die in het origineel
zijn ingepast. De afscheiding is thans
heel duidelijk doch zal ook worden
„weggestipt”.
Niet alleen heeft de beschadiging van
het doek dus in ieder geval het nut
opgeleverd, dat het schilderij een zeer
grondige reiniging heeft ondergaan en
op nieuw doubleerlinnen is gespannen,
bovendien is gebleken, dat het nieuws
over de messteken de belangstelling voor
het meesterwerk en daar buiten ook die
voor het hele Rijksmuseum sterk heeft
verhoogd.
touren maar een andere keer weer
niet, nadert de abstractie zonder die
te overschrijden. Je kunt ook zeggen
dat het patroon van abstractie en
figuratie elkaar dekken zonder elkaar
geweld aan te doen. Er is geen teveel
aan een van beiden.
Zijn verblijven in het buitenland
zijn af te lezen aan onhollands licht
in sommige landschappen, zonder dat
Otto de Kat zich als impressionist
openbaart. Zijn vasthouden aan een
realistische weergave mag worden
gezien als een bijna Haarlemse ty
pering want in zijn generatie is men
de realiteit trouw gebleven, wat er
elders ook gebeurde. Dat is geen
kwaliteitsaanduiding, gewoon een
constatering. Otto de Kat is wat dat
betreft, zoals andere Haarlemmers,
nooit „weggeweest en weer terugge
komen”. Hij en zijn type werk waren
er altijd en dat terwijl het gezicht
van de schilderkunst zich vele malen
heeft gewijzigd in tientallen stijlen.
In dat Haarlemse zat ook wel die
voorkeur voor intimiteit, al wil ik
ook weer niet te nadrukkelijk terug
verwijzen naar de Gouden Eeuwse
„ontbijtjes”, die hier in grote getale
zijn geschilderd. Otto de Kat had het
natuurlijk in zich, maar het klimaat
hier hield dat bepaald niet tegen.
In de Rembrandtzaal van het Rijks
museum te Amsterdam voor het op
nieuw linnen gespannen doek staande,
vertelde directeur S. Levi woensdagmid
dag dat de Nachtwacht na de restauratie
voorlopig zeker acht maanden, wellicht
nog langer, alleen van achter een glazen
wand kan worden bewonderd. Dat zal
niet gebeuren om een nieuwe vandalisti
sche aanval te voorkomen, doch omdat
de nog aan te brengen twee nieuwe
vernislagen tijd nodig hebben om volle
dig te verharden. Zolang dat nog niet is
geschied zou de adem van de duizenden
bezpekers gemakkelijk een spoor van
aanslag, zogenaamde blauwfilm op de
verse vernislaag kunnen achterlaten.
Bij het schoonmaken is gebleken, dat
de opzichtige krassen op de besmettelijk
lichte kledij van Willem van Ruyten-
burgh de verf nauwelijks hebben be
reikt. Het pak is er vrijwel zonder kleer
scheuren afgekomen. De krassen waren
in de dikke vernislaag gesmoord. Toen
die met niet-pluizende watten, gedrenkt
in chemicaliën uiterst voorzichtig werd
verwijderd, verdwenen meteen ook de
krassen.
Wel drong het mes van de ontoere
kenbaar geachte bezoeker dwars door
doek en linnen heen op de broek van
compagnieleider Frans Banning Cock.
Die scheuren zijn intussen opgevuld met
een mengsel van krijt en lijm. Aan het
einde van de vorige week is het doek
voorzien met een nieuwe eerste vernis
laag. Daarop wordt de restauratie uitge
voerd die maandag is begonnen. Men
noemt dat „instippen” van alle plekken
waar de verf ontbreekt.
Hoofdrestaurateur Luitsen spreekt lie
ver niet over „retoucheren”, want vol
gens hem wekt dat de verkeerde indruk,
dat er sprake zou zijn van oververven
van bepaalde plekken. „Het gaat echter
slechts om kleine ontbrekende verfdeel-
tjes op de scheuren”, aldus de heer
Luitsen. Bij het verwijderen van de
vernislaag zijn ook twee veel oudere
IJMUIDEN. In sociëteit Asterix
aan de Willemsbeekweg 112 in IJmuiden
treedt zaterdagavond (20 uur) Dave Tra
vis op die momenteel voor een verblijf
van een week in ons land is.
Travis, zanger en gitarist brengt een
programma van blues, bluegrass, ragti
me, ballads en eigentijdse songs. Hij
bespeelt zowel de zessnarige als de
twaalfsnardge gitaar en gebruikt inciden
teel de harmonica.
AMSTERDAM. De op Curasao wo
nende schrijver, dichter en journalist
Guillermo E. Rosario heeft de literaire
prijs 1974 van de Sticusa gekregen. De
jury bestaande uit de heren Luis H-
Daal, Carel de Haseth en Pierre Lauffer
kende hem de prijs 3000) toe voor zijn
gehele werk.
Guillermo Rosario publiceert sinds
1933 in het Papiamentu en heeft zich
altijd sterk beziggehouden met de ge
schiedenis van Curacao en met de An
tilliaanse mens, aldus een bericht van de
Sticusa, de Nederlandse Stichtng voor
Culturele Samenwerking met Suriname
en de Nederlandse Antillen.
De Stichting heeft vorig jaar ook twee
aanmoedingsprijzen toegekend, beide
500 groot. De eerste ging naar de
Arubaanse dichter Henri Habibe, redac
teur van het tijdschrift „Watapana”, de
tweede aanmoedigingsprijs was voor Fe
derico Oduber in Nijmegen. Oduber
dicht in het Papiamentu.
Die intimiteit bereikt hij vooral
door een verfijnd kleurgebruik, soms
in toon, soms in vrij hevige contras
ten, maat toch altijd m gebonden
kleurstellingen. In het beige-grijs kan
een warm rood ineens sterk naar
voren springen, maar het gaat nooit
rammelen, zo’n schilderij blijft har
monieus. Hij kan soms ook sterk van
de natuurlijke kleur afwijken, groene
gezichten met bruine contouren in
een overwegend groen schilderij. Dan
blijft er van het realisme van de
werkelijkheidskleur weinig meer
over, maar binnen de eigen natuur
van het schilderij (toch altijd weer
een abstrahering) doet dat de harmo
nie evenmin geweld aan, integendeel,
het ondersteunt die. Dat wordt be
werkt door het feit dat alle fragmen
ten in deze schilderijen een gelijke
waarde hebben. Otto de Kat schildert
maar is tevens aanstichter. De schuld
aan het kwaad drukt Pancras uit door
de manier, waarop hij de tekst zegt. Han
Römer als Aigisthos is een verwerpelijk
monster, maar in zijn „slotverklaring”
laat hij niettemin een aanvaardbare
rechtvaardiging voor zijn moorden door
klinken.
Peter van der Linden als Klytaimnes
tra drnukt met een gedetailleerde wisse
ling van gebaar en stem de dubbelzin
nigheid van ook deze figuur uit: wraak
gierige hoer en woedende moeder, wier
kind vermoord is door haar man. Nog
verfijnder brengt Robert Prager de tra
giek van Cassandra tot uitdrukking; hij
is zelfs ontroerend als het universele
oorlogsslachtoffer die de eigen onder
gang heeft voorzien. Het is heel logisch
in deze interpretatie, dat de vrouwen
door mannen worden gespeeld.
Roelant Radier als wachter. Johan
Leysen als bode, Han Römer als koorlei
der spelen met een eenvoudige helder
heid, gesteund door Jaap Boonstra en
Hubert Fermin als koorleden. Het spre
ken en zingen der spelers wordt voor
treffelijk gesteund door Viktor Miler en
Pako Keul op trombone en aan slag
werk.
Kortom, een voortreffelijke voorstel
ling, die laat zien hoever Erik Vos met
zijn groep gegroeid is naar een volstrekt
eigen theatrale taal. Gisteren ging de
eerste voorstelling van vijf in de To
neelschuur te Haarlem. Men was kenne
lijk nog niet ingespeeld in de nieuwe
situatie, die anders is van verhoudingen
(lager en krapper) dan in het eigen
Theater aan de Haven in Scheveningen.
Dat was ook aan de belichting te mer
ken. Maar die schoonheidsfoutjes zullen
snel hersteld zijn.
•“HsgffijK.r 1
Balansver!
