Wellicht essentiële doorbraak in Rhodesië
H
Lockheed
Peking
Cherne in opspraak
vertrokken
ANS krijgt
nog een kans
IJslandse eis
Soares wil geen
samenwerking
met communisten
Waldheim stuurt Guyer als
gezant naar Midden-Oosten
Ondanks maatregelen van Spaanse kabinet
CATALONIË IS NIET TEVREDEN
Boeing moet
documenten
Nixon naar
Ig
Zojuist benoemde Leo
overleggen
België erkent
Angola
voor regeling
met Engeland
■g
J
Commissie inlichtingendiensten
Centraal comité
in Moskou bijeen
ilift
Teng nog in functie
T flGMth
Utt. l
EK
2
ZATERDAG
2 1
FEBRUARI
1976
BINNEN- EN BUITENLAND
3
I
s
«si
i»
f
(Van onze redacteur in Londen, Rudolf Bakker)
ll
tig
em
het
De
en
De
eer
in
Rede prins
I
ex
gië
3or
Jo-
De
>an
en
>n-
rer
su-
len
?en
lar
bu-
‘SO-
974
zijn
igte
eur
een
ne-
yan
De
on
niet
jei-
de
•iep
'rie-
amp
■dis-
t er
anse
e de
auw
elke
over
van
Idels
•ids-
rga-
zeg-
ding
;sin
eef-
tené
r de
van
sele
.ens.
jaar
I en
lijk
Ne-
di-
ide-
ra
ts
en
ie-
2T-
*n-
?e-
tig
>e-
»en
eg.
ten
ste
la
den
aeeft
;elo-
n in
erle-
jaar
In 1956
LONDEN De Rhodesische premier Ian Smith heeft laten weten dat
hij het op prijs stelt dat de Britse regering zich gaat bemoeien met de
onderhandelingen tussen de blanke regering en de nationalistische onder-
handelingsdelegatie van Joshua Nkomo.
Kaoenda
V
Bi®
Dreiging
I
lanas-BhBi B5M ot i
F I
SF
Eén brigade
o
'I
«Hasri
i^nww’iï^
■?A
Smith wij
ngelse hulp
nu
(Van onze correspondent)
(AP). Als
voorwaarde
(Van onze redacteur in Barcelona)
antwoordde
Om enigszins tegemoet te komen aan
ment. Wij
de
minister
t y
lol
t'
n-
s-
filantropische
Voorzitter
Hij weigerde de opdracht van de Brit
se regering uit te voeren om een klimaat
te scheppen waarin de zwarte meerder
heid ook een meerderheidsstem zou heb
ben. Sindsdien bleken latere Britse rege
ringen niet bij machte Smith van ge
dachte te doen veranderen.
MOSKOU (AP). Het centraal comi
té van de communistische partij van de
Sovjet-Unie is gisteren in vergadering
bijeen gekomen om zijn verslag aan het
25ste partijcongres goed te keuren, zo
heeft het officiële Russische persbureau
Tass bekend gemaakt.
in
van
der andere voor het leger, bekendge
maakt.
„In zijn geheel zal het voorstel van de
president de CIA zeker een grotere be
scherming en meer gelegenheid om zo
wel binnen als buiten Amerika acties te
ondernemen verschaffen,” aldus senator
Church.
Nixon en zijn vrouw Pat, op het vlieg
veld door een Chinese functionaris be
groet.
Premier Den Uyl was tijdens - zijn
wekelijkse persconferenitie na afloop van
de ministerraad zeer voorzichtig met een
beoordeling van de rede die prins Bern-
hard drie weken geleden in Davos hield
op een symposium van Europese topma-
lit
de
Ier
fi-
>p-
te
iche
>er-
atie
ror-
am-
aet-
'oor
lin
den
<te”
dis-
erie
een
on
i de
se
or
an
an
lie
in
;n.
de
«TS
er
en
ns
he
1
‘Id
ne
an
pe
se
ta!
op
iekte
In Sevilla werden de bussen bestuurd
door militairen en politieagenten nu de
werknemers van het openbare vervoer
al twee dagen staken. De arbeiders van
een grote textielfabriek in die stad heb
ben zich bij de staking aangesloten. De
activiteit op de textielfabrieken in Saba-
dell, bij Barcelona, zijn ook stilgelegd.
Overigens wees hij erop, dat de KLM
voor het laatst in 1956 Lockheed-toestel-
len heeft besteld; dat waren de Lock
heed Electra’s; de laatste propellervlieg-
tuigen voor passagiersvervoer. Daarom
kunnen de betalingen van Lockheed aan
„een hoge Nederlandse functionaris”, die
in 1961 en 1971 zouden hebben plaatsge
vonden, geen betrekking hebben gehad
op KLM-bestellingen.
Intern onderzoekt de KLM de be
schuldigingen die via de commissie-
Church naar buiten zijn gekomen, als
zou een KLM-directeur in de jaren ’50
een bedrag van 25.000 dollar van Lock
heed hebben ontvangen.
te
iet w j
I
In Londen worden, de uitlatingen van
Smith met meer dan gewone aandacht
bestudeerd. Men heeft het gevoel dat er
misschien sprake is van een essentiële
doorbraak. Het zou het eind kunnen zijn
van een situatie die ontstond toen lan
Smith op 11 november 1965 bekend
maakte dat hij en zijn partij de gehoor
zaamheid aan de Britse regering opzeg
gen.
Het bedrag was, volgens Weil bestemd
voor een medisch hulpproject in het
voormalige Belgische Kongo. Weil zei
niet te weten of Cherne de juiste bron
van het geld kende. Cherne heeft gezegd
dat hij noch andere functionarissen van
zijn organisatie ooit hebben geweten dat
het geld van de CIA kwam.
Premier Smith verklaarde in het par
lement van Salisbury dat hij een aanbod
van de Britse regering overwoog, hem te
helpen bij het oplossen van de constitu
tionele crisis. Smith voegde eraan toe:
„Ik geloof dat een fase in de historie
van Rhodesië is aangebroken, waarin het
gunstig zou zijn wanneer we onze tac
tiek zouden veranderen”.
het Catalaanse verlangen naar meer au
tonomie, zullen bepaalde regeringsfunc
ties die tot nu toe in Madrid gecentrali
seerd waren, worden overgedragen aan
afgevaardigden in Barcelona.
Het verslag zal volgende week aan het
congres worden voorgelezen door partij
leider Breznjev.
De plenaire vergadering van het cen
traal comité hechtte ook zijn geodkeu-
ring aan het ontwerpverslag over het
economisch vijfjarenplan voor 1976-80,
dat reeds is gepubliceerd en eveneens
aan het congres zal worden voorgelegd,
aldus Tass.
Verdere bijzonderheden over de ver
gadering werden niet bekehd gemaakt.
President Kenneth Kaoenda van Zam
bia heeft, aldus het persbureau Reuter,
gezegd dat een bloedbad onvermijdelijk
wordt als de huidige constitutionele be
sprekingen tussen de premier Ian Smith
en Joshua Nkomo niet tot resultaat
leiden.
„Afrika heeft genoeg geduld gehad.
Dat geduld is nu uitgeput en nu zal het
bloedbad moeten volgen. Smith heeft
gezegd dat zijn kiezers niet zullen toe
staan dat er nu een meerderheidsbewind
wordt gevestigd. Goed, dat betekent dat
de zaak nu op het slagveld zal worden
geregeld. Die kiezers zullen dan al hun
boerderijen en hun industriën verliezen
aan de bevrijdingsbeweging”, aldus Ka
oenda.
„Heil aan het grote Sovjetrussische volk,
bouwer van het communisme. Moge de
ideologische-politieke eenheid van de
Sovjet-samenleving nog sterker worden”,
aldus ongeveer detekst-op dit reusachti
ge bord, opgericht ter gelegenheid van
het 25ste partijcongres in Moskou.
LOS ANGELES (AFP). De Ameri
kaanse oud-president Richard Nixon Is
gistermiddag naar Peking vertrokken.
Hij komt daar vandaag aan, precies vier
jaar na zijn historische bezoek dat de
opening betekende van een nieuwe
vriendschappelijke relatie tussen China
en de Verenigde Staten.
Voorlichting of, gezien de aanwezigheid
van (nu 15) vertegenwoordigers van Eu
ropese communistische partijen in dat
parlement, de graaf van Motrico bedoel
de dat in 1978 ook de Spaanse commu
nistische partij zou kunnen optreden (tot
nu toe hadden verschillende Spaanse
ministers, evenals premier Arias Navar
ro, steeds verzekerd dat de communisten
uitgesloten blijven van de politieke ont
wikkeling in Spanje).
De minister van Voorlichting verwees
eerst naar de woorden van premier Ari
as. Na enig aandringen stelde hij catego
risch vast dat de communisten ook in
1978 uitgesloten zouden blijven van het
politieke spel in Spanje. Het blijkt dus
dat er wel enige afstand bestaat tussen
het optimisme van minister Areilza bij
zijn buitenlandse bezoeken de be
windsman is dezer dagen onder meer
in Nederland over de politieke ont
wikkeling in Spanje en de bedoelingen
van de regering in eigen huis.
LISSABON (AFP, Reuter). De Por
tugese socialistenleider Mario Soares
heeft in een vraaggesprek met het onaf
hankelijke linkse blad O Jornal gezegd
dat samenwerking van zijn partij met
de communistische partij van Cunhal
niet langer mogelijk is wegens de fouten
en de neigingen tot een staatsgreep van
de communisten.
De ommezwaai van Smith is natuur
lijk het gevolg van de dreiging vanuit
Angola, waar Cubanen met Russische
BARCELONA. Om het officiële be
zoek van de Spaanse koning aan Catalo-
nië af te ronden, nam het Spaanse
kabinet gisteren tijdens een zitting die
bij uitzondering door koning Juan Car
los werd geleid, enkele voornamelijk
symbolische maatregelen als geste tege
nover de Catalaanse autonomieverzoe-
ken. Op de persconferentie na afloop
van de kabinetszitting gaf de minister
van Voorlichting een niet al te concrete
uitleg van die maatre elen, die naar een
grotere coördinatie van de vier Cata
laanse provincies streven.
Zuid-Afrika kan de volksrepubliek
Angola nog niet erkennen omdat de
toestand in Angola nog verward is, zo is
meegedeeld door de Zuidafrikaanse on
derminister van binnenlandse zaken,
Louis le Grange. De Zuidafrikaanse re
gering zal het MPLA-bewind erkennen
„wanneer het ogenblik daarvoor geschikt
is”, zei Le Grange-
Senator Frank Church, voorzitter van
de sub-senaatscommissie die een onder
zoek doet naar de illegale activiteiten
van multinationale ondernemingen, heeft
gisteren in Washington gezegd dat presi
dent Ford’s voorstellen voor het reorga
niseren van de inlichtingendiensten een
gevaarlijk „sleepnet” vormen.
V
Dit zou kunnen worden gebruikt om
pogingen laakbare activiteiten van over
heidspersoneel aan het licht te brengen
te niet te doen en verboden binnenland
se activiteiten van de CIA verborgen te
houden.
Juist dezer dagen werden in een
nieuw bezuinigingsprogramma van de
regering verdergaande besnoeiingen, on-
Ook heeft het Spaanse ministerie van
Justitie een maatregel genomen om het
voortaan mogelijk te maken dat Cata
laanse ouders hun kinderen met Cata
laanse voornamen kunnen inschrijven
op de burgerlijke stand (onder Franco’s
bewind waren Catalanen, Basken, Galli-
ciërs enz. gedwongen de Spaanse versie
van die namen te gebruiken).
De „schaduwregering” van Catalonië,
het zogeheten Consell de Forces Politi-
ques de Catalunya, dat de elf voornaam
ste oppositiepartijen omvat, vindt de re-
geringsvoornemens echter volkomen on
voldoende. In een verklaring die voor dit
weekeinde werd voorbereid en in zekere
zin dus een antwoord is op het officiële
bezoek van de koning, zegt het Consell
dat hetgeen de regering tot nu toe voor
de democratisering heeft gedaan, duide-
te bidden bij de tot dusver exclusief
mohammedaanse heilige plaats, is het in
Jeruzalem herhaaldelijk onrustig ge
weest.
Toen de politie de menigte uiteen
dreef, vluchtten veel betogers de moskee
in- Volgens ooggetuigen zijn er arresta
ties verricht en gewonden gevallen.
NEW YOR K (AFP, AP). Nauwe
lijks benoemd in de door president Ford
pas ingestelde commissie van toezicht op
de inlichtingendiensten, kwam Leo
Cherne, gisteren al in opspraak. De New
York Times meldt dat Cherne destijds
aan het hoofd stond van een particuliere
humanitaire organisatie, waaraan de
CIA in de jaren zestig een bedrag van
15.000 dollar overmaakte.
WASHINGTON (AFP) Een federale
rechtbank in Washington heeft gisteren
de Amerikaanse vliegtuigfabriek Boeing
gelast haar papieren over te leggen aan
de commissie voor het toezicht op de
beurs. De rechtbank bepaalde voorts dat
de beurscommissie de gegevens en de
resultaten van het onderzoek naar
Boeing voorlopig geheim moet houden.
Die eis was door Boeing gesteld.
De beurscommissie meent redenen te
hebben om te veronderstellen dat Boeing
zich in het buitenland schuldig heeft
gemaakt aan illegale of dubieuze beta
lingen.' Daarom verzocht de commissie
vorige week aan de rechtbank in Was
hington Boeing te dwingen tot het over
leggen van de gevraagde stukken.
Boeing beweert geen enkele onwettige
daad te hebben gepleegd.
DEN HAAG. De Astronomische
Nederlandse Satelliet (ANS) krijgt nog
een kans. Staatssecretaris Klein (Onder
wijs) heeft op grond van nieuwe weten
schappelijke ontdekkingen besloten de
ANS van 1 maart tot 19 april opnieuw
in te schakelen. De kosten hiervan zijn
450.000.
BRUSSEL (AFP). Als laatste land
van de Europese Gemeenschap heeft
België gisteren de regering van de An
golese volksrepubliek (MPLA) erkend.
België had er de voorkeur aan gegeven
als de „negen” tegelijkertijd tot erken
ning waren overgegaan, maar Frankrijk
ging dinsdag als eerste tot erkenning
over.
Een niet nader aangeduide bron cite
rend schrijft het blad dat Teng „14 uur
Per dag” werkt in zijn bureau in Peking
en dat hij van geen enkele functie in de
Chinese communistische partij, de
staatsraad of het volksbevrijdingsleger is
beroofd-
NEW YORK (Reuter). Ondersecre-
taris-generaal Roberto Guyer van de
Verenigde Naties vertrekt maandag naar
Israel, Egypte, Syrië en Jordanië. Hij
gaat de vier regeringen polsen over de
mogelijkheid het vredesoverleg inzake
het Midden-Oosten te hervatten.
De communisten hebben in Portugal
zoveel aan gezag verloren dat de socia
listen er slechts stemmen mee zouden
verliezen, zei hij. De democratisering
volkspartij PPD vindt hij te rechts van
het centrum, een partij die een bepaald
soort kapitalisme wil herstellen.
LONDEN (AP). Als v--
voor een regéling van de kabeljauwoór-
log, eist Ijsland de terugtrekking van de
Britse oorlogsschepen en trailers tot bui
ten de 200-mijlszone, zo heeft IJslands
consul Agustsson in Londen bekendge
maakt.
Het aantal Britse treilers dat voor de
IJslandse kust vist, is in de afgelopen
twee maanden groter dan in dezelfde
periode een jaar geleden, zei Agustsson,
die de Britse vissers ervan beschuldigde
te vissen in wateren, waar de visstand
beschermd wordt. De consul beklem
toonde dat Ijsland economisch geheel is
aangewezen op de visserij industrie. Ook
gisteren heeft zich weer een incident
voorgedaan in de IJslandse viswateren.
Een IJslandse patrouilleboot voer de
netkabels van een Britse treiler stuk, die
tevergeefs had geprobeerd de patrouille
boot te rammen, aldus het consulaat in
Londen.
wapens de grens met Rhodesië dicht zijn
genaderd. Aan alle kanten klinkt de
dreiging van een bloedige guerrilla-oor-
log, die aan premier Smith en zijn
blanke minderheidsregering een eind zal
moeten maken. Uit een dergelijke guer
rilla gesteund door Cubanen en Rus
sen kan Smith nooit zonder hulp als
overwinnaar tevoorschijn komen.
De Britten hebben nu zelfs met mili
taire steun geschermd, voor het geval
Smith eerst van zijn veranderde houding
laat blijken. In feite dringen de Britten
aan op een vertrek van Smith uit de
politiek, voordat ze van plan zijn te
interveniëren.
Bolvormige sterrenhopen zijn oude
structuren die stammen uit het begin
van de ontwikkeling van het heelal. In
zekere zin zijn het oude structuren uit
de periode waarin ons Melkwegstelsel
ontstond. Deze nieuwe sensationele ont
dekking plaatst de sterrenkundigen voor
veel raadsels. Dank zij de beslissing van
staatssecretaris Klein kan de ANS nu
weer aparte objecten in de ruimte be
studeren. Daardoor kan nieuwe informa
tie over deze verschijnselen worden ver
kregen.
Guyer, een Argentijn, begint zijn rond
reis in Israel. Verdere bijzonderheden
over zijn reisschema zijn niet bekend
gemaakt.
Guyer, op het secretariaat-generaal
belast met politieke kwesties, treedt op
als persoonlijk gezant van secretaris
generaal Kurt Waldheim. Hij is reeds
herhaaldelijk voor Waldheim in het
Midden-Oosten op pad geweest.
Gisteren heeft de Israëlische politie in
Jeruzalem met de wapenstok gechar
geerd tegen een stenen gooiende menig
te, die na het morgengebed bij de Al
Aqsa moskee een demonstratie was be
gonnen. De agenten losten waarschu
wingsschoten.
Sinds een Israëlisch hof op 29 januari
bepaalde dat ook joden het recht hebben
Terwijl de politie gisteren de leider
van de Spaanse communistische partij,
Simon Sanchez Montero, nog vasthield
zijn op diverse plaatsen in Spanje nieu
we arbeidsonlusten uitgebroken. Sanchez
werd donderdagavond in zijn huis gear
resteerd. De communistische leider
bracht een kwart van zijn leven in
gevangenissen door.
Het Portugese verbond van boeren die
eigenaar zijn van de grond die zij be
werken heeft gisteren aangekondigd dat
zijn leden over zullen gaan tot harde
maatregelen om te protesteren tegen de
onteigeningen. De bond organiseerde
sinds vorig jaar november al diverse
massabijeenkomsten uit protest tegen de
wet op de landhervorming.
De regering ging ermee akkoord die
stukken grond terug te geven die door
linkse landarbeiders onwettig werden
bezet. Voorts zegde zij toe verdere ontei
geningen uit te stellen tot na de eerstko
mende verkiezingen in Portugal.
De overmaking geschiedde door de
Newyorkse filantropische „Norman
Foundation”. Voorzitter Frank Weil
heeft erkend dat hij in 1963 of 1964 was
banaderd door een „geheimzinnig” lid
van de CIA die hem had gevraagd 15.000
dollar over te maken aan het „internati
onale hulpcomité”, waarvan Cherne
voorzitter was, aldus de New York Ti
mes.
Op dezelfde conferentie
hij als officiële woordvoerder van de
regering ook op onze vraag over een
recente uitspraak van minister Areilza
van Buitenlandse Zaken, dat Spanje in
1978 voldoende gedemocratiseerd zou
zijn om deel te nemen aan de directe
verkiezingen voor het Europese parle-
--""j vroegen de minister van
magers, waarin hij een vurig pleidooi
hield voor het vrije ondernemerschap.
Den Uyl erkende dat onlangs twee Ka
merleden hierover contact met hem
hebben opgenomen.
De volgsvertegenwoordigers (de PvdA-
ledein Roethof en Franssen) zeiden te
overwegen over de rede van de prins
schriftelijke vragen te stellen. De pre
mier heeft toen laten weten dat niet
opportuun en niet ter zake te vinden.
„Ik wilde alles vermijden wat de sfeer
rond het onderzoek zou kunnen vertroe
belen”, zei de minister-president gisteren
De staatssecretaris is hiermee terugge
komen op zijn beslissing om een streep
te zetten onder het ANS-programma,
dat 82 miljoen gulden heeft gekost. De
reden hiervoor is dat Klein sinds enkele
dagen over nieuwe wetenschappelijke
gegevens beschikt. Het betreft hier
Rontgenuitbarstingen in bolvormige
sterrenhopen (zeer dichte verzamelingen
van sterren), die een periodiek karakter
schijnen te vertonen. Hierbij komen
voor aardse begrippen enorme hoeveel
heden energie vrij.
Het gewezen staatshoofd kwam per
auto van zijn buitenverblijf in San Cle
mente naar Los Angeles, waar een
Boeing-707 van de Chinese luchtvaart
maatschappij hem kwam ophalen. Nixon
wordt vergezeld door zijn vrouw Pat,
enkele medewerkers en een groep lijf
wachten van de geheime dienst. In to
taal omvat het gezelschap 18 personen.
(Vervolg van pagina 1)
Een woordvoerder van het Zwitserse
ministerie van justitie heeft gisteren ge
zegd dat slechts een speciale, door de
regering te Bern toe te stane afwijking
van het Zwitserse Wetboek van Straf
recht, Nederlandse onderzoekers kan
toestaan naar Zwitserland te komen om
daar tussenpersonen in de Lockheed-
affaire te ondervragen. Een dergelijke
uitzondering is overigens nog nooit ge
maakt, zo voegde hij eraan toe. De
Nederlandse regering zou van dat stand
punt op de hoogte zijn.
In Zwitserland zou de commissie de
twee Lockheed-vertegenwoordigers,
Meuser en Weisbrod, moeten horen. Zij
zijn genoemd als degenen die de Lock-
heed-gelden bij de juiste personen te
recht moesten laten komen. Beiden heb
ben verklaard dat prins Bernhard niets
met de steekpenningaffaire te maken
heeft. De Nederlandse ambassadeur in
Bern zou nog geen officieel verzoek
hebben ingediend om de commissieleden
in Zwitserland toe te laten. Hij zou wel
te horen hebben gekregen dat de „theo
retische mogelijkheid” voor het verlenen
van toestemming aanwezig is.
De KLM is bereid de „commissie van
wijze mannen” alle medewerking te ge
ven wanneer die bij haar onderzoek
naar de mogelijke betrokkenheid van
prins Bernhard om gegevens vraagt. Zo
nodig zullen alle stukken waarom wordt
gevraagd, ter beschikking van de com-
missie-Donner worden gesteld, zo zei een
KLM-woordvoerder gisteren desge
vraagd.
De militaire expert van de Times
heeft echter nog eens uitgerekend wat
insiders al wisten, namelijk dat het Brit
se leger nauwelijks meer kan zenden
dan één enkele brigade, die dan in staat
zou zijn alleen voor een korte periode,
een brandhaard onder controle te hou
den. Maar ook het aantal- transporttoes-
tellen is zo gering, dat hiermee nauwe
lijks een luchtbrug van enige betekenis
kan worden opgebouwd. Bovendien be
schikken de Britten niet over de zware
wapenen waarmee de Cubanen in Ango
la hebben geopereerd.
lijk ontoereikend is; dat de recente
monsterbetogingen in Barcelona voor
amnestie en autonomie „de ware volks
wil” vertegenwoordigen; en dat de oppo
sitie wat Catalonië betreft haar acties
niet zal staken totdat democratie, am
nestie en autonomie zijn bereikt.
Hij maakte zijn opmerkingen over de
voorstellen van de president een dag
nadat het ministerie van Justitie ver
klaarde de vroegere CIA-directeur Ri
chard M. Helms niet gerechtelijk
zuUepvq^gen.
HONGKONG. De Chinese vice-
premier Teng Hsiao-Ping, die kennelijk
het doelwit is van de huidige golf van
georganiseerde aanvallen op „degenen
die de kapitalistische weg bewandelen”,
heeft nog al zijn partijfuncties en be
handelt nog staatszaken, zo schrijft het
Engelstalige in Hongkong verschijnende
blad South China Morning Post.
I'-. I
