Alexandra Radius en Han Ebbeiaar
naar de wereldtop
dansen zich
Nieuwe Komedie
met opheffing
bedreigd
Rotterdam eert
Alex Voormolen
Boston Orkest begon
tournee zeer boeiend
ELEPHANT THEATRE IN MICKERY
VOLGENDE MAAND BIJ HET NATIONALE BALLET IN HET ZWANENMEER
Door Seiji Ozawa subliem geleid
Honorarium Zappa in
Zweden in beslag
11
19 76
KUNST
26
FEBRUARI
DONDERDAG
Fransje Drossaers
Het Zwanenmeer
Zenuwachtig
AMSTERDAM. Nog vol van
het weekend dat ze met haar man,
Han Ebbeiaar, in Parijs bij de be
roemde danser Noerejev heeft door
gebracht, Vertelt Alexandra Radius,
zittend op de grond naast een laag
tafeltje over de fantastische presta
tie om voor een met 5000 mensen
volgepakt Palais des Sports op te
treden. Dat doet Noerejef nu. Een
maand lang. Hij treedt op in het
ballet „The sleeping beauty” en de
Ebbelaars hebben uitgerekend dat
er aan het eind van die maand
200.000 mensen naar hem gekeken
hebben. Hij logeert met eigen kok
kin en masseur bij de schatrijke
dochter van een parfumkoning. En
alleen al de onvoorstelbare inrich
ting van het met kunstschatten vol
gepakte huis van deze familie,
maakte een verpletterende indruk.
AMSTERDAM. In Mickery
speelt een commune toneelspelers,
die zifh Elephant Theatre noemt.
In januari emigreerde men uit Bu
dapest naar Parijs, in de hoop in
het westen wel een atmosfeer te
vinden waar men kan werken. Om
misverstanden te voorkomen: de
groep is niet vertrokken vanwege
onderdrukking of zoiets, maar om
de verstikkende kleinburgerlijkheid
waarin de groep haar uit het surrea
lisme geboren idealen niet kon uit
dragen. Of het hier zoveel beter is,
weet ik niet. In ieder geval vindt de
groep in Mickery een publiek, dat
getraind is met andere ogen naar
buitenissige, eigenzinnige zaken te
kijken.
Intens surrealisme door
Hongaarse commune
..huiskamer".
Drie leden van Elephant Theatre in hun
Han Ebbeiaar en Alexandra Radius
verge-
en
D
TOON VRANKEN
Het bedrag van 72.000 kronen (16.000
dollar) zal vermoedelijk door de Zweed
se autoriteiten worden behouden,omdat
de vertegenwoordiger van de Deense or
ganisatie die de Europese tournee van
Zappa had georganiseerd, de Zweedse
valutabepalingen had geschonden toen
hij trachtte dat bedrag het land uit te
brengen.
De Deen werd op het vliegveld van
Stockholm aangehouden en beschuldigd.
Volgens de Zweedse voorschriften mag
iemand zonder dat hiervoor toestemming
vereist is een bedrag uitvoeren dat de
6.000 kronen (1300 dollar) niet te boven
gaat.
„Als hij vergunning had aangevraagd
om meer geld mee te mogen nemen dan
bad hij die zeker gekregen”, zei een
functionaris van de politie naderhand.
schamel
spelende
Rudolph Noerejef en Alexandra Radius
in „Le Corsaire”.
Het Zwanenmeer is een avondvullend
programma van vier uur. Er komt een
serie van twintig voorstellingen. In ze
ven ervan zullen Alexandra en Han
optreden. Zij vinden het opnieuw een
geweldige uitdaging. „Je kunt het verge
lijken met een groot pianoconcert. Ie
dereen weet wanneer je een pas fout
doet. De ene pas de deux na de andere,
de ene variatie na de andere. Het is
intéressant om zoveel verschillende bal
letten achter elkaar te doen. Acteerrol-
len zijn erg belangrijk”.
STOCKHOLM (AP). De
kaande popster Frank Zappa
groep zijn woensdagnacht
De vriendschap met Noerejef is ont
staan sinds Alexandra Radius in oktober
zijn partner was in „Le Corsaire” en het
ballet „Le Bayadere”, tijdens 17 voor
stellingen in Zwiterland en Wenen. De
repetities waren in Amsterdam. „Noere
jef kwam hier als gast. Hij had me in
Nieuwe Komedie heeft dit woensdag
meegedeeld. Het bestuur heeft, gesteund
door de werknemers, op korte termijn
een onderhoud gevraagd met minister
Van Doorn.
DEN HAAG (ANP). Het bestuur
van het toneelgezelschap Nieuwe Kome
die in Den Haag ziet zich genoodzaakt
ontslagvergunning voor alle 42 mede
werkers aan te vragen. De directie Kun
sten van het ministerie van CRM dwingt
het bestuur feitelijk tot liquidatie van
het gezelschap.
Alexander Voormolen bezocht de mu
ziekschool in Utrecht, waar hij ook zijn
eerste orkestwerk schreef, dat geen Ne
derlandse dirigent wilde uitvoeren. De
Franse dirigent Rhené Baton nodigde
hem uit zijn studie in Frankrijk te
voltooien, waar het werk van Voormo
len wel werd gespeeld. Voormolen was
leerling van Johan Wagenaar, W. M.
Petri en in Parijs van Maurice Ravel en
Albert Roussel.
Terug in zijn vaderland werd Alexan
der Voormolen medewerker voor muziek
bij een krant en bibliothecaris van het
Koninklijk Conservatorium in Den
Haag. Als componist schreef hij orkest
werken, kamermuziek en liederen. In
1934 ontving hij de muziekprijs van de
gemeente Den Haag. Hij schreef dat jaar
ook een vioolsonate voor prinses Juliana.
In 1948 werd hem de Johan Wagenaar-
prijs toegekend. In 1973 schreef hij een
Ave Maria voor prinses Christina.
AMSTERDAM. In het kader van
de viering van het 200-jarig bestaan van
de Verenigde Staten maakt het Boston
Symfonie Orkest een tournee van twee
weken door West-Europa. Het doet
daarbij alle belangrijke muziekcentra
aan, te beginnen met Amsterdam en
eindigend met Parijs op 11 en 12 maart.
Het Boston Orkest gistermiddag tij
dens de repetities in het Amsterdamse
Concertgebouw.
Het bijna een eeuw oude orkest heeft
een roemrijke geschiedenis achter zich,
met grote namen van dirigenten, die ht
Boston Orkest aanzien en niveau hebben
gegeven. Sinds 1973 hanteert de Japanse
dirigent Seiji Ozawa de directiestaf met
als vaste gastdirigent Colin Davis naast
zich. Hij leerde het vak bij grootmees
ters als Charles Münch, Von Karajan en
Bernstein, en bouwde snel een carrièRE
op.
Het was Ozawa die het eerste concert
van de tournee woensdagavond in het
Amsterdams Concertgebouw opende
voor veel belangstellenden: de Ambassa
deur van de Verenigde Staten en zijn
gasten, veel buitenlanders en veel habi-
tué’s van de Grote Zaal, die verwend
door de beroemde klank van het Con
certgebouworkest hun critisch oor
scherp te luisteren legden. Dat deed
vanzelfsprekend ook ondergetekende, die
constateerde dat het Bostons ensemble
er een van grote kwaliteit is, het uniso
no van de strijkers overweldigend kan
„Gelukkig dat we er enigszins op
voorbereid waren”, zegt Alexandra, ter
wijl zij met een dikke roze draad de
punten van haar roze spitzen „stopt”.
Het wollen netwerkje op de afgeplatte
top maakt deze speciale dansschoenen
minder glad en ze veroorzaken dan geen
onnodig lawaai. „Stel je voor”, vertelt zij
verder, „als je binnenkwam was er een
hal, donkderbruin geschilderd, nog gro
ter dan deze karpers” en met een arm
zwaai omvaamt zij het vertrek van hun
Amsterdamse huis, waar de grote ruimte
van de samengevoegde kamers door de
grijsblauwe vloerbedekking, de geavan
ceerde meubels met hier en daar een
antieke kast of bureautje, het accent
naar de kamerwanden verplaatst, waar
eigentijds werk van Paul Vroom
Berserik sfeer hangt te scheppen.
klinken en dat vooral de kopergroep in
weldadige glans excelleert. Ozawa be
speelt de registers van het instrui enta-
rium van ruim 100 man met smaak,
vuur en verve. Hij is een klankspecialist
en dat bewees hij in alle werken van
het programma en heel in het bijzonder
in de zesde symfonie van Tchaikovsky.
Modern geaarde muziek gaat hij niet uit
de weg. De pikante, op dissonanten
geënte muziek van „De wonderbaarlijke
Mandarijn” van Bartók, overheersend
rauwe, harde muziek, interpreteerde hij
fel en exact.
Met het hier reeds eerder geïntrodu
ceerde „Cntral Park in thé Dark” van
de Amerikaanse componist Charles Ives
kenmerkte hij zich als een geraffineerd
interpretator van het moderne muzieki
dioom, waarin hij het scherp gestelde
contrast tussen de besloten sfeer van het
Central Park en de geluiden van de
grootstad deskundig belichtte. Een boei
end programma, dat veel kanten uitging
en daardoor een overzichtelijk beeld gaf
van wat een orkest waard is. In dit
geval was dat bijzonder veel en deze
Amsterdamse start begon dan ook zeer
succesvol.
Alexandra Radius is op het moment
Nederlands meest begaafde ballerina.
Ook internationaal staat zij aan de top.
Naast technische volmaaktheid munten
haar vertolkingen uit door een grote
zeggingskracht en schoonheid. Samen
met haar man, Han Ebbeiaar, eveneens
„Voor mij is het de kick”, zegt Han.
„Ik denk vaak; van mij hoeft het niet zo
nodig. En dan komt er een dag waarop
het zo heerlijk gaat, dan tweet ik weer
waarvoor ik dans. Dat heeft niks met
succes te maken. Dansen is een van de
meest interessante kunstvormen. Dat
komt omdat het een kunst is, die met je
lijf ondervindt en met emoties te maken
heeft- Het is ook de kunstvorm die het
meest kwetsbaar is. En daarom ontzet
tend moeilijk. Het gaat om het moment.
Daarom is dansen voor film en televisie
tweede keus”.
„Op de eerste repetities bepaal je de
situatie”, zegt Alexandra. „Dan moet er
Ameri-
en zijn
van Stock
holm naar Helsinki vertrokken zonder
hun honorarium, dat door de Zweedse
douane in beslag was genomen.
Het is zeer te prijzen dat Ritsaert ten
Cate van Mickery de groep een serie
voorstellingen wil geven, in de hoop dat
men van hieruit bekendheid kan ver
werven die een bestaanszekerheid ver
schaft. Ten Cate heeft al jaren gepro
beerd de groep hierheen te krijgen,
maar de autoriteiten in Hongarije gaven
de spelers geen visum.
Midden in de kleine zaal van Mickery
staat een huisje met één kamer. Het
publiek zit rondom en kan via de ramen
aan de vier zijden naar binnen kijken,
gluren zo men wil. Het is armelijk
ingericht, zonder estetisch mooi-arm te
een vertrouwensrelatie ontstaan met de
cast. Dat is een heel speciale dag. In het
begin gaat het niet gemakkelijk. Je wert
je rot voor bepaalde passen en combina
ties. Het Zwanenmeer is vol moeilijke
passen. Het zijn vaak detaildingen voor
jezelf. Dat je bang bent je nek te
breken”. Hij: „Ik heb bepaalde passen
die ik beslist niet kan. Iedereen heeft
zijn specialiteiten- Het ligt er ook aan
wat voor spieren je hebt. En het ligt er
ook aan door welke dansschool je bent
opgeleid. Je kunt aan een Martha Gra-
ham-danser niet vragen om het Zwa
nenmeer te dansen. Omgekeerd wel. Dat
vindt Martha Graham miiscchien niet
leuk om te horen, maar het is toch zo.
De moeilijke dingen in een ballet, dat
zijn nooit de dingen waarvan de mensen
zeggen; oh la la, die tricky digen”.
Alexandra: „Rol en techniek bouw je
tegelijkertijd op. Door doen, doen, doen,
probeer je je rol te polijsten. Voor jezelf
is het soms een probleem hoe je mooi
van de ene positie in de andere over
moet gaan. Dat je er mooi uit te voor
schijn komt. Als je lang staat is het
moeilijker dan als je kort staat. Je
werkt met je lijf als een machine. Je
ben professioneel. Je voelt in de prepa
ratie van een sprong bijvoorbeeld al dat
het niet perfect wordt- Dan rorrigeer je
dat door in de lucht je gewicht te
veranderen. De beste dansers zijn men
sen, die die problemen kunnen oplossen”.
Han: „Zoals Noerejef. Er bestaat geen
danser, die doet wat hij doet. Wat die -
man vanzichzelf eist, is bovennatuur
lijk. Hij is een genie in het loplossen”.
Van hun 16e jaar dansen Han Ebbeiaar
en Alexandra al samen. Zij zaten toen
allebei bij het Nederlands Danstheater
en werden van het begin af bij elkaar
gezet. Ook door choreografen, die hele
maal niet wisten dat ze verlief op elkaar
waren. „Wij zijn hét danskoppel”, zeggen
ze.
De romantiek keert terug. Veel kos
tuums, mooie muziek, echt theater. We
hoeven ons niet te schamen dat we
theater brengen met alles erop en eraan.
Als je nu het thema romantiek behan
delt, ziet het er heel anders uit dan tien
jaar geleden. Met veel minder kun je
veel zeggen- Han: „Dat wanbegrip voor
de danser gaat een beetje weg. We
krijgen nu de emancipatie van de man
in de danskunst.Bij de hedendaagse cho
reografen liggen de rollen gelijk. Het
thema is zo verruimd. Alles kan. Ik dans
nu ook wel met mannen. Dat is allemaal
geen probleem meer”.
In Nederland zijn we ook pas tot de
fase van de creatieve welstand gekomen.
We weten eindelijk wat er aan de hand
is. We hebben twee topchoreografen in
het Nationaal Ballet (Rudi van Dantzig
en Hans van Maanen). Zij verrijken de
groep, laten die groeien. Zonder choreo
grafen kun je geen gezicht bepalen. Het
toetreden van Hans van Maanen is de
meest positieve stap geweest in het be
staan van het Nationaal Ballet”.
De directie Kunsten van het ministerie
wil, dat het gezelschap met 23 werkne
mers doorspeelt. Een compromis, waar
mee Nieuwe Komedie wel verder zou
kunnen werken, werd niet aanvaard.
Het compromisvoorstel hield een perso
neelsbezetting in van 31 man. Dit was
voor het bestuur de uiterste grens waar
binnen op een kwalitatief voldoende ni
veau zou kunnen worden gewerkt. De
Raad voor de Kunst had ook gunstig
geoordeeld over dit copromisvoorstel.
De vakbonden in de toneelsector heb
ben met klem geprotesteerd tegen de
handelwijze van de directie Kunsten van
het ministerie. Zij wijzen op de conse
quenties voor publieksgroepen en werk
nemers. Met Nieuwe Komedie zien
als gevolg van het optreden van de
directie Kunsten van het ministerie een
verdere verschraling van het' cultuur
aanbod ontstaan.
topdanser bij het Nationaal Ballet, heeft
zij de lange weg naar deze eenzame
hoogte afgelegd. „Een balletcarrière eist
een waanzinnige zelfdiscipline” meent
het echtpaar. „Het laat je nooit los. De
angst dat je op bepaalde dagen in condi
tie moet zijn. Na een lang vrij weekend
ben je gekraakt. Je voelt het meteen”.
Normaal wordt er getriand en gerepe
teerd van tien tot vijf. Eerst trainen met
een leraar of lerares. Dan oude balletten
ophalen of een nieuw ballet maken.
Volgende maand beginnen de repeti
ties voor het Zwanenmeer met een ge
deeltelijk nieuwe choreografie. Daar
komt de Russin Marina Sancheva voor
over. Na dit evenement begint het Hol
land Festival alweer-
DEN HAAG (ANP). De penning
van de Rotte is toegekend aan de i
Rotterdam geboren componist Alexander
Voormolen. De onderscheiding van de
Rotterdamse Kunststichting is een er
kenning voor een oeuvre van bijzondere
kwaliteit. De penning wordt de in Den
Haag wonende componist op zijn 81ste
verjaardag, 3 maart, uitgereikt.
zijn. Een tafel, wat stoelen, een ouder
wets buffet en een dressoir. Twee man
nen, een vrouw en een kind van een
jaar of drie bevinden zich in het ver
trek. De volwassenen dragen zware reis-
kleiding en Oosteuropese bontmutsen. Ze
dragen ook bijna op echte gezichten
lijkende maskers. Ze drentelen alsof ze
elk moment door de politie, dé Gestapo
of gelijksoortige instellingen, kunnen
worden afgevoerd.
Een derde man met een masker op
komt binnen, gevolgd door een vrouw.
De man leest een brief voor, die elders
in de zaal vertaald wordt in het Engels.
Voorzover ik de gebrekkige vertaling
heb begrepen, gaat het over de avan-
tgardistische opdracht van de dichter; in
het bijzonder wordt de avantgarde in
verband gebracht met het joods zijn.
Precies begrepen heb ik dat niet.
Vervolgens ontdoen de twee eerste
mannen zich van hun overjassen en
maskers. Daaronder blijken weer mas
kers te zitten. De een stelt nu een
vrouw voor, de ander een man. Zij
plegen harikiri met houten zwaardjes.
De man wentelt zich rond in een grote
plas toneelbloed. De dichter die de brief
voorlas zit op een stoel met het kind,
dat voortdurend vrijuit babbelt met zijn
vader en moeder, op schoot. Op zijn
oogleden heeft de man ogen geschilderd.
Hij heeft zijn ogen gesloten, en is dus
met die geschilderde ogen ziende blind.
Na zelfmoordscèe beginnen de bezig
heden realistischer te worden. Een der
vrouwen dweilt in haar ondergoed de
vloer aan. De tweede vrouw, rijk in het
zwart gekleed, speelt met haar sieraden
om de dweilende vrouw te vernederen.
De man, die de vrouw speelde, begint
met een glas wijn en scheercrèe zijn
baard af te scheren. Hij kleedt zich, als
hij daarmee klaar is, om in een japon
en een kimono. De ene vrouw brengt
make up op zijn gezicht aan en kamt
zijn haar. Met een scheermesje opent hij
zijn arm, de andere vrouw drinkt zijn
bloed. Hij wordt, verbonden en pakt een
accordeon waarop hij een trieste wals
speelt. De andere man verdwijnt uit het
vertrek en af en toe zie je hem tussen
het publiek door de ramen staren; hij
houdt zijn masker op.
Tenslotte legt een der vrouwen de
musicerende man op de tafel en begint
op het accordeon te spelen alsof het een
kleine piano is. De tweede man komt
weer binnen, nu zonder masker, en be
gint met de andere vrouw te dansen. Hij
draait de lampen uit.
De zeer schilderachtige surrealistische
gebeurtenissen hebben heel erg met de
werkelijkheid van deze mensen te ma
ken. Nergens een vals, ijdel vertoon.
Heel goed komt over de treurige, ver
stikkende sfeer, op het randje van zelf
moord, waarin deze mensen leven of
hebben geleefd. Een sfeer waarin liefde
(het dansende paar) en een
soort kunst (het accordeon
tweetal) de redmiddelen zijn.
De aanpak van deze groep brengt de
toeschouwer in een positie, waarin van
hem een strikt persoonlijk standpunt
wordt verlangd ten opzichte van de
„voorstelling”, die eigenlijk geen voor
stelling is maar een surrealistische wer
kelijkheid die onherhaalbaar is. Vana
vond kan bijvoorbeeld die ene man zijn
baard niet meer afscheren. Er zullen dus
telkens andere dingen gebeuren.
Mijn persoonlijke reactie was aanvan
kelijk een van ergernis, tot ik besefte
dat ware avant-garde juist ergerlijk
moet zijn. Vooral de aanwezigheid van
dat kind bij die harikiri-scèe ergerde
me in hoge mate, totdat ik de opzet
doorkreeg. Dat kind is er bij wijze van
een absolute waarheid, de enige norm
waaraan je het bestaan in het algemeen,
en het bestaan van deze groep in het
bijzonder, kan afmeten. Gaandeweg ech
ter kon ik me laten meeslepen met de
handelingen, die van een ongelooflijke
intensiteit en oprechtheid zijn.
Elephant Theatre is te zien tot en met
7 maart en gaat daarna tot eind maart
op tournee door Nederland. Op 30 maart
brengt deze groep een vrije bewerking
van „Drie zusters” van Tsjechov.
JAC HEIJER
Londen gezien”, zegt Alexandra. „In
Londen had hij al gezegd, dat hij met
haar wilde dansen”, vult Han
noegd aan.
„Voor de eerste repetitie had ik me
erg zenuwachtig gemaakt”, zegt Alexan
dra. „Maar hij was erg leuk. Och waar
om zou je je nerveus maken, zei hij; gaf
me een zoen. Het klikte ook meteen. Het
is een geweldige coach. Inspirerend. „Le
Corsaire” dansten we naar zijn versie,
zijn eigen idee. Hij heeft een reuze
gevoel voor stijl en smaak. Oorspronke
lijk zou ik ook het Zwanenmeer met
hem doen. Maar de première hier is
gepland op de 17e april en hij moet de
18e in New York zijn. Dat wordt dus
volgend jaar”-
