ROLAND VERHAVERT VERFILMDE BOEK VAN TIMMERMANS
levendige parodie
Einde van Film International
FILMS
■Hl
film
1
„TARZOON”
3
SL
IfwS
V
WllCW
Avondvullende tekenfilm van Picha
EEN PAAR FILMS UIT FESTIVAL TOCH IN ROULATIE?
FEBRUARI
19
27
19 76
VRIJ DAG
Odessa File
F
Order to kill
Van hetzelfde
Filmmuseum
Kung Fu duivels
-Nachtvoorstellingen
Jeugdvoorstellingen
in
Pallieter
DE BELGISCHE film blijft zich
voeden met literaire gegevens; ook
daar lijdt de filmindustrie, evenals
bij ons, aan een tekort aan oor
spronkelijke script-schrijvers. Fons
Rademakers bracht vijf jaar ge
leden eigenlijk de zaak op gang
(ook voor ons land) met zijn succes
volle verfilming van Stijn Streuvels
„De Teruggang van de Waterhoek”
die „Mira” ging heten en Willeke
van Ammelrooy tot ster maakte. Na
Streuvels kwam Herman Teirlinck
aan de beurt, wiens „Rolande met
de Bles”, door Roland Verhavert in
beeld bracht, een actieve filmer die
„Rolande” liet volgen door „De Lo-
teling” van Hendrik Conscience.
Vervolgens werd Elsschot min of
meer vermoord door Frans Buyens
in „Het Dwaallicht”. Het kon bij
deze gang van zaken niet uitblijven
dat Felix Timmermans binnen de
aandachtssfeer van de literaire
filmmakers in België zou komen te
vallen. Het was opnieuw Roland
Verhavert die Timmerman’s be
kendste werk „Pallieter” voor de
camera’s bracht.
in Amsterdam
Nachtvoorstellingen
De non en haar duivel
Sherlocks Holmes’
slimmere broer
J’S
IX
Moderne Pallieter als moralist
Eddy Brugman als Pallieter bij zijn
geliefde
I
Zit het nu dan iedere middag en avond
vol in de bioscopen met hun zogenoemde
op de publieke smaak gerichte program
mering? Of heerst er onbewust onder
het publiek een soort dodende verveling
door de geringe afwisseling en het ge
brek aan vernieuwing en originaliteit in
het gebodene?
Saddles”)
vertolkte,
en
geleerd
J
Felix Timmermans (1886-1947) schreef
voor de Eerste Wereldoorlog in enkele
afleveringen van De Nieuwe Gids zijn
roman over de levensgenieter Pallieter,
zoeker naar een ideaal bestaan, waarin
vrijheid, liefde en poëzie in een harmo
nisch geheel waren samengebracht. Toen
zijn bijdragen in De Nieuwe Gids in
romanvorm verschenen, was dat in 1916,
de juiste tijd om van dergelijke idealen
te dromen. Men kon in die jaren en
daarna wel wat zorgeloosheid, zij het in
boekvorm, gebruiken en „Pallieter” werd
een groot succes en het symbool van de
man die wat van zijn leven wist te
maken, van het Vlaamse „savoir-vivre”.
Maar de levenslustige idealen van 1916
zijn niet meer die van 1975 en regisseur
Verhavert heeft er Hugo Claus aangezet
om Pallieter te remodelleren naar deze
tijd.
ZO KIJKT MEN met gemengde ge
voelens naar „Pallieter” die in de loop
der jaren meer een begrip dan een
levende figuur is geworden. Pim Heyt-
man heeft voor mooie beelden gezorgd,
Vivaldi voor opgewekte muziek en het
geheel, een co-produktie tussen „Kunst
en Kino” en „Elan Film” uit Brussel en
„Cinecentrum” en „City Produktie Mij”
uit Hilversum en Amsterdam, met Syl
via de Leur en Joris Diels als verdere
Nederlandse bijdragen, kan men zien in
City I in Amsterdam en Rembrandt in
Haarlem.
DE MEEST opvallende nachtprestatie
levert Kriterion die donderdag, vrijdag,
zaterdag en zondag „Poolse nachten”
geeft waarin achtereenvolgens vertoond
worden „Het elfde Uur” van Jerzy Sta-
een sterk moralistisch tintje past niet bij
de creatie van Timmermans, die een
meer onverantwoordelijke inslag moet
hebben.
val waar de bezoekers de nodige indruk
ken kunnen hebben opgedaan over nieu
we vormen van filmen en een idee
kunnen hebben krijgen hoe de films er
uitzien in landen waarvoor het bioscoop
bedrijf zich niet wil of kan interesseren.
Want dat blijft de drijfveer van dit
soort manifestaties, het tekort aan film-
keus in de Nederlandse bioscopen, meer
nog het tekort aan film-variatie.
Films die in het buitenland normaal
de bioscopen halen, moeten hier langs de
omslachtige weg van een onderneming
als Film International, dankzij een per
soonlijk initiatief dus, binnenkomen. Ze
blijven daardoor gereserveerd voor een
relatief klein aantal bezoekers. Vandaar
ook dat een Huub Bals als hij ëëns in de
twee jaar de kans krijgt iets aan Griek
se, Hongaarse, Turkse of Indiase films te
laten zien daar een kwistig gebruik van
maakt, wat dan weer de klacht van het
te volgepakte programma oproept. Mis
schien dat een paar films uit het grote
aanbod van Cinema International door
importeurs overgenomen zullen worden,
waardoor ze in normale roulatie kunnen
komen.
Gene Wilder en Madeleine Kahn in „Sherlock Holmes’ slimmere broer”.
winski, „Sanatorium der Herinneringen”
van Wojciech Has, „Het Berkenbos” (te
gelijk een première) van andrezef Waj
da en „Kardiogram” van Roman Zaluski,
een voortreffelijke keuze uit de Poolse
films van de laatste jaren die iedere
bezoeker op de hoogte brengt tot welke
prestaties dit land weer in staat is.
Er is sprake van dat Cinëtol „Lecacy”
aandurft, maar Wim Wenders „lm Laufe
der Zeit” over de ondergang van de
kleine dorpsbioscopen zou hier een af
zetgebied moeten kunnen vinden. Dat
geldt ook de Griekse film „De Komedi
anten” en Jancso’s „Elektra”. Moeilijke
films, die de mensen de zaal uitdrijven?
SNEEUWWITJE IS in Rembrandt ge
bleven op de matinees van zo., ma., di.,
wo. (telkens om 2 uur) en op zondag om
2 en 4.15 uur. Een andere Disney, dit
maal samengesteld uit avonturen van
Donald,' Pluto en Mickey komt op de
matinees in Studio en een Popeye-festi-
val kunnen de jeugdige bioscoopgangers
verwachten in Palace.
•SWwwi'SiiwfSÜSi:-■XL
REMBRANDT KOMT met de verfil
ming door Roland Verhavert van Felix
Timmermans baldadige losbol „Pallie
ter”, enigszins aan onze tijd aangepast
door Hugo Claus die het script en de
dialogen schreef. „Het bonte Vlaamse
leven met al zijn kleurrijke emoties”
belooft de advertentie ons en het is
Claus wel toevertrouwd deze beloftes
met enige aanvullingen op het origineel
waar te maken.
treedt nu zelfstandig op, zijn gloednieuw
regisseursschap combinerend met het
spelen van de hoofdrol.
Die hoofdrol is de nieuw gecreëerde
figuur van een jongere broer van Sher
lock Holmes, Sigerson Holmes geheten
die betrokken raakt bij de opsporing van
gestolen politieke documenten. Sigi, zoals
hij kortweg genoemd wordt mag dan
slimmer zijn dan zijn beroemde broeder,
die zelf ook optreedt in de gedaante van
acteru Douglas Wilmer, maar zijn on
derzoekingen brengen hem in heel ande
re situaties dan we van de brave Sher
lock gewend zijn. Hij komt in een
nachtclub mtt danseres Jenny (Madeline
Kahn) met wie hij de „Kangeroo Hop”
danst, een vreemde dans waaraan later
ook de onverbeterlijke Marty Feldman
meedoet. Er zijn meer dolzinnige avon
turen die de invloed van Mel Brooks
verraden, hoewel Gene Wilder nog meer
dan zijn leermeester probeert geen ogen
blik zonder enige vorm van „slapstick”
te zijn. Door de film in decor en kos
tuum streng in het begin van deze eeuw
te localiseren, krijgen de meeste grappen
nog een extra dimensie. Een film dus
van onzin en oude „gags” waarom bij
voortduring minstens geglimlacht en
soms zelfs uitbundig gelachen kan wor
den.
Ook de maker van de nieuwe,
Amerikaans nagesynchroniseerde te
kenfilm „Tarzoon”, Jean Paul Walra-
vens die zich kortweg Picha noemt,
komt uit de wereld van de cartoon
en strip. Al op 18-jarige leeftijd is hij
medewerker aan talloze bladen in
België, Nederland en daarbuiten (o.a.
Harpers, Time Magazine, Evergreené),
wint vier jaar later met zijn werk de
eerste prijs op de Internationale Ten-
Het ligt voor de hand dat hij met een
eenvoudig boerenmeisje gaat trouwen en
zich heftig keert tegen alles en iedereen
die de natuurlijke staat van zijn omge
ving bedreigen. Hij wordt bovendien een
moderne Pallieter die tegen luchtvervui
ling is en tegen alles wat de natuur
aantast. Zittend in een vliegtuigje dat
toevallig op een dag dicht bij huis
geland is, maakt hij zijn eerste luchtreis
en ziet in een somber toekomstvisioen
rokende fabrieken, hoogovens en stin
kend afvalwater op de plaatsen waar nu
nog weilanden, bossen en heldere beek
jes zijn. Verschrikt door dit visioen pakt
„Pallieter” lijkt, ook al door de grote
populariteit van het boek dat niet min
der dan in 40 talen vertaald werd, een
goede keuze, maar levenslust als onder
werp blijkt een vermoeiende aangele
genheid. De man die volop en aards
„EEN BURCHT VOL vrolijke On
tucht” ook wel „Die Stosburg” geheten,
met als extra attractie Johnny Kraay-
kamp in een Duise film, komt vrijdag
en zaterdagnacht in Frans Hals. In Lido
vindt men van ongeveer hetzelfde laken
een pak in ,De Berlijnse Maagdenroof”.
Luxor komt met de verfilming van de
bestseller „De Dag van de Jakhals”, een
enerverend verslag over een minutieus
voorbereide maar uiteraard mislukte
aanslag op het leven van generaal De
Gaulle. Een sterke achtervolgingsfilm
beginnend met een mislukte bankroof,
waarbij o.a. Paul Newman betrokken is
vindt men in Roxy onder de titel „The
Getaway” en in Palace zijn de „Magnifi
cent Sev-n” weer actief, telkens optre
dend waar wat te vechten valt.
I
leeft, gaat op den duur irriteren, hij
moet zich aanstellen om zichzelf als
levensgenieter waar te maken. Tenzij
men de figuur vindt die van nature
genotzuchtigheid en levenslust uitstraalt.
Eddy Brugman die Pallieter speelt is
niet in opzichtige mate een dergelijke
exuberante man. Hij wordt er zeker niet
overtuigender door als hij ecologische
neigingen gaat vertonen en over een
soort antenne blijkt te beschikken, die
in staat is komende verschrikkingen die
wij over ons afroepen een halve eeuw
eerder te voorzien. Die bezorgdheid met
DE PREMIERES vallen deze week in
City I waar de op deze pagina besproken
Vlaams-Nederlandse co-produktie „Pal
lieter” zijn eerste voorstellingen beleeft;
in het Leidseplein, waar de Belgische
tekenfilm „Tarzoon, de Schande van de
Jungle” is ingezet en in het Rembrandt-
Stukje uit „Tarzoon"
toonstelling te Heist, maakt korte te
kenfilms, tv-spots, posters.
Zijn grote tekenfilm „Tarzoon”, in
Leidespleintheater, die hij in samen
werking met Boris Szulzinger heeft
gerealiseerd, is een levendige parodie
op het Tarzan-genre. Allerlei actuele
problemen en theorieën als militairis-
me, racisme en ecologie worden tot
lachwekkende cliché’s teruggebracht.
In navolging van de moderne Ameri
kaanse school v ,n tekenfilmers („Fe
lix the Cat”)é doet Picha de nodige
erotiek in zijn film. Vooral het optre
den van de Zombieten, fallusachtige
monsters die de mensenhatende ko
ningin Bazonga moeten beschermen,
levert enig scandaleus plezier op. Pi
cha en zijn medewerkers, onder wie
Pierre Bartier als scenarioschrijver
komen echter inventiviteit te kort,
waardoor het aantal grappen en dus
de variatie aan situaties te gering is.
Hedenavond kan men nog in ieder
geval twee interessante films zien. In
drie voorstellingen (19.15, 21.30, 24.00)
wordt Rosselini’s stijlvolle, voor de tv
gemaakte „La Prise du Pouvoir de Louis
XIV” in Calypso Cl. vertoond. En om
21.15 gaat in ’t Venster „Jeanne Diel-
man” een film van meer dan drie uur,
waarover nog lang na gefilosofeerd zal
worden. Terwijl zaterdagmiddag om
14.15 nog een nieuwe Jean-Luc Godard
te zien is in ’t Venster.
En dan is het feest voorbij, een groots
opgezet, massaal en chaotische filmfesti-
Als Film International ook maar een
enkele importeur of bioscoop-eigenaar
zou weten aan te zetten tot een wat
gedurfder en gevarieerd beleid, dan
heeft Huub Bals zijn doel bereikt. An
ders zijn er alleen maar een paar dui
zend bezoekers hem dankbaar voor de
mogelijkheid die hij ze geboden heeft
om een blik te werpen in de wereld van
de „andere film.
Verhavert kent in jarenlang oefening
wie herinnert zich niet uit de jaren
zestig zijn verfilmingen van romans van
Ivo Michiels als „Afscheid” en „Meeu
wen sterven in de haven” het film-
vak, maar hij is in zijn ontwikkeling
steeds sterk gehandicapt door de literai
re gegevens van zijn keuze.
„SCHIETGEBED VOOR Kung Fu
Duivels” is de veelzeggende titel van een
door Massimo Tarantini gemaakte kara-
tefilm, waarin o.m. Rosemarie Dexter en
Steffen Zacharius optreden. De oor
spronkelijke titel, „Seven Hours of Vio
lence” klinkt misschien nog aantrekke
lijker voor op sensatie belusten.
MORGENAVOND WORDT met een
waarschijnlijk daverend slotfeest een
einde gemaakt aan het vijfde Film In
ternational in Rotterdam. Om 23.00
wordt nog een film vertoond (Luigi
Perelli’s „Muziek voor de Vrijheid”),
maar die vertoning is dan definitief het
einde van het kijken naar de diverse
projectieschermen in De Lantaarn, ’t
Venster, Calypso Cl. en Calypso I, waar
over bijna zonder onderbreking negen
dagen lang een stroom van bijzondere
films en opvallende reprises gegaan is.
NA VERSCHILLENDE van zijn En
gelse collega’s heeft nu ook Ronald Nea-
me de weg naar de inernationale film-
produktie met haar samenwerking tus
sen diverse landen (in dit geval Enge
land en Duitsland en met Colombia
Pictures als distributeur) en haar ge
mengd aanbod van buitenlandse sterren,
gevonden. De film die „The Odessa File”
heet, begint in Hamburg, waar de jour
nalist Peter Miller (Joh Voight) in 1963
toevallig inzage krijgt in het dagboek
van een in een kamp omgekomen Jood.
Het misdadige optreden van kampover-
ste Roschmann dat uit die dagboek
notities blijkt prikkelt Miller de gangen
van deze man die al weer lang op vrije
voeten is, te volgen. Hij komt daardoor
achter het bestaan van de organisatie
ODESSA (Organisation der Ehemaligen
SS Angehörigen), een organisatie die
plein Theater, die de meest waanzinnige
film van de laatste tijd „Sherlock Hol
mes’ slimmere Broeder” zijn entree
maakt.
PALACE BRENGT in reprise de
groots opgezette Samuel Bronston-pro-
duktie „55 dagen in Peking”, een door
Nichalas Ray verfilmde episode uit de
Boxer-opstand van omstreeks 1900 toen
China hardhandig begon buitenlandse
indringers uit het land te verwijderen.
Chariton Heston, Ava Gardner, David
Niven en Flora Robson spelen mee in
deze boeiende film uit 1963.
HET FILMMUSEUM begint zijn
nieuw jaarseizoen met een reeks verto
ningen van z.g. „anthropologische films”.
Dit genre wordt in het bijbehorende
programmaboekje omschreven als een
getramde waarneming van het menselijk
gedrag, waarbij bepaalde waarheden
over de menselijke soort onthuld wor
den. Deze doelstelling geeft aanleiding
tot een programma op 2 maart, waarop
voorkomen „A Moment in Love” van
Shirley Clarke, een dansfilm met als
thema een ontmoeting tussen twee ge
liefden en de climax van hun samenzijn,
een korte liefdesontmoeting die 8 minu
ten duurt.
De tweede film heet „Portrait of Ja
son”. een nietsontziende zelfbekentenis
van een 33-jarige neger, eveneens ge
maakt door Shirley Clarke.
VERLIEFDE kloosterlingen zijn een
dankbaar onderwerp voor soft-porno
films. „De Non en haar Duivel” („Story
of a cloistered Nun”) met Catherine
Spaak en Suzy Kendall maakt daar geen
uitzondering op, al is de film 14 jaar
gekeurd en dus binnen de perken geble
ven.
Reprises verder nog in Lido waar
„Jaws” („Mis vooral het begin niet”) op
het programma blijft en in Roxy waar
de klassieke western „Once upon a Time
in te West” als herhaling geprolongeerd
is.
OVERIGENS EEN overmaat aan re
prises en prolongaties, waarin vooral
Tuschinski uitblinkt die in alle vier
theaters prolongeert: „The Killer Elite”,
een niet zo beste Sam Peckinpah met
James Caan in Tuschinski I, „Dog Day
Afternoon” met Al Pacino voor de zesde
week in Tuschinski 2, Fellini’s „Satyri
con” voor de zevende week in Tuschins
ki 3 en „Inserts” voor de llde week in
Tuschinski 4.
The Movies komt nog een week terug
met „Les Enfants du Paradis” en gaat in
zijn tweede zaaltje door met „Blanche”
van Walerian Borowczyk met Michel
Simon.
FLORA VERTOONT, eveneens als
première, „order to Kill”, een keiharde
misdaadfilm met Helmut Berger en Syd-
ne Rome die de aardigste slagzin van
deze week meekrijgt: „Als je moord
omkeert is het droom”. In schrille te
genstelling tot het geweld dat ’s avonds
in Flora losbrandt, staat het programma
van overdag dat bestaat uit Disney’s
„Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen”.
City I vertoont dus Pallieter, samen met
de Belgische tekenfilm „Tarzoon”, de
these film van Roeland Kerbosch, „Van
daag of Morgen” (voor de tweede week
in Kriterion) en „Het Jaar van de
Kreeft” (Rutger Hauer en Willeke van
Ammelrooy) in Rex de Nederlands-
Vlaamse bijdrage aan de Amsterdamse
filmagenda uitmakend.
HET VERHAAL BEGINT in het begin
van deze eeuw als een Vlaamse jonge
man zich met zijn verloofde overleveren
aan het occultisme. De geëxalteerde
sfeer waarin beiden komen te leven,
leidt tot de zelfmoord van het meisje,
wat voor haar verloofde aanleiding
wordt meer met beide benen op de
grond te gaan staan. Met de hulp van de
doofstomme schilder Fransoo en diens
zuster leert de jongeman zich meer te
interesseren voor het aardse bestaan, hij
ziet zijn vroeger leven als kunstmatig,
gaat zich interesseren voor de natuur en
stemt zijn gedrag meer af op de eisen
die de natuur stelt. Hij noemt zich
voortaan Pallieter wat levensgenieter
betekent.
De vertoning op 3 maart is gewijd aan
het werk van de onlangs overleden Her
man van der Horst met enkele hoogte
punten uit zijn werk als„HetSchotiste
Boord” uit ’51, „Houen Zo” uit ’52, „Pan”
uit '61 en „Faja Lobbi”, de grote film
over Suriname uit 1960.
De vierde maart is bestemd voor een
unieke en vooral in Amsterdam bijzon
der populaire film „The Robber Symp
hony”, èen bijna legendarische film met
een sprookjesachtige inhoud die onver
getelijk zal blijven voor ieder die hem
gezien heeft, zowel door de poëtische
beelden als door de naïeve intrige en de
liefelijke muziek. Dit eenmanswerk
werd door de Duitse vluchteling Frie
drich Feher in 1935 in Engeland ge
maakt, waarbij de filmer optrad als
scenarioschrijver en componist, de ca
mera gevoerd werd door de beroemde
Eugen Schüfftan en de decors verzorgd
werden door de niet minder bekende
Ernö Metzner. Vooral door zijn verto
ningen in theater De Uitkijk in Amster
dam, vertoningen die al voor de oorlog
begonnen, heeft de film hier een be
kendheid gekregen die hij nergens ter
wereld kreeg, al zijn al de internationale
filmkenners die hem gezien hebben,
unaniem in hun lof.
HET AANTAL parodieën op de Engel
se speurder Sherlock Holmes zijn de
laatste tijd niet van de lucht. Zelfs ons
land is met „Sherlock Jones” van Nico
lai van der Heyde niet achtergebleven.
Iri „The Adventure of Sherlock Holmes’
smarter Brother” doet Gene Wilder in
zijn debuut als filmregisseur een goede
gooi naar de beslissende onttroning van
Conan Doyle’s klassieke speurder.
Gene Wilder heeft bij Mel Brooks in
wiens films („Blazing Saddles”) hij
meestal de hoofdrollen vertolkte, de
kunst van het regisseren en van de
ongelimiteerde dwaasheid geleerd en
Pallieter zijn gezin in een huifkar en
vertrekt naar betere oorden zonder te
preciseren waar hij die zal vinden.
BELGIE BLIJFT IN West-Europa
het land dat zo nu en dan het lef
heeft een avondvullende tekenfilm te
maken. Waarschijnlijk dank zij een
rijke traditie op stripgebied die popu
laire helden als Kuifje en Astérix
laire helden als Juifje en Astérix
heeft opgeleverd, wat altijd een goed
uitgangspunt betekent voor een dure
en omslachtige onderneming als het
maken van een tekenfilm.
Robert Helpmann als Prins Ruan in
„55 dagen in Peking”.
hulp verleent aan oud SS-officieren en
probeert hun posities tè verbeteren. Dan
beginnen de ingewikkelde avonturen
voor de zich sterk betrokken voelende
journalist die met allerlei andere onder
grondse activiteiten geconfronteerd
wordt en ternauwernood ontsnapt uit de
klauwen van Roschmann (Maximilian
Schell). Een spannend routine-product
dat zich in wezen baseert op gruwelijke
gebeurtenissen van destijds, maar de
tragedie gauw verruilt voor de bekende
sensatie. In Studio.
