BILDERBERG
een club van knappe
en rijke jongens
w
1 w
■Haf
Onder voorzitterschap van Prins Bernhard
DEELNEMERSLIJST EERSTE
I
CONFERENTIE IN 1954
1
door Louis Engelman
Kerkdiensten
In opspraak
Binnenlandse politiek
I 4
Het idee voor de Bilder
berg-conferenties is niet af
komstig van prins Bernhard,
maar stamt uit het brein van
dr. Joseph Retinger. Deze uit
Polen afkomstige strijder te
gen het communisme stond
in de jaren na de oorlog op
zeer vertrouwelijke voet met
vrijwel alle westerse minis-
ter-presidenten, vakbonds
leiders, grootindustriëlen en
intellectuelen. Tot aan zijn
dood in 1960 heeft Retinger
zijn leven gewijd aan fana
tieke pogingen zijn ideaal
de versterking van het Wes
ten tegen de dreigende geva
ren uit het Oosten te ver
wezenlijken. Het was voor
deze man dan ook onverteer
baar, dat de stemming in Eu
ropa in het begin van de ja
ren vijftig steeds meer anti-
Amerikaans werd. Hij er
voer dat als een gevaar voor
de solidariteit in het front
tegen het communisme.
k..,, wr
Hi
waar de eerste conferentie werd gehouden
De BHderberg in Oosterbeek
Paul-Henn Spaak
Dr. J. Zijlstra
sXXXWï
Robert Mc Namara
Mr Joseph Luns
Senator Fulbright
dat hij als particulier persoon het
recht heeft adviezen in te winnen
bij of besprekingen te voeren met
iedereen die hij op een conferentie
heeft onmoet. Hiertoe wordt een
lijst van namen en adressen bijge
houden, die ter beschikking staat
van alle deelnemers. Dit maakt
een verder contact mogelijk tussen
mensen die elkaar anders waar
schijnlijk niet meer zouden heb
ben ontmoet”.
Brugsma vertelt, dat er na de zit
tingen wel groepsvorming optrad.
„De conservatieven gingen bij el
kaar zitten en de radicalen. Wat in
die conservatieve club toen werd
besproken, weet ik natuurlijk niet”.
Toch meent Brugsma dat de Bilder-
berg-conferenties niet als komplot-
ten van reactionaire figuren mogen
worden beschouwd. „Ik zou eerder
zeggen, dat juist bij dergelijke con
ferenties niets oneerbaars gebeurt.
Het zijn een soort kerkdiensten,
waarin ieder zich netjes dient te
gedragen. Bovendien heb je voor
zulke dingen als nu de Lockheed-
affaire laat zien, natuurlijk geen Bil-
derberg-conferentie nodig. Dat kan
ook groeien op een management
conferentie, zoals in Davos.”
Volgens Brugsma is er wel een
scheidingslijn te trekken tussen de
bijeenkomsten vóór en na 1965. On
der invloed van de maatschappelij
ke veranderingen zijn de conferen
ties na 1965 naar zijn mening veel
meer confrontaties geworden tussen
links en rechts georiënteerde groe
peringen. „Er werden toen ik er was
echt wel ongezouten dingen gezegd.
Zelf heb ik een pleidooi gehouden
voor erkenning van de DDR”, aldus
Brugsma.
Van een evenwichtige opbouw
van de conferentie is, zegt hij. toch
nog geen sprake. „Het overheersen
de element is duidelijk economisch.
De leiders van alle multinationals
zijn er allemaal nog bij.”
Lippe Biesterfeld, prins der Ne
derlanden.
Al meer dan 20 jaar brengt hij de
westérse industriëlen en politieke
kopstukken samen. Vorig jaar was
dat in Turkije, waar de „inflatie en
haar economische, sociale en poli
tieke gevolgen” onderwerp van ge
sprek was. Dit jaar wordt de con
ferentie gehouden in Hot Springs
in de Amerikaanse staat Virginia,
waar het vrijwel exclusieve man
nengezelschap zich zal buigen over
„de toekomst van de in elkaar grij
pende economische stelsels”.
Vermoedelijk door zijn besloten
karakter is er tot nu toe nog vrij
weinig over de conferenties gepu
bliceerd. Het Haagse secretariaat
ervan is ook karig met het ver-
genaffaires van Lockheed en North
rop. Zo is één van de Bilderberg-
bezoekers de president-directeur
van Northrop, Thomas Jones. Deze
werd vorig jaar na de onthullingen
over het „smeergeld” van Northrop
van zijn functie ontheven, maar zit
sinds een paar dagen weer op zijn
oude stoel. Jones is een persoonlijke
vriend van de prins.
Dat is ook Bemhards oude IG
Farben-collega Hermann J. Abs.
Deze laatste zou volgens berichten
in nauw contact staan met Lock-
heed-vertegenwoordiger dr. Gun
ther Frank-Fahle, eveneens ex-IG
Farben-werknemer. Frank-Fahle is
door Fred Meuser de verbindings
man in Duitsland van Lockheed ge
noemd. Interessant is het op te mer
ken, dat George Nebolsine, bezoeker
van de conferentie in 1958, verbon
den is aan het New Yorkse advoca
tenkantoor Coudert Frêres. Ditzelf
de advocatenkantoor zou in 1972
zijn betrokken bij de overboeking
van 25.000 dollar aan steekpennin
gen aan ex-KLM-directeur Be-
sancon en bij de uitbetaling van
100.000 dollar aan steekpenningen
die volgens Lockheed-directeur Kot-
chian naar prins Bernhard zijn ge
gaan. De commissie-Donner, Pe-
schar en Holtrop zoekt die beschul
diging op het ogenblik uit.
Elk jaar komen ergens in de we
reld in het diepste geheim de „gro
te jongens” uit de westerse landen
bij elkaar. Bankiers, topmannen
van multinationals, generaals, po
litici en wetenschappers wisselen
er uitvoerig van gedachten over de
politieke en economische proble
men van dat moment. Ze kunnen
dat vrijuit doen, want afspraak is,
dat niemand een woord van de
discussies naar buiten brengt. Ook
de paar journalisten niet, die voor
iedere bijeenkomst worden uitge
nodigd. Voor hen geldt evenzeer
die verplichting.
Zo vergaderen en discussiëren
de 70 tot 80 invloedrijke figuren
drie dagen lang in volstrekte af
zondering. Voor hen is een speci
aal fiotel afgehuurd, waarvan het
eigen personeel soms wordt ver
vangen door gescreënd personeel.
Nieuwsgierigen, en dan met name
de pers, worden op grote afstand
gehouden. Niemand mag de bij
eenkomsten onuitgenodigd bijwo
nen. Deze driedaagse ontmoetin
gen dragen de naam „Bilderberg-
conferenties” en staan traditiege
trouw onder voorzitterschap van
de initiatiefnemer, Bernhard von
zich compromitteren met een orga
nisatie die er slechts op uit is de
macht van bankiers en multinatio
nals te handhaven of zelfs uit te
breiden.
Of dat juist is, kan moeilijk be
wezen worden. Het is echter inder
daad zo, dat Bernhard de vrije on
dernemer een warm hart toedraagt.
Dat bewees hij op 6 februari van dit
jaar nog eens tijdens het Europese
managementsymposium in Davos.
De prins meende toen, dat er een
„benepen, ongegronde en onrecht
vaardige campagne tegen het vrije-
ondernemerschap wordt gevoerd,
die ten sterkste bestreden moet
worden.”
Hij oogstte voor die woorden een
hartelijk applaus. Niet verwonder
lijk, want prins Bernhard preekte
daar natuurlijk wel voor eigen paro
chie. Door zijn bemoeienissen in de
Bilderberg-conferenties, zijn zake
lijke reizen en statiebezoeken aan
het buitenland, mag hij zich verheu
gen in de vriendschap van talloze
belangrijke industriëlen en financi
ële leiders van de Europese en Ame
rikaanse wereld. Daaronder zijn er
ook verscheidene die momenteel
worden genoemd in de steekpennin-
Eénmaal in al die jaren is de Bil-
derberg-conferentie flink in op
spraak geraakt. Dat deed prins
Bernhard overigens zelf in een felle
reactie op een artikel uit het week
blad Elsevier. De prins had zich over
het door hoofdredactëur H. A. Luns-
Retingei zocht wegen om daar iets
aan te doen. Hij kwam op het idee de
Amerikaanse en Europese topfigu
ren met elkaar te confronteren op
een plaats waar ze privé en onbe
spied hun hart konden luchten, in de
hoop dat dit de lucht zou doen op
klaren. Voor de uitvoering van dit
plan benaderde hij prins Bernhard,
die enthousiast bleek. In samenwer
king met Retingèr, Paul Rijkens
(toenmalig president-directeur van
Unilever) stelde prins Bernhard een
lijst op van mensen die voor de
bijeenkomst in aanmerking zouden
komen. Men wilde van elk land twee
mensen hebben; één conservatief en
de ander van meer vooruitstrevende
signatuur.
Door de persoonlijke benadering
van Bemhard slaagde deze opzet
vrij aardig. Alleen de Amerikaanse
regeringsfunctionarissen waren
huiverig om aan zo’n besloten confe
rentie deel te nemen. De delegatie
uit de Verenigde Staten bestond
daarom uit voornamelijk industrië
len. Later veranderde dit. In zijn
pogingen de Amerikanen te interes
seren, richtte Bemhard zich onder
anderen tot zijn vriend Bedell
Smith, toenmalig hoofd van de CIA.
Smith delegeerde de kwestie later
aan C. D. Jackson, omdat hij zelf
werd benoemd tot onderminister
van buitenlandse zaken onder Ei
senhower.
Dat prins Bernhard vrijelijk de
CIA om medewerking vroeg, was in
die tijd geen opzienbarende zaak.
Immers, de koude-oorlogpolitiek be
leefde haar bloeitijd. De kroon span
de op dat moment wel de Ameri
kaanse senator McCarthy van de
conservatieve Republikeinse Partij,
die een heksenjacht hield op alles
wat maar even naar communisme
rook.
De eerste conferentie werd van 29
mei tot 1 juni 1954 gehouden in Oos
terbeek bij Arnhem. De conferentie
gangers kwamen bijeen in hotel Bil-
derberg, welke naam voortaan aan
die jaarlijkse zitting verbonden zou
blijven. Iedereen ging ermee ak
koord dat er aan de besprekingen
geen ruchtbaarheid, zou worden ge-
leven. De eerste zitting werd een
fompleet succes. Heftige discussies
schreven als „de top van het kapi
talistisch ondememerdom, die met
hun onderlinge conflicten en en
gemeenschappelijk anti-
communisme bereid is „zo nodig”
de wereld in brand te steken”. Op
de vraag welke invloed de confe
renties op het wereldgebeuren
hebben uitgeoefend en nog uit
oefenen, is moeilijk een antwoord
te geven. Feit is wel, dat tijdens de
driedaagse bijeenkomsten allerlei
interessante contacten kunnen
worden gelegd.
In de biografie van prins Bern
hard schrijft Alden Hatch letter
lijk: „Het is een ongeschreven re
gel, dat iedereen die ooit een Bil-
derberg-conferentie heeft bij ge
strekken van inlichtingen. Daar woond, het gevoel moet hebben,
wordt het voorgesteld alsof de Bil-
derberg-conferentie niets anders
is dan het scheppen van de moge
lijkheid belangrijke mannen privé
met elkaar te laten praten over de
wereldproblemen. „De geheimzin
nigheid maakt de buitenwacht er
van”, aldus het secretariaat.
In linkse kringen wordt daar
heel anders over gedacht. Zo wer
den de conferenties onlangs in het
weekblad De Nieuwe Linie be-
werden er gevoerd tussen dë Ameri
kaan (Jackson) en de Engelsen (Den
nis Healy en Hugh Gaitskill), die
elkaar als privé-personen zonder be
zwaar allerlei verwijten konden ma
ken. Tijdens de conferentie bleek
dat er diverse misverstanden uit de
wereld konden worden geholpen.
Met instemming van alle deelne
mers werd dan ook besloten de bij
eenkomst op dezelfde vertrouwelij-
ke manier jaarlijks te herhalen. Het
voorzitterschap zou daarbij- steeds
bij prins Bernhard blijven.
Sindsdien zijn er Bilderberg-
conferenties georganiseerd in bijna
alle landen van het Noordatlantisch
bondgenootschap. Er werd een vas
te kern geformeerd om de gasten uit
te nodigen, waarbij uitgangspunt
was, dat ten minste 20 procent van
hen jaarlijks moest worden ver
nieuwd. Als voorbeeld in bijgaande
staat de bezoekerslijst van 1958.
Maar in de loop der jaren zijn nog
veel meer Europese en Amerikaan
se politici, industriëlen, bankiers en
wetenschappers bij één van de con
ferenties aanwezig geweest.
Nog een paar namen: senator
Fullbright, Giscard d’Estaing, Henri
Kissinger, Piet Lieftinck (PvdA),
Karsten (Amro), Luns, Sicco Mans
holt, McNamara, de Griekse reder
Niarchos, Piet Dankert, Olivetti,
bankier Edmont de Rothschild, Tho
mas Jones (Northrop), Jelle Zijlstra,
Wagner (Shell), Paul Henri Spaak,
generaal Goodpaster (NAVO), enz.
enz.
Hieronder volgt de lijst van deelnemers aan Bilderberg-conferentie
in 1954, gehouden in het Engelse Buxton (Derbyshire):
J. H. Retinger, secretaris;
Jo E. Johnson, secretaris VS, president Carnegie Endowment for
International Peace;
Herman J. Abs, president Deutsche Bank;
Dean Acheson, ex-minister buitenlandse zaken VS;
Giovanni Agnelli, voorzitter van de raad van bestuur van Fiat, een
van de meest invloedrijke industriëlen in Italië;
George W. Ball, advocaat van het Amerikaanse advocatenkantoor
Cleary, Gottlieb, Friendly 3 all, later onderminister VS:
Walworth Barbour, VS;
Wilfred Baumgartner, president Banque de France, ex-minister
van financiën Frankrijk, ex-directeur multinational Rhone-Poulenc;
Sir Edward Beddington-Behrens, Engeland:
Bertold Beitz, oud-directeur-generaal Krupp-concern;
P‘ A. Blaisse, Nederland, ex-vice-president Europese Beweging;
Hans C. Boden, Duitsland;
Eric Bheman, Zweden:
Max Brauer, Duitsland;
Fritz Berg, voorzitter Federatie van Duitse Industrieën;
Muharrem Nuri Birgi, secretaris-generaal ministerie buitenlandse
zaken, Turkije;
Randolph W. Burgess, Amerikaans permanent vertegenwoordiger
bij de NAVO, lid commissie hervorming organisatie voor Europese
economische samenwerking;
Louis Camu, lid raad van beheer cardiologische stichting „Prinses
Liliane”, België;
Guido Carli, president Italiaanse Bank, algemeen adviseuir Itali
aans bureau voor deviezencontrole;
Clifford P. Case, VS;
Victor Cavendish-Bentinck, Engeland;
Sir Ralph Cochrame, Engeland;
Erich Dethleffsen, Duitsland;
Fritz Erler, socialistisch leider in de Bondsdag, defensiedeskundige,
Duitsland;
John Ferguson, advocaat bij Clearly, Gottlieb, Friendly Ball;
H. Gaitskill, ex-leider Labourpartij, Engeland;
Walter L. Gordon, Canada;
Joseph Grimond, ex-leider liberale partij, Engeland;
Sir Colin Gubbins. Engels industrieel:
Walter Hallstein, ex-voorzitter EKSG;
Joseph C. Harsch, VS:
Gabriel Hauge, VS, voorzitter Manufacturers Hannover Trust
Company, adviseur president Eisenhower;
Denis Healey, ex-minister van defensie, Engeland, lid schaduwkabi-
net-Labour;
Michael A. Heilperin, econoom, VS;
H. J. Heinz II, president Heinz Company, VS;
Leif Hoegh, bankier in Noorwegen;
C. D. Jackson, president Time Inc., bijzonder medewerker van
president Eisenhower;
Viscount Kilmuir, Lord Chancellor in kabinet-McMillan;
Ole B. Kraft, ex-minister buitenlandse zaken, Denemarken;
•T. Horkil Kristensen, ex-minister van financiën. Denemarken,
secretaris-generaal Organisatie Economische Samenwerking en Ont
wikkeling;
Giovanni Malagodi, leider Italiaanse liberalen, minister van finan
ciën;
John J. McLoy, minister voor ontwapeningszaken VS, directeur
wereldbank en Amerikaanse hoge commissaris in West-Dultsland:
George C. McGhee, Amerikaans ambassadeur in Vest-Duitsland,
directeur Middele East Institute:
Philip E. Mosley, VS;
Roger Motz, België, minister economische zaken, voorzitter liberale
partij;
Rudolf Mueller, advocaat, Duitsland;
Alfred C. Neal, VS;
George Nebolsine, advocaat Coudert Frêres, New York, adviseur
Maatschappij tot Bevordering van de Economische Ontwikkeling van
het Midden-Oosten;
Paul Nitze, directeur Policy Planning, State Department, VS, leider
werkgroep problemen van defensie en buitenlandse politiek onder
Kennedy;
David Ormsby-Gore, Brits onderminister buitenlandse zaken, am
bassadeur Engeland in de VS;
P. F. S. Otten, ex-president-directeur Philips Nederland;
P. N. Pipinelis, Grieks vertegenwoordiger in de Raad van Europa,
ex-minister buitenlandse zaken onder Papadopoulos;
Alberto Pirelli, Italiaans industrieel;
Pietro Quanroni. Italiaans ambassadeur te Londen;
Sir Alfred Roberts, Engeland:
David Rockefeller, chairman board Chase National Bank, VS;
Michael Ross, VS;
Jacques Rueff, rechter Europees Gerechtshof, econoom, vice-
voorzitter commissie-Rueff-Armand over Franse economie;
Paul Rijkens, oud-president-directeur Unilever, voorzitter ontwik-
kelingscommissie Midden-Oosten van de Wereldbank;
Carlo Schmidt, ex-SPD-parlementslid, vice-president Westduitse
Bondsdag;
C. V. R. Schuyler.
J. L. S. Steel, voorzitter Britse internationale Kamer van Koop
handel;
Thomas Stone, Canadees ambassadeur in Nederland;
Terkel M. Terkelson, uitgever, Denemarken;
Henry Tiarks. Engeland:
Evert A. Vermeer, voorzitter PvdA, lid commissie-Koersen (onder
zoek militair aankoopbeleid);
Mare Wallenberg, Zweeds bankier;
Otto von Amerongen, ex-voorzitter Duitse werkgeversorganisatie;
Paul van Zeeland, ex-premier België;
J. D. Zellerbach, VS.
hof geschrevene zozeer opgewon
den, dat hij bij zijn terugkomst uit
Zweden sprak over „gepubliceerde
leugens”. Wat was het geval? Luns
hof had zich kwaad gemaakt op
enkele socialisten, die volgens hem
tijdens de Bilderberg-conferentie in
lichtingen over het Nieuw-Guinea-
beleid van de regering aan de Ame
rikanen hadden overgebriefd. Hij
noemde het „een eis dat op buiten
landse conferenties geen kritiek
wordt geuit op de politiek van een
land terwijl dienstplichtigen van dat
land worden beschoten”. En ook:
„Terwijl onze jongens in de jungle
vechten, onze vloot wordt aangeval
len, groepeert een aantal figuren
zich in een Scandinavische stad om
te raisoneren over de doelmatigheid
van leven of dood voor onze dienst
plichtigen, die waarlijk niet voor
hun plezier naar Nieuw-Guinea
gaan”.
Lunshof bedoelde daarmee de so
cialisten een schop te geven, maar
hij vond prins Bemhard op zijn weg,
die het niet nam dat de Bilderberg-
conferentie in een kwaad daglicht
werd gesteld. Later hebben beiden
de zaak nog eens uitvoerig doorge
sproken op Soestdijk en werd de
kwestie met een „misverstand” af
gedaan. De prins trok zijn beschul
digingen in en Lunshof bood Bern
hard zijn verontschuldigingen aan.
Toch zijn militaire zaken tijdens
de Bilderberg-conferenties wel re
gelmatig onderwerp van bespreking
geweest. Uiteraard werd er veel ge
praat over de NAVO, maar ook an
dere politieke onderwerpen passeer
den de revue. In 1957 raakten op St.
Simon de Franse, Engelse en Ameri
kaanse deelnemers bijna slaags
over de Suez-kwestie, terwijl ook de
houding van Amerika ten opzichte
van Formosa scherp werd bekriti
seerd. In 1971 werd de mogelijkheid
van een veranderde Amerikaanse
rol in de wereld onder de loep geno
men; in 1972 stond onder meer het
Verre Oosten op de agenda; in 1973
werd in Zweden de energiecrisis be
sproken. Eén van de deelnemers aan
de conferentie van 1969 in Bad Ra-
gaz (Zwitserland) is Haagse Post-
columnist W. L. Brugsma. Hij zegt
toen zijn beeld van de Bilderberg-
conferenties te hebben moeten wij
zigen. „Ik had het idee dat daar iets
vreselijk geheims tussen boze
machthebbers zou plaatsvinden.
Dat viel eigenlijk tegen. Het was
meer een kwestie van een forumdis
cussie, waar de televisie best bij zou
kunnen.”
Topfiguren luchten
onbespied hun hart
directeur van de KLM) tot Europees
secretaris benoemd. Dat prins Bern
hard steeds met veel plezier de voor
zittershamer tijdens de conferenties
heeft gehanteerd, is duidelijk. De
prins heeft zich nooit zo erg voor
onze binnenlandse politiek geïnte
resseerd. Daarentegen betoonde hij
zich een fervent voorstander van
een hechte samenwerking tussen
Europa en Amerika. In die zin kon
hij worden gerekend onder de plei
ters van een sterke defensie, vrij
handelsverkeer en de leidende rol
van de Verenigde Staten. Niettemin
neemt prins Bernhard zelf nooit
deel aan de debatten tijdens de con
ferenties. Hij zorgt door zijn leiding
wel voor een zo goed mogelijke
sfeer, waarin de anderen elkaar „te
lijf” kunnen gaan. Doel is tot weder
zijds begrip en vertrouwen te
komen.
Na drie dagen onder één dak, zon
der echtgenotes, lukt dat meestal
wel. Een van de organisatoren, dr.
Rijkens, zei eens: „Er gebeuren tij
dens de privé-gesprekken aan lunch
en diner vaak belangrijker dingen
dan tijdens de gewone zittingen. In
de loop der jaren hebben we een
soort broederschap opgebouwd, die
steunt op vriendschap en vertrou
wen.” Dat laatste wordt door de
critici van deze conferenties meestal
sterk naar voren gehaald. Ze wijzen
erop, dat de prins die zich buiten
de Nederlandse politiek moet hou
den op deze manier toch een grote
politieke invloed uitoefent. Hij zou
Na Retinger werd dr. E. van der
Beugel (voormalig president-
