Prijsvergelijking zonder kwaliteitsoordeel
Christiania met de ondergang bedreigd
DAR-ES-SALAAMHA VEN
IN SNELLE ONTWIKKELING
Koe-op-wielen
Is het einde nabij van de
vrije stad in Kopenhagen?
A
L
PANDA
STRIPBOEKEN
verkrijgbaar bij de
kantoren van onze
krant
voor abonnees
f 9.- per deel.
W'
r
7
ffl
B BW
al.
al.
T
t
SB
1 5
19 7 6
maandag
MAART
Niet de kwaliteit
Zelf onderzoeken
a
Paard
Weer contract
I
Argumenten
Opknapbeurt
“yTA'N.:
Campagne
Vergadering
KOPENHAGEN (AP) On
danks groeiende tegenstand, be
reidt de Deense regering de ont
ruiming voor van de 18 hectare
grote vrije stad Christiana, een
stuk land midden in Kopenhagen
dat bewoond wordt door ongeveer
650 mensen en honderden katten,
handen, geiten en zelfs paarden.
Christiania bestaat al vier jaar
als een soort staat in de staat. De
stad leidt een eigen verbijsterend
leven in een verlaten kazernecom-
plex en omringd door een gracht en
wallen. De naam Christiania is ont
leend aan de 17de-eeuwse aangren
zende wijk Christianshaven.
Opvangplaats
^A||N I
■'M
/Hf
1 Natsjingwea
Mcsosi
I
Niet zomaar afgaan
Winkel
SE
Moro
lombosso—
/.Kigorni
Steppe
MBASS
langanjiko.
OOI
Meer
JGtoendo
'Óneti
ZAÏRE:
Mooemtaw
iMondi
400
(ADVERTENTIE)
’Sjinyanqo
AFRIKA
(TANZANIA
100
101,7
104,3
1045
1
4
p
3
o f
Geito
Roekwa
K Meer
De Deense regering heeft de vrije stad
korte tijd geaccepteerd als een „sociaal
experiment”, gericht op het zoeken naar
een alternatieve levenswijze en een laat
ste toevluchtsoord voor maatschappelij
ke verschoppelingen die niet meer ge
holpen kunnen worden door de Deense
welvaartstaat.
Vierentwintig Deense top intellectue
len, waaronder de deken van de univer-
1102
1118
1128
116.
119.4
120,7
121,4
1?1 9
122
125,4
Pleat»
In 75
5
6
7
8
9
14
10
12
13
11
uTónzibcrSfsg
|WlS$ALMMg
5jfcm|TS
Kilimandzioro
Go«d-
koopat*
la 100
«Mpondo
Kipili
i'Kosongo
5
t
Spoorweg tn aanleg
Z.VZ-Z3T Moeras
ii Spoorweg
-Hoofdweg
km
ïoendQemo^Mbeio
zambi'a’
KENIAriv
Mohorof
plombe Mahtn9eJ^ Kilwo Kwinj?
lindi,
Waterwitbrood, gesn. 800 gr;
ontbijtkoek 400 gr;
appelmoes 850 gr;
pakje groentesoep;
suiker 1 kg;
koffie 0,5 pond;
vruchtenlimonade 1 1;
bier, pijpje 30 cl;
1 Maxis
2 Edah
3 Miro
4 Simon
5 Cash carry,
discount etc
6 Albert Heijn
7 V. en D
8 deGruyter
9 Végé
10 Centra
11 A en O
12 Vivo
13 Spar
14 Enkabé
(Door een medewerker)
DEN HAAG Daar kijk je van op: de consumentenorganisatie Konsumenten
Kontakt zegt, na een controle op de prijzen, dat je bij een goedkopere kruidenier
elke maand 30 tot 60 gulden kan besparen, vergeleken met een dure. Dat is geen
klein verschil. Maar na zo’n kort bericht in de krant blijven er wel een paar vragen
open: Waar moet je zjjn voor dat voordeel9 Hoe rekenen ze dat uit? Kan iedereen
zes tientjes in de maand bezuinigen?
In Christiania wonen eveneens mensen
die „gewoon” in Kopenhagen werken en
inkomstenbelasting betalen. Zij wonen
vaak in knusse ruime huizen of dakka
mers die van nieuw, duur meubilair zijn
voorzien. Anderen wonen in vuile, on
verwarmde kazernekamers of in de be
schutting van de raamloze bunkers op
de wallen.
In de afgelopen maanden zijn er ech
ter zeer veel nieuwe argumenten aange
dragen ten gunste van Christiania. Vaak
kwamen deze van onvermoede zijde. Het
lijkt dat de publieke opinie onder in
vloed van deze feiten aan het verande
ren is.
In mei 1975 is de Ballast-OCC begon
nen met de uitvoering van een nieuw
werk in de haven, namelijk een grondi
ge opknapbeurt van het oudste deel van
de haven, waar de kustvaarders aanleg
gen. Dit deel was zodanig in verval
geraakt dat de kade hier en daar op
instorten stond en sporen voor het ver
voer van goederen over het haventerrein
door een laag vuil onbruikbaar gewor
den waren. Het werk omvat met name
de afbraak en heropbouw van loodsen,
uitbreiding van het haventerrein, verste
viging van de kade en andere herstel
werkzaamheden.
Het is niet de schuld van het Konsu
menten Kontakt dat zulke dingen niet
allemaal in de duurtemetingen tot uit
drukking komen, want die zijn niet te
meten. Daarmee is de jaarlijkse „prij-
zenprik” nog geen flop. Hij is heel
nuttig om iedereen weer eens een beetje
prijsbewuster te maken. Je moet er
alleen niet blind op varen en zeggen:
dus koop ik in die winkel niet meer en
ga ik voortaan naar die winkel.
Het Deense nationaal museum be
schreef de vrije stad in een onlangs
verschenen brochure als een waardevol
studieobject voor antropologen, historici
en ainder en die geïnteresseerd zijn in
menselijk gedrag.
Aandere Denen staan echter minder
positief tegenover de alternatieve stad.
Voor hen is Christiania een wetteloos
paradijs voor anarchisten en subversieve
elementen waar ongestraft drugs ge
bruikt kunnen worden. Ook is het voor
hen een symbool van de onwettige be
zetting van staatseigendommen. Kortom
een belediging van de gezagsgetrouwe,
belasting-betalende burgers.
Als alles volgens plan verloopt zal de
gezeten burgerij na 1 april weer gerust
kunnen ademhafen. Het Deense parle
ment heeft namelijk besloten dat Chris
tiania op die dag ontruimd moet zijn,
waarna bulldozers bijna alle 190 gebou
wen van de stad met de grond gelijk
zullen maken.
Zo eenvoudig als de uitkomst van de
„prijzenprik” van het Konsumenten
Kontakt lijkt, is het niet. Want wat doet
het Konsumenten Kontakt? Het gaat
eens per jaar naar een aantal winkels
om daar te kijken naar de voordeligste
mogelijkheid om dertien artikelen te
kopen. Die dertien artikelen zijn levens
middelen die volgens de officiële statis
tieken van het CBS door het gemiddelde
huishouden (met twee kinderen) erg
vaak worden gekocht. Zo vaak, dat het
geld dat er aan weg gaat, een kwart is
van alles wat er aan voeding in zo’n
gemiddeld gezin wordt uitgegeven.
De controlelijst van het Konstumenten
Kontakt ziet er daarom als volgt uit:
Deze nieuwe argumenten hebben er
toe bijgedragen dat de publieke opinie
veranderd is. Een onlangs gehouden
enquête wees uit dat 41 percent voor
stander is van het behouden van de
vrije stad, terwijl 37 percent ertegen is.
22 percent van de ondervraagden weet
het niet.
Acht jaar geleden waren er in de
haven slechts drie aanlegplaatsen voor
zeeschepen. In 1967 begon de aanleg van
vijf kades aan water met een diepte van
12 meter, met de nodige voorzieningen
op de wal, zoals rails voor de kranen en
opslagruimte. Dat gebeurde in opdracht
van de Oostafrikaanse havenonderne
ming, die het gezamenlijk eigendom is
van Kenia, Oeganda en Tanzania en die
ook de andere havens in Tanzania en
Kenia exploiteert. Het ontwerp voor de
aanleg werd in handen gegeven van een
Engels ingenieursbureau en de uitvoe
ring werd toevertrouwd aan Ballast-
OCC, een gezamenlijke onderneming van
de Amsterdam Ballast International (on
derdeel van de Ballast Nedam Groep) en
de Royal Netherlands Harbourworks (tot
voor kort onderdeel van de Verenigde
Bedrijven Nederhorst).
i-BÓERÓÉNoh
Niet alleen de smaak, ook de keus telt
niet mee bij het onderzoek van het
Konsumenten Kontakt. En nog een be
langrijk ding niet: of je ook die andere
driekwart van je voedseluitgaven bij
dezelfde winkel of vlak in de buurt
kunt doen. Het is van groot belang om
te weten hoe dat zit. Weinig mensen
gaan op stap om alléén die artikelen uit
het rijtje van dertien te kopen. Ze
hebben meer nodig. Als je voor de rest
van je boodschappen nog naar drie of
vier winkels in een heel andere buurt
moet, stap je gauw van je goedkoopte-
plannen af en ga je misschien juist in
de buurt van die andere winkel naar
een hele dure kruidenier.
Een van de projecten die nu nog bij
de directie van de haven op stapel staan,
is de verbetering van de toegang tot de
haven, zodat grotere schepen er ook
zonder al te veel risico kunnen binnen
lopen. Daarnaast wil men de kades aan
de westzijde van de inham nog verder
landinwaarts uitbreiden met een twaalf
de en een dertiende aanlegplaats. De
inschrijving hiervoor is onlangs openge
steld.
varen de traditionele zeilscheepjes van
de vissers af en aan en is er een
levendige vismarkt op het strand vlak
voor de haveningang.
(ibondo^^
Kohomo
X -
^-T^IOtwAlobOfl!
Songeo
pTeet S:°-Mozambique
sgSMeer
loekotio^^
Dar-es-Salaam doet haar naam, die
„haven van de vrede” betekent, eer aan.
De haven ligt in een door hoge palmen
omzoomde natuurlijke inham, die via
een smalle doorgang verbonden is met
de Indische Oceaan. Aan de noordelijke
kant van de inham ligt in een halve
cirkel het centrum van de stad en aan
de overkant, waar je alleen met een
pontje kunt komen, tenzij je een enorme
omweg wilt maken, zet de groene kust
strook zich voort. In het begin van deze
eeuw was Dar-es-Salaam nauwelijks
meer dan een vissersdorp, dat door het
Duitse koloniale bestuur als voorlopige
hoofdstad was gekozen. Ook nu nog
siteit van Kopenhagen, verklaren in een
open brief aan de regering en parlement
diat Christiania „een zeer belangrijke
bijdrage vormt” aan het begrip voor de
wijze waarop omgegaan moet worden
met mensen die zich niet kunnen aan
passen aan „onze gevestigde manier van
leven”. Ook kan Christiania volgens hen
aanwijzingen verschaffen voor een toe
komstige, niet op grote groei gerichte
maatschappij. Zij zeggen voorts dat ge
legenheid moet worden gegeven de vrije
stad te bestuderen als een „menselijk
experiment” dat nergens anders ter we
reld voorkomt.
In tegenstelling tot de politie, die de
vrije stad beschrijft als die grootste
markt voor drugs en gestolen goederen,
beklemtonen vooraanstaande criminolo
gen dat Christiania heeft bijgedragen tot
vermindering van de misdaad in heel
Kopenhagen.
„Christiania geeft een antwoord op
een aantal bijna onoplosbare problemen
waarmee de moderne criminologie ge
confronteerd wórdt,” aldus Berl Kut-
chinsky, een criminoloog van de univer-
siteit van Kopenhagen. Hij én zijn colle
ga’s hebben gezegd diat gebleken is dat
de ex-veroordeelden in de stad slechts
zelden recidivist worden. Volgens hen is
de verklaring daarvoor het feit dat de
vrije stad de enige plaats is waar een
ex-gevangene zijn verleden volledig kan
verhullen.
„Voor de armen is het leven in Chris
tiania gemakkelijker omdat, onderdak,
kleding en voedsel altijd te vinden zijn.
De verleiding is daarentegen gering om
dat er weinig waardevols te stelen valt,”
aldus Flemming Balvig, een criminoloog.
Sociale werkers hebben gezegd dat
vele drugsverslaafden er genezen zijn
terwijl verscheidene honderden sociale
en psychologische probleemgevallen er
een nieuw leven hebben gevonden dat
zij aankunnen.
Eigenlijk zou elk gezin voor zichzelf
een „prijzenprik”-lijstje moeten maken
om zo eens per jaar eens na te gaan of
de dingen die men nodig heeft niet te
duur worden betaald. Dit zal lang niet
altijd het lij st-van-dertien van het KK
moeten zijn. In de eerste plaats dateert
de keus van de artikelen voor dit lijstje
van 1969 en zijn de consumptiegewoon
ten intussen wel weer wat veranderd.
En in de tweede plaats kunnen de
uitgaven per gezin op vele punten an
ders liggen.
Voor velen zullen dingen als frisdran
ken, koekjes, drank e.d. ook nogal bo
venaan staan. En op uw’ persoonlijke
lijstje moet u natuurlijk ook zeker reke
ning houden met veel gekochte soorten
groenten en fruit, aardappelen en vlees.
Kijk eens na aan welke dagelijkse
dingen u véél geld uitgeeft en maak
daar eens een lijstje met een stuk of
vijftien artikelen van. Met zo’n lijstje
bij u kunt u dan eens gaan kijken of
een andere winkel voor u voordeliger is.
Let wel. voor dezelfde kwaliteit.
Het Konsumenten Kontakt kijkt heel
nadrukkeiijk niet naar kwaliteit en
smaak. Het wil alleen maar een idee
geven van de goedkoopste koopmogelijk-
heden. Op grond van technische bezwa
ren ziet het bovendien helaas geen kans
om andere, ook zeer zwaar in de huis
houdportemonnee wegende voedingswa
ren in de controlelijst op te nemen.
Zoals aardappelen, groenten, fruit, vlees
en vis.
In theorie zou het zo kunnen zijn dat
de dertien artikelen waar het Konsu
menten Kontakt in een goedkope winkel
de prijzen van controleerde, wat merk,
versheid en smaak betreft van een soort
zijn die u nog niet voor niks zou willen
hebben. Terwijl de andere voedingswa
ren in die winkel juist méér kosten dan
in de in de steekproef als „duur” gety
peerde winkels.
Nu zal dat verschil in prijsniveau
tussen die ene kwart van de uitgaven
die u in een winkel doet, en de andere
driekwart, in de praktijk nooit zo pre
cies tegengesteld zijn. Maar wat de kwa
liteit betreft zijn er heus wel verschil
len. Sommige winkels hebben zowat al
leen maar „eigen merken” of zeer onbe
kende merken. Die zijn niet altijd van
topkwaliteit.
Er is nog meer wat met de persoonlij
ke smaak samenhangt. Dat is de keus
die een winkel biedt. Het kan heel
aardig zijn een adres te weten waar
bijvoorbeeld de aardbeienjam of de ci
troenlimonade altijd zo voordelig zijn.
Maar het is niet zo leuk om het hele
jaar door aardbeien en citroen te proe
ven. Een mens koopt zulke, dingen voor
het lekker en dan wil hij wel eens keus
hebben. Keus uit smaken en uit merken.
„Het komt mij voor dat, wat we ook
doen, er een confrontatie zal ontstaan,
ofwel met de vrije stad ofwel met de
voorstanders van openbare orde en ge
zag,” zegt Orla Möller, de Deense minis
ter van Defensie die formeel de huisbaas
van de vrije stad is.
Christiania is in de herfst van 1971
ontstaan toen jeugdige „krakers” drie
maanden nadat het leger was vertrok
ken, de lege kazernegebouwen betrok
ken. De „krakers” kondigden aan dat het
hun bedoeling was een grote, klassenlo
ze, stedelijke commune te vormen die
zich afkeerde van verkwisting en onper
soonlijke welvaart.
Christiania is echter niet de utopie
geworden waarvan de oprichters droom
den. Het is eerder een soort van anar
chie geworden met een vorm van open
bare orde. Ook is het een opvangcen
trum geworden van de moeilijkste socia
le probleemgevallen van Kopenhagen.
Het is heel normaal in de vrije stad
dat iemand een kamer deelt met een
paard, dat men elkaar alleen bij de
voornaam kent, dat niemand iets vraagt
over een anders verleden en dat men
deelneemt aan gezamenlijke activiteiten
tewljl weer anderen zich nergens mee
bemoeien.
De vrije stad is echter, om die ramp
te voorkomen, een „behoudt Christiania”
campagne begonnen en heeft daarbij de
steun gekregen van een grote groep
vooraanstaande intellectuelen en de
meeste grote kranten van Denemarken.
Het enige gezag in de vrije stad is de
zogenaamde voltallige vergadering waar
aan iedereen, ook buitenstaanders, mag
deelnemen. Slechts een klein gedeelte
van de inwoners van Christiania bezoekt
deze vergadering, die geen werkelijke
mogelijkheden heeft om haar besluiten
kracht bij te zetten.
„Onze wetten worden alleen nageleefd
door hen die ze aanvaarden. De anderen
doen wat zij willen en weigeren gere
geerd te worden door de vergadering. Op
de een of andere manier loopt de zaak
echter niet in het honderd en dat is de
reden waarom dit een echte vrije stad
is,” zegt Hans Lövetand, een der stich
ters van de stad.
Hij zei dat het niet de commune is
geworden waarvan hij en anderen ge
droomd hebben. De voornaamste oorzaak
daarvan is volgens Lövetand dat alle
sociale probleemgevallen van Kopenha
gen in de stad zijn komen wonen.
„Wij zijn allemaal sociaal werkers ge
worden,” voegt hij daaraan toe. „Dat
heeft echter aan de vrije stad ook een
nieuwe dimensie toegevoegd, waardoor
zij op een andere manier belangrijk is
geworden, dit is een culturele revolutie.”
Minder dan een jaar geleden wees een
enquête uit dat 60 percent van alle
Denen voor afbraak van de vrije stad
was. „Christiania is een bedreiging van
het democratische bestel,” zei Erik
Ninn-Hansen, een conservatieve, vroege
re minister van Defensie. „Bij bestude
ring van Christiania rijst de vraag of
wij een goed geordende maatschappij
willen op basis van eerbied voor de wet
en de bezittingen van anderen. Het be
staat niet dat de maatschappij verplicht
zou zijn een alternatieve leefwijze te
steunen, alleen omdat die anders is.”
Allerlei mystieke sectes vieren er
hoogtij. Een oude garage is een vlooien
markt geworden en een meubelherstel-
plaats is veranderd in een kliniek voor
drugverslaafden. Een manege is thans
een van de meest succesvolle theaters
van Kopenhagen waar voornamelijk an
tikapitalistische satires worden opge
voerd. Van een vroegere kruitfabriek is
een smidse gemaakt die goede zaken
doet met kachels, gemaakt van oude
olievaten.
Auto’s worden er geweerd en bijna
iedereen heeft een lage levensstandaard.
Zo goed als alles is tweede hands. De
kruidenier kijkt in het geheel niet gek
op als je een theelepel suiker vraagt. De
cafetaria’s verkopen gezondheidsvoedsel
maar ook koeken met hasj.
Mosji*01’^
SingidowMassoi
Volgens schattingen leeft bijna een
derde van de vrije stadsbevolking van
de bijstand en ongeveer 100 mensen
staan officieel geregistreerd als „drop
outs”. De bevolking van de stad telt
onder andere ook weggelopen mindier ja
rigen, ex-veroordeelden, drugs verslaaf
den en geesteszieken. Weer een derde
van de bevolking bestaat uit buitenlan
ders, voornamelijk Scandinaviërs, waar
van er velen aan drugs verslaafd zijn en
die duistere bronnen van inkomsten
hebben.
Van groot belang voor Dar-es-Salaam
als havenstad was ook de totstandko
ming buitengaats van een soort grote
meerboei, waaraan olietankers tot
100.000 ton kunnen aanleggen. Deze boei
werd op 5 juli 1973 door president
Nyerere in gebruik gesteld en van daar
stroomt sindsdien ruwe olie naar de
raffinaderij aan de wal in Dar-es-Sa
laam en via een lange pijpleiding naar
de Ibeni-raffinaderij in de Zambiaanse
stad Ndola.
Na de voltooiing van dit werk kreeg
Ballast-OCC opnieuw een contract voor
een verdere uitbreiding van de haven
met nog eens drie ligplaatsen. Daarmee
begon men in januari 1973, en deze zijn
in de loop van de afgelopen zomer
gereed gekomen. De aanleg van deze
laatste drie ligplaatsen met bijbehorende
faciliteiten heeft ongeveer 50 miljoen
gulden gekost, waarvan ruim tweederde
werd gefinancierd met een lening van
de Wereldbank.
(Van onze redacteur Theo Ruyter)
DAR-ES-SALAAM. Als de verdere uitbreiding en ver
betering volgens plan verlopen, zal de haven van Dar-es-
Salaam over een jaar ongeveer 2,3 miljoen ton goederen per
jaar kunnen verwerken. De afgelopen acht jaar is de haven
in snel tempo gegroeid, en de capaciteit is nu 1,8 miljoen ton.
Het volume van de in- en uitgaande aardolie komt daar nog
bij. Dat bedroeg in 1973 al ruim 1,7 miljoen ton.
De haven van Dar-es-Salaam behoort tot de grootste ha
vens aan de oostkust van Afrika. Ze is niet alleen van
levensbelang voor Tanzania, maar ze verwerkt ook een deel
van de in- en uitvoer van omringende landen. Van Dar-es-
Salaam loopt bijvoorbeeld een belangrijke spoorweg naar
Kigoma. een stad aan de Tanzaniaanse kant van het Meei'
van Tanganyika. Langs die weg worden goederen vervoerd
van en naar Boeroendi, Rwanda, Oost-Zaire én Zambia. Nog
belangrijken zijn de wegverbinding en de in oktober in ge
bruik genomen nieuwe spoorweg tussen Dar-es-Salaam en
het hartje van Zambia.
Sinds het verkeer langs de spoorweg door Angola naar de
haven van Lobito aan de Atlantische Oceaan in augustus tot
stilstand kwam als gevolg van de oorlog, is Zambia meer dan
ooit aangewezen op Dar-es-Salaam. Dat betekent een extra
zware belasting voor de haven, te meer omdat de capaciteit
van de nieuwe spoorweg op het ogenblik nog niet volledig
benut kan worden. Half november had zich meer dan 70.000
ton goederen voor Zambia in de haven opgehoopt, en slechts
door Zambia voorrang te geven kan men weer een beetje
ruimte scheppen.
margarine, 250 gr;
melk, 1 1;
koffiemelk, 0,5 1; yoghurt, 1 1;
Goudse kaas, 1 pond belegen.
„Christiania fungeert voor velen als
een opvangplaats waar zij een overle
vingskans hebben,” aldus Tine Bryld,
een sociaal werker. „Waarom zou de
kans om te ontsnappen aan de jacht op
succes alleen voorbehouden zijn aan
miljonairs?”
Volgens haar en andere sociologen is
Christiania geen klassenloze maatschap
pij maar is er wel zoveel solidariteit en
menselijke warmte en zo weinig voor
oordeel, dat de zwakkeren altijd wel een
sterker iemand kunnen vinden waarop
zij kunnen steunen.
Ernest Larsen, het hoofd van de
hoofdstedelijke kinderbescherming, zegt
dat weggelopen kinderen in die vrije stad
beter af zijn dan in de achterbuurten.
„In de vrije stad genieten ze de bescher
ming van een heleboel mensen en wij
zijn er voor het eerst in geslaagd met
hen in contact te komen,” aldus Larsen.
iMwonzo
1 Ejasi
S Arotsio
.’ongog
°Hogorcyz
Kita
op „duurtelijstje”
IrirxwKKido
Op het Rio Grande Equestrian Centre in het Amerikaanse Albuquerque heejt
men de stieren vervangen doo- mechanische „kopieën". Hiermee worden de paarden
getraind. Lef Converse bestuurt de robotstier, terwijl Becky Simons het paard
klaar maakt voor de training. Het arme dier zal wel even moeten wennen aan deze
■koe-op-wielen.
"X
^^7
•Siv?
