museum
Renaissance en Tomita
knap maar eenvormig
Vervreemding in ondernemersklimaat
95
Protestbetoging
in Prado-
Nieuwe
Solina!
Betsy Dornay-
Culp overleden
1
I
-1
1 Vertelt alles,
f Aan iedereen.
Rocky Horror Show brutaal
opgepept lichtgewicht
A Ml
<Im
Alphenaar
Eminent 2000
1
'"'i
S
Hugo Metsers als travestiet in nihilist s Ji spektakel
Electronica en symfonische rock
DER ONVERSTANDIGEN”
BAAL SPEELT
ER
Wij hebben ook
uw instrument!
f
„DE LAATSTE
l
I
i
V R IJ D A G
I 9
MAART
19 7 6
KUNST
23
fa
Trompetten en klarinetten
Yamaha, Noblet, Selmer, Conn,
Buffet, Crampon, Reynolds. Een
keurkollektie voor beginners en
gevorderden.
AMSTERDAM. Toneelgroep
Baal speelt in het Shaffy-theater
met verve het intrigerende stuk „De
laatsten der onverstandigen” van
Peter Handke. Ik vind het ’t be
langrijkste stuk, dat het Nederland
se toneel dit seizoen heeft opgele
verd. Het is daarom belangrijk, om
dat Handke er in slaagt een zeer
persoonlijk onder woorden gebrach
te kijk te geven op het ergste pro
bleem van onze tijden: de vervreem
ding. De samenleving van de jaren
’70 komt langzaam maar zeker tot
de erkenning dat ze is vastgelopen
in een gedragspatroon, dat niets
meer te maken heeft met wat er
werkelijk gedacht en gevoeld wordt
of zou kunnen worden. Voor Hand
ke is de vervreemding van de na
tuur definitief en dodelijk.
Grand Théatre: de eerste met
volledig pedaal bij Alphenaar I
maart
aanbieding
Komplete hoogwaardige Hi-Fi stereo
installatie voor de absoluut laagste
prijs die u kunt vinden. Inklusief
gratis uitvoerig advies, gratis demon
stratie in een van onze luisterruimten
en gratis installatie bij u thuis Elke
maand een andere installatie. Deze
maand rond de gloednieuwe Sansui 1
„Razorblades” in Mickery
Gevaarlijk spel
op scherp van
de snede
I
(ADVERTENTIE)
JAC. HEIJER.
Hugo Metsers als Frank ’n Furter in de Rocky Horror Show.
JAC HEIJER
(ADVERTENTIE)
Abonnement
JOHN OOMKES
BETSY DORNAY-CULP
Rudolf Lucieer als Quitt in „De laatsten der onverstandigen" van Peter Handke.
-
MADRID (Reuter). Veertig Spaanse
kunstenaars en recensenten hebben gis
teren in het beroemde Prado-museum in
de Spaanse hoofdstad een twee uur du
rende zitbetoging gehouden uit protest
tegen de aanhouding van twee beeldende
kunstenaars begin van deze eeuw.
Blokfluiten
Aura, Moeck, Roessler:3 topmerken.
Vanaf ca f 25 hebt u een door de
muziekschool goedgekeurde blokfluit
in ahorn, bubinga, palissander of
Indisch ebben. Prachtige boventoon
rijke klank.
Accordeons
Hohner en Weltmeister.
Drumstellen
Uitzonderlijk goed vanaf f 775.
T rombones-Saxotoons-Hobo's-
Mandolines-Panfluiten-
Balalaika's-enz.
let.
KRUISWEG 45-49 HAARLEM 023-320244
Solina heeft zojuist een nieuw or
gel van internationale klasse ge
ïntroduceerd: De Solina C 112 S
met ingebouwde ARP ’’Explorer
Synthesizer”. Dit orgel in geheel
nieuw ontworpen luxe kast, is het
toporgel uit de solina serie. De
synthesizer waarmee alle mogelijke
instrumenten volkomen natuurge
trouw ten gehore gebracht kunnen
worden,biedt in kombinatie met
het ook ingebouwde Solina String
Ensemble ongekende mogelijkhe
den, van strijkorkest tot brass
band. De synthesizer is zowel op
het klavier als op het pedaal te
gebruiken.
staat over hun rol van ondernemer, zijn
hier direct gekoppeld aan ordinaire prij
safspraken voor hun produkten.
Quitt trekt zich in zijn pasontdekte
anarchisme niets aan van de prijsafspra
ken, die hij met zijn collega’s heeft
gemaakt en concurreert hen dood. De
concurrenten proberen hem tot andere
gedachten te brengen, maar het enige
resultaat is dat ook zij uit hun rol
vallen en in totale verwarring het toneel
verlaten. Een navrante scene met een
sarcastisch effect, omdat het pure eigen
belang van de kapitalist als een uiterst
smartelijke ervaring voor de betrokkke-
nen wordt neergezet. Handke schrijft
met voortdurende ironie, die door Baal
vaak heel komisch wordt uitgewerkt.
Het stuk telt verschillende thema’s en
op vele manieren kan de tekst gezegd
worden. Het is aan de regisseur en de
spelers daaruit een keuze te maken en
deze consequent uit te werken. Dat is
uitstekend gelukt, al kan ik me ook heel
ander voorstellingen indenken. Regisseur
Leonard Frank en zijn acht spelers heb
ben naar een evenwicht gezocht tussen
een realistische weergave, die dicht bij
de eigen persoonlijkheid en techniek ligt,
en een stylering en afstandelijkheid,
waar dit stuk niet zonder kan. Hoewel
de voorstelling strakker is dan wat Baal
voorheen heeft laten zien, behoudt de
groep zijn openheid naar het publiek. Er
gebeuren weer een paar ongehoord
spannende dingen( de manier waarop
Elsje de Wijn als de kleine aandeelhou
der kordaat maar laf in de weer is; de
theatrale verleidingsscène tussen Rudolf
Lucieer (Quitt) en Diane Lensink; het
moment waarop Els Ingeborg Smits de
pasgevonden vrijheid van de huisknecht
toont; het dribbelende loopje met bijpas
sende oopgopslag van Elja Pelgrom als
mevrouw Quitt; de respectievelijke uit
barstingen van de collega's van Quitt;
Hans Dagelet. Herman N aber en Peer
Mascini.
Voortdurend zit je gespannen toe te
kijken wat er nu weer zal gebeuren met
die spelers, alleen of in samenspel. Het
is vaak verbazingwekkend. Maar ik be
trap me erop dat ik ondertussen niet
naar de tekst zit te luisteren, die bij
lezing zeer genuanceerd en belangrijk
blijkt te zijn. Sommige brokken tekst
gaan te vluchtig voorbij; niet alle on
derliggende bedoelingen worden uitge
buit, Maar het is een zeer waardevolle
voorstelling, die blijk geeft dat de spe
lers dit seizoen bijzonder veel hebben
geleerd en nog hechter op elkaar in
gespeeld zijn, De toneelliefhebber, die
wat meer eist van toneel dan het beken
de of gemakkelijke, moet er beslist heen,
JAC HEIJER
AMSTERDAM Gisteravond greep
onder een bevredigende belangstelling
de Nieuwe Rai Concertzaal was niet
uitverkocht een dubbel concert
plaats. Zowel bij de Japanse electronica-
tovenaar Tomita, voor de pauze, als bij
de Engelse formatie Renaissance gaf het
gebodene alle aanleiding om heerlijk
onderuit te zakken en weg te dromen.3
De betoging had plaats in de aan
Tintoretto en de Venetiaanse school ge
wijde zaal. Daar werden spandoeken
ontvouwd waarop de vrijlating werd
geëist van de schilder Juan Genoves en
de beeldhouwer Rafael Muyor. Beiden
zijn aangehouden in verband met ver
meende activiteiten voor de verboden
communistische partij in Spanje.
wood-tuttigheid a la Doris Day en dat
alles is overgoten met de grove bisexue-
le decadentie van de moderne wereld
stad. Als „Hair” het musical-evenement
van de jaren '60 was, dan moet de
„Rocky Horror Show” dat zijn van de
jaren ’70. Waar „Hair” idealistisch en
lief was, blijft „Rocky Horror Show”
hard en nihilistisch. „Doelloosheid” is
het laatste woord van de show voordat
de verplichte stamper van de finale
klinkt.
Hugo Metsers speelt met een ontspan
nen brutaliteit de Frankenstein-achtige
travesiet Frank’n Furter, maar komt in
het nummer de Floorshow, die vele
mogelijkheden biedt tot parodiën op be
roemde vedetten, nauwelijks verder dan
de povere voorstelling van een kerel in
een jurk. Trudy de Jong en Derek de
Lint spelen alleraardigst het verloofde
stel HBS-ers, dat in handen van Frank
’n Furter en zijn mooie „monster” Roc
ky Horror (Peter van de Wouw) alle
onschuld verliest. Ook de rest speelt met
plezier en pit.
Isao Tomita geniet het niet te versma
den voorrecht gebruik te mogen maken
van Pink Floyd’s quadrofonische split
level geluidsinstallatie, hetgeen een
tongbrekende omschrijving is voor een
dure technische apparatuur met schier
onbegrensde mogelijkheden. Al is het
natuurlijk lachen geblazen als op het
moment dat promoter Léon Raaymakers
zijn aankondiging wil afsteken, alle mi
crofoons weigeren zijn stem te verster
ken. Tomita heeft analoog aan een
groeiend aantal anderen (Schulze, Tangs,
vult U maar in) die de electronische
muziek onder het volk willen brengen,
zich omgeven met een oscilloscoop di
verse synthesizers, een mellotron en een
juweel van een 8-track. Hij baseert zijn
muziek op laat-negentiende en vroeg-
twintigste eeuwse componisten, waaraan
hij functioneel gezien niets weet toe te
voegen.
Tomita begint met onder meer Daph
ne et Cloë (Ravèl) en Snowflakes. Are
Falling. Ondanks het feit dat hij geen
woord Engels spreekt, neemt hij de
moeite om dqor middel van een folder
tje en bij monde van Léon zijn overdub-
technieken aanschouwelijk te onderrich
ten, zoals in Debussy’s Arabèsque nr. 2.
Ter afsluiting dienen De Schilderijenten
toonstelling van Moessorgski, met Re
naissance’s John Tout aan de vleugel, en
een mooie versie van de Vuurvogel van
Strawinski.
Renaissance kan bogen op een grotere
bekendheid, hoewel ze hier nog niet zo
is doorgebroken als in Amerika. De
beide laatste albums, Turn Of The Cards
en Sheherazade (vrij naar Rimski-Kor-
sakoff) and other stories, zijn ware ju
weeltjes en vormen de bevestiging van
de groei van Renaissance. Overigens
neemt de groep een aparte plaats in. Je
AMSTERDAM. In Mickery brengt
de Amerikaanse groep Theatre X uit
Milwaukee een stuk, dat gevaarlijk op
het scherp van de snede balanceert. Het
heet „Razorblades” (Scheermessen). Het
thema is de roep om hulp van de mens,
die op het punt staat zijn keel, pols of
buik open te snijden. Eng, nietwaar?
Maar de vijf spelers wijzen het publiek
er telkens op dat het géén werkelijkheid
is, die ze uitbeelden, maar een theatrale
metafoor.
De voorstelling toont de wanhopige
pogingen om tot intermenselijk contact
te komen. Ondanks een onthutsende
openhartigheid lukt dat niet; een zeer
Amerikaans verschijnsel. Het stuk ein
digt met een knap theatraal verbeelde
zelfmoord. Die tamelijk gruwelijke scene
wordt gevolgd door een olijk toetje. De
vijf spelers staan met hun scheermessen
geheven aan hals of pols, maar blijken
na een griezelig ogenblik van spanning
zich te gaan scheren. Zodat het publiek
toch met een glimlach de zaal kan
verlaten. Hoewel begrijpelijk een toch
niet helemaal consequent slot, voor zo’n
gevaarlijk spelletje op leven en dood,
dat ook een tijdsbeeld geeft.
Het stuk is geschreven door John
Schneider, lid van de groep. Hij biedt
zichzelf en de spelers uitzonderlijk veel
materiaal voor een heel eigen eerlijke
speeltrant. Het stuk zit dicht bij de
psychotherapie en is zeer Amerikaans in
zijn exhibitionistische openhartigheid.
Dat zou me wantrouwig maken, als er
niet zoveel originele theatrale vormen in
zaten, die het geheel relativeren. Een
vaste dramatische lijn ontbreekt, hei,
stuk springt van komisch tot dramatisch,
maar het wordt met indrukwekkende
intensiteit gespeeld.
Het stuk is woensdag 24 maart in de
Toneelschuur, Smedestraat 23 te Haar
lem te zien.
Gitaren
Goede Spaanse vanaf f 147,50.
Tatay, Cortés, Garcia, Hanika,
Yamaha, Hagstrom, Hopf, grote
kollektie studie- en concertgitaren;
folk, western en elektrische van Gib
son, Ibanez, Fender, Epiphone, etc.
Dwarsfluiten
Al vanaf ca f 300 maar voor een
goede studietluit moet u toch
rekenen op een f 650 bijv, een
verzilverde Yamaha of Haynes-
Schwelm in etui. Voor iets meer een
Armstrong, Selmer of Gemeinhardt.
IB
necht. Aangestoken door zijn baas, die
moedwillig uit zijn rol van ondernemer
valt, wordt Hans zich bewust van zijn
eigen, zij het beperkte vrijheid en gaat
zich ook anders gedragen. Zelfbewust.
Maar hij imiteert Quitt en wordt op die
manier een potsierlijke parodie, met een
koksmuts als kroon. Erger is het lot van
de kleine aandeelhouder, de enige die
zich een beetje tegen de ondernemers-
kliek te weer stelt. Maar deze figuur
trekt alras zijn zakmesje terug en vindt
de dood in de armen van Quitt.
Een ander thema van Handke is dat
van de ontkoppeling tussen het gedrag
van mensen en de afspraken, die zij
daarover in hun taal en omgangsvormen
hebben gemaakt. Dit thema is uitvoerig
behandeld in Handke’s vroegere stuk,
dat Baal opvoerde: „De rit over het
Bodenmeer”. In „De laatsten der onver
standigen” komt het terug in een intelli
gent gevonden variatie. De afspraken,
die stilzwijgend onder ondernemers be-
Züiuist binnengekomen: Sansui
AU 3900 versterker, fantastische
techniek, vele aansluitmogelijkheden.
Daarnaast de vertrouwde, volautoma
tische Garrard SB 35 platenspeler
met snaaraandrijving, Shure element
en kap en 2 uitstekende Celestion
Atron luidsprekerboxen.
Alleen deze maand 400 gulden
korting: samen geen 1593 maar
slechts f 1198
(bijpassende tuner: Sansui TU 3900
van 689 voor f 549
Handke stelt bij monde van de hoofd
persoon, Quitt, dat deze vervreemding al
in de negentiende eeuw, bij de industrië
le revolutie kennelijk, begonnen is. Maar
toen, zo stelt hij, was er tenminste nog
de herinnering aan hoe het was. Quitt
probeert gedurende het stuk uit alle
macht de vervreemding ongedaan te
maken. Handke laat dat doen met herin
neringen, zowel in woorden als in con
crete requisieten.
De tekst is doorspekt met flarden
herinnering aan aarde, zee, bloesem,
donder. Het toneelbeeld, een plastic inte
rieur met uitzicht op hoogbouw, laat hij
in hét tweede deel vol zetten met oer-
elementen: een groot brok ijs, een witte
ballon, een bak rijzend deeg en een
enorme zwerfkei. In het glanzende ont
werp van Paul Gallis zijn deze gemate
rialiseerde herinneringen aan de oertijd
neergezet als sjieke vormen van moder
ne kunst. Ze zijn bedorven door een
hoogstbeschaafd estetisme. Bovendien
doen de voorwerpen mee in de hande
ling. De ballon loopt leeg, het ijs smelt
en tegen de kei loopt Quitt zich te
pletter. (De bak met deeg heeft in deze
produktie helaas geen functie, misschien
omdat het decor zo klein mogelijk ge
houden moest worden vanwege de ver
plaatsbaarheid en de deegbak een
plaatsje achteraf heeft gekregen). De kei
blijft overeind, alsof Handke wil zeggen
dat de aarde blijft, maar dat de mens er
niets meer mee zal uitrichten. Aan het
slot kruipt over deze steen een levende
slang, misschien om symbolisch aan te
De show, geschreven en gecomponeerd
door Edmond O’Brien, is als een grap
van een stel halve garen onder elkaai'
begonnen. Toch draait hij al twee jaar
in Londen. Hoewel de show in Parijs
gevallen is als een baksteen, is de maan
denlange voorpubliciteit in ons land zo
overvloedig geweest, dat allerwegen be
langstelling verwacht kan worden. Voeg
daarbij de pikante omstandigheid dat
niemand minder dat ons mannelijk sexi-
deel Hugo Metsers in travestie ver-
scchijnt en iedereen is zó gemanipuleerd,
dat je het allemaal wel goed mét
vinden.
Nu zijn de zang- en/of spelkwaliteiten
van menige speler (ook Metsers) maar
matig. En de inhoud van de show is te
verward en onnozel voor woorden. Maar
op de een of andere manier gaat er toch
iets onweerstaanbaars van uit. Misschien
komt het door de alomtegenwoordige
kracht, waarmee de acht man sterke
groep Water en het koortje van vier
man de rockmuziek (gearrangeerd en
geleid door Ruud Bos) brengt. Wellicht
ligt het aan de regie van de Engelsman
Derek Goldby die er in geslaagd is het
armzalige script zoveel effecten mee te
geven, dat je gepakt wordt. Maar het
kan ook gewoon komen door de geluid
sinstallatie en de belichting, die de show
ook in figuurlijke zin zo’n volume ge
ven. Al is het maar het volume van een
suikerspin, er ontstaat een verwachtings
volle feestelijke sfeer in het oude bio-
scoopzaaltje, zodat je toch gaat happen.
De „Rocky Horror Show” is een
vreemd brouwsel, vooral ontleend aan
allerlei soorten film. Er zit science ficti
on in, Frankenstein-gegrien’. Ifc”-
De Rocky Horror Show gaat elke
avond in Royal om 9 uur (behalve
maandag); op vrijdag en zaterdagavond
zijn er twee voorstellingen, om 8 en 10
uur.
LAREN (ANP). Op 93-jarige leef-
tijd is in een ziekenhuis in Laren de
bekende concertpianiste Betsy Dornay-
Culp overleden aan de gevolgen van
heupbreuk die haar juist een week tevo
ren was overkomen. Mevr. Dornay-Cup
heeft naam gemaakt als vertolkster van
werken van Chopin.
Een groot deel van haar leven bracht
zij samen met haar man, Louis Dornay,
door in de Verenigde Staten, waar zij
veel concerten heeft gegeven. Na de
Tweede Wereldoorlog keerde ze terug
naar ons land. Enige jaren geleden heeft
ze nog concerten gegeven voor de
NCRV-radio en televisie. Haar afscheid
kwam vijf jaar geleden in de vorm van
een concert met het Gronings Filharmo
nisch Orkest, dit in het verband met het
feit dat mevr. Dornay^ulp haar oplei
ding had genoten aan het Gronings con
servatorium.
zou de muziek kunnen omschrijven als
symfonische folkrock, met tal van oos
terse en klassieke invloeden, die voor
niet-betrokkenen op de duur vervelend
werkt, omdat de solistische mogelijkhe
den het karakter ervan scherp marke
ren: piano (John Tout), de stem van
Annie Haslam en de luide bas van John
Camp. Drummer Terry Sullivan en
akoestisch gitarist Michael Dunford heb
ben een meer ondersteunender functie.
Er wordt op een voorbeeldige wijze
gemusiceerd, met name het recente
werk zit gebeiteld, maar toch kan je je
ergeren aan de eenvormigheid van Re
naissance zoals aan het vertoon van
Tomita’s technologie.
Toch is Renaissance een creatief ge
zelschap van formaat, zoals uit een per
fecte opvoering van Sheherazade blijkt;
waarin een klasserijke hoofdrol is weg
gelegd voor Annie Haslam, die al eerder
in Ocean Gypsy verbaast met haar veel
zijdige stemgeluid.
AMSTERDAM. Sommige theater
gebeurtenissen hoeven per onderdeel
niets voor te stellen, maar door hun
„star-quality” slagen ze er toch in furore
te maken. Vermoedelijk is dat het geval
met de „Rocky Horror Show”, die giste
ren in de bioscoop Royal op de Amster
damse Nieuwedijk in feestelijke premiè
re ging. Producent René Solleveld had
een drumband ingehuurd die voor de
ingang tamtam maakte, terwijl schijn
werpers bundels licht over de gevels
deden zwenken alsof het een Holly-
wood-première gold. Tamtam is wel no
dig, want de show kost zoveel dat hij op
zijn minst zeven maanden moet draaien,
wil Solleveld uit de kosten komen.
kondigen, dat h et paradijs d mensen
definitief buiten sluit.
Vervreemding is al vele malen ten
tonele gevoerd. In menig stuk wordtze
getoond bij arbeiders of kleine burgers
en dan vaak in verband gebracht met de
strijd tegen het kapitalisme. Vervreem
ding tussen de arbeider en zijn arbeid is
een bekend thema uit het marxisme.
Handke doet het anders. Het milieu,
waarin „De laatsten der onverstandigen”
speelt, is dat van kapitalistische onder
nemers. Hij voert zijn publiek in het hol
van de leeuw, waar onze samenleving
bepaald wordt. Quitt is de koning der
aarde en zijn neergang is bijn een 20ste
eeuws koningsdrama.
Handke mag dan een op het eerste
gezicht marxistisch thema gebruiken, hij
is geen marxist. Hij geeft geen enkele
gelegenheid tot overwinning van de ar
beidersklasse. Integendeel, hij maakt een
dergelijke pretentie belachelijk. Een be
langrijke rol is die van Hans, de huisk-
