VRIJ H EII)
fc. w
rt /V
o t W EIE h’
NIENANP
N DE KEIEI
liS
TOTAAL-DIENSTWEIGERAAR IN HONGERSTAKING
k ffc
öL /r
«r
<14
f
I
Ihk. zó
$ZM\
IA}
door Kees Tops
en Stefanie Hooij
-/Z^n
ia
-'nzx*
/i/w
sl
VW
Br
L/
7 y' >jyi iyfayr. y
Ger Pouw consequent
tot het bittere einde
■I
A
Viz/
„Zo is hij”, zeggen zijn ouders,
thuis in Sassenheim. „Uiterst conse
quent”. Aan de vooravond van ons
bezoek hebben zij in de jeugdgevan
genis De Sprang anderhalf uur met
hun zoon kunnen praten. Normaal
staat hen slechts een half uurtje per
week ter beschikking.
Hoewel Ger dan al twee en een
halve week niet heeft gegeten, gaat
het redelijk goed met hem. „Hij is
maar vijf kilo afgevallen. Maar hij
heeft nooit veel gegeten; dat heeft
hij méé”, glimlachen ze. Ger zit op
eigen verzoek geïsoleerd. Om de
twee avonden mag hij tot een uur of
negen naar de televisie kijken. Aan
het „luchten”, tweemaal daags, doet
hij niet mee: hij is in verhoogde
mate vatbaar voor kou en hij moet
energie sparen.
In die Mulojaren, zo vertellen zijn
ouders, was Ger al zeer serieus bezig
te lezen over maatschappelijke on
derwerpen. Vader Pouw: „Waar een
ander stripverhalen en romannetjes
las, greep hij naar lectuur over filo
sofie en sociologie. Vaak erg links
georiënteerde lectuur en boeken
over anarchisme. Dat leidde regel
matig tot discussies hier in huis.
zoals hij die ziet. Zelf ben ik niet
politiek geëngageerd. Maar ik her
ken dingen. Ik kan niet zeggen: je
doet het verkeerd”. Zijn echtgenote:
„De meesten begrijpen het niet. Veel
leeftijdgenoten begrijpen hem zelf
niet. Ik zeg altijd tegen mensen die
het niet begrijpen: lees zijn slot
woord maar, en kom dan nog eens
praten. Sommige mensen begrijpen
het dan wel. Nu het eenmaal zover is
dat Ger dit heeft gedaan, heb je toch
iets geleerd. Nu hij ervoor zit. Je
gaat nu over de dingen nadenken.”
De heer Pouw weer: „Je weet geen
oplossing voor dingen als leger en
oorlog. Niemand weet een oplossing.
Nu stapt er iemand ter zijde en zegt:
Dit is mijn manier. Vrijwel alle men
sen willen vrede, zijn het ermee
eens, maar zo iemand wordt in de
gevangenis gestopt.”
Je zou kunnen zeggen dat Ger
Pouw het niet slim heeft gespeeld.
Hij negeerde tweemaal een oproep,
deed eerst een beroep op de Wet
Gewetensbezwaarden, vluchtte en
trok later zijn verzoek op de Wet
weer in. Jan Pels, die zich als mede
werker van de Vereniging Dienst
plichtigen met Ger Pouw bezig
houdt: „Hij wist het nog niet Hij
heeft een tijd niet geweten wat hij
wilde. Pas in zijn vakantie, na zijn
vlucht uit Nieuwersluis, heeft hij
definitief besloten geen beroep te
doen op de Wet”.
Zijn er veel mensen geweest, die
hem, wellicht via zijn ouders, din
gen hebben willen aanpraten?
Denkt hij dat hij hierdoor vrij
komt?
De ouders van Ger kunnen over
dienst besluitvorming in die periode
weinig vertellen. De heer Pouw: „Ik
geloof dat hij het heeft besloten na
veel gesprekken met mensen die
met hem in Nieuwersluis zaten.”
vangt de Vereniging Dienstwei
geraars Pouws brief. Dagelijks-
bestuursleden Kees Vellekoop
en Gerrit van de Werken zoeken
hem in De Sprang op, teneinde
aan de weet te komen wat hem
bezielt. Zij krijgen te horen dat
hij totaal weigert en geen beroep
op de Wet doet. De Vereniging
Dienstweigeraars kan Ger Pouw
niet politiek steunen (de vereni
ging, de „vakbond” van dienst
weigeraars, doet geen uitspra
ken over afschaffing van de
dienstplicht), maar besluit hem
op humanitaire gronden bij te
staan.
Op 8 oktober is de rechtszit
ting. Pouw heeft inmiddels via
de vereniging mr. H. W. J. Droe-
sen, destijds raadsman van Kees
Vellekoop, toegewezen gekre
gen. Pouw wordt veroordeeld
tot 51 dagen gevangenisstraf we
gens het geen gehoor geven aan
de oproepingen. Diezelfde avond
meldt hij zich bij zijn legeron
derdeel in Breda, waar hij vanaf
het eerste moment ieder dienst
bevel weigert. Dat komt hem
weer te staan op Nieuwersluis.
wegens dienstweigering in wer
kelijke dienst. Op die gronden
wordt bij de Krijgsraad in Arn
hem zijn volgende zaak voorbe
reid.
Op 29 december (de zitting had
plaats op 17 december) wordt
Pouw door de krijgsraad veroor
deeld tot 19 maanden gevange
nisstraf. Op 5 februari van dit
jaar, na de zitting op 22 januari,
wordt deze uitspraak in hoger
beroep door het Hoog Militair
Gerechtshof gehandhaafd. Van
af die dag, 5 februari, zit Ger
Pouw gevangen in De Sprang,
alwaar hij op 22 februari zijn
hongerstaking begint.
Voor de Vereniging Dienst
weigeraars begint de affaire Ger
Pouw pas op 12 september 1976.
Op die dag ontvangt het bestuur
een brief vanuit De Sprang,
waarin Pouw meldt dat hij ge
vangen zit en waarin hij een
uiteenzetting geeft van het voor
afgaande.
Ger Pouw wordt op 4 juni 1975
door de marechaussee opgepakt
nadat hij tot tweemaal toe de
oproep om in werkelijke dienst
te komen heeft genegeerd. Hij
wordt direct naar het strafkamp
Nieuwersluis gebracht, waar hij
twee weken later een beroep
doet op de Wet Gewetensbe
zwaarden. Pouw vraagt om een
burgeradvocaat, wordt in arrest
gehouden, maar formeel niet in-
gelijfd. Wanneer hij onder eskor-
te naar de psychiater wordt ge
voerd voor onderzoek, ziet hij
kans te ontsnappen.
Hij geniet de vrijheid tot 3
september. Dan trekt hij zijn be
roep op de Wet in en geeft te
kennen dat hij vrijwillig voor de
Krijgsraad zal verschijnen.
Stomtoevallig wordt hij juist
die dag weer in de kraag gegre
pen en nu meteen overgebracht
naar De Sprang. Daar ontvangt
hij op 8 september een dagvaar
ding om twee dagen later voor
de Krijgsraad in Arnhem te ver
schijnen. Ter zitting blijkt, dat
hem een militaire raadsman is
toegewezen. De president van de
Krijgsraad erkent dat Pouw in
derdaad om een burgeradvocaat
had gevraagd, schorst de zitting
na te hebben besloten bet voor
arrest met 30 dagen te verlen
gen, en gelast een psychiatrisch
onderzoek, dat door Pouw wordt
geweigerd.
Vier dagen na de zitting ont-
Ger Pouw. Volgens zijn ouders
een rustige, misschien wat stille jon
gen. Altijd thuis gewoond. Op één
avond per week na vrijwel altijd
thuis. Niet veel vrienden. Zijn vader:
„Hij hield er niet van om een kroeg
in te stappen en over voetbal te
praten. Hij zei dan: Ik heb er geen
zin in om altijd maar weer diezelfde
praatjes aan te moeten horen. Hij is
behoorlijk intelligent”. Volgens zijn
vader is hij eigenlijk te ongenuan
ceerd; denkt hij te zwart-wit. „Hij is
het daar wel mee eens. geloof ik. Hij
heeft nooit gezegd dat het niet zo
was”.
Na zijn Havo-opleiding krijgt Ger
Pouw vrij gauw zijn eerste oproep.
In de tussenliggende tijd werkt hij
kort bij een supermarkt, om wat
geld te verdienen. Hij vertelt er de
klanten dat ze geen Outspan-
sinaasappelen moeten kopen en dat
ze zich niet moeten laten bedonde
ren door de misleidende reclame,
die overal in de zaak hangt. De baas
wordt boos en Ger neemt zelf ont
slag. Typisch Ger, zeggen zijn ou
ders weer. Consequent tot het bitte
re end.
'i'l 11
GER POUW, een 22-jarige jongen uit Sassenheim,
zit in de gevangenis. Hij zit er sinds 3 september van
het vorig jaar en de reden is, zoals hij het zelf zegt, zijn
weigering om in opdracht te doden. Dat is een nobel,
maar tegelijk strafbaar streven, want het houdt in dat
hij weigert zijn militaire dienstplicht te vervullen.
Evenals Kees Vellekoop destijds, weigert hij op
politieke gronden en dat wordt, zolang een al jaren
lopende wetswijziging op dit punt niet van kracht
wordt, niet erkend. Wat Ger Pouw echter van Velle
koop en van vrijwel alle andere dienstweigeraars
onderscheidt, is dat hij geen beroep doet op de Wet
Gewetensbezwaarden Militaire Dienst. De vervangen
de dienst, die Pouw zou moeten verrichten indien hij
op grond van die wet zou worden erkend, weigert hij
namelijk ook, omdat hij die vervangende dienst be
schouwt als een verlengstuk van de militaire dienst
plicht.
Omdat er geen enkel uitzicht is op erkenning of
vrijlating, heeft Ger Pouw op 22 februari jongstleden
naar een uiterste middel gegrepen: hij is in hongersta
king gegaan, wat op eigen verzoek pas deze week
bekend is gemaakt. Hij is van plan die hongerstaking
in ieder geval tot aanstaande dinsdag, 23 maart, vol te
houden. Op die dag wordt in een speciale Kamercom
missie het wetsontwerp 11155 aan de orde gesteld, dat
in 1969 werd toegezegd om een verruiming van de Wet
Gewetensbezwaarden te bewerkstelligen, zodat wel
licht ook op politieke gronden dienst kan worden
geweigerd. Op diezelfde dinsdag houdt de Vereniging
Dienstweigeraars een demonstratie in Den Haag en
Scheveningen om Ger Pouw moreel te steunen en te
pleiten voor erkenning van dienstweigeraars op poli
tieke gronden.
Kees Vellekoop is een van de mensen die dezer
dagen, in verband met de zaak van Ger Pouw, posten
voor het ministerie van Defensie in Den Haag.
Geen ruzies. We hebben altijd in alle
rust gepraat. Je moet een ander zijn
mening accepteren, als die niemand
schaadt”.
Zo’n mening js bijvoorbeeld Ger
Pouw’s kritiek op zijn berechting,
door een militaire rechtbank „die
zich fixeert op de weigering zonder
meer”. Citaat uit zijn slotwoord:
„Militaire rechtbanken zijn onder-
drukkingsapparaten. Zij kunnen
geen recht spreken. Het individu dat
zijn autonomie opeist wordt onder
geschikt gemaakt aan wetten en aan
ficties. Niet de wet, maar het gewe
ten is de hoogste maatstaf voor het
handelen van de mens. Dienstplicht
is daarom een ongeoorloofde eis,
een schending van de autonomie
van de mens. Die eis mag niet
gesteld worden. Ook niet wanneer
de meerderheid van het volk dienst
plicht voorstaat. Dat zou betekenen
dat ik me in een rascistisch land als
rascist zou moeten gedragen”.
Ger’s vader. „Ik herken de dingen
Mevrouw Pouw: „Nou nee, maar
het speelt in zijn achterhoofd wel
mee. Hij zei me gisteren: Stel dat het
eens zo was.Maar vooral is het
volgens Ger’s ouders de leidende
gedachte erachter. Zijn vader: „Zijn
redenatie is: Ik weet dat veel jon
gens denken zoals ik; er zouden er
veel meer zo te werk moeten gaan”.
En volgens de Vereniging Dienst
weigeraars (die het betreurt dat Ger
pas zo laat contact heeft opgeno
men) staat er inderdaad een aantal
van soortgelijke gevallen op stapel.
De heer Pouw: „Er kwamen veel
raadgevingen. Zoals de mogelijk
heid om zich op S-5 te laten afkeu
ren. Maar dan werd Ger héls. Hij zei:
Als ik ergens tegen ben, dan is het
S-5 achter mijn naam. Hij vond dat
tegenstrijdig.” Ger’s moeder: „Tja,
en dan ontkom je niet aan het feit
dat dit in strijd is met de wet”.
Ger zelf hongert inmiddels door.
Misschien zelfs nog na de komende
dinsdag. Zijn ouders weten het niet
Maar hoe dan ook, ze staan achter
hem. De heer Pouw: „We hebben
hem altijd vrijgelaten. Wij wilden er
beslist niet de oorzaak van zijn dat
hij ons later zou verwijten dat hij,
geheel tegen zijn overtuiging in, in
dienst zou zijn geweest. Als je hem
kende, zou je wéten dat hij het niet
kon”.
Ger Pouw besluit zijn slotwoord
aldus: „Allen die direct aan mijn
veroordeling meewerken, van rech
ter tot en met bewaker, krijgen van
mij een brevet van onvermogen om
als echt mens in de samenleving te
functioneren. Tot slot wil ik op
merken dat ik geen martelaar en
geen ego-tripper ben Wie dat
denkt, begrijpt niet waar het om
gaat. Totaal weigeren is de enige
weg, die iedere dienstweigeraar zou
moeten gaan. Een protest en geen
individualisering van bezwaren. Ik
dank iedereen die zich positief voor
mijn zaak heeft ingezet”.
Ger Pouw motiveert zijn totale
dienstweigering in zijn slotwoord
nog verder: „Mijn dienstweigering
aan leger en staat komt voort uit
mijn aversie tegen militarisme, ka
pitalisme en statendom en is dus een
protest daartegen. Deze drie-
eenheid schept een voortdurende
chaos in de wereld”. Hetgeen hij
toelicht aan de hand van de vele
oorlogen die alleen al deze eeuw zijn
gevoerd, soms op louter economi
sche gronden („Moord als werkgele
genheid”). „Oorlog is handel, oorlog
is winst. Kapitalisme is oorlog”, zo
schrijft hij.
De uiterste consequentie van zijn
stellingname rond zijn dienstweige-
ring is nu de hongerstaking. Zijn
moeder: „We hebben natuurlijk ge
probeerd hem ervan te weerhouden.
Maar hij blijft consequent”. De heer
Pouw: „Ikzelf heb niet veel gezegd.
Ik wist: hij doet het toch. Ik heb hem
alleen op de gevolgen voor zijn ge
zondheid gewezen. Hijzelf zegt: Ik
doe dit niet als prestatie; ik ben het
niet eens met mijn veroordeling”.
De ouders van Ger hij plateel
schilder, zij huisvrouw hebben
zich niet verbaasd over zijn dienst
weigering en zijn hongerstaking, en
staan volledig achter hem. De heer
Pouw: „Als hij het zo ziet en daar
van de consequenties aanvaardt,
dan staan wij achter zijn houding.
Hij doet het tenslotte uit humanitai
re overwegingen. Nu hij zijn beslis
sing genomen heeft, sta ik erachter”.
Zijn echtgenote; „Het is absoluut
zeker dat dit geen bevlieging van
hem is. In feite weten we het al
vanaf zijn lagere schooltijd en het
begin van de Mulo”.
Gewetensbezwaarden en van de ver
vangende dienst omdat dit aanpas
singen aan de algemene regel, de
militaire dienstplicht, zijn. Voor
mensen die weigeren militaire
dienst te vervullen is de Wet GDM
ingesteld. Een belangrijk effect
daarvan is, dat principiële bezwaren
tegen het leger en al wat daarmee
samenhangt op die manier gekanali
seerd en onschadelijk gemaakt
worden”.
„Ik sta hier vandaag terecht we
gens dienstweigering aan het leger.
Ik weiger in opdracht te doden.
Maar mijn weigering betekent meer.
Mijn compromisloze weigering is
een noodzakelijk gevolg van mijn
libertair socialistische wereldbe
schouwing. Dit is niet louter dienst
weigering: hier botsen wereld
beelden”.
Zo begint het slotwoord van Ger
Pouw wanneer zijn zaak op 22 janu
ari van dit jaar in hoger beroep
dient voor het Hoog Militair Ge
rechtshof. „Totaal-dienstweigeraar”
wordt hij genoemd en als zodanig is
zijn zaak de eerste die in de publici
teit komt. De zaak Pouw is al verge
leken met de zaak Kees Vellekoop,
maar de enige overeenkomst is dat
beiden op politieke gronden tegen
bet leger zijn.
Een totaal-dienstweigeraar wei-
iert niet alleen de militaire, maar
Jok de vervangende dienst. Ger
Pouw in zijn verklaring: „Ik ver
klaar me tegenstander van de Wet
y'. 'f
De demonstratie die aanstaan
de dinsdag 23 maart voor Ger
Pouw wordt gehouden, begint
's ochtends om 11 uur bij het
Centraal Station in Den Haag.
Vandaar trekt de stoet naar het
Binnenhof, waar gesproken zal
worden en een brief zal worden
overhandigd aan Tweede Ka
mervoorzitter Vondeling.
Via de binnenstad wandelen
de demonstranten naar de jeugd- f
gevangenis De Sprang, Stevin-
straat 405 te Scheveningen, waar
een brief, gericht aan Ger Pouw,
zal worden overhandigd aan de
gevangenisdirecteur, met het
verzoek deze schriftelijke soli
dariteitsbetuiging over te bren
gen aan Pouw. Hierna wordt de
demonstratie ontbonden. Voor
nadere inlichtingen kan men de
Vereniging Dienstweigeraars
bellen op de nummers (020)
925050 en 355072.
De heer en mevrouw Pouw: „Nu Ger zijn beslissing genomen heeft, staan we
achter hem".
ft
