II
■1
RUINEREN VAN DECORS MET
ZORG VOORBEREID
4
4B
I
I
s
I I
Bi
B'l
4
rzo
J
ïld
31.
jten.
door Hans Kerstiens
B
f
tNN
f
i
Ruineren met zorg
Figureren
Stijl 1944
I
b
Het debécle van Market Garden zal nog één keer geschiedenis
maken. Want de Amerikaanse producent Joseph E. Levine heeft
besloten om Ryan's meesterlijk geschreven oorlogsdocumentaire te
gaan verfilmen. In Deventer aan de IJssel.
Market Garden (september 1944) mislukte en met name de slag om
Arnhem werd een fiasco. Verbitterde gevechten op en rond de
Arnhemse Rijnbrug leverden Britten, Polen en Amerikanen geen enkel
succes op. Men was duidelijk een brug te ver gegaan; er was een
vergissing gemaakt.
Een Brug te Ver, noemde Cornelius Ryan (auteur van o.s. De Langste
Dag en de Laatste Slag) het verslag da* hij In 1974 schreef over wat een
8Pectaculaire militaire operaties uit de Tweede Wereldoor-
van
log had moeten worden: de actie Market Garden; het plan
veldmaarschalk Montgomery om Hitlers Derde Rijk met een verras-
singsoffensief langs de Nederlandse rivieren in één klap op de knieën
I
i
RW
BgAiAS; t FR
Btk-
Cornells Ryan, schrijver van bridge too far".
oek
Huizen van latten als decor bii de Usselbrug
Vliegtuigen bouwen
p
om ze op te blazen
het Arnhemse station en onder de
i tot
herstelwerkzaamheden aan de St. Walburgkerk
6
^oóoMc-.
6
rekt
inze
aak.
iver
t op
Jier-
ider
rva-
i tot
k te
tats
Regisseur Attenborough vindt trouwens
dat we iets te negatief over dat vernielen
denken „U onderschat het. Juist het ru
ineren van de decors is iets wat met de
grootst mogelijke zorg wordt voorbereid
.Heel nauwkeurig hebben de mensen be
studeerd wat er precies wel en niet kapot
moet gaan We rammen de zaak niet een-
twee-drie in elkaar. Al moet het op het
witte doek natuurlijk wel zo lijken Nee,
ook de chaos die we aanrichten is uiteinde
lijk een produkt van de mensen achter de
tekentafels.”.
„Zwartgeblakerde muren, weggeslagen
daken, gebroken ruiten, het staat allemaal
op papier hoe de decors tijdens en na de
gevechtshandelingen beschadigd dienen
te worden. Kijk, de huizen zijn van hout en
als je daar, om een voorbeeld te noemen.
zweefvliegtuigen van het type Horsa. elk
goed voor een vrachtje van 25 parachutis
ten of een jeep, spelen in de verfilming van
Ryans boek „Een brug te ver" een belang
rijke rol ook al zullen ze niet echt de lucht
ingaan.
kregen; vishandelaar K Rog levert het
zeebanket, elektrotechnisch bureau Van
Liefhebberij onder de Deventer bevol
king bestaat er voor dat figureren volop
Na slechts een advertentie in een plaatse
lijke courant werd het filmkantoor be
dolven onder de aanmeldingen Alleen,
lang niet iedereen bleek geschikt Richard
thans behulpzaam zijn bij het verteren van
genoemde 25 miljoen gulden.
ene
van
van
Hlijk
s in
sm-
„Ik mag alleen bidden' schijnt Richard
Attenborough producer Levine mgefluis
ters te hebbe. „dat de sterren op weg naar
Deventer niet verdwalen Ikzelf ben de
eerst keer ook per ongeluk naar Zwolle
gereisd Een brug te ver zit je maar zo in
Holland
ne-
T1O-
uit-
lats
lijke
met
dig-
en
>78,
elijk
van
Bfk-
ktijk
sin
„lts no sinecure" verzekert ons Londe-
naar Ted Tastor (46 jaar) vanachter zijn
tekentafel. „Het is geen sinecure om alles
in de stijl van 1944 te moeten reconstrue
ren aan de hand van een stelletje slechte
;n
gen.
XX-
trai-
zijn
Logiesruimte is er in Deventer trouwens
veel te weinig Robert Redfort, Sir Lau
rens Olivier. Maximilian Schell. Dirk Bo
garde, Michael Caine en al die andere
groten van het witte doek hoeven zich
evenwel geen zorgen te maken In Hilton
Amsterdam en het hoofdstedelijke Am
stel-Hotel zijn straks ook een paar bedjes
gespreid
De sterren moeten nog arriveren Hel
voetvolk is al voor ze aan het werk Neem
de directeur van hotel De Keizerskroon in
Deventer hij is zelfs aan het verbouwen
geslagen teneinde zijn hoge gasten de ver
langde kamers-en-suite te kunnen aan
bieden
Taxichauffeur Tenwolde rijdt bijvoor
beeld tot eind september met zijn Merce
des uitsluitend ten dienste van de buiten
landers „Ze komen goed over de brug
glundert Ted „En misschien krijg ik
straks James Bond (Sean Connery) of
Rodney Harrington uit Peyton Place (Ry
an O'Neil) op de achterbank
Terence Marsh; „We hebben ze nodig om
ze kapot te kunnen schieten. En wil je
straks echte wrakken krijgen dan kun je
nu niet een vliegtuigje van boardpapier in
elkaar plakken Dat zou nooit een geloof
waardige puinhoop opleveren als je er een
paar mitrailleurs op leeg schiet"
en vergeelde foto's. Maar we doen ons
best; we hebben voor heter vuren ge
staan"
Op het aan de voet van die brug gelegen
parkeerterrein Bokkingshang zijn inmid
dels de eerste geheel uit hout opgetrokken
huizen verrezen: vernuftige staaltjes van
een uniek vakmanschap die op 29 april
echter zonder pardon aan gruzelementen
zullen worden geschoten. Ook Pete Jones
(studioschilder van beroep) weet dat
En toch is hij nu al dagenlang in de weer
met zeer secuur schilderen van sponnin
gen en kozijnen. Frustrerend idee veron
derstellen we als je weet dat je arbeid over
enkele weken op tamelijk gewelddadige
wijze de vernieling in zal gaan. Pete even
wel denkt daar ander over. „Zo blijft er
tenminste werk in de wereld", oordeelt hij
De twaalf vliegtuigen in wording, per
stuk ruim 20 meter lang, blijven in de
hangar tot ze werkelijk nodig zijn Maar de
meeste andere decorstukken gaan recht
streeks in gedemonteerde staat naar de
lokaties; de plaatsen waar volgende
maand met de filmopnamen gestart zal
worden en in Deventer zijn dat de Wilhel
mina verkeersbrug over de IJssel en Huize
Het Schol aan de Wilpse Dijk in de ge
meente Voorst op drie kilometer afstand
van de brug
Wie weet wacht de Deventer kappers
toch nog een gouden tijd, zeer binnenkort
En waarom ook niet’ De collega-
De schaftsirene op het dak van de voormalige Davo-
haardenfabriek maakt tegenwoordig heel wat overuren.
„That's English style” als we de kok-vrijgezel William Apple-
been (48 jaar) uit Londen mogen geloven. En hij zal wel gelijk
hebben, want in welke andere Nederlandse industriehal wordt
om tien uur 's morgens bacon and eggs aan het personeel
geserveerd en waar elders pauzeert men om vier uur 's middags
Ted Astor is evenals de meeste andere
leden van het ruim 80 leden tellende film-
voorbereidingsteam een routinier. Een ou
we rot in het vak die ook letterlijk meetim
merde aan produkties als Dr. Zivago en
Oliver Twist. Het is vanwege die enorme
ervaring dat chef-ontwerper Terence
Marsh en regisseur Sir Richard Attenbo
rough hem in Deventer tevens belasten
met de vliegtuigbouw Een belangrijke
taak, want die vliegtuigen, kolossale
Deze foto’s zijn in 1947 gemaakt. Boven de resten van
hBÜ
De hofmeesters van het enkele weken
geleden in de koekstad neergestreken rei
zend keukenbedrijf van de Brit Phil
Hobbs hebben er hun handen vol aan.
„Filmmakers zijn doorgaans hongerige en
dorstige lieden", verklapt witgemutste
John Stoke ons, terwijl hij op een
karretje twintig versgesneden witbroden
en drie gamellen met 30 liter citroenthee
aanvoert. „No wonder that we make the
most expensive film", grinnikt chef-
decorbouwer Terence Marsh: „Geen
wonder dat een Brug te Ver de duurste
film wordt die ooit gemaakt is".
Toch gaan die 25 miljoen die de Ameri
kaanse producent Joseph E. Levine voor
de verfilming van De Slag bij Arnhem
denkt nodig te hebben, niet alleen aan
consumpties op. De Engelse, Schotse en
Ierse bouwvakkers namelijk, die enkele
weken geleden in het tot dan toe leegstaan
de Davo-complex hun intrek namen,
mogen er veel geld per dag
voor uittrekken om royaal te eten en te
drinken, dat neemt niet weg dat ze stuk
voor stuk tevens zo n 60 uur per week
werken. En dat kost ook geld Meer aan
materialen overigens dan aan lonen
Hoewel de decorbouwers van Een Brug
te Ver voor hun zeer gespecialiseerde werk
aardig wat dollars in handen krijgen,
staan die honoraria toch in geen enkele
verhouding tot de kapitale bedragen die
met de realisering van de filmrekwisieten
als zodanig zijn gemoeid. „Je moet niet
over het geld gaan nadenken", merkt art
director Allan Tomkins op. „Als je
goed werk levert, haal je het er altijd weer
uit. What ever the price may be (hoe duur
het ook is)".
Wel, duur is het. Daarover bestaat geen
twijfel. In de decorfabriek worden werke
lijk gigantische hoeveelheden hout, gips,
ijzer, fiberglas, verf, lijm, jute, staaldraad,
spijkers, plastic en kunsthars gebruikt ten
einde de woningen die anno 1944 een
hoofdrol speelden in de gevechten rond de
Arnhemse Rijnbrug zo natuurgetrouw
mogelijk na te bouwen. En de eerste resul
taten zijn reeds zichtbaar. In de Davo-
hallen liggen „antieke” schoorsteenman
tels, draaitrappen, dakkapelletjes, fraaie
georneerde vensterbanken, rijk gebeeld
houwde pilaren, deuren, kozijnen en com
plete bedrieglijk echt geïmiteerde muren
al metershoog opgestapeld.
ruim 25 minuten, teneinde in recordtempo indrukwekkende
hoeveelheden thee met honing, krentebrood met bosbessenge
lei, kaas met komkommerschijfjes, sla met plakjes tomaat,
pennywafels, mokkapunten en vruchtencake naar binnen te
kunnen werken? Dat gebeurt gegarandeerd alleen maar in
Deventer.
een echte brand in zou stichten fikt de
zaak in no time tot de grond toe af. Dat is
echter de bedoeling niet en dus zullen we
als het uur U is aangebroken hoofdzake
lijk met nepvuurtjes werken. Met gasbran
ders kunnen we wat dat betreft leuke
effecten bereiken”.
Iets minder voorzichtig mogen de film
makers straks te werk gaan op het land
goed Het Schol waar het gelijknamige
landhuis medio mei voor de tweede maal
in z'n bestaan sinds 1851 roemloos ten
onder zal gaan Juli 1974 brak door een tot
op heden onopgehelderde oorzaak brand
uit in Huize het Schol Aan restauratie
kwam men nadien niet meer toe. Want de
vervallen villa stond op de nominatie ge
sloopt te worden om ruimte te scheppen
voor een nieuw crematorium Filmprodu
cent Joe Levine hoorde dat net bijtijds en
deed de gemeente Deventer toen een mer
kwaardig aanbod. „Laat mij Het Schol
maar slopen Als ik het ten minste eerst
mag herbouwen".
Okay zeiden B en W en vandaar dat nu
iedere dag een colonne oranje VW-busjes
een ploeg internationale decorbouwers
naar het landgoed rijden. Mike Jones
uit Shapperton is ter plaatse de big boss.
Van hem vernamen we dat Het Schol in
twee maanden tijds dient te worden omge
toverd tot een waardige dubbelganger van
het befaamde hotel Hartenstein in Ooster-
beek Het hotel waar tijdens de slag om
Arnhem de Britse luchtlandingsdivisie
haar hoofdkwartier had
Jones: „Van binnen laten we de troep
gewoon de troep Van buiten maken we er
een sjieke boel van. De eerste tien bussen een heleboel van die pottenkijkers hard
verf hebben we er al opgesmeerd. De hele nodig zullen hebben als figurant"
facade staat nu in de steigers zodat we ook
breuken en barsten in de muren met pleis
terwerk kunnen gaan camoufleren En
dan moeten we ook nog een groot terras
voor het huis maken met een trap en
bloembakken Het wordt een mooie bal
lentent Als de hel straks losbreekt kost het
bovendien weinig moeite om er binnen de
kortste keren opnieuw een puinhoop van
te maken".
Om te voorkomen dat de vernielingen te Attenborough „Wij hebben hoofdzakelijk
vroeg en te onbezonnen worden aange- jongemannen nodig Kerels tot hooguit 35
richt hebben de makers van „Een brug te jaar. Die zijn er volop maar ze hebben
ver” inmiddels de hulp van de Oost- bijna allemaal veel te lang haar en veel te
Nederlandse Nachtveiligheidsdienst en ruige sikken En dat moet er eerst af In
een aantal Deventer scholieren ingeroe- 1944 liep er in heel Europa uiteindelijk niet
pen Gerard Heuvelink (20 jaar) is een van «en soldaat rond met lokken tot op zijn
die tijdelijk ingehuurde bewakers. Ten be- schouders Maar dat offer wenst niet ie-
wijze waarvan hij om de linkerbovenarm dereen te brengen Tja, je moet er natuur
een brede band draagt met het opschrift lijk wel wat voor overhebben om in de
„Security Assistent" Op de vraag wat dat grootste film aller tijden te kunnen mee-
in de praktijk betekent antwoordt de jeug- spelen"
dige Deventenaar. „Souvenirjagers op een
afstand houden en al te nieuwsgierige
mensen af en toe een eindje achteruit
duwen. En waarom ook niet?
Deventer verdringt zich inderdaad rond middenstanders doen dank zij de filmenj
de aanstaande lokaties boemannen en eveneens beste zaken Slager J te Rebe
herdershonden zijn bepaald geen overbo- heeft de vleesleveranties toegewezen ge
dige luxe Hetgeen de Engelsen en Ameri
kanen overigens niet verontrust. Want zo
merkte de met vrouw en kinderen tijdelijk Dente verkocht het nodige gereedschap,
in het dorpje Gorssel neergestreken pro- aan de decorbouwers; wasserij Van Gilst
duktiemanager Terry Clegg op „Er komt houdt de werkkleding fris en zo zijn er nog
een moment als we gaan draaien dat we tal van andere zaken die Joseph E Levine
L M
