Kamerlid pleit
Boek verschenen over leven
Leenrecht
voor vestiging
voor Britse
opera in A’dam
en werk van Sonia Gaskell
schrijvers
Nieuw seizoen
bij Theater
Cor Schilp schreef zijn theateranecdotes op
Utrechtse toneelherinneringen
1
Edgar Vos
overtreft zichzelf
Bent u ook
vaak zo
nerveus?
k
1
lï
i
I
I
I
I
I
...WantalsdeVARAje nog
geen tientje waard is - ||AAA
waar blijven we dan? UHKH
M
I
||||h
t;
DOCUMENTAIRE OVER BAELET-LEIDSTER
Wie maakt kans
Recital Schwarzkopf
gaat niet door
'tl
F
s
SFi- 1
13
KUNST
WOENSDAG
2 4
19 7 6
En lid ben je al voor een tientje per jaar. Bel even 02150-48741. Of schrijf postzegelloos
aan antwoordnummer 5 in Hilversum. Da’s de beste show
die we samen kunnen maken.
RESTAURANT
„Mensen, hartelijk bedankt allemaal, maar jullie moeten mij niet alleen hebben:
onze Surinaamse juf, Gerda, chauffeuse van een indrukwekkende vrachtwagen, die
twee laconieke Amsterdammers. En wie wonnen; een kleine en een lange Belg samen.
Samen maakten wij de show. En u natuurlijk. Nietwaar: de VARA dat ben je zelf.
En de VARA show moet doorgaan. Hoe? Door zelf onmiddellijk Koning Klant te worden.
?.i
12
MAART
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
I
Zowel uit het Utrechtse Studenten-
ADVERTENTIE)
ouder redactie van Bé ter Maat
k.1
I
I
Zoals de afgelopen twee seizoenen zul
len ook het komende seizoen de speldo-
centen-acteurs projecten met spel, lessen
en manifestaties op scholen in Gelder
land en Overijssel geven onder de titel
„Theater op school”.
Voorjaar en zomer bij Edgar Vos in een
wit linnen terrasjurk; de drie etages
werden gecombineerd met zijde in de
kleuren fel rose, turquoise, paars, appel
groen en rood.
ravan
eubei
Wind
IJmw
EEN VAN DE NIEUWTJES IN DE collectie van Edgar
Vos waren de rokken met heuplange vestjes, hessen of
spencers waarop hij dan een kort jasje tot in de taille Het
dragen. Subliem kwam dit tot zijn recht bij een turquoise
linnen plissérok met een appelgroene golvende incrustatie,
waarop dan een turquoise heuplange spencer met een tot in
de taille reikend groen jasje.
Tafel-
ifefmo
ehkers
lander,
lanrtel
larlem
r mo-
xt da
judo
4 mei
7 IJm
Grote Houtstraat 21
Wiener Schnitzel
m: aardappelen en
véïse groente 6.90
DEN HAAG (ANP) De begrotings-
positie van Amsterdam mag volgens het
Tweede-Kamerlid Nagel (PvdA) geen in
vloed hebben op de beslissing over de
definitieve vestigingsplaats van de Ne
derlandse Opera. Hij wil, tijdens het
eerstkomend mondeling vragenuurtje in
de Tweede Kamer van minister Van
Doorn van CRM horen of deze er net zo
over denkt.
EEN VAN DE GEZELLIGSTE winkelstraten in
Amsterdam is momenteel zonder meer de P. C.
Hooftstraat. Of die sfeer er mogelijk ook toe heeft
bijgedragen dat ik in de boutique van couturier
Edgar Vos de meest geïnspireerde voorjaars- en
zomercollectie tot dusverre heb mogen aanschou
wen, weet ik echt niet. Geïnspireerd was Edgar wel
zeer duidelijk door materialen uit Kashmir, die hij
in dat verre land bovendien van de mooiste hand-
drukdessins en borduursels had laten voorzien. Maar
daar straks nog wat meer over.
LONDEN (Reuter). Het Britse Ho
gerhuis stemt binnenkort over een wets
ontwerp dat beoogt schrijvers een jaar
lijkse royalty te geven voor hun boeken,
die worden uitgeleend door openbare
leeszalen en bibliotheken. Het wetsont
werp, naar men in Londen meent het
verst strekkende voorstel tot „leenrecht”
ooit ter wereld ingediend, wil de auteurs
betalen uit een fonds van jaarlijks een
miljoen pond. Criterium voor de uitbeta
ling is het aantal malen dat de werken
van een schrijver zijn uitgeleend. De pot
van een miljoen kan in de loop der
jaren worden verhoogd.
Het boek „Sonia Gaskell Geloof in
wat je danst" kwam tot stand onder
auspiciën van de Kring van Nederlandse
Theatercritici en het Centraal Dansbe-
raad met een subsidie van CRM. In een
bespreking hopen wij nader op de publi-
katie terug te komen. Het werd gisteren
in de Amsterdamse Stadsschouwburg ge
presenteerd.
De Britse schrijvers vechten al 25 jaar
voor het leenrecht. Men schat dat de
omstreeks 6500 Britse leeszalen jaarlijks
circa 600 miljoen boeken uitlenen en
men heeft vastgesteld dat de gemiddelde
Britse lezer slechts één boek koopt voor
elke negen die hij leent.
Heit wetsontwerp is vijf dagen geleden
voor elke „lening” een tiende penny te
betalen. Een speciaal op te richten over
heidsbureau met 30 a 40 medewerkers
zou zich met de administratie van het
geheel moeten gaan belasten.
Het wetsontwrp is vijf dagen geleden
bij het Hogerhuis ingediend en komt in
tweede lezing op 5 april nogmaals ter
tafel. Een punt waarover nog moet wor
den beslist is of het leenrecht alleen
gaat gelden voor Britse auteurs of ook
voor hun buitenlandse collega’s, wier
werken in de originele taal of vertaald
worden uitgelèend.
Men neemt aan dat zowel Lager- als
Hogerhuis in grote trekken akkoord’zul
len gaan met het Wetsontwerp, maar
voor de eerste royalty’s op leningen
kunnen worden uitbetaald is het wel
eind 1978.
aan de zijkant verwerkte platte plooien, van de knie af uit
waaierend. Met plooien werkt Edgar overigens ook veel
vuldig in zijn mantels. Voor- en achterkanten werden er
mee voorzien en dan ingestikt tot even onder de taille.
AANDACHT NU VOOR EEN kostelijk wit wollen jurkje
met jasje dat maar liefst van 18-karaats goudleren biesjes
werd voorzien. Zo’n japonnetje kon echter ook worden
gecombineerd met een goudleren blazer. Beeldschoon stond
die blazer trouwens ook op een lange avondrok met in
crustaties van fluweel afgezet met goudleren biezen. Een
enige vondst van Vos voor zijn avondjurken vond ik dat hij
lange tunieken op lange rokken liet dragen, maar dat de
tuniek met het grootste gemak als jurkje kon fungeren.
Een ragdunne zijde uit Kashmir en aldaar met de hand
bedrukt was omgetoverd tot zo’n tuniek met rok, beide
afgezet met een rand van wuivende struisveren.
ZEER ROMANTISCHE AVONDJAPONNEN bracht Ed
gar Vos ten tonele. Kijk dan eens naar een model van witte
mousseline de soie met naaldplooitjes; de mouwen waren
weliswaar ingestikt, maar wapperden verder vrolijk uit en
de creatie werd nog feestelijker door de zijden kwastjes aan
de puntige uiteinden. Een wijdvallende roomkleurige avond
japon kreeg stikselversiering langs mouwinzetten en zoom
in de tere kleuren van het gestyleerde bloemmotief. De
bruidsjapon tenslotte was opgebouwd uit ruches kantband.
waarvoor maar liefst zestig meter nodig was. Honderd-
vijftig lelietjes-van-dalen en evenzovele maraboeveertjes
vervolmaakten de japon. Een feestelijk einde van een col
lectie van zo’n zuivere schoonheid, waarmee Edgar Vos
zichzelf heeft overtroffen.
soonlijke maar bijna uitsluitend Amster
damse „Toneelherinneringen” van dr. M.
B. Mendes da Costa, die in het begin
van deze eeuw verschenen, behoren nu
tot de standaardwerken op dat gebied:
die van Schilp zouden daar, juist door
hun specifiek Utrechts milieu, uitstekend
bij aansluiten.
MANTELPAKKEN WAREN ER MET de nu zo en vogue
zijnde nauwe rokken, doch eveneens met plooirokken.
Edgar toonde ook verfijnde combinaties van mantels met
bijpassende rokken en blouses, bijvoorbeeld van grijze flan
nel met een krijtstreepje. De rok is dan charmant m^t enige
ruimte in de taille verwerkt en om die taille nog even te
accentueren zie je dan een dubbel gestrikt koordceintuurtje
om de band. Pantalons kregen loopruimte door middel van
Linnen combinatie, in de kleuren tur
quoise met appelgroen, bestaande uit
plissérok met heuplange spencer en
jasje tot in de taille reikend, uit de
voorjaars- en zomercollectie van Edgar
Vos.
riode (1918-1940) heeft Schilp vooraf la-
De speciaal door hem behandelde pe
ten gaan door een kort résumé van de
Utrechtse toneelgeschiedenis sedert de
15de eeuw, gebaseerd op het bekende, in
1885 verschenen boek over dat onder
werp van mr. W. G. F. A. van Sorgen.
Daarmee heeft Schilp bepaald geen
overbodig werk gedaan, want Van Sor-
gens boek, dat veel waardevolle histori
sche gegevens bevat, ontbreekt zelfs in
sommige van onze belangrijkste openba
re bibliotheken. Schilps eigen contact
met het toneel dateert al van 1913, toen
hij als beginnend recensent je een voor
stelling van Eduard Verkade’s Haghespe-
lers in de oude Utrechtse schouwburg op
het Vredenburg moest beoordelen. Wat
uit de jaren daarna in zijn nu gepubli
ceerde herinneringen opduikt is een
bonte, soms wel wat verwarrende para
de van voorstellingen en artisten, varië
rend van professionele hoogtepunten als
de opvoering van Shaws „Saint Joan”
door Verkade en Shakespeare’s „Drieko
ningenavond” door Royaards tot niet
minder gedenkwaardige uitschieters van
het studententoneel als het onovertrof
fen lustrumspel uit 1926, „Ichnaton”
(scenario: Coen Graadt van Roggen, re
gie: Albert van Dalsum, muziek: Emile
Enthoven), een voorbeeld van de harmo
nieuze samenwerking van studenten
amateurs met vooraanstaande beroeps
kunstenaars, waaruit nog zoveel andere
topprestaties van het Nederlandse stu
dententoneel (in Utrecht en elders) zijn
ontstaan. Terecht heeft Schilp uitvoerig
aandacht gewijd aan dat bijzondere fa
cet van onze drakakultuur, vooral aan
de lustrumspelen waarvt n hijzelf nog
ooggetuige is geweest.
AMSTERDAM. De zangeres Eliza
beth Schwarzkopf is wegens een virusin
fectie niet in staat haar voor 6 april
aanstaande geplande optreden in het
Concertgebouw te Amsterdam te laten
doorgaan. Haar artsen vinden het onver
antwoord als zij op korte termijn con
certen geeft, aldus het organisatiebureau
Interartlsts. Reeds gekochte kaarten
voor het liederenrecital van Elizabeth
Schwarzkopf worden bij het Concertge
bouw terugbetaald.
Zo nerveus, dat de problemen en
en probleempjes van alledag u tot
in de slaap blijven achtervolgen?
Dan mist u de innerlijke rust die
normaal voor het natuurlijke
geestelijke evenwicht zorgt. U
slaapt daardoor slecht en bent zo
prikkelbaar dat vaak uw hele
omgeving daaronder lijden moet
Dan is het tijd om aan Valdispert
te denken.
Valdispert is een zuiver naluur-
produkt uil de valeriaanwortel
Valdispert brengt u weer tot rust
maar maakt niet loom of slaperig
Valdispert dragees zijn gemakke
lijk in te nemen Vraag nadruk
kelijk Valdispert. Uitsluitend bij
apotheker en drogist
Toneel als uit de overige Utrechtse ama-
teur-gezelschappen zijn in de loop der
jaren heel wat latere beroepsartisten
voortgekomen, niet alleen acteurs en
actrices (van de laatsten noemt Schilp’
met begrijpelijke trots o.a. Enny Vrede,
Loudi Nijhoff en Nell Koppen), maar
ook toneelschrijvers, regisseurs en decor
ontwerpers. Over vele van hen weet
Schilp smakelijke verhalen te vertellen,
waarbij hij alleen wel eens vergeet dat
niet-Utrechtenaren niet altijd zo ver
trouwd zijn als hijzelf met bepaalde
Utrechtse namen en organisaties, vooral
in afgekorte vorm. Ook is het jammer
dat hij wat erg zuinig is geweest met
het vermelden van jaartallen, te meer
omdat hij zijn onderwerp niet in chro
nologische volgorde heeft behandeld.
Onlangs, tijdens een radiouitzending
over een gesprek tussen de bewindsman
en de kunstwethouders van Amsterdam
en Rotterdam, zei mr. Van Doom
toen het ging over de vestigingsplaats
van de Opera dat het daarbij de
vraag is of de gemeente Amsterdam
gelet op andere noden binnen die ge
meente en gelet op haar financiële situ
atie zich die vestiging wel kon veroorlo
ven. De Rotterdamse wethouder bracht
naar voren, dat zijn gemeente een slui
tende begroting heeft.
Tijdens het vragenuur zal Nagel tij
dens zijn pleidooi voor vestiging in Am
sterdam van de Nederlandse Opera de
minister voorhouden, dat het bezoek aan
operavoorstellingen in Amsterdam een
veelvoud is van dat in Rotterdam: gedu
rende de seizoenen ’69-’74 in de hoofd
stad 328.000 bezoekers en in de Maasstad
147.00.
Na de reprises enkele jaren geleden
van „Wie i? bang voor Virginia Woolf?”
en „Kleine Alice” van Edward Albee is
er in het nieuwe seizoen een reprise van
„In wankel evenwicht”. Regie Lo van
Hensbergen. Verder „Dorp i n opstand”,
een toneelspel van de Spanjaard ope de
Vega. De regie is van René Lobo.
In de kleinere zalen in ons land zal
toneelgroep Theater uitkomen met een
toneelspel van D. H. Lawrence, „De
schoondochter”, een stuk volkstoneel dat
zich afspeelt in een mijnwerkersgezin.
Regie René Lobo. De tweede kleine-
zaalproduktie bestaat uit twee eenakters
die beide „De blinden" heten. De ene is
van Maurice Maeterlinck en de andere
van Michel de Ghelderode.
Hier en daar zijn er in zijn tekst,
gelukkig meestal op minder essentiële en
gemakkelijk te verifiëren punten, feite
lijke onjuistheden geslopen. Enkele
voorbeeldenhet conflict dat tot de
toneelstaking van 1920 leidde, kwam tot
uitbarsting bij de verdeling der recettes
van Heijermans’ voorstellingen in het
Grand Théfitre. niet in het Centraal
Theater, zoals Schilp op blz. 54 schrijft;
de toneelgroep Puck ging in 1961 over in
Centrum, niet in Studio (blz. 68); de
titelrol in Ferdinand Bruckners drama
„Elisabeth van Engeland” werd in ons
land, in 1932, gespeeld door Mien Duy-
maer van Twist, niet door Else Mauhs
(blz. 170); en de schrijver van dat stuk,
die zich verschool achter het pseudo
niem Bruckner en in werkelijkheid The
odor Tagger heette, was in het dagelijks
leven van beroep schouwburgdirecteur
en niet psychotherapeut (blz. 59); de
actrice die Schilp in Berlijn als Shaws
„heilige Johanna” heeft gezien, kan niet
„Franziska Kern” zijn geweest (blz. 58),
maar de beroemde tragédienne van Max
Reinhardts Deutsches Theater in der
SchumannstrasseFranziska Kinz; en de
lof die Schilp op blz. 184 toezwaait aan
Cor van der Lugt Melsert voor de regie
van Molnars „De Zwaan”, komt in feite
toe aan Eduard Verkade, die met zijn
Haghespelers in ’t Voorhout in 1921-’22
HET TONEELLEVEN in Utrecht
heeft in het verleden herhaaldelijk peri
oden van grote activiteit en rijke bloei
doorgemaakt, misschien wel het rijkst in
de twee decennia na de eerste wereld
oorlog, toen het mede door de initiatie
ven en het eigen werk van het studen-
tentoneeel en talloze andere amateur-
groepen een zeldzame veelzijdigheid be
reikte. In de tot dusver gepubliceerde
toneelhistorische literatuur is daar veel
te weinig aandacht aan besteed een
lot dat Utrecht trpuwens met de meeste
andere Nederlandse steden buiten de
randstad Holland deelt.
De theaterwetenschap was er dan ook
stellig mee gediend dat het bestuur van
het Fentener van Vlissingenfonds (ge
noemd naar de maecenas die in 1937
door een royale geste de bouw van de
huidige Utrechtse schouwburg mogelijk
maakte) deze jongste bloeitijd van het
toneel in de domstad te boek heeft laten
stellen. Het lag voor de hand dat die
opdracht ging naar de oud-toneelrecen
sent C. A. Schilp, want weinig andere
nog actiee Utrechtenaren zullen in de
bewuste periode alles wat er op theater-
geberd gebeurde van zo dichtbij en met
zo kritische blik als hij hebben gevolgd.
En niet alleen maar „gevolgd”, want Cor
Schilp heeft zelf in verscheidene hoeda
nigheden aan het amateurtoneel meege
werkt, zoals ook andere leden van de
familie Schilp als amateurtonelisten op
de voorgrond zijn getreden.
Het is dus niet verwonderlijk dat
Schilps boek, al draagt het dan de riogal
onpersoonlijke titel „Toneel in Utrecht
in de twintiger en dertiger jaren” (ver
schenen bij de uitgeverij Het Spectrum)
grotendeels uit terugblikken op eigen
ervaringen bestaat. Mede dankzij de
prettige verteltrant van de schrijver
heeft het werk daardoor meer het ka
rakter van persoonlijke toneelherinne
ringen. aangevuld met allerlei op waar
heid gegronde theateranecdotes, gekre
gen dan van een wetenschappelijke to
neelhistorische studie. Dat is allerminst
denigrerend bedoeld, want de even per-*
AMSTERDAM. Bij de uitgeverij
Walburg Prs te Zutphen is een boek
verschenen over Sonia Gaskell, de vroe
gere leidster van het Nationale Ballet,
die enkele jaren gleden overleed. Het
boek beoogt geen compleet biografie te
zijn. Het gaat na hoe de persoon en het
werk van deze uitzonderlijke figuur in
de Nederlandse balletwereld door vriend
en vijand, dansers en critici wrd gezien.
Conrad van de Weetering (r.) met het boek over Sonia Gaskell bij Rudi van Dantzig
die mevrouw Gaskell opvolgde als leider van het Nationale Ballet.
inderdaad een prachtige opvoering van
dat stuk gaf.
Dergelijke „slips of the memory” kun
nen iedereen overkomen, maar in een
overigens zo geslaagd boek als dit wer
ken ze storend. Bij een herdruk, die ik
de schrijver van harte toewens, zullen
ze zonder veel moeite hersteld kunne::
worden. SIMON KOSTER
In Kashmir werd dit fraaie wollen
deux-pieces met de hand geborduurd
met motieven naar een ontwerp van
Edgar Vos.
ARNHEM (ANP). Toneelgroep
Theater zal het nieuwe seizoen 1976-1977
in september beginnen met „Moeder, ik
ga trouwen”, van Colin Higgins, een
„gruwelblijspel” onder regie van Jochen
Neuhaus. „Verre vrienden” is het nieuwe
Ayckbourn-blijspel dat Theater uit
brengt. Regie Ger Thijs. „Naar het u
lijkt” van Shakespeare, wordt uitge
bracht onder regie van Elise Hoomans.
De balletcriticus van de Volkskrant
drs. Luuk Utrecht schreef een essay
over haar artistieke betekenis. Conrad
van de Weetering, balletcriticus van o.a.
onze krant, stelde voornamelijk uit
krantenknipsels een documentaire samen
over haar leven en werkzaamheden en
de plaats die zij in de balletwereld
innam. Sonia Gaskell werd in Litauen
geboren, groeide op in de Oekraine, mi
greerde in de jaren ’20 onder invloed
van het zionisme naar Palestina. Via
Parijs kwam zij in Nederland terecht,
waar zij na de bevrijding in 1945 via
verschillende balletensembles mede-op-
richtster van het Nationale Ballet werd.
De VARA, dat ben je zelf.
