ONE FLEW OVER THE CUCKOO’S NEST
Normale
gek wordt
kalm als
een plant
gemaakt
FILMS IN
AMSTERDAM
van
ONS
lm»!
Nashville: zinvol portret
Amerikaans provincialisme
Aï«"
I
If»®-
1
Oude films
Race with the devil
N achtvoorstellingen
Lucky Lady
J eugdvoorstellingen
ROBERT ALTMAN COMPONEERT FILMISCH MEESTERWERK
1
Hustle
Filmmuseum
Sunshine Boys
Nachtvoorstellingen
Drie dagen van de Condor
V R IJ D A G
1 6
APRIL
19 76
FILMS
Ws
1
besp
wfHr/ffmmmnmmmmifmk
De bespreking door Charles Boost
van de Nederlandse film „Alle
dagen feest” is te vinden op de
kunstpagina.
1
a
DE TSJECHISCHE regisseur Mi
los Forman heeft het helemaal „ge
maakt” in Amerika. Zijn eerste
Amerikaanse film, „Taking Off”,
een milde satyre op de generatie
kloof, kreeg vijf jaar geleden in
Cannes een hoge onderscheiding.
Zijn tweede produktie in de States,
„One flew over the Cuckoo’s Nest”
sleepte bij de recente Oscar-regen
in Los Angeles mar liefst vijf prij
zen in de wacht. Beste film van het
jaar, Forman beste regisseur, de
beide hoofdrolspelers, Jack Nichol
son en Louise Fletcher, beste ac
teur en actrice en Bo Goldman en
Lauwrence Hauben die de gelijkna
mige roman van Ken Kesey voor
het witte doek bewerkten, beste
scenarioschrijvers. Het is bijna te
veel van het goede.
1
19
«wk.
16
Liza Minelh in Lucky Lady.
p.
om
zijn” niet. Hij
Ï7S9IE»' 7
[W
de
de
de
te
rnu
voor
OP DE MATINEES van Palace kan de
jeugd een spannende, in eigen land ver
vaardigde Pim Pandoer-film zien en ie
dere middag gaat in Lido nog Disney’s
speelfilm „Eiland aan het Einde van de
Wereld”,
•c
Het zou niet de eerste keer zijn, dat
een met prijzen overladen film de ach
terdocht van het publiek opwekte, dat
terugdeinst voor zoveel lof. Wat in dit
geval bijzonder jammer zou zijn, want
Foreman’s film is een uitzonderlijke
prestatie vol dwaze en zwarte humor,
met gruwelijke momenten en een angst
wekkend slot. Meer dan in Taking Off”
Wat de prolongaties betreft die zijn te
vinden in Studio, waar „The Adventures
of Sherlock,, Holmes’smarter Brother”
een tweede week ingaat en in Roxy die
maar niet genoeg van Once upon a time
in the west kan krijgen.
elkaar te houden, opereert het drietal
overdag eensgezind en laat heel wat
vijanden met zelf gemaakte bommen
sneuvelen. Een drukte en geweld die
men van regisseur Stanley Donen niet
verwacht zou hebben,hoewel zijn naam
vermeld staat als de maker van „Lucky
Lady”, waarvan men in Luxor kennis
kan nemen.
inrichting en
patiënten om
zwakzinnigen
sfeer van een dergelijke instelling
leren kennen.
Het dienstertje dat beter kan strippen dan zingen in „Nash
ville”.
i
Robert Redford in „Drie dagen van
de Condor”.
weg naar zijn dood. Een spannende,
goedgemaakte spionagefilm die echter
niet ontsnapt aan de cliché’s van het
genre.
NIEUWS IS „RACE with the Devil”
in Lido, een nachtmerrie-achtige film
van Jack Starrett waarin Peter Fonda
en Warren Oates met hun vrouwen op
vakantie gaan in een luxueuze, door
henzelf ontworpen caravan en in een
verlaten streek betrokken raken bij de
activiteiten van een sekte van duivelbe
zweerders, die zich aan rituele moorden
te buiten gaat. Als zij eenmaal ongewild
getuige zijn geweest van een dergelijke
bloedige ceemonie, worden de echtparen
door sekte-lden op een duivelse manier
achtervolgd en tenslotte klem gereden.
Een angstaanjagende film voor publiek
met sterke zenuwen.
DE HAARLEMSE bioscopen hebben
niet veel werk gemaakt van de komende
feestdagen. Ze hebben niet voor uitzon
derlijk filmamusement gezorgd. De
meeste theaters prolongeren of hebben
een gedateerde film in reprise genomen,
zoals Palace die met de zeer oude James
Bond film „Veel liefs uit Moskou” te
rugkomt, Rembrandt die de uit ’69 stam
mende „Hibernatus” (vriezen we dood
dan vriezen we dood”) met Louis de
Funes weer eens op het programma
heeft genomen en Frans Hals die het
nog eens met „The Good, the Bad, and
the Ugly”, zij het ditmaal met de com
plete versie, zonder keuringscoupures
dus, gaat proberen.
OOK MET LEVENSGEVAARLIJKE
achtervolgingen gepaard gaan de avon
turen van het drietal Liza Minelli, Gen
Hackman en Burt Reynolds die in de
dertiger jaren drank smokkelen over zee
van Mexico naar de drooggelegde Vere
nigde Staten. Ze vinden bij deze illegale
handel tegenstand van de Amerikaanse
kustpolitie maar ook van de 'grote
dranksmokkelaars die geen indringers op
hen territorium wensen. Terwijl Liza
's nachts moeite heeft de mannen uit
ALS MEN NA AL die narigheid nog
eens onbekommerd wil lachen, zij een
bezoek aan het Leidseplein Theater aan
bevolen, waar „The Sunshine Boys”
draait, een verfilming door Herbert Ross
van een bijzonder populaire Broadway-
comedie van Neil Simon. De „Sunshine
Boys” vormden jaren geleden een ko
misch duo dat als een Amerikaanse
„Snip en Snap” in de historie van het
New Yorkse amusementsleven is blijven
voortleven. Als een tv.-station op de
onzalige gedachte komt herinneringen
aan het revue-theater op te gaan halen,
kan het niet anders of de „Sunshine
Boys” moeten daarin voorkomen. Maar
de beide heren, enige tientallen jaren
ouder geworden en in de film gespeeld
dor Walter Matthau en George Burns,
leven sinds zij het toneel verlieten, in
onmin en het wordt een heel karwei
hen weer samen te brengen voor hun
FILMS UIT DE DAG- en avondvoor
stellingen die ook 's nacht in het wee
kend te zien vallen, zijn „Hustle” in
Cinema International Resnais „Stavisky”
in City 3, „The Damned” van Visconti in
Studio K, „Alle Dagen Feest” in The
Movies, evenals Zanussi’s „The Balance”.
John Boorman’ science fiction-bedenk-
sel „Zardoz” met Sean Connery en
Charlotte Rampling is in Cineac Reg.
Breetraat belandt, Billy Wilder’s „Sun
set Boulevard” in Kriterion.
JACK NICHOLSON Komt als R.
McMurphy in het instituut terecht, om
dat hij zich onhandelbaar en agressief
getoond heeft tijdens het uitdienen van
een gevangenisstraf en toen geestelijk
onstabiel werd verklaard. McMurphy
moet nu als een normaal mens zijn straf
uitzitten temidden van andere „outcasts”
van de maatschappij die eveneens door
hun onaangepast zijn opgesloten zitten.
Hij wordt een verklaard tegenstander
VOOR DINSDAG staat „A Midsum
mernight’s Dream op het program, een
moedige poging van de grote Max Rein
hardt, geëmigreerd naar de VS. om er in
1935 Shakespeare’s gecompliceerde zo
merzotheid met Amerikaanse acteurs te
verfilmen, daarbij geassisteerd door een
andere emigrant William (voor Wilhelm)
Dieterle. Onder de medespelenden her
kent men James Cagney, Joe E. Brown,
Dick Powell en Mickey Rooney (als
Puck)
EEN uit ’69 stammende oorlogsfilm
waarin vijf geallieerde commando’s een
succesvolle raid uitvoeren op het Duitse
hoofdkwartier in Italië en die daarom
„Five to Hell” is getiteld kan men in de
nachtvoorstellingen van Frans Hals zien.
Lido daarentegen laat in die nachtelijke
uren een western zien „.Mensenjacht”,
opnieuw Peter Fonda en Warren Oates,
van wie de laatste voor de derde maal
in het Haarlemse bioscoopproramma te
zie is in „Breng mij ’t Hoofd van
Alfredo Garcia”, een onnodig wrede en
bloeddorstige wraakfilm van Sam Pec
kinpah. „Satyricon is te zie in Roxy van
Fellini.
ER VALT MééR te kiezen. Catherine
Deneuve is deze week te bewonderen in
een Amerikaanse film met Burt Rey
nolds, de Clark Gable van de jaren
zeventig, in „Hustle”, hier genoemd „Tot
iedere prijs”. Robert Aldrich regiseerde
dit zwaar aangezette misdaaddrama,
waarin Reynolds als politieman eer) ver
houding heeft met een dure call-girl
(Deneuve) en tegelijk verwikkeld is in
een moordaffaire op een minderjarig
meisje. Reynolds speelt op ouderwetse
manier de „he-man” in tegenstelling tot
de genuanceerde wijze waarop Catherine
Deneuve haar rol van verliefde prostitu
ee enige schijn van aannemelijkheid
weet te geven.
Er is om te beginnen de Nederlandse
film „Alle Dagen Feest” met Peter Fa
ber in een virtuoze rol. City 2 en The
Movies laten deze film van vier regis
seurs zien. Ook op deze pagina bespro
ken zijn „Nashville”, de uitzonderlijke
film van Robert Altman, waarvan Tu-
schinski 2 en Alhambra 2 de Nederland
se premire brengen; en de vijfvoudig
met Oscars onderscheiden film van de
Tsjech Milos Forman, „One flew over
the Cuckoo’s Nest” met een adembene
mende rol van Jack Nicholson die Al
hambra I en Nöggerath voor hun reke
ning hebben genomen.
De Amsterdamse bioscopen hebben
zich uitgesloofd in het brengen van veel
en vaak opvallende premires, die de
filmliefhebber voor een rijke keuze
plaatst van actuele hoogtepunten in de
filmproducties van verschillende landen.
van het regiem dat onder aanvoering
van zuster Ratched (Louise Fletcher in
de inrichting wordt toegepast en waarbij
de verpleegden als debiele kinderen
worden beschouwd die ferm maar vrien
delijk moeten aangepakt. Er ontstaat
een verbeten strijd tussen McMurphy en
zuster Ratched, die uiteindelijk door het
over meer machtsmiddelen beschikkende
„establishment” gewonnen wordt. Voor
„shock”-behandeling en hersenoperatie
wordt niet teruggedeinsd om de recalci
trante en oproer kraaiend McMurphy
kalm „als een plant” te maken.
zich gemengd onder
zich de habitus van
eigen te maken en
VOOR WIE NOG meer onthullingen
over de praktijken van de CIA wil
horen, is er in Tuschinski I „Drie Dagen
van de Condor”, een verfilming door
Sydney Pollack van een bestseller,
waarin de Condor echter zes dagen ge
gund is. Condor is de codenaam voor
een CIA-man (Robert Redford) die on
geweten „persona non grata” wordt in
de organisatie en hier pas achter komt,
als hij het kantoor waar hij werkt na
lunchtijd uitgemoord vindt. Zijn toeval
lige afwezigheid heeft hem van een
zekere dood gered, maar hoe lang nog?
Redford begint op eigen houtje een soort
onderzoek naar de duistere machten die
dit bloedig gebeuren opgeroepen hebben
en de onthullende feiten die dan boven
komen en voor hem, wonderlijk genoeg,
volstrekt nieuw en ongehoord zijn, ma
ken hem duidelijk dat hij „geen toe
komst” meer heeft en onverbiddelijk het
volgende slachtoffer van gehuurde
moordenaars zal worden. Maar voor het
zover is, raakt hij zijn verhaal kwijt aan
„The New York Times” en hoopt daar
mee de ogen van zijn landgenoten te
zullen openen. Met dit kinderlijk ver
trouwen in het effect van sensationele
onthullingen laten we hem achter, op
De geprogrammeerde films met
Humphrey Bogart gaan niet door omdat
de rechten van deze serie „The big
Sleep”, „To have and have not”, „Key
Largo”, Treaure of Sierra Madra”, etc.)
door The Movies zijn verworven die ze
doorverkocht heeft aan City voor een
reeks nachtvoorstellingen in het najaar.
In de plaats daarvan kan men op 21 en
22 april kijken naar een tweetal films
van Claude Chabrol uit diens begintijd,
n.l. „Le beau Serge” uit 1958 en „Les
Cousins” uit datzelfde jaar.
onvergetelijke bijdrage aan de lach. Neil
Simon weet zeer komische dialogen te
schrijven en regisseur Ross heeft, steu
nend op een paar doorgewinterde ac
teurs als Matthau en Burns een toneel
matige, maar toch komich werkende
filmversie afgeleverd die het aanzien
alleszins waard is.
Jack, Nicholson als McMurphy zet
de waterspuit op een stel ingesla
pen patiënten in een psychiatrische
inrichting.
„Ik kan”, heeft regisseur Foreman in
een interview verklaard, „geestelijk
ziek” alleen omschrijven als een onver
mogen om zich binnen redelijke grenzen
aan te passen aan ongeschreven regels
die voortdurend aan verandering onder
hevig zijn. Als je niet mee kan gaan me'
die voortdurende evolutie, noemt je
geving je al gauw „gek”.
(of in een van zijn Tsjechische films)
wordt Foreman’s kijk op mensen dit
maal door wantrouwen en cynisme be
heerst.
Het feit dat hij Kesey’s roman als
uitgangspunt koos waarin deze een ze
nuwinrichting als afspiegeling kiest van
de wereld waarin wij leven, spreekt
boekdelen over het groeiend pessimisme
waarin de milde spotter vanaf vroeger
geraakt is na vijf jaar contact met de
VS.
Zijn film speelt zich,’op een openings
beeld, een slot-opname en een fragment
waarin Nicholson zijn mede-patjënten
mee uitneemt op een tochtje per motor
boot, geheel af in een inrichting voor
geestelijk gestoorden. De film werd op
genomen in het Oregon Hospitaal in
Salem met medewerking van doktom
en verpleegden. Drie maanden lang
heeft het hele team van technici en
acteurs gewoond in een vleugel van de
McMurphy erkent dat begrip „gek-
behandelt zijn mede
gevangenen als gewonen mensen, scheldt
ze uit, probeert ze uit hun lethargie en
hun angst voor de buitenwereld te ha
len. Maar het regiem erkent deze onwe
tenschappelijke methodes niet en dat
veroorzaakt McMurphy’s dood
woel mengt dan een bezoek te bre.ngen aan het ziekenhuis. "2-U1.7
En dan zijn er de grote en kleine sterren, de hysterische onverwachte climax voert, is „Nashviïle” het complexe,
ontvangsten op het vliegveld, de teleurstellingen, de intriges
uit beroepsjaloezie „Nashville” betekent een dwarse door-
HET WERK VAN DE Amerikaanse regisseur Robert Alt
man is niet bepaald populair in ons land. Behalve „M.A.S.di”
de oorlogssatyre die hem internationale bekendheid bracht
zijn de andere films van Altman: „Brewster McCloud”, „Mc
Cabe Mrs. Miller”, „Images”, „The long goodbye” (met
Elliott Gould als de privé-detective Philip Marlowe) en
„Thieves like us”, hier geen grote successen geworden. Iets
meer aandacht kreeg zijn laatste film, „California Split” met
Elliott Gould en George Segal als verwoede gokkers.
Een feit is dat Altman die na veel televisie-activiteiten pat
laat aan het filmen is begonnen, het zijn publiek niet ge
makkelijk maakt. Door een eigenzinnige regie roept hij vee
problemen op, die het direct begrijpen van zijn bedoelingen
een beetje vertragen. Voor wie in de bioscoop op een gemak
kelijke manier bediend wil worden, zijn dat onoverkomelijke
bezwaren. Wie er echter, als bij alle andere kunstvormen
wat moeite voor over heeft om achter die bedoelingen te
komen, zal ontdekken dat Altman een weloverwogen gecom
pliceerd filmer is, die zijn „moeilijke” films als „Images” en
nu ook „Nashville” als legpuzzles in elkaar past en eerst in
het totale overzicht de mysteries van de afzonderlijke delen
prijsgeeft.
„NASHVILLE” is Altmans nieuwste film, een ambitieuze
poging om een middelgrote Amerikaanse stad te omschrijven
via enkele prominente figuren en activiteiten, waardoor geen
toeristische beschrijving ontstaat maar meer een geestelijke
gesteldheid wordt onthuld. Typerend voor een dergelijke
plaats in het „diepe zuiden”, in de staat Tennessee, is Nash
ville.
Er zijn 24 figuren uit Nashville, die gedurende de film
meer dan gewone aandacht krijgen van cameraman Paul
Lohmann, die Altman ook assisteerde bij de opnamen van
„California Split”. Het zijn de mensen die direct of indirect
iets te maken hebben met het jaarlijkse muziekfestival.
Nashville is het centrum van „folksongs” en „country music”
en liefhebbers van die traditionele Amerikaanse volksmuziek
stromen iedere zomer samen om deel te nemen aan of als be
zoeker getuige te zijn van het grote evenement.
Tegen de bonte achtergrond van het festival, de voorberei
dingen, de intriges, de politieke infiltraties en tenslotte enige
uitvoeringen spelen zich kleine en grote drama’s af, waarin
de meer uitgewerkte karakters een rol spelen. Enkele ver
bindende figuren lopen door het gecompliceerde gebeuren
zonder er direct aan deel te nemen. Zoals Geraldine Chaplin
als een mallotige verslaggeefster van de BBC die een repor
tage maakt over het songfestival. De taxichauffeur Norman
(David Arkin) die de sterren van Nashville afhaalt van vlieg
veld en station en zelf graag „entertainer” had willen wor
den. Sueleen Gay (Gwen Welles), serveerster die in de waan
gebracht wordt dat ze kan zingen, maar bij een optreden in
een bar ontdekt dat de mannen haar liever een striptease snede van een Amerikaanse samenleving, een provinciale
zien maken. De oude heer Green (Keenan Wynn) wiens samenleving, maar tegelijk een afspiegeling van het grote
vrouw stervend is in een hospitaal en maar niet kan begrii- geheel dat Amerika heet. Perfect van compositie, scherp van
pen dat het overgekomen nichtje zich liever in het feestge- observatie, treurig en humoristisch en van een ingehouden,
onderhoudse spanning die naar een onvermijdelijke en toch
ge
detailleerde en zinvolle meesterwerk geworden dat Altman
ons in zijn eerdere films heeft toegezegd.
