In de agenda van de bisschop
is plaats voor de hele wereld
De aanslag op kameraad Toelajev
Geschiedschrijving over
regenten en klompenvolk
Jki
rAi
HET AMBT BETEKENT MEER DAN EEN MIJTER DRAGEN
V I 'b
Weer een
Blauwe Cahier
van Lenin
Vervolgingen
in Rusland
oorlogsboek
w
door Th. J. Koeckhoven
ANGOLA
COLOMBIA
Jan de Rek een boeiende verteller
OOSTENRIJK
WEST-DUITSLAND
ZUID-AMERIKA
NEDERLAND
NEDERLAND
SPANJE
ENGELAND
FRANKRIJK
VIETNAM
LIBANON
BRAZILIË
PERU
0
*5
Een kleine bloemlezing uit bisschoppelijke activiteiten kris kras over de wereld laat
zien dat bisschoppen verder kijken dan hun kathedraal hoog is en dat heel veel
van hen met twee benen stevig op de aardbol staan. Zonder daarbij de blik op de
hemel te verliezen natuurlijk We beperken ons tot een paar willekeurige weken in volksregering van de MPLA erkende
februari en maart van dit jaar. Als eerste ontmoeten we dan Emilio de Carvalho,
een Angolese bisschop van de methodistische kerk, die Nederland en zeven
andere Europese landen heeft bezocht. Zijn kerk was de eerste die de
X
if
7 J l’i
z/p
De biaachoppen laten van zich horen
Woonhuis en fabriek aaneen
Stalin
HR
ION KOKS
ZwiM'hip mH
‘'«WwA-.
él
De bisschoppen van Peru hebben zich
uitgesproken voor het socialisme als rege
De aartsbisschop van Wenen, kardinaal F
Koning. heeft de theoloog prof. dr. A. Holl
verboden nog langer priesterlijke functies
tut te oefenen In zijn publikaties en voor
drachten heeft prof. Holl blijk gegeven
van inzichten die volgens de kardinaal niet
oxereenstemmen met de leer van de kerk
en het christendom Al in 1969 was het
prof. Holl verboden nog langer te doceren
aan de universiteit van Wenen
Aartsbisschop Nguyen Van Binh van Sai
gon in Zuid-Vietnam heeft een waarschu
wing gericht tegen allen die zich van de
katholieke godsdienst en van katholieke
kerken bedienen om illegaal verzet te ple
gen tegen de staat. Volgens de aartsbis
schop is de toekomst van de kerk verbon
den met die van het land Vietnam.
In een vraaggesprek met een Westduits
persbureau heeft de Braziliaanse kardi
naai E. Arns. aartsbisschop van Sao Pau
penraad van Latijns-Amerika een verkla
ring uitgegeven. Hieruit blijkt dat de bis
schoppen vrij somber zijn gestemd over de
toestand van Zuid-Amerika. De militaire
regimes nemen toe. de werkloosheid is
wijdverbreid, vaak worden de rechten van
de mens geschonden en er zijn sociale en
morele spanningen. De bewapeningswed
loop is alarmerend volgens de verklaring.
Hieraan wordt geld besteed dat broodno
dig is voor het bevorderen van de ontwik
keling. De bisschoppen protesteren tegen
folteringen in Argentinië. Brazilië, Chili en
Uruguay en tegen het gewapend geweld
waarmee in minstens tien andere landen
wordt opgetreden tegen boeren en oppose
tieleiders. Tegenover dit alles kan de kerk
niet onverschillig blijven. „De kerk is vaak
de enige onafhankelijke stem die kan spre
ken ter verdediging van de waardigheid
van de mens, vooral ter verdediging van de
armen”, aldus de Zuidamerikaanse bis
schoppen.
De Raad van Kerken heeft op zijn jongste
vergadering in april te Amersfoort de ver
klaring van de r.k. bisschoppen over de
ontwapening op zijn agenda genomen. In
deze verklaring keren de bisschoppen zich
tegen de bewapeningswedloop en voeren
zij een pleidooi voor ontwapening Ik ken
de uitslag van het Amersfoortse beraad
nog niet, maar als het goed is, heeft de
Raad van Kerken de verklaring van de
bisschoppen tot de zijne gemaakt. De ver
klaring, door de bisschoppen gepubliceerd
op 13 januari, is op grote schaal in binnen
en buitenland verspreid.
De r.k. bisschoppen van West-Duitsland
hebben zich uitgesproken tegen de abor
tuswetgeving. Zij vinden dat de staat te
kort schiet bij de bescherming van het
ongeboren leven. De bisschoppen menen
dat hier de rechten van de mens ernstig
worden geschonden.
Namens de Zuidamerikaanse bisschop
penconferentie heeft bisschop Castrillon
Hoyos de ontvoerders van een zwarte vak
bondsleider in Colombia gewaarschuwd,
dat de r.k. kerk sterkere druk zal uitoefe
nen op herinvoering van de doodstraf, als
de vakbondsman niet wordt vrijgelaten.
De Colombiaanse bisschoppen zijn ernstig
verontrust over een golf van ontvoeringen
en politieke moorden. Ook in andere Zuid
amerikaanse landen kunnen commando’s
des doods en andere groeperingen bijna
ongestraft hun gang gaan tegen zich orga
niserende arbeiders en arme boeren die
een links etiket krijgen opgeplakt
Van de hand van drs. Jan de Rek is
onlangs bij Bosch en Keuning een
gloednieuw deel geschiedschrijving
verschenen: „Koningen, kabinetten en
klompenvolk”. De Rek heeft de uitga
ve nog net zelf meegemaakt. Hij over
leed vlak er na. De dood van deze
populair schrijvende, maar diep gra
vende Nederlandse historicus is onge
twijfeld een verlies voor de minnaars
van geschiedschrijving, waarin niet al
leen de top, de leiding van de volkeren
onder de loep wordt genomen, maar
ook het gewone volk. Te lang is ge
dacht, dat alleen maar de regenten een
historie hebben bepaald en dat volk
slechts doorleefde, zoals het altijd al
had gedaan.
nngsvorm. Met deze keuze plaatsen de
bisschoppen zich achter de Peruaanse re
volutie van 1968. toen president Belaunde
werd afgezet. De Peruaanse kerk wijst het
kapitalisme af. daar dit persoonlijk voor
deel en winst zoekt zonder maatschappe
lijke verantwoordelijkheid. De keuze voor
het socialisme is gedaan onder voorwaar
de van geestelijke vrijheid en verantwoor
delijkheid, waardoor de totale ontwikke
ling van de mens wordt gewaarborgd
aanklacht geworden tegen de Russi
sche jacht op christenen. De auteur
heeft zijn familiegeschiedenis door
spekt met bijbelteksten, die hem aange
zet hebben zijn lot te dragen en vanuit
die houding strijd te leveren Voor hem
en zijn familie zal die bijbelse inspiratie
onmisbaar geweest zijn, niet voor de
leesbaarheid van het boek want die is
daardoor aanzienlijk gedaald „Drie ge
neraties vervolging” is uitgegeven door
Gideon
opnieuw vinden in een onzelfzuchtige inzet
voor het algemeen welzijn, aldus de leider
van de grootste Libanese kerk in zijn vas
tenbrief.
strijdlust als hun eetlust betreft), hoe de
koning (Lodewijk) door eigen slapte
zijn kroon en kop verloor, hoe de keizer
(Napoleon) door de historie banjerde.
Hoe men daar in Europa op reageerde.
De veldslagen worden boeiend naver
teld.
De geschiedenis van Nederland rolt
aan de lezer voorbij (ook de geschiede
nis van de paupers, van de uitgebuite
arbeiders, maar tevens van Van Hogen
dorp, van de oranje vorsten, en even
zeer van een redenaar als Van der Palm
of een schrijver als Potgieter). De ker
kelijke twisten worden niet vergeten,
de maatschappelijke ontwikkelingen,
de opkomst van de industrie. Men be
grijpt het: het is een onmogelijke zaak
om ook alleen maar aan te duiden, wat
men in het boek aantreft.
Een tevreden, zijn pijp rokende Surinaamse plantagedirecteur met twee huisslaven,
omstreeks 1840.
De Spaanse bisschoppen hebben besloten
niet zelf te proberen de vraagstukken van
kapitalisme en marxisme vanuit kerkelijk
standpunt te begeleiden. Zij willen daar
voor eerst de bevolking en met name de
arbeiders uitgebreid raadplegen. Dearbei
ders is onder meer gevraagd naar hun
ervaringen over ongerechtigheden in lo
nen, salarissen, pensioenen, woonsituaties
en cultuur. Ook vragën de bisschoppen of
de arbeiders van mening zijn, dal de kerk
het kapitalistische systeem steunt, hetzij
actief, hetzij door te zwijgen. Tenslotte
willen de bisschoppen weten welke conclu
sies zij moeten trekken om de verhouding
ehristendom-marxisme vanuit hun leerge
zag te kunnen belichten
De baad van de Franse bisschoppen heeft
een verklaring uitgegeven over de verhou
ding marxisme en christendom. Hierin
staat dat de kerk bereid moet zijn tot een
gesprek met degenen die hebben gekozen
voor het socialisme. Van de andere kant
zegt de verklaring, dat het christelijk ge
loof en de marxistische ideologie niet met
alkaar kunnen worden verzoend.
Vooral in dit weer zeer volumineuze
boek (576 pagina’s) De Rek verzamel
de massa’s gegevens, waarvan hij dui
delijk niets of weinig weg wilde gooien
komt de rol van het volk in de bed
ding van het historisch gebeuren duide
lijk naar voren Het gaat namelijk over
de periode, die als spil de Franse revo
lutie heeft.
Men kent de gevolgen van dit volks-
gebeuren (waarachter natuurlijk toch
ook weer manipulerende politici zaten).
De Rek weet deze historische explosie
weer met veel zwier, zwaai, humor en
grote kennis te vertellen. Het is een heel
andere benadering dan we vroeger op
school kregen voorgezet. Je ziet het als
het ware voor je ogen gebeuren. Neem
nu bijvoorbeeld eens het gebruik van
de guillotine. De Rek vertelt er als volgt
over: „De guillotine is genoemd naar
dr. Guillotin. Zij bestond al lang, maar
het menslievende conventie-lid schijnt
over een toestel gedacht te hebben voor
ettelijke hoofden tegelijk. Er stond al
tijd een hakbijl klaar voor het geval dat
de guillotine zou weigeren. Die bijl is
nooit nodig geweest, want de Parijse
guillotine heeft altijd perfect gewerkt.
Tot de laatste kop.” En verder: „Eén
onvoorzichtige opmerking, een verbo
den relatie, het blote toeval kon iemand
op het schavot brengen De valbijl trof
de katholieken omdat zij teveel geloof
den en de atheïsten, omdat zij te weinig
geloofden en men liet zijn buurmar
onthoofden om zelf niet onthoofd te
worden. In groepen van vijftig, zestig
tegelijk werden de beklaagden ver
hoord. gevonnist en terecht gesteld.
Eens een groep van dertien mannen,
die er „dik en vet uitzien” en dus onmo
gelijk goede sansculotten konden zijn.
Van de (2639) slachtoffers in Parijs be
hoorde 85% tot de derde stand. 6.5% tot
de geestelijkheid en 8.5% tot de adel.
Camille Desmoulins, die eens Parijs
tot de storm op de Bastille opriep, zei
voordat de valbijl viel: „Ik ben 33, even
oud als de goede sansculotte Jezus
een gevaarlijke leeftijd voor revolutio
nairen.” Eigenlijk was hij vierendertig
maar hij retoucheerde een weinig ter
wille van het effect. En op het schavot
riep Danion tot de beul: „Denk er om
dat je straks mijn hoofd aan het volk
toont Het zal zo’n kop voorlopig niet
meer te zien krijgen
Dat is de manier waarop De Rek
schrijft. Vaak wat badinerend Nu en
dan zijn zijn grapjes of toespelingen
wat flauw. Maar hij boeit wel. Hij heeft
veel gesnuffeld om te weten te komen,
hoe het volk op de dingen van de dag en
vooral op de dingen van de overheid
reageerde. Hij benadert de zaken van
uit zijn religieuze opvatting, maar is
met kinderachtig Hij volgt de zaken op
de voet: hoe de revolutie kon ontstaan,
hoe het met de Fransen was gesteld (om
maar iets te noemen zowel wat hun
Op een persconferentie in Den Haag wees
de bisschop erop dat zijn kerk eind januari
voor de volksrepubliek van de MPLA had
gekozen, omdat deze beweging zich inzet
voor de sociale vooruitgang van de armste
lagen van de bevolking. Verder onder
steunt zijn kerk het streven van de MPLA
om de nationale eenheid en de integriteit
van het grondgebied te handhaven door de
invasietroepen uit Zaïre en Zuid-Afrika
het land uit te werken. De methodisten
willen de eerste eigen regering van Angola
een kans geven zonder haar werk van
meet af aan te blokkeren. Zo nodig, zal de
kerk zeker een kritisch geluid laten horen
Om De Rek zelf weer in zijn epiloog
aan het woord te laten: „In de decade
1860-1870 (tot die decade loopt de be
handelde episode, red.) zijn vele dro
men werkelijkheid geworden. En als zo
vaak was de werkelijkheid nog schoner
dan de droom. In alle koloniën en sta
ten, van Rusland tot Suriname, werd de
slavernij afgeschaft. In 1810 had slechts
een minderheid der Europese staten
een grondwet, in 1870 alle behalve Rus
land, Monaco en Turkijke. Voor het
eerst sinds eeuwen hoefdebehalve in
Rusland niemand meer te schrikken
als er namiddernacht aan zijn deur
geklopt werd. De geheime politie werd
afgeschaft of hield althans haar licht
onder de korenmaat en ieder, tenzij
rood, had een redelijke kans op een
eerlijk rechtsgeding. De Verenigde Sta
ten waren het droomland van de econo
mische vrijheid, maar ook de Europese
staten keken al uit naar het ogenblik,
dat heel het continent „een gemeen
schappelijke markt” zou zijn. De kapi
talisten waren vrij om vennootschap
pen te vormen en de winsten binnen te
halen. Het kapitaal was onaantastbaar,
men had het graag en het was matig
belastbaar. Karl Marx stichtte de inter
nationale en weer scheen het spook Van
het communisme door Europa te gaan.
Het bleef echter een spook en zou weer
gauw verdwijnen.”
Een hoogst merkwaardige epiloog
van De Rek. Dat wel. Je zou zeggen, dat
hij hier op de laatste pagina de plank
behoorlijk misslaat Maar men moet
het sarcasme van De Rek wel in de
gaten houden. En wat de veelheid van
stof betreft: er was zoveel, dat dit vier
de afsluitende deel van zijn geschied
schrijving in tweeën moest worden op
gedeeld. Er komt dus nog een forse pil
(de eerste delen waren „Van hunebed
tot Hanzestad „Van Boergondië tot
barok” en „Prinsen, patriciërs en pa
triotten
Dit zijn wat gegevens, links en rechts bij
elkaar gezet, die een vrij goede indruk
geven van de vraagstukken waarmee bis
schoppen zich vandaag de dag bezig hou
den. Dan praten we niet eens over de
activiteiten van de bisschoppen ten be
hoeve van hun eigen bisdom
Patriarch Khoraiehe van de maronitische
katholieken van Libanon heeft de Libane-
zen opgeroepen lering te trekken uit de
jongste burgeroorlog. De patriarch pleit
ervoor dat alle groepen tot andere gedach
ten komen. Christeren en moslims moeten
een oprechte dialoog aangaan en elkaar
Uitgever PegasUs heeft het zogenoem
de Blauwe Cahier van Lenin op de
Nederlandse boekenmarkt gebracht
Het cahiei werd in 1917 door Lenin
aangelegd tijdens een studie over het
onderwerp de staat in de marxistische
literatuur Lenin nam daarvooi de be
Twee Engelse bisschoppen, E. Grasar van
Shrewsbury en J. McGuinness van Not
tingham. hebben gedurende de voorberei
dingstijd voor Pasen algemene absolutie
aangeboden aan katholieken, die wel naai
de kerk terug willen, maar niet durven
wegens de biecht. Het is uitdrukkelijk niet
hun bedoeling hiermee de biecht af te
schaffen. De beide bisschoppen reizen nu
hun bisdom af om op speciale bijeenkom
sten algemene kwijtschelding van zonde
schuld uit te spreken. Zij hopen dat daar
door voor velen het ergste obstakel is
opgeruimd en dat de biecht voor hen weer
normale praktijk wordt
De Frans-Canadees Lucien Dumais
heeft zijn relaas opgeschreven over zijn
bevindingen tijdens de geallieerde
landing bij het Franse kustpiaatje
Dieppe in 1943. Hij werd daarbij gevan
gen genomen, kon ontsnappen en zag
kans naar Engeland te komen Later
werd hij gedropt als geheim agent van
de Britse Inlichtingendienst, die als op
dracht kreeg het opzetten van ontsnap
pingsroutes voor gestrande vliegers
Meer dan honderd piloten kon Dumais
via zijn organisatie laten ontsnappen
„Operatie Bonaparte uitgegeven door
Hoilandia. is een soort avonturenro
man geworden, dat wat oppervlakkig
en met een zekere zelfverheerlijking de
belevenissen van deze verzetsheld ver
haald Het is mik jammer dat dit boek
nauwelijks enig feiteiijk documentatie
materiaal verschaft, waardoor zich de
vraag voordoet ot deze vertaalde uitga
ve m de met afnemende stroom van
boeken over de Tweede Wereldoorlog
nu wel zo n gelukkige keuze van de
uitgever w ifeweext
geven te krijgen. Hij stierf in 1947 op
57-jarige leeftijd.
In „De aanslag op kameraad Toelajev'
verhaalt Serge over de paranoïde ter
reur van Stalin in Rusland. Het is een
beklemmende roman waarin beschre
ven wordt langs welke kromme manier
mensen door administratieve systemen
van vervalsingen, corruptie en intimi
datie ten val worden gebracht Het ver
haal speelt zich af vlak voor het uitbre
ken van de Tweede Wereldoorlog na
een dodelijke aanslag op het belangrij
ke partijlid Toelajev, wiens dood voor
Rusland zelf en voor de wereld moet
worden gewroken. Als na een minitieus
onderzoek de dader niet gevonden kan
worden, wordt de veiligheidsdienst
door het Centraal Comité en het Polit
bureau belast met het zoeken van
slachtoffers, Daarmee wordt het start
sein gegeven voor een meedogenloze
zuivering, waarvan véle onschuldigen
het slachtoffer worden
„De aanslag op Kameraad Toelajev’
(Meulenhoff) ’is' een sterk geschreven
roman, dit’ tot de verbeelding spreekt,
niet in dé laatste plaats doordat het
boek de sfeer heeft gekregen van een
politieke thriller Het bevat evenals „De
Jaren zonder genade” veel autobiogra
fische gegevens van de schrijver, waar
door het boek des te boeiender is
Na zijn bijeenkomst in Bogota heeft de uit
In huil laatste vastenbrief constateren de -66 afgevaardigden bestaande bisschop-
oud-katholieke bisschoppen van Neder
land een duidelijke verschraling van het
kerkelijk leven binnen de oud-katholieke
kerk Hun mensen gaan steeds minder
naar de kerk De belangstelling voor min
der officiële vormen van eredienst groeit,
met name bij de jongeren De bisschoppen
vinden dat best, als dat maar niet ten koste
gaat van de officiële liturgie van de kerk.
lo. gezegd dat het voor de Braziliaanse
kerk steeds moeilijker wordt openlijk haar
mening te geven. De kerk lijdt onder een
steeds strengere censuur op haar verkla
ringen. Volgens de kardinaal zijn vele Bra
zilianen blij met het werk van de kerk voor
de gerechtigheid. De overheid kan hier
voor minder begrip opbrengen, met als
gevolg‘vele arrestaties en andere scherpe
maatregelen
Na „De jaren zonder genade” is „De
aanslag op kameraad Toelajev” het
tweede boek van de schrijver Victor
Serge dat in Nederland wordt uitge
bracht. Serge leefde van 1890 tot 1947.
Hij was de zoon van een l’oolse moeder
en een Russische vader die moesten
vluchten na de aanslag op Tsaar
Alexander II in 1881. De jonge Serge,
die geboren werd in Brussel, was al
heel vroeg betrokken bij de Jonge Gar
de. een militante socialistische be
weging. Wegens zijn solidariteit met
de Boiinot-bende. die in Parijs werd
opgerold na tal van terroristische
bankovervallen, werd Serge veroor
deeld tot vijf jaar gevangenisstraf.
De Rus Georgi Vins. die momenteel een
gevangenisstraf van tien jaar uitzit,
heeft de vervolging van zijn christelijke
familie gedurende drie generaties te
boek gesteld Het boek is een grote
Over de periode van gevangenschap
schreef hij „Les Hommes dans la pri
son Later, in 1917, kwam hij in Rus
land terecht, waar hij een niet onaan
zienlijke rol speelde in de Grote Revolu
tie. Hij vocht in Petrograd, werkte mee
aan de voorbereiding van de Commu
nistische Internationale congressen,
vertaalde en schreef brochures. In 1923
werd hij teleurgesteld door het ver
loop van de omwenteling in Rusland
een aanhanger van Trotzki. waar
mee hij ook een fel tegenstander van
Stalin werd In 1927 Werd hij gearres
teerd en uit de partij gestoten Na een
korte gevangenschap werd hij in 1933
opnieuw gearresteerd en pas in 1936
vrijgelaten, daarna uitgewezen Hij
trok terug naar Frankrijk en sloot zich
aan bij de Trotskistisch!, oppositie Hij
vocht in Spanje tegen de nationalist!
sche Falanga-beweging Aan het begin
van de Tweede Wereldoorlog week hij
uit en kwam tenslotte in Mexico te
recht, waar hij begon te schrijven. Be
rooid. dikwijls ziek en eenzaam schreef
hij taf van boeken. Het was in die tijd
praktisch ónmogelijk zijn werk uiige
langrijkste werken door van Marx en
Engels, noteerde tal van uitspraken en
tekende daarbij Zijn eigen opmerkin
gen en conclusies aan Een deel van dit
materiaal verwerkte Lenin in zijn werk
„Staat en Revolutie.” Door deze nieu
we. vertaalde uitgave is het mogelijk
ook het onbenutte materiaal voor stu
die te gebruiken Pegasus heeft de uit
gave de naam „Marxisme en staat
meegegeven
Koningen, kabinetten en klompei
volk I” door drs. J de Rek, uitgeverij
Bosch en Keuning te Baarn Prij>
59,50
1 ‘1
i\s*
