Albert de Klerk bespeelde Müllerorgel uitmuntend Arthur Knauf en zijn werkelijkheid Festival voor volksmuziek in Utrecht Twee concoursen van Gaudeamus Kandidaten voor songfestivals gezocht Hou van de ham van Hamroker Stegeman. I Bent u ook vaak zo nerveus! Stëqëman L ANTON DE BEER KWART EEUW PLEITER VOOR 31-TOONS ORGEL Paas-posthidium in Grote Kerk Acteur H. van Buuren Kees de Gooyer Joyce Ennik overleden ■wr«a WOENSDAG 2 1 APRIL 19 7 6 KUNST 11 Sft ZEER UNIEKE VEILING Jubileumconcert Archifoon JL De kwaliteit die vroeger zo gewoon was. (Van een medewerker) HAARLEM. „Ik verwacht bin nenkort een doorbraak”. Anton de Beer spreekt deze profetische woor den zeer zelfverzekerd uit. Hij pro pageert nu al 25 jaar 31-toonsmu- ziek en het is bepaald geen gevecht tegen de bierkaai geweest. De 31- toonsmuziek wint veld. Steeds meer componisten wenden zich tot dit systeem en steeds meer luisteraars verlaten elke eerste zondagmiddag van de maand verrukt de aula van het Teylers Museum in Haarlem, waar Anton de Beer en het viool- duo Bouw Lemkes en Jeanne Vos weer eens de oerbronnen van de muziek hebben ontsloten. Zo nerveus, dat de problemen en en probleempjes van alledag u tot in de slaap blijven achtervolgen? Dan mist u de innerlijke rust die normaal voor het natuurlijke geestelijke evenwicht zorgt U slaapt daardoor slecht en bent zo prikkelbaar dat vaak uw hele omgeving daaronder lijden moet Dan is het tijd om aan Valdispert te denken. Valdispert is een zuiver natuur- produkt uit de valeriaanwortel Valdispert brengt u weer tot rust maar maakt niet loom of slaperig Valdispert dragees zijn gemakke lijk in te nemen Vraag nadruk kelijk Valdispert. Uitsluitend bij apotheker en drogist 11 9^91 r een doorbraak Anton de Beer (ADVERTENTIE) ons ADVERTENTIES troffen I van van Het eerste werk hiervan was het „Of- fertoire pour le jour de Paques „O Filii et Filiae” van een Franse tijdgenoot van Johann Sebastian Bach: de componist Jean-Franqóis Dandrieu. Deze composi tie, die bestaat uit een reeks variaties over een karakteristiek Franse' melodie, welke van een Noël had kunnen zijn, bood de organist gelegenheid zijn rijk geschakeerde fantasie voor klankkleur met verrassende werking te laten gel den. Het Mülderorgel klonk bij de gave, weldadig ritmisch- standvastige en leni ge vertolking als een oud-Frans orgel en zo hoorde men Dandrieus’ pure muziek in een waarlijk authentieke klanksfeer. VEILINGDIRECTIE MIRMA Tel. 02526 (4324). Muls’ „Choral joyeux” uit 1956 het con cert met blijde klanken bemoedigend besluiten. P. ZWAANSWIJK FIJNE/VLEESWAREN In de hal van het Gebouw Noord- Holland aan de J.J. Hamelinkstraat 4-6 in Haarlem exposeren Joyce En nik en haar man Kees de Gooyer. Hun werk is er t.e.m. 29 april te zien. Joyce Ennik valt op door een origine le benad-ring van een oud typisch Hollands gegeven, het stilleven. Er hangt hier een hele serie kleine stil leventjes, bijna miniaturen, die op afstand sterke herinneringen oproe pen aan de trant die in vroeger eeuwen werd beoefend, een fijn ge schilderd intiem realisme. Dichtbij echter blijkt ze toch een veel bredere penseelstreek te bezitten dan je zou verwachten en dat is een verrassing omdat ze daarin een heel eigen op- Van een plaat met louter 31-toonsmu- ziek zijn, buiten de officiële platenhan del om, duizend exemplaren verkocht. Een erkenning schuilt ook in de op dracht van de NOS-radio aan Anton de Beer om een stuk te componeren ter inzending aan het radio- en tv-concours voor de Prix d’Italia. Het wordt een compositie voor het vocaal kwintet Ge- sualdo di Venosa, met begeleiding van onder meer de archifoon, een 31-toons- instrument waarvan Anton de Beer de enige bepspeler is. Hij zegt= „Ik hoop dat er iets bruikbaars uit mijn vingers komt, want dan bereik je het podium van de hele wereld”. Wat is nu 31-toonsmuziek? Het bekende octaaf is verdeeld in twaalf halve tonen. Sinds het begin van de 17e eeuw is men daaraan gewend geraakt doordat de toen moderne klavierinstru- menten niet anders te stemmen waren. Door de werken van de grote componis ten ligt dit stelsel ons vertrouwd in de oren. Toch klopt het niet helemaal. Uit gaande van het trillingsgetal van elke toon afzonderlijk blijkt dat ons huidige toonstelsel onzuiver is. Het verschil is klein, maar toch zoveel, dat onze toon ladder niet beantwoordt aan de wetten van de natuurlijke zuiverheid, zoals die universeel gelden. tretjes van zijn kinderen, waarmee hij van zijn veelzijdigheid blijk geeft. DEN HAAG (ANP). In Den Haag is dinsdagmorgen op 82-jarige leeftijd overleden de acteur Henk van Buuren. Hij is 28 jaar verbonden geweest bij gezelschappen, die speelden in de Ko ninklijke Schouwburg: het Rotterdams Hofstad Toneel, het Residentie-Toneel en de Haagse Comedie. „Nadeel van het orgel in het Téylers- museum is dat het niet verplaatsbaar is. Wij wilden graag de boer op. Daarvoor had je een draagbaar instrument nodig. Relatie met de orgelbouwer Hendrik van der Horst in Wilp heeft na veel research uiteindlelijk een verplaatsbaar instru- UTRECHT (ANP). De Stichting Volksmuziek Utrecht houdt zaterdag 24 en zondag 25 april haar derde volksmu- ziekfestival in het Utrechtse gebouw Veritas. Daar zullen vanaf zaterdaga vond doorlopend groepen optreden uit West-Europa. Bekende namen zijn: de Bothy Band uit Ierland, de Engelse gita rist Dick Evans, Canny Fettle, eveneens uit Engeland. Uit België Wannes van der Velde en John Lundstorm. De Neder landse volksmuziek wordt vertegenwoor digd door: Makker, Rakker en Stakker, Wolverlei, Sido Martens en Trynke. Naast de optredens heeft de Stichting Volksmuziek Utrecht gezorgd voor drie work-shops, te weten: oude instrumen ten, gitaar en banjo. De organisatoren willen met dit festival de Nederlandse volksmuziek en het zelf beoefenen van volksmuziek, stimuleren. Zij hopen dat de workshops van het festival kunnen worden gecontinueerd in cursussen. Over het opzetten van dergelijke cursussen zijn besprekingen gaande met jongeren verenigingen in Utrecht. De toegangsprijzen voor dit festival zijn voor het weekend 20, en per dag 12,50. Voor de moderne muziek openen zich eindeloze perspectieven, terwijl de weg voor de verdere ontwikkeling van de muziek in het twaalftoonsstelsel afgeslo ten lijkt. Ik gelqpf heilig in de toekomst van de 31-toonsmuziek. We zijn nu 25 jaar bezig. Eind me'i hebben Bouw, Je anne en ik een groot jubileumconcert, de opdracht voor de prix d’Italia loopt en ik ben wat die compositie betreft sinds kort gelukkig aan het worden. Ik geloof dat die 25 jaar pionierswerk niet vergeefs zijn geweest. We staan inder daad voor een doorbraak in de muziek”. ter geworden van dit stelsel. Wars ijdelheid koos hij de moeilijke weg een pionier. „Tijdens mijn conservatoriumtijd las ik een boekje van prof. dr. Adriaan Fokker over samenklanken. Hij werkte daarin de inzichten van Vicentino en Huygens verder uit. Ik bezocht hem in zijn werkkamer en daar liet hij mij de maquette zien van een 31-toonsorgel zo als hem dat voor de geest zweefde. In die tijd nam men hem niet zo serieus en ik ben dat bezoek geleidelijk aan weer vergeten.” Dat doet hij niet m een hele serie goede tekeningen. Er hangen boven en heel goede equarellen, por- Arthur Knauf kreeg met zijn werk dus de primeur en het zal hier t.e.m. 9 mei te zien zijn. Hij is nog jong, 28 jaar, en heeft toch al een flink aantal exposities achter de rug ondanks het feit dat hij fijnschilder is en dus lange tijd over een doek doet. Hij werkt echter hard en heel serieus, hetgeen uit zijn doeken blijkt. Zijn opdeiding kreeg hij aan de Amster damse Rietveldacademie. Als zoveel jongeren valt hij bij de surrealisten in te delen. Zelf zegt hij dat hij „de achterkant van de werke lijkheid schildert”, maar je zou het ook een samensmelting tussen werke lijkheid en visioen kunnen noemen. Hij brengt dus werkelijkheidsfrag- menten bijeen in fantastische beelden en hij doet dat in het algemeen met een rijk verbeeldingskracht, zij het dat hij sommige motieven wel eens te vaak herhaalt. Zijn werk komt ietwat „bedacht” over, hetgeen sommigen zal storen die bedenkingen hebben tegen illustratief gebrachte boodschappen. Anderzijds kan Knauf dan weer wij zen op een groot aantal surrealisten die hem op dezè weg zijn voorgegaan en behalve uit de droom ook uit de realiteit hebben geput voor hun ver beeldingen. In zijn werk beroept Arthur Knauf zich natuurlijk op de traditionele schilderkunst, maar hij voegt er tech nische elementen uit de pop art aan toe, maar ook ontleend aan fotografi sche technieken en (geschilderde) ras ters, zoals die in de grafische tech niek worden gebruikt. Ook in techni sche zin is hij dus een kunstenaar die naar een synthese zoekt, evenals in zijn beeldvorming. In de grote doeken is hij op zijn best, de kleinere werkjes zijn eerder als voorstudietjes te beschouwen. Die halen qua schildertechniek het peil niet dat hij kan bereiken. In een doek echter als „Het popconcert” met de bekende Mick Jagger als centrale figuur bewijst hij al heel wat in zijn mars te hebben, zowel technisch als qua verbeeldingskracht. Het is hierbij afgebeeld. In de galerie liggen teksten T.o.v. gerechtsdeurwaarder Welbergen te Haarlem zal het Veilingbedrijf „Minna”, Geddingmoor 34, Nieuw Vennep d.d. zaterdag 24 april 1976 in geb. de Schouw, Bleyenhoef- laan te Velsen-Noord publiek a contant ter veiling brengen: in opdracht van grote import-mij. een enorme partij perzische tapijten in div. maten w.o. 5x4 meter, totaal ong. 150 a 200 stuks o.a. IRAN: afshar, ardebil, ahar, abedeh, afghan, belouch, bidjar, bahtiar, bahmani, chazvin, doshagan, dargazin, daula, gholtogh, gabeh, ghom, hamadan, heriz, husseinabad, isfahan, jozan, kaptrahan, kirman, koum, kurdistan, karadja, karabagh, kashan, kolay, kelardascht, kashgai, liliham, luri, lambran, mahal, mobarakeh, meched, mossul, fair, mokabad, meshkin, nain, nanja, shiraz, sarouck, sabzwar, senneh, saveh, tabriz, toseran, veramin, viz, yollameh, yezd, zandjan. TURKIJE: anatol, kaysereh, saft, yastik, yachjali, vaccibedir. INDIA: herizen, heriz. PAKISTAN: mori. ROEMENIE: arad. Verder: tin, bronskoper, meubelen, klokken, aardewerk, porcelein, hang, wand en tafel olielampen, delftsblauw, polychroom en rose, apothekers en tabakpotten, dekenkisten, rankenkasten, secretaire, wandkastjes, dagoberts, ladenkastjes, zilverkasten, tafels, stoe len, in eiken, noten, en wortelnoten, speculaasplanken, weegschalen, koetslantaams, schaakspelen, ketels, vijzels, haardstellen, bouten, doofpotten, blokkenbakken, verzilver de serviezen, en wat verder ter tafel zal worden gebracht. Bij de perzische tapijten zal een kwaliteits- en garantiecertificaat worden afgegeven. Eventueel zal een taxatie rapport worden verstrekt. Gelegenheid tot het inbrengen van goederen op de dag van de veiling tussen 10 en 12 uur. Veilingskosten alleen na resultaat. Gelegenheid tot het geven van koopopdrachten, welke gratis worden uitgevoerd. Bankgirobetalingen worden als contante betaling geaccepteerd. De goederen zijn te bezichtigen op de dag van de veiling tussen 13 en 14 uur. Aanvang van de veiling 14 uur. Overal is men enthousiast. De eerste kennismaking met de 31-toonsmuziek geeft een soort schokeffect. Het klinkt vreemd, het wijkt af van het bekende, je hoort veel meer tonen. Allengs wordt het vertrouwder, genuanceerder, verfijn der en het neemt het karakter’ aan van een openbaring. Je wordt getroffen door de grote zuiverheid, waarmee vooral de oude muziek vertolkt kan worden. De renaissance-muziek was in het twaalf- toonssysteem niet meer uit te voeren. Nu krijgt ze haar vroegere klankrijk dom terug. De zetting van Van der Horst is van een aangrijpende meer elegische dan victorieuze schoonheid. De dood is ook in deze orgelbewerking auS begrip cen traal blijven staan en de muziek hier voor weerspiegelt een droevig gestemde meditatieve bezonkenheid, die door Al bert de Klerk aangrijpend tot uitdruk king werd gebracht. Maar de Paas-jubel kwam h’srna met de Klerks’ levendige vertolking van Jan Gelukkig neemt het aantal componis ten dat stukken schrijft in de 31-toon- stechniek steeds toe. De Amerikaan Joel Mandelbaum componeerde de eerste opera in dit stelsel. Aloys Haba uit Tsjechoslowakije heeft zojuist een strijkkwartet voltooid. Maar het gaat langzaam, want het zwaartepunt van het conservatoriumonderwijs ligt op de ro mantiek”. „Maar als afgestudeerd musicus moest ik voor een krant een interview maken met prof. Fokker. Het orgel was toen klaar en Henk Badings had er een compositie voor geschreven. Het interes seerde mij in hoge mate en ik heb mij grote moeite gegeven om dat orgel te leren bespelen. Toen werd ik al gauw vaste bespeler van het instrument, dat een plaats kreeg in het Teylers Museum te Haarlem.” vatting met vrucht blijkt te verdedi gen, een persoonlijke stijl dus. Ze bereikt ondanks die penseelstreek toch een goede stofuitdrukking. Uit de gehele sfeer in die schilderijtjes blijkt haar genegenheid voor het kleine, dat beschouwelijk aandachtig is ondergaan eer het op paneel werd gezet zonder dat ze ergens heeft be hoeven te „peuteren”. Uit een groter werk, een drieluik, toont ze dat ze het landschap in dezelfde heel sym pathieke stijl kan behandelen. „We staan voor Van Georg Böhm vertolkte Albert de Klerk hierna een Preludium in d kleine terts, dat om zijn opbouw met fugato- intermezzi wel een Orgelfantasie had mogen heten, een fantasie in de stijl van Buxtehude. Het fraaie stuk kreeg een dynamisch voortreffelijk gedoseerde uit voering, krachtig en overtuigend en ge vrijwaard van elk uiterlijk effect. De grote Nederlandse wis- en natuur kundige Christiaan Huygens berekende een nieuwe harmonische cyclus met 31 tonen. Een eeuw tevoren had de Itali aanse componist Nicolo Vicentino al ge tracht een 31-toonsinstrument te ver vaardigen, de zogenaamde archicembalo. In de huidige tijd hebben studenten per computer ontdekt dat de zuiverste ver deling van het octaaf die in 31 tonen is. Intervallen klinken dan zo zuiver, dat de boventonen gaan meetrillen. Dat geeft de toon zijn natuurlijke rijkdom terug, die bij het ons bekende toonstelsel verloren was. Anton de Beer, die een leidende func tie heeft bij de muziekprogrammering van de NOS-radio, is de grote voorvech- Haar man Kees de Gooyer heeft in tekeningen en aquarellen zijn hart verpand aan wijde poldergezichten. Ze wonen dan ook in een molen in de kop van Noord-Holland en dat spreekt duidelijk uit het werk van Kees. „Samen met Bouw Lemkes en Jeanne Vos, die al jaren lang felle propagandis ten van de 31-toonsmuziek zijn, de celliste Nelly Duin en Wim Daim, die formidabel op dat orgel im proviseert, verzorg ik nu al 25 jaar zondagmiddagconcerten in de aula van het museum. Er is enorme belangstel ling, vooral uit de Engels-sprekende lan den. Veel musici en musicologen vinden mij wel een curieuze kerel, maar, zeggen ze, „je verdient er het zout in de pap niet mee”. In Galerie Bon Art (nieuwe stijl, want ze wordt nu geleid door de Stichting tot bevordering van het particulier kunstbezit) hangt het werk van Arthur Knauf uit Lelystad. Het is nu een mooie nieuwe gaiene, verhuisd naar de Jansstraat 14 in Haarlem. Binnenkort wordt daar ook een bovenzaal bij de galerie betrok ken, die tevens als kunsthandel zal dienen en voor andere doeleinden, zoals lezingen over kunst. in de muziek” HAARLEM. Het seizoen der ge meentelijke orgelbespelingen in de Grote of Sint-Bavo-kerk werd op 13 april ingezet met een concert, dat gegeven werd door stadsorganist Piet Kee. Dins dagavond gaf stadsorganist Albert de Klerk het tweede concert van de indruk wekkende reeks, die de orgelvrit^den de komende maanden nog te wachten staat en waaraan met de twee stadsor ganisten ook andere organisten van naam hun medewerking zullen verlenen. Albert de Klerk had het programma van zijn bespeling afgestemd op het paas feest. UTRECHT (ANP). De stichting Gaudeamus houdt van 23 tot en met 27 april in samenwerking met de Rotter damse Kunststichting het Internationaal Gaudeamus Concours voor vertolkers van muziek van onze tijd. Tegelijkertijd wordt een internationaal Arold Schönberg zangconcours gehouden, op initiatief van het Goethe-instituut in Amsterdam in samenwerking met het rijksmuseum Vincent van Gogh en de stichting Gaudeamus. Aan het zanigconcours kunnen zangers en zangeressen van elke leeftijd en nati onaliteit deelnemen- De jury bestaat uit o.a. Joha van den Boogert, directeur van het Utrechts conservatorium en de eomponlLst-dirigent Max Deutsch uit Pa rijs, diie een leerling van Schönberg is geweest. De derde en laatste ronde van het concours wordt op 26 april gehouden in de doelen in Rotterdam. De prijswinnaars zullen ook optreden op 27 april tijdens het slotconcert van het vertolkersconcours, eveneens in de Doelen. Op 29 april geven ze een concert in het Vincent van Gogh-museum in Amsterdam. „Het popconcert” van Arthur Knauf. van Arthur Knauf, waarin hij zijn symboliek aan de kijkers uitlegt, maar zonder die uitleg (en dus geïn terpreteerd via de fantasie van de kijker) is het eveneens een zeer ge nietelijk doek. Ook in een ander doek vinden we Arthurs kijk op dé pop muziek, want het zijn vaak typisch „moderne” onderwerpen die zijn aan dacht hebben, zoals in „Afrika ont waakt”, waarin hij zijn betrokken heid met de derde wereld illustreert. Anderzijds durft hij te putten uit de mythologie, de metafysica en associa ties m-et een verschijnsel als zwan gerschap. Hij bestrijkt dus een breed terrein, faalt daarin wel eens, maar gezien zijn gedrevenheid en serieuze opstelling mag hem zei vergeven worden dat hij soms teveel waegt. AMSTERDAM (ANP). Impresario Frans van Klingeren gaat de Nederland se afvaardigingen leiden naar het Jeugd Songfestival, dat 5 augustus in Ostende wordt gehouden en naar het 12de song festival „Coupe d’Europe Musicale 1976”, dat zich ditmaal in het Oostenrijkse Villach zal afspelen tussen 7 en 12 september. Het jeugdfestival in Ostendte wordt na een onderbreking van een jaar weer evenals vroeger georganiseerd door de jeugdclub Non Stop. De voorronden voor deze internationale jongerenontmoeting (IJO) worden 3 en 4 augustus gehouden in het clubhuis. De finale op 5 augustus speelt zich af in de casino Kursaal. Van Klingeren mag twee solisten en een zanggroep meenemen, want er wordt in drie categorieën gestreden. Deelnemers mogen niet ouder zijn dan 25 jaar. Voor het songfestival in Oostenrijk is de leeftijdsgrens 38 jaar. Er zullen acht landen deelnemen met elk een ploeg van drie zangeressen/zangers. De begeleiding geschiedt door het 16-mans orkest van de Oostenrijkse radio en televisie, die ook de supervisie over het festival heeft. Vijf Europese radiostations zullen de finale, uitzenden. ment opgeleverd, dat de naam „archi foon” heeft gekregen. Het heeft 339 toetsen, opgesteld in elf rijen van 31. De naam is bedacht door Bouw Lemkes en geënt op de „archicembalo” van Vicenti no. In 1970 was de archifoon gereed en sinds die tijd geven wij demonstraties waar we maar kunnen. Vooral op con servatoria, want dat is de enige manier om muziekstudenten met de 31-toons muziek in aanraking te brengen. Verder voor afdelingen van jeugd en muziek. We zijn op Queekhoven (muziekstudie- centrum - red.) geweest, hebben in De Suite een concert gegeven en hebben opnamen voor de BBC gehad. Na 1950 zijn de jonge componisten teruggevallen op de twaalftoonstechniek van Schönberg, Berg en Webern. De inventie is nu op. De oudere garde van componisten vindt het 31-toonsstelsel wel interessant, maar ze zijn te oud om het nog te leren. De jongeren worden er in hun opleiding niet mee geconfron teerd. De enige componisten die er zich voor inzetten zijn Henk Badings, Hans Kox en ikzelf. Intiemer klonk hierna het rijkmelo- dische Trio over de schone melodje van het koraal „Wer nur den lieben Gott lasst walten”, die de componist Gott fried August Homilius inspireerde tot een prachtige contrapunctische bewer king. Een bewerking in variatie-vorm was het volgende werk van het programma: de „Vanazioni sopra la Sinioma della Cantate „Christ lag m Toaesbanden c Giovanni S. Bacn’ van An^.cii van oei Horst. De „cantate” was bestemd voor het „Osterfest” ter uitvoering door een o- caal en instrumentaal ensemble. De tekst is door Maarten Luther gedicht en bestaat uit zeven verzen, waarvoor Bach de koraalmelodie, de cantus firmus, tel kens weer in een andere omlijsting handhaafde. Zijn aquarellen troffen me het meest door de verstilde eenvoud. Be halve polderland, water en lucht komt er bijna niets anders op voor. Hij schildert de essentie van het landschap, niet de stoffering dus, en weet de karakteristiek van de vaak in wazig licht gehulde polder uitste kend te treffen. Hij doet dat boven dien met heel weinig middelen in een bijna geheel groene kleurstelling, die toch genuanceerd is. In zijn tekeningen is hij minder duidelijk. Het handschrift is heel per soonlijk en suggestief, maar de stille sfeer wordt minder goed tot uitdruk king gebracht. Juist in tekeningen kun je met minder nog meer berei ken dan in aquarellen en dat „minde re” ontbreekt hier nog wel eens.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1976 | | pagina 11