Haven
Sfeervolle voorstellingen bij
te leven
Een straat
om in
OVER IJMUIDEN GESPROKEN
L
„Jan van Dommelenuit Santpoort
In de vishal
S
DE^UESCHHOUNMERS
t/m zaterdag a.s
IJmuiden
K.
De „Adder"
Ode aan
iWW
„DE KRIJTKRING” ALS JUBILEUMSTUK
O
19 7 6
yv O E N S D A G
1 2
M El
IJMUIDEN-VELSEN
6
door Jan
Ivan Baarsel
VROOM^DREESMANN
Sprookje
alleen
als een
ER WAS VOOR DE timmer
lieden en metselaars geen bij-
houden aan in het zich onstuimig
ontwikkelende IJmuiden. Rond
om zijn wieg had IJmuiden in
1876 maar een klein aantal hui
zen in anderhalve straat gehad.
Vlakbij de achterdeur konden de
mensen de konijntjes in de dui
nen zien dartelen. Tien jaar na
zijn geboorte had IJmuiden zijn
grens al flink opgeschoven, tot
in de Oranjestraat. Weer tien
jaar later waren de Adriana-
straat, de Annastraat en de Ko
ningin Emmastraat erbij geko
men.
lig»
1» VO
j' T
r
(ADVERTENTIE)
Nederlandse
de Ketterij Anker, z„ IJmuiden. C. P.
J. Balters Maas, d., Velsen-Zuid. M.
M. Voors de Pui, z„ Bloemendaal.
sse.
ring
den
IN IEDER geval heeft de toneelvere
niging „Jan van Dommelen” uit Sant
in de rubriek „Van Gat tot Stad” hebben we onlangs bijzonderheden verteld
over de mysterieuze ondergang van de „Adder”. Deze „rammonitor” had, hoewel
ze in feite niet zeewaardig was, van de marine opdracht gekregen buitenom van
IJmuiden naar Hellevoetsluis te varen. Toen het schip in 1882, vlakbij de kust,
verging, stak niemand een hand uit om de opvarenden te redden. Er was ook
niemand die het nodig vond melding van de ramp te maken.
Mevrouw T. v.d. Graaff te Velsen-Zuid herinnert zich dat haar schoonvader in
Den Helder meer dan eens bij bepaalde gelegenheden het volgende lied zong:
„De Adder” is, zoals men weet, gezonken. Daar zijn zovele brave mannen
bij verdronken. Ze gingen uit met storm en hoge zee. Maar de Minister van
Marine ging nietWat gaat het mij an? Het gaat me niks an? Want ik
ben maar een orgelman
De heer J. Starreveld te IJmuiden stelde ons de volledige tekst beschikbaar
van de „Ode aan IJmuiden”, geschreven door zijn vader, Roelof Starreveld en
getoonzet door Sam Vlessing. Het lied werd bij het vijftigjarig bestaan van
IJmuiden ten gehore gebracht door het Velser mannenkoor Zanglust onder lei
ding van H. Pielage. Dat gebeurde bij de sluizen ter gelegenheid van de ont
vangst der genodigden aan boord van het s.s. „Rembrandt”. Ziehier de tekst:
„Aan het eind van ’t kanaal met de zee in 't verschiet Ligt IJmuiden als
Amsterdams wachter. Met zijn armen in zee, met zijn lichtbaak aan ’t strand.
En zijn nijvere bevolking daarachter. Waar de misthoorn huilt en de licht-
molen draait. Met de zorg van een steeds trouwe waker. Waar de stoom
fluit zijn gillende tonen laat gaan; Waar de schepen verschijnen steeds vaker.
„Waar de visserman steeds weer zijn vangsten besomt, Door zijn moeizame
arbeid verkregen; Waar hij huistoe weer vaart naar de zijnen op ’t land
En weer uitzeilt op hoop van veel zegen. Waar de duinen rijzen in een ein
deloze rij Om ons tegen de zee te beschermen Als zij woest is en wild en
de golven hoog gaan En de zeemeeuw naar ’t land trekt in zwermen.
„Dat IJmuiden viert feest, het bestaat vijftig jaar, Nog wel jong, maar met
sluimerende krachten, Die op tijd aangewend en met kloekheid bestuurd,
Van de toekomst nog veel doet verwachten. Haalt de vlag dus in top, laat er
schallen ons lied, Laat de meningsverschillen nu rusten. In de feestweek
dan tellen de lasten maar niet, Want het zij er een week dan van lusten!”
Tot zover het gedicht van wijlen de heer Roelof Starreveld. die overigens als
schrijver van de ode niet tot de genodigden behoorde. Zoals zijn zoon opmerkt:
„Voor de gewone burger was er in die „goeie” oude tijd geen plaats tussen het
hoge-hoedenvolk”. Maar ook dat is weer een ander verhaal.
(Schriftelijke reacties; bureau van dit blad. Belt u liever dan 023-378601. JvB.)
IJMUIDEN
CT>
(NI
Waar al deze lezers het over eens
waren: Schol en Sol hadden een spe
cialiteit waarvoor vele IJmuidenaren
’s zaterdagsavonds naar de winkel
kwamen om de gebruikelijke tracta-
tie bij het kopje koffie op de zondag
morgen te halen: „jodekoeken”, vijf
cent per stuk, vers gebakken. Men
kon bakker Schol geen groter com
pliment maken dan door hem voor de
kleur van de koeken te prijzen.
Kreeg Schol op een zo’n zaterdag
avond achter elkaar vele complimen
ten dan liep het wel eens uit de
hand. Hij probeerde zijn produkten
nog mooier te maken met het gevolg
dat ze niet meer lichtbruin maar
helgeel werden. Kleurstof vulde zijn
bakkerskunst namelijk aan, maar dat
wisten de klanten piet; en waarom
zou hij, glimmend van genoegen bij
hun complimenten, ze wijzer maken?
Het was ook in de Bloemstraat dat
de ex-mandenmaker Zwier zijn voor
uitziende blik toonde door in de tijd
jptstad
OVERLEDEN:
H. Wijken, 65 ji., echtgenoot van J. H.
Claus, IJmuiden. A. J. Kalkman, 81 jr.
echtgenoot van T. de Niet. IJmuiden. H.
H. Kossen, 68 jr., echtgenoot van D. A.
Krab. IJmuiden.
dat de fiets haar opmars begon, zich
in de verkoop daarvan te specialise
ren. Aanvankelijk had hij de voorka
mer van zijn woning m de President
Krugerstraat als „zaak”. Hij verkocht
er ook sigaren, die achter de kachel
in de huiskamer waren opgeslagen:
Vorstenlanden voor 2 cent, Havana
voor 21/a cent, allemaal met de hand
gemaakt door de Haarlemse sigaren
fabrikant Th. Postma.
de man van de linten, de onontbeer
lijke opschik van die dagen. Voor de
habbekrats van een stuiver per el
werden de nieuwste snufjes bij de
modebewuste dames tot voor de huis
deur gebracht.
Naast het pakhuis van Broersen: de
slagerij van Warmsteeker. Er tegen
over: de schoenmakerij van Vissinga.
Even verderop: de drogisterij van
Suk. Maar keren we terug, langs de
nodige cafe’s in het oude IJmuiden
hoefde niemand ooit langer dan een
halve straat dorst te hebben) waar
van we in dit bestek alleen het grohe
„Czaar Peter” noemen, het cafe met
een fameuze pianola, op de hoek van
de Keizer Wilhelmstraat.
Op deze viersprong trof (en treft
men nog altijd) een bakkerij aan. In
IJmuidens jubileumjaar 1926 was de
ze eigendom van Van der Putten,
Een sfeervol tafereel uit het tweede bedrijf van de opvoering door „Jan van
Dommelen” van „De krijtkring”.
SANTPOORT. Meer dan een halve
eeuw geleden ontleende Klabund de mo
tieven voor zijn toneelspel „De Krijt
kring” aan een oeroude Chinese volksver
telling van Li Hing Tao, waarna Eduard
Veterman dit stuk in de twintiger jaren
voor Nederland vertaalde en bewerkte.
En weer later werd ook Bertolt Brecht
getroffen door de manier, waarop Li
Hing Tao eenmaal de machtswellust van
de rijken en een corrupte rechtspraak in
het oude China heeft willen hekelen,
waar het toneelspel „De Kaukasische
krijtkring” het resultaat van is gewor
den. Van meer recente datum is verder
nog een vertaling van Klabunds „De
krijtkring” door Magda Berg, welke
waarschijnlijk meer voor het amateurto
neel is bestemd, zonder dat hier overi
gens veel opmerkelijke verschillen met
die van Eduard Veterman kunnen wor
den aangetroffen.
woningen was echter zo groot dat
zelfs de timmerlieden en metselaars
die van heinde en verre kwamen
aanvankelijk hun gezinnen moesten
achterlaten. Zelf waren ze al blij met
een plaatsje in een goed kosthuis. Dat
betekende nogal eens dat twee kost
gangers in de ene bedstee van een
alkoof sliepen, terwijl twee meter
verderop in de andere bedstee van de
alkoof het gastvrijheid verlenende
echtpaar van zijn nachtrust genoot.
In 1897 gingen de Koningin Wilhel-
minakade en de Bloemstraat de nieu
we grenzen van IJmuiden vormen.
Vandaag, op verzoek van vele lezers,
speciaal aandacht voor laatstgenoem
de straat, die haar naam te danken
had aan een oud-ministér van finan
ciën, welke met een dochter van de
Biks was getrouwd, de familie die
met de Arnolds de grond bezat waar
op IJmuiden tot stand kwam en die
het peetouderschap van de nieuwe
plaats direct op zich had genomen.
De Bloemstraat werd al gauw een
van de (lange) straten in het oude
IJmuiden waar het wonen naar de
begrippen van die dagen goed en de
saamhorigheid groot was. Het was
een „gezellige” straat, omdat de hui
zenrijen op vele plaatsen onderbro
ken werden door kleine winkels, de
„buurtwinkels” die elke straat in de
tijd zonder supermarkten een bepaal
de sfeer gaven. De bakker was er op
de hoek (van de Keizer Wilhelm
straat) en voor een kruidenierswinkel
hoefde men nooit langer dan een
paar minuten te lopen; men kon de
boezelaar voorhouden en behoefde de
trijpen pantoffels niet voor schoenen
te verwisselen.
Er waren heel wat kruidenierswin-
keltjes in IJmuiden, omdat ook daar
- naar de woorden van Heijermans -
de vis duur werd betaald. Voorzienin
gen voor de weduwen van vissers
waren er aanvankelijk niet. Wel gold
een ongeschreven wet dat de schipper
en de bemanning van een logger of
trawler de vrouw van een omgeko
men maat de kans gaven wat te
verdienen door haar de benodigde
kruideniers- en grutterswaren te la
ten Leveren. Het „wagentje van de
weduwe” was een bekend verschijn
sel in IJmuiden: een laag, houten
karretje dat vooral bedoeld was voor
de verkoop van koffie en thee, niet
alleen aan vissersboten, maar ook aan
familie en kennissen. In die tijd zon
der sociale voorzieningen hielden de
mensen elkaar op de been. Om enige
kruidenierswinkels in de Bloemstraat
te noemen: die van de weduwe Krab,
de weduwe Kramer en de weduwe
De Back.
„De Bloemstraat’ werd een begrip
voor de Amsterdamse straatkooplie-
den die in het dikwijls goed verdie
nende en er graag goed van levende
IJmuiden hun waren aan de man
wilden brengen. Met grote pakken en
rieten koffers beladen kwamen ze
met boot of trein naar het pakhuis
van Piet Broersen. Deze had Haren
karspel voor IJmuiden gewisseld om
een eigen bedrijfje op te bouwen. Dat
was hem, na samen met zijn vrouw
van vroeg tot laat harf te hebben
aangepakt, gelukt. Bracht Piet Broer-
sen in de begintijd zijn oude metalen
nog met de hondekar naar Haarlem,
toen de handwagen in de mode
kwam schafte hij zich een flink aan
tal hiervan aan om deze te gaan
verhuren. Alle Amsterdamse straat
venters kwamen bij hem terecht, zo
wel de man van de sinaasappelen als
DE HEREN hebben zich hierbij niet
onbetuigd gelaten, zodat bijvoorbeeld
door Toon Nierop de mandarijn Ma een
dominerende statuur werd meegegeven
Cees de Jong nam een listige koppelaar
Tong voor zijn rekening en Henk Veil
ing jr. gaf de corrupte opperrechter alle
verdorven sluwheid mee, welke een der
gelijke figuur moet worden toegedacht.
De lange spelerslijst noopt tot bëknovt-
heid, zodat moet worden volstaan met
nog eervolle vermeldingen voor D’.
Dortmundt en Ruud Tierolf voor hun
nobele prins Pao en impulsieve Tsjan -
Ling, plus de aanbeveling om deze vol
waardige jubileumvoorstelhngen op
dag of zaterdag beslist te gaan bekijken
JAN VAN
Dinsdag aangekomen. Frines, van Mo
I Rana, IJmuiden; Medina, Londen; Do-
lomit, Antwerpen; Steindamm, Ham
burg: Epifan Kovtyukh, Rotterdam;
Brinda, Emden; Kemrix, Kings Lynn,
IJmuiden; Corinna, Antwerpen, IJmui-
d€n; Skaufast, Sepetiba Bay, IJmuiden;
Pluto, Dundee; Tor Scandinavia, Goten-
burg; Arctic Shore, Cont.Plat; Jenrix,
Whitby, IJmuiden; Sea Bure, Cont.Plat:
Marc Caribia, Portsmouth; Lyngenfjord,
Antwerpen; Formol, Hamburg, Wormer-
veer.
Dinsdag vertrokken: Hein von Bargen,
naar Grimsby; Nippon Maru. Monrovia,
IJmuiden; Parkesgate, Rochester, IJmui
den; Hai, Bremen; Isla Puna, Antwer
pen; Ossenberg, Halmstad: Kossou, Vlis-
singen; Bab T, Slikkerveer, Zaandam;
Teutonia, Kopenhagen; Elbe, Gotenburg,
IJmuiden; Kenrix, Rochester, IJmuiden;
Immen, Lubeck. Zaandam;
Woensdag aangekomen: Venus, van
Lerwick, IJmuiden; Regine, Tilbury; Ai
ea, Oulu, Velsen; Bomma, Boulogne;
Hoegh Minerva, Yokohama; Kent Shore,
Newcastle, IJmuiden; Bow Sailor, Rot
terdam; Constance, Port Jerome.
Woensdag vertrokken: Eden Fisher,
naar Duinkerken; Cap Breton, Noordzee;
Vaslui, Salerno, IJmuiden; Borkum, Wil
helmshaven; Kennemerland, Antwerpen;
Aegis Faith, Bilbao.
d., Umu den. J. P. M. van
- Blom, z„ Haarlem. E. M.
- Rens, z., IJmuiden. N. van
„Kruideniers en Grutterswaren” stond er met grote letters op het winkelraam van Bloemstraat 39, de winkel van de weduwe
De Back, die men op de foto als tweede van links ziet. Recla mebordjes vestigen de aandacht op zeeppoeder van De Duif,
zakjes blauw van Avis, kachelglans van Avis maar ook van Zebra („diep zwart”); verder: Sunlight („maakt goed sneeuw
wit”) en Blooker („Daalders cacao”). De zaak werd later gedre ven door de familie Kok, weer later door de familie Van Urk.
sprookje voor grote mensen, zoals dit
heet. Want niemand gelooft toch meer
in de navrante wederwaardigheden van
een maagdelijke Tsjang Haitang, die
door haar moeder uit bittere armoede
aan een koppelaar voor zijn „theehuis”
wordt verkocht, om later als bijvrouw
van een schatrijke mandarijn door zijn
jaloerse en verdorven hoofdvrouw ten
onrechte van moord te worden beschul
digd. Een corrupte opperrechter veroor
deelt haar onmiddellijk ter dood, maar
dan grijpt de nieuwe keizer van China
persoonlijk in. Hij herkent in de wanho
pige gevangene de grote liefde uit zijn
jeugd en blijkt daarbij zowaar ook nog
de echte vader van haar kind te zijn.
Aldus wordt de zwaar beproefde Tsjang-
Haitang aan het slot tot keizerin verhe
ven.
NUCHTER BESCHOUWD een nogal
belachelijk verhaal en toch blijft men
het gebeuren op het toneel de gehele
avond geboeid en gecharmeerd volgen.
Dan k zij de reeds geroemde sfeervolle
entourage, maar ook ten gevolge van de
bekwame regie van Peter Brandsma, die
met zijn zorgvuldig uitgebalanceerde mi
se-en-scène voor het toneelbeeld in deze
betrekkelijk kleine ruimte bijna wonde
ren heeft verricht. Zoals de voortreffe
lijk in elkaar gezette taferelen van het
gerechtshof in het derde bedrijf.
MAAR OOK DE vele uiteenlopende
typeringen konden met grote waardering
worden bekeken. Zo werd de vileine Yu-
Pei opmerkelijk knap door Wil Dort
mundt gespeeld, met als groot contrast
de subtiele Tsjang-Haitang van Ria Ka
merbeek. En Ger Tabernal leverde ais
de sluwe vroedvrouw weer een van haar
vermaarde typetjes af, terwijl Truus van
’t Hof nog opviel in de kleine rol van
Tsjang-Haitangs moeder.
(Van een medewerker)
IJMUIDEN. Aan de dinsdagmarkt
werd aangevoerd: 25.370 kg tong; 185
kisten tarbot en griet; 467 kisten kabel
jauw; 30 kisten schelvis; 305 kisten wij
ting; 964 kisten schol; 237 kisten schol;
237 kisten schar: 37 kisten makreel en
107 kisten diversen.
Prijzen in guldens per 1 kg: grote
tong 11,37-11,18; grootmiddel tong 14,62-
14,23; kleinmiddel tong 10,45-9,99; tong
één 9,32-9,10; tong twee 8,41-8,16; zalm
12,34-6,49; tarbot 11,56-10.54
Per 40 kg.: tarbot 410-168; griet 231-
138: kabeljauw één 78é60; kabeljauw
twee 100-68; kablejauw drie 100-65; ka
blejauw vier 90-60; kablejauw vijf 60-
50; schelvis drie 81-57; schelvis vier 66-
55; schol één 84-76; schol twee 86-78;
schol drie 126-77; schol vier 74-55; wij
ting drie 75-55; makreel twee 55-35;
schar 54-30; steenbolk 45-30; fint 32;
harders 124-120.
De besommingen waren: KW 22
29.300. KW 24 25.300, KW 45 38-700,
KW 51 6400. KW 55 29.500, KW 88
29.400. KW 117 25-000, KW 187 19.300,
KW 189 32.500 KW 221 16.700, KW 4
17-400. SCH 256 22.600, WR 57 27.000,
IJM 20 12.800. IJM 25 260, IJM 27 1100.
IJM 29 31-700, IJM 30 30.000, IJM 44
30.200, IJM 115 35.600, YE 138 580, UK
135 plus UK 145 750-
stand
VELSEN
GEBOREN:
E. van Klaveren Bosma, z., IJmiv-
den. P. M. Dierdorp Traudes, d.. IJ
muiden. P. J. Visser De Waal, z.,
IJmuiden. J C. M. F Scheenaard
Plas. z. Santpoort. A. J. M. Cottaar
Nikkelen
Lieshout
Molenaar
poort deze bewerking uitverkoren voor
haar vier jubileumvoorstellingen ter ge
legenheid van het veertigjarig bestaan
en hiervan zijn inmiddels in zaal „Zo-
merlust” al weer twee opvoeringen ach
ter de rug. Er volgen er dus nog twee
en wel op vrijdag 14 en zaterdag 15 mei.
DE VOORSTELLING van dinsdag heb
ik met veel bewondering en respect
bekeken en daarbij steeds met voldoe
ning geconstateerd dat het amateurto
neel gelukkig nog altijd springlevend is.
„Jan van Dommelen” wist er immers
niet alleen in te slagen een stuk met
maar liefst tweeëntwintig rollen uitste
kend te bezetten, maar ook de opmerke
lijk fraai uitgevoerde decors en kos
tuums werden naar ontwerp van regis
seur Peter Brandsma geheel dqor eigen
leden vervaardigd.
Zwier had de alleenverkoop voor
IJmuiden van het fietsenmerk „Ox
ford”. Er kwam een jaar dat hij
recordhouder werd van de verkoop in
geheel Nederland. De fabriek gaf
hem toen een dozijn fietsen cadeau.
Maar dat is weer een ander ver
haal. Zoals we ook nog eens apart
moeten schrijven over een van de
belangrijkste zaken in de Bloem
straat: de slagerij van Leendert de
Beurs, IJmuidens eerste slager, die
en soms left e ETAOIN SHRD ET
vooral ook aan vissersboten leverde
en soms letterlijk knokken moest
voor zijn geld.
(Met dank voor de gegevens, ons
verstrekt door mevr. I. de Boer-
Broersen en de heren C. van der
Meer, R. Kramer. W. Zwier, B. Broe-
ren en H. Mulder te IJmuiden, H.
Peeters. P. de Beurs, C. de Groot en
W. van den Berg te Haarlem, mevr.
C. Hofste-De Bruin te Lisse, de heer
J. de Wit te Alkmaar en mevr. A.
Peeters-Peeters. Texel).
IN FEITE kan de handeling
maar worden geaccepteerd
zoals al in een aflevering van „Van
Gat tot Stad” is opgemerkt. Vele
lezers en lezeressen namen pen of
telefoon ter hand omdat ze in de
omgeving geboren en getogen zijn en
zich toch geen bakker Van der Put
ten konden herinneren. Het bleek
allemaal echt wel te kloppen. De
eerste die het pand betrok was de
bakker Klaas Schol. Zijn opvolger
was Sol. Na Sol kwam Van der
Putten. Daarna: bakker Schipper.
Het Nederlandse visserijbedrijf
ging zich op IJmuiden concentreren,
met als logisch gevolg dat verreweg
de meeste vissers hun gezinnen hier
heen wilden halen. Het tekort aan
■M
N ••X&'x'
