Sociale bewogenheid met de gewone man in ongewone films
FILMS
parad
Wat doet Pa?
Moeder heeft haar
rijbewijs gehaald
i
I
„AH the President's Men
1
J
1
lens
srs
I
l
i
oed-
>18! I
ik^^bijl
ielfabriek
van
69
spruyt
MEI
19 7 6
FILMS
21
Antifilm
Vuistrecht
I
(Papakt PARADE, de zachtere vieux)
Onderkoelde stijl
Of
ets
I
ITE
IU
■soneel
HET HEEFT even geduurd voor de bioscopen er aan wilden geloven,
maar nu is het toch zo ver: Rainer Werner Fassbinder die in 1966 begon
te filmen is eindelijk in Nederland tot de openbare voorstelling toegela
ten. Van donderdag af vertoont Kriterion zijn „Mutter Küsters Fahrt zum
Himmel”. En Cinétol kondigt „Faustrecht der Freiheit” aan, beide beho
rend tot het latere werk van de moeizaam erkende Duitse filmer.
Nachtvoorstellingen
„De laatste vrouw”
1
-
-
liili
zen is
Fassbinder nu ook in bioscoop
llllllllllllll
i de 14
het
CHARLES BOOST
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
Dustin Hoffman en Robert Redford als de beide journalisten van de Washington Post, die het geheim van Watergate onthul
den in „AU the President’s Men”.
L
1
t
ONVOORBEREIDE
ericht,
werk-
e Apo-
haave-
oplei-
omen.
dag en
>ij een
wieltjes),
tering.
Het gelukkige „gezin” in „De laatste
vrouw” van Marco Ferreri.
De dochter van moeder Küster, die ook probeert te profiteren van de dood
van haar vader.
Voor kinderen zijn er de matinees in
Palace waar Rex Barker „Old Shatter
hand” speelt, in Rembrandt dat „Nieuwe
Avonturen van Dik Trom” laat zien en
in Studio, waar Walt Disney’s „Robin
Hood” geprolongeerd is.
speel-
maamde
aar met
io rem-
iste!
itvoering
>nson
i het pu-
/an win-
ssier en
is geen
rt in prijs
erd en
sadmi-
ifspra-
enees-
ek en
tpakken.
vlug-
Carry
inks de
i Neder-
naanden
volledige
op
an zelfs
Carry of
n.
DE TWE EBELANGRIJKSTE films op
het Haarlems bioscoopprogramma „One
flew over the Cuckoo’s Nest” in Palace
en „Dog Day Afternoon” in Studio zijn
gelukkig geprolongeerd. Evenals „Lucky
Lady” in Luxor. Roxy komt met een
uitstekende reprise, n.l. Bunuels befaam
de „Belle de Jour” met Catherine De
neuve, die tien jaar geleden onder de
Nederlandse titel „Dagvlinder” zijn pre
mière in Nederland beleefde. Sindsdien
heeft deze prachtig gemaakte fantasie
vol erotische dagdromen in botsing met
de werkelijkheid onafgebroken repertoi
re gehouden.
Natuurlijk is Fassbinder geen onbe
kende naam in ons land. Wie de filmge-
beurtenissen hier volgt, weet dat R.W.F.,
zoals het filmfenomeen wel eens wordt
aangeduid, al lang bij de filmliefhebber
geïntroduceerd was via voorstellingen in
het Filmmuseum, in de Utrechtse Cine-
manifestatie en in heit Rotterdamse Film
International. En dank zij die laatste
instantie zijn diverse films van Fassbin
der in filmhuizen en filmclubs vertoond.
En tenslotte heeft de VPRO twee jaar
geleden de moed gehad „Der Handler
der Vier Jahreszeiten”, een Fassbinder
uit 1971 op het scherm te brengen. Er
zijn dus in beperkte zin kansen geweest
om iets te weten te komen over het
werk van de nu dertigjarige Duitser die
naast film ook het toneel en het hoor
spel in zijn activiteiten heeft betrokken.
Of beter gezegd die activiteiten zijn met
toneel begonnen, waarna later op film
werd overgeschakeld.
R. W. Fassbinder werd op 31 mei 1945
in Bad Wörrishofen geboren, startte zijn
carrière al vroeg als acteur, begon zelf
toneelstukken te schrijven en ging zich
vervolgens ook met de regie bemoeien.
Dat was in het „Actie Theater” in
München, waaruit later het „Anti Thea
ter” zou voortkomen. München zag in
1968 Fassbinders eerste theaterproduktie,
het door hem geschreven „Katzelma-
cher”, dat hij een jaar later zou gaan
verfilmen.
do rem-
eet met
ïriichtlng
OOK IN „Mutter Küsters Fahrt zum
Himmel” wordt een maatschappelijk
zwakke partij het slachtoffer van een
harde samenleving. In dit geval is het
VUISTRECHT OP TWEE MANIEREN
kan men in „Faustrecht der Freiheit”
kennis maken met Fassbinder. Allereerst
speelt hijzelf de hoofdpersoon, de naïeve
kermisklant Fox, en verder is de film zo
typerend voor zijn werk dat men er de
HET WAS IN datzelfde jaar ’69 dat de
toneelman Fassbinder had gedebuteerd
als filmer en wel met „Liebe ist kalter
als der Tod”, een film die op de Berlina
le weinig vriendelijk werd ontvangen.
Begrijpelijk, want Fassbinder die met
het Anti-Theater geëxperimenteerd had,
probeerde ook in de film het anti-
element te verwerken en kwam tot een
stijl die volledig brak met het conventi
onele filmen. En een land dat na de
oorlog op filmgebied niet veel anders
dan „HeimaitsfiLme”, operette en later
Beierse ontucht had voortgebracht, was
wel het minst geschikt om enig contact
te hebben met de wonderlijke wereld
van kleinburgerlijke conflicten die Fass
binder in zijn technisch verre van per
fecte films voor de toeschouwers ont
sloot.
moeder Küster, die na de zelfmoord van
haar man het slachtoffer wordt van de
schaamteloosheid van een sensatiepers
en van politieke uitbuiter! j.
De zaak van moeder Küsters echtge
noot, die een hooggeplaatst persoon in
het bedrijf waarin hij werkt vermoordt
en daarna de hand aan zichzelf slaat,
heeft attractieve kanten zowel voor de
diverse nieuwsmedia als voor de linksge-
richte politieke partijen die sociale con
flicten zien aan de basis van deze moord
en zelfmoord. Moeder Küster, een door
het leven geteisterde huissloof, is een
makkelijke prooi voor beide machteden
zij laat zich gewillig gebruiken door de
opdringende persfotografen en journalis
ten die van haar argeloos vertelde hui
selijke verhalen een sensatieverslag ma
ken, terwijl de partijbonzen haar onbe
duidend leven als aanklacht tegen de
maatschappelijke orde gebruiken. Tot
een anarchistische partij met moeder
Küster aan het hoofd het kantoor van
de sensatiekrant gaat bezetten, zoge
naamd om eerherstel voor haar af te
dwingen. Er wordt geschoten en moeder
Küsters is een van de slachtoffers.
Ook hier een onafwendbaarheid in de
melodramatische gebeurtenissen die zijn
effect niet mist en de bedoelingen van
Fassbinder op niet mis te verstane ma
nier onderstrepen. De filmer wil het
eerlijke, menselijke gevoel terugbrengen
in de bioscoop en als hij hier en daar de
sentimenten aandikt, doet hij dat voor
de goede zaak.
de prestatie van Goldman hierin bestaan dat hij uit de warboel
rond Watergate een filmverhaal heeft weten te halen. „Want”,
schrijft Verstappen, „laten we wel wezen, Watergate is een ver
haal dat niemand heeft willen lezen, de complicaties waren on
doorzichtig en weinig opwindend, vooral in het begin ging het
over „kleine” mensen en uit die modder schrijft Goldman een
verhaal dat recht overeind staat als film; een begin, een mid
den, een einde, en de mensen komen in drommen om het te
zien”.
Een mooi detail is ook toen de verslagen over Watergate nog
in de Washington Post verschenen en er nog helemaal geen uit
zicht was op een samenvattend boek, Dustin Hoffman de film
rechten al probeerde te kopen en toen hoorde dat ze al gekocht
waren door Robert Redford.
VICTORIA brengt „Amarcord” ,de
meesterlijke film van Fellini, waarin hij
herinneringen aan zijn jeugd als op
groeiende jongen tijdens het bewind van
Mussolini op ontroerende wijze gestalte
weet te geven. De Zwitserse film „L’In-
vitation” en de Poolse film „Historie van
een Zonde vormen het nachtprogramma
van de Movies terwijl „Performance”
van Nicolas Roeg in Raialto, evenals
diens „Don’t look Now” in de overdag-
voorstellingen van Cineac Damrak' 2
vooruitloopt op een volgende film van
Roeg, „The Man who fell to Earth”, een
mysterieuze science-fiction film die ons
binnenkort te wachten staat.
VOOR DE ONVOORBEREIDE bio
scoopbezoeker zal het intussen wel enige
problemen opleveren om aan Fassbinder
te wennen. Zijn werk mist nu eenmaal
de geacheveerdheid, de technische per
fectie, het bekende dramatische stra
mien, waaraan we in het bioscooptheater
gewend zijn. Zijn naïeve, van alle onno
dige complicaties ontdane verhalen doen
wat leeg aan en zijn spelers Fassbin
der werkt bijna steeds met een vaste
kern van acteurs die hem ook bij zijn
theaterexperimenten assisteren heb
ben een onderkoelde spelstijl die in niets
aansluit bij de tradities van de speelfilm.
Fassbinder kiest de vorm van
volkstheater en het melodrama om er
zijn sociale geëngageerdheid in uit te
drukken en dat kan wel eens leiden tot
een verkeerd begrip van zijn bedoelin
gen. Vooral omdat hem het lot van de
kleine man in de samenleving interes
seert, die gehandicapt is door communi-
catiemoeilijkheden en door een gebrek
aan kennis over eigen gevoelsleven zo
een gepiakkelijk slachtoffer wordt van
een gecompliceerde en ondoorzichtige
maatschappij. Door een onversierde ver
teltrant en een directe vorm van acteren
wil Fassbinder toegankelijk zijn voor
zoveel mogelijk mensen en tegelijk dui
delijk en herkenbaar hun problemen op
het doek brengen.
EEN FILM DIE op het nu op gang komende Cannes Film
festival grote belangstelling zal trekken is ongetwijfeld de Ame-
kaanse inzending „All the President’s Men”, een verfilming door
Alan J. Pakula van de onverbiddelijke bestseller (oplaag: 2,5
miljoen exemplaren) over Watergate en wat daarna volgde door
de twee star-reporters van de Washington Post Carl Bernstein
en Bob Woodward. De journalisten worden respectievelijk ge
speeld door Dustin Hoffman en Robert Redford en de bewer
king van het feitelijke verslag van de mannen van de Washing
ton Post tot een spannend filmscript is van de hand van Wil
liam Goldman die naam maakte met zijn scenario voor „Butch
Cassidy and the Sundance Kid”.
Wim Verstappen die de film in Londen heeft gezien en er
uitvoerig over bericht in het laatste nummer van Skoop, vindt
naceu-
zeling;
aal is
complete Fassbinder in kort bestek in
kan terugvinden. Fox is homosexueel en
als de circusdirecteur die zijn vriend is,
door de politie wondt gearresteerd komt
hij onverwacht alleen te staan in een
hem onbekende wereld. Als hij in een
loterij een half miljoen wint en een
jonge zakenman zich voor hem begint te
interesseren, heeft Fox het niet door dat
zijn nieuwe vriend in de eerste plaats
uit is op het geld waaraan zijn slecht
lopende onderneming grote behoefte
heeft. Het is dan al duidelijk wat er
gaat gebeuren.
Fox, die ooit gedroomd heeft mede
firmant te worden en zo een vrij leven
te kunnen leiden, wordt uitgeplunderd
en op straat gezet. Kansloos omdat hij
met zijn geringe geestelijke gaven geen
werk zal kunnen vinden en geen cent
meer bezit pleegt Fox zelfmoord door
een overdosis aan valium in te nemen.
Hij sterft in een verlaten stationshal,
waar twee schooljongens het lijk nog
naar moigelijke dingen van waarde af
tasten.
Een perfect gefilmd gruwelijk einde,
dat naar vorm een beetje vreemd aan
doet na een wat onzekere en trage film
die, als bij meer Fassbinders, veel tijd
nodig heeft om op gang te komen en
zijn bedoelingen duidelijk te maken.
Maar de onafwendbaarheid van het ge
beuren, juist doordat de zaken zo sim
plistisch worden voongesteld, is de hele
film door voelbaar en de opzet de medo-
genloosheid van een materialistische sa
menleving aan de kaak te stellen, wondt
ten volle gehonoreerd.
ant alles
an duur-
■kfietsen
jelijks
gs - van
jeopend
HET KON NIET VITBLIJVEN, na
twee films met een blanke Emanuelle in
de gedaante van ons aller Sylvia Kristel,
moest er een zwart pendant van deze
veelzijdige vrouw in de liefde komen.
Zij is er nu en men kan haar bezichti
gen in Cineac Damrak, „Black Emanuel
le”. Haar liefde kent geen limiet, vertelt
ons de aankondiging, na ons gewaar
schuwd te hebben: „U denkt alles te
hebben gezienDe Zwarte Emanuel
le, ze wordt gespeeld door Karin Schu
bert en Albert Thomas probeerde te
regisseren en op de kleur na is er weinig
of niets veranderd.
Behalve deze première, zijn er nog
twee nieuwe titels op de Amsterdamse
filmagenda geplaatst: „Mutter Küsters
Fahrt zum Himmel”, waarover meer in
bijstaande beschouwing over regisseur
Fassbinder en „De laatste rouw”, de
uitvoerig besproken film van Marco
Ferreri waarvan merkwaardig genoeg
Rembrandtplein Theater de primeur
heeft gekregen. In ieder ander filmthea
ter van Amsterdam was deze film beter
tot zijn recht gekomen dan in de bio
scoop aan het Rembrandtplein die zich
tot nu toe meer gespecialiseerd heeft in
spectaculair filmamusement. Waarmee
niets ten nadele van Ferreri’s „La der-
niè re Femme” wil gezegd zijn die zeker
ook zijn spectaculaire momenten heeft,
in bepaalde zin amusement biedt, maar
in zijn geheel toch niet bijzonder past
binnen de programmering van het be
treffende theater.
De filmer trok.zich van zijn voor de
buitenwacht mislukt filmdebuut weinig
aan, integendeel het stimuleerde hem
om in dat jaar, behalve „Liebe ist kalter
als der Tod” en „Katzelmacher” nog
twee films te maken, „Götter der Pest”
en „Warum lauft Herr R. Amok” en om
in 1970 met niet minder dan zeven films
voor de dag te komen. In totaal schijnt
Fassbinder op het ogenblik een 25-tal
films op zijn naam te hebben staan en
we hoeven dus niet te verwachten dat
die achterstand in onze bioscopen ooit
zal worden ingehaald. Zelfs de filmma-
nifestaties in ons land hebben dit werk
tempo niet bij kunnen houden en slechts
een gedeelte van dit omvangrijke oeuvre
kunnen vertonen, waardoor „Der
Handler der vier Jahreszeiten” uit ’71,
„Alle Turken heissen Alt”, „Effin Briest”
naar een roman van Theodor Fontane
(in nachtvoorstellingen vertoond door de
Mini Movies in december ,74), „Wild-
wechsel” en „Faustrecht der Freiheit”
bekende begrippen zijn geworden.
ANDERE PREMIèRETHEATERS had
den waarschijnlijk wat beters te doen.
Zo komt Tuschinski met de zoveelste
reprise van „The Sting” aandragen en
houdt City zich bezig met een amusante
en spannende Belmondo-film „De Pre
miejager”. Goed, wie Ferreri’s nieuwste
film wil zien, kent de weg en al zal
Rembrandtplein Theater’s huispubliek er
misschien wat vreemd tegenaan kijken,
wie het filmgebeuren met onderschei
dingsvermogen en in vrije wil volgt, zal
het een zorg zijn waar hij de film van
zijn keuze gaat zien.
Hij weet intussen waar het over gaat.
De Italiaanse filmer Ferreri heeft dit
maal voor een deel in Frankrijk gefilmd
en daar ook zijn voornaamste acteur
gevonden, Gérard Depardieu, terwijl Mi
chel Piccoli zich met een kleine bijrol
tevreden heeft moeten stellen. Depardieu
heet ook in de film Gérard en speelt
daar een goed betaalde arbeider die
onverwacht vakantie krijgt doordat er
een staking op zijn fabriek is uitgebro
ken. Gérard is getrouwd, heeft een
zoontje van iets meer dan een jaar,
maar is door zijn vrouw in de steek
gelaten. Waardoor hij de beeldschone
crèche-leidster Valerie (Oroella Muti)
naar zijn flat haalt om daar tijdelijk de
plaats van moeder en minnares te ver
vullen.
In het begin lijkt de oplossing ideaal,
maar Valerie wordt te veel echtgenote
en te veel moeder en de oorzaken van
de mislukking van Gérard’s huwelijk
schijnen zich te zullen herhalen. Want
voor Ferreri is volksvijand no. 1 het
huwelijk als een instituut dat zowel de
persoonlijke als de maatschappelijke
vrijheid aan banden legt. En iedere ver
bintenis tussen man en vrouw die de
neiging gaat vertonen het huwelijk te
willen imiteren is voor hem verwerpe
lijk. En omdat Gérard in de film de
woordvoerder voor Ferreri is geworden,
ziet ook hij in zijn losse verhouding met
Valérie de dreiging van de bezitnemende
vrouw en komt hij tot een radicale
oplossing door zichzelf met een elek
trisch vleesmes te ontmannen.
Helemaal overtuigd komt die oplossing
via de gemoedelijke en levenslustige Gé
rard niet over, maar evenals het Ferreri
lukte in „La grande Bouffe” de tegen
standers aan zijn kant te praten, zo
slaagt hij er ook ditmaal in een abjecte
daad als een noodzakelijke oplossing te
doen accepteren.
Het enige rustpunt in deze „battle of
the sexes” vormt Gérard’s kind Pierrot
dat het onbedorven centrum van de
hevig geladen erotische stormen voor
stelt, precies volgens de overtuigingen
van Ferreri die het kind tot zijn eerste
jaar als de enige vorm van absolute
onschuld in deze samenleving erkent.
Daarna begint de corrumperende invloed
van ouders die met hun opvoedingssys
teem het kind van zijn vrijheid beroven
en tot een acceptabel lid van de maat
schappij weten te manipuleren. Maar of
men het met hem eens is of niet, Ferreri
weet steeds te zorgen voor een intrige
rend drama dat de toeschouwer niet
onbewogen kan laten.
In de nachtvoorstellingen kan men
veel sensatie ondergaan in Frans Hals
met Michael Winner’s western „Chato’s
Land” met Jack Palance, Charles Bron
son en Richard Basehart. Grote opwin
ding ook in Lido met „Shamus”. een
gangsterfilm van Buzz Kulik met Burt
Reynolds en in Luxor waar „Luchthaven
1975” geprolongeerd is. In Palace de
oorlogsfilm „Strafbataljon 999” en in
Frans Hals en Rembrandt de bekende
onthullingen over uitgebuite meisjes die
als genre omschreveft worden met
„Schulma dchen Report”.
GROTE HOUTSTRAAT 135
