Mitrailleurs
en
7
I
i
I
orekruipers
OVER IJMUIDEN GESPROKEN
De Baak
Elke dag uw krant
GRATIS thuis tot 7 juli 1976.
I
Tram en bus
Vischstraat
Grammofoon
WOENSDAG
9
JUNI
IJMOND
19 7 6
8
I
iet
■x - j
■■MB
Als u nevenstaande bon vandaag nog in een
ongefrankeerde envelop aan ons opstuurt profiteert u van
4 weken gratis abonnement op de krant voor u!
door Jan
van Baarsel
Haarlems Dagblad
Beverwijkse Courant
IJmuider Courant
Gewenste vakjes zwart maken en deze bon in een
envelop zonder postzegel sturen naar
Damiate Pers B.V.,
Antwoordnummer 416, Haarlem
als kwartaalabonnee
jaarabonnee
Damiate Pers BV., de uitgeefster van o.a. Haarlems
Dagblad, Beverwijkse Courant. IJmuider Courant is
verhuisd naar de Haarlemse Waarderpolder.
Op 12 juni wordt het nieuwe complex officieel geopend.
Ter gelegenheid van deze feestelijke gebeurtenis hebben
wij een grandioos aanbod voor elke nieuwe abonnee
ïid
heid
r
i Ja. ik wil tot 7 juli gratis
I
i
i
i
Naam:
I Straat:
i Plaats:
Daarna kunt u mij noteren i
l
I
i
i
I
i
i
-
i
- I
-
i
i
i
i
ras
recht
3
Een aanbod dat klinkt als een klok!
s
5
j met
anta
jen
i.
De heer K. van der Valk te IJmui-
den herinnert zich van voor de Eerste
Wereldoorlog een geliefd speelobject
van de IJmuideinse jeugd: De Baak.
Reacties op deze rubriek: schrifte
lijk bureau van dit blad met vermel
ding ,,Van Gat tot Stad”, telefonisch
023-378601.
tere
>n.
De militaire barakken aan de Ka
naalstraat deden na de Eerste Wereld
oorlog dienst als huisvesting van de
Ambachtschool. Hier een zeldzame
foto van de timmermanswerkplaats,
die werd geleid door de leraar Van
Roest.
Er Is ook een tentenkamp voor de
militairen opgebouwd bij de Kanaal
dijk. Het zijn niet de Duitsers en
evenmin de Engelsen die de soldaten
en daarmee het hele tentenkamp ver
drijven. Juist in dit oorlogsjaar is er
een oorwormenplaag. De „orekrui-
pers”, zoals de soldaten ze noemen,
rukken met bijtgrage bekjes en met
venijnige tangetjes aan hun achter
eind op naar de verblijven van de
manschappen. Ze kruipen in het kruit
en in de snert, tussen de poeties en
de harde uniformkragen, in de loop
van de geweren en in de vaatjes met
reuzel. Niemand ziet kans dit leger,
gevormd in de vele bosjes aan de
kanaaldijk, te verslaan.
De militaire autoriteiten besluiten
dan maar houten barakken voor de
soldaten te laten bouwen. Daar voe
len de manschappen zich eindelijk
weer veilig genoeg om opnieuw Ne
derlands nieuwste lied te zingen vol
gens hetwelk zelfs degeen die zijn
vader om het leven heeft gebracht en
zijn moeder iets verkeerds te slikken
heeft gegeven nog veel te goed is
voor dit soldatenleven. Zolang de „o-
rekruipers” er waren werd er niet
gezongen: niemand durfde zijn mond
open te doen.
wyaLstad
BON
„We speelden graag achter het fort
bij de baak (of beter: baken). In de
omgeving van het fort zochten we
naar vandaar afgesehoten geweerko-
geltjes die we dan boven een vuurtje
uitsmolten en op de pijl van een
schietboog (een halve houten koepel)
plaatsten. De baak zelf was ook een
goed speelobject. We klommen erin
tot bovenaan, bij de grote ijzeren
wimpel die erop stond en probeerden
die natuurlijk rond te draaien. Het
was soms wel eens een beetje te veel
gewaagd. We moesten dikwijls vluch
ten voor de jachtopziener, die niet bij
ons maar nog minder bij de stropers
gezien was. Waar hij ons mee had
dat was als we bramen hadden ge
zocht en hij ons te pakken kreeg: hij
ledigde je emmertje, zodat alle bra
men op de grond vielen, waarna hij
ze vertrapte.”
Maar hoe moet het met de beman
ningen? Ze gaan grote gevaren tege
moet als ze onder deze omstandighe
den zee willen kiezen. Voor hen
wordt de Onderlinge Volks-Verzeke-
ring-Maatsehappij gesticht: als een
visser op zee omkomt zal zijn gezin
een uitkering ontvangen. Dat laatste
is geëist door het gemeentebestuur-
van Velsen. toen de reders er om
steun aanklopten om het bedrijf weer
aan de gang te krijgen. Alleen als de
rechten van eventuele weduwen en
wezen waren vastgelegd wilde de ge
meente zich bereid verklaren tien
percent in de oorlogsschade bij te
dragen, tot een maximum van 25
mille. Nu deze voorwaarde is ingewil
ligd en de plaatselijke overheid in
derdaad bij springt wordt dit voor
beeld gevolgd door belanghebbenden
als de Verenigde Steenkolenhandel te
IJmuiden en de Haarlemse banken
die nauw bij het visserijbedrijf be
trokken zijn.
Intussen is IJmuiden een vesting
geworden. Het fort is op oorlogs
sterkte gebracht. Scholen en een deel
van de vishallen zijn als onderko
mens van de manschappen gevorderd.
Loopgraven zijn gemaakt in de dui
nen, zelfs op IJmuidens hoogste duin,
de Moerberg. Patrouilles houden
voortdurend het strand in de gaten,
met een mitrailleur, voortgesleept
door trekhonden.
Wat de in deze rubriek al meer
dan eens genoemde „Brockway”-bus-
sen betreft, ook deze bussen hebben
van IJmuiden naar Beverwijk gere
den, met als eindpunt het busstation
op de Schans. „Wij jongens,” aldus de
heer Groot, „hoorden, dat het een
„Brockway”-bus was aan de uitlaat.
Daar was iets mee, waardoor ze een
speciaal geluid maakten. Maar het
kan ook de motor zijn geweest, dat
weet ik niet meer. Alle „Brockway”-
bussen hadden vogelnamen: nachte
gaal, lijster, sperwer enz.”
De heer H. Mulder te IJmuiden:
„Jacob List, over wie u al heel wat
heeft geschreven, was in vele opzich
ten een pionier. Hij bracht niet alleen
de film naar IJmuiden, maar ook de
grammofoon. Dat „nieuwste van het
nieuwste” liet hij spelen in zijn ca
fé „Cycloop”. De grammofoon trok
enorm veel bekijks in het oude IJ
muiden. Het was echt een sensatie
van de eerste rang.”
werk. Armoede is intussen in vele
woningen gekomen en tevens in de
vele buurtwinkeltjes, waar het aantal
„pofklanten” nog nooit zo groot is
geweest; de winkella gaat zo weinig
open dat er geen geld is om bij de
grossiers de aanvulling van de voor
raadjes te betalen.
Het zijn de reders van IJmuiden
die alles doen om het visserijbedrijf
weer van de grond te krijgen. Velen
hebben echter een hypotheek op hun
boten en degenen die deze hebben
gegeven eisen dat de schepen tegen
het oorlogsrisico worden verzekerd.
Op de Amsterdamse Beurs blijkt nie
mand zijn assurantieportefeuille ook
nog met polissen voor vissersboten te
willen aanvullen. Dan nemen de re
ders, gewend als ze in IJmuiden zijn
om zelf kleine maar ook grote pro
blemen op te lossen, een verstrek
kend besluit. Ze richten een eigen
verzekeringsbedrijf op, de Onderlinge
Ook de keizer van Duitsland is
gevraagd terug te komen van zijn
vakantie in het gebied van de sobere,
rustige fjorden naar het wapenarse
naal thuis. Hij zal het startschot
Oorlogs-Risico-Maatschappij. Het is
dan september. De vloot kan de pie
ren uit.
EIND JULI 1914 HAAST een
vrouw zich met haar dochtertje naar
IJmuiden om de man en vader bij
zijn binnenkomst in de haven te
begroeten. Een koninklijke vrouw:
Wilhelmina. Aan haar rechterhand
het prinsesje: Juliana. Met alle
kracht die het schip kan opbrengen
komt de „Zeeland” naar de veilige
omarming van IJmuidens pieren ge
stoomd. Aan boord is prins Hendrik
die in Noorwegen een telegram heeft
gehad dat zijn thuiskomst dringend
gewenst is: er dreigt oorlog.
..Wat die visafslag in de Vischstraat
betreft”, aldus de heer Van der Valk,
„was niet het hoofdgebouw in de
Kanaalstraat tegenover vishandel
Klugt die op de heuvel woonde? Het
gebouw droeg in de gevel de naam
„Vischafslag." Ook het gebouw voor
bij de firma Klugt op de hoek was
van de vischafslag.” (Dat gebouwtje
op de hoek was inderdaad IJmuidens
allereerste visafslag. Over het andere
gebouw hebben we wel gegevens
maar te weinig om positief „ja” te
kunnen zeggen; misschien kan een
van de lezers helpen? JvB).
moeten lossen voor zijn legers nu de
echo’s steeds luider zijn gaan klinken
van het dodelijke pistoolschot dat de
negentienjarige Gavrilo Princip in
Serajewo heeft af gevuurd op de Oos
tenrijkse troonopvolger, Frans Ferdi
nand.
Europa mobiliseert koortsachtig.
Nederland alleen al roept tweehon
derdduizend dienstplichtigen op. En
tweehonderdveertig trekhonden om
de mitrailleurs voort te slepen. De
mannen en trekhonden die in IJmui
den zijn gemobiliseerd verzamelen
zich in het hart van de plaats, het
Willemsplein. Een man roept: „Ik
verdom het.” Iedereen weel de offi
cieren te vertellen dat de1 man ijzer
sterk is. De officieren halen hun
schouders op. Ze willen geen rel en
hebben voorlopig nog genoeg te rege
len. Straks, als alles hier in goede
banen is, zullen ze hem wel laten
halen.
Als de dienstplichtigen en de trek
honden zijn vertrokken hoeft de man
niet te worden gehaald. Van ellende
heeft hij zich zo bedronken dat twee
goedige kennissen hem naar het Wil
lemsplein brengen. „Ik verdom het”,
zegt hij nog een keer als hij in het
politiebureau wordt opgesloten.
Op vrijdag 1 augustus verklaart
Duitsland de oorlog aan Rusland. Op
de stralende zondag die volgt, zegt
het ook Frankrijk de oorlog aan. De
dag daarna maakt het België tot
slachtoffer. Reden voor Engeland om
nog diezelfde dag Duitsland de oorlog
te verklaren.
De Duitse keizer, meer dan eens
een welkome gast in IJmuiden, waar
zelfs een straat naar hem werd ver
noemd, waar hij nog in 1913 triomfa
tor was geworden bij zeilwedstrijden,
zal er wel gauw weer eens op bezoek
komen, want hij ziet het allemaal
niet somber in. Dat kunnen ook de
IJmuidenaren in hun krant lezen; hij
heeft zijn soldaten toegesproken en
daarbij gezegd: „Ihr werdet wieder
zurück in der Heimat sein vor die
Blatter von den Baumen fallen.”
Maar in afwachting van die herfst
bladeren raakt heel de economie van
IJmuiden ontwricht. Het visserijbe
drijf, broodgever van de totale bevol
king, klapt in elkaar. Duitsland en
België zijn IJmuidens beste afnemers
geweest. Er komt de eerste dagen nog
volop vis aan de markt, maar de
prijzen kelderen want niemand weet
nu weg met die vis. IJmuidens vloot
telt 134 stoomtrawlers, 25 stoomlog-
gers, 2 motorloggers, 16 zeilloggers en
9 flinke kustboten. De hele vloot
komt stil te liggen.
In de oorlogsmaand augustus 1914
heeft nog niemand recht op welke
uitkering dan ook. Wie geen werk en
dus geen brood heeft moet naar het
armbestuur. Duizend hoofden van ge
zinnen vragen direct al in IJmuiden
om hulp. In Egmond, Katwijk, Sche-
veningen en Vlaardingen vormen zich
eveneens rijen van werklozen. Voor
een dergelijk aantal mensen is het
armenzakje altijd te klein geweest. In
de gemeente Velsen komt een „Crisis
comité” tot stand dat de mensen
tijdelijk aan het werk zet: grond-
De heer C. Groot te Santpoort
herinnert zich dat hij niet alleen met
de eerste autobussen maar ook met
de stoomtram ritjes van Beverwijk
naar Haarlem heeft gemaakt. „De
tram reed vlak naast de oude Rijks
weg, langs Waterland en Beecke-
stijn”, vertelde hij ons. De stalen
dwarsliggers van de voormalige
trambaan staan nog steeds als hekpa-
len langs het weiland bij Waterland.”
Damiate fj>
t i
