I
F
ieuwe methode van bestrijdingsmiddele
voor de praktijk. Dit gebeurt onder lei- ziektekundig Onderzoek.
Andere behandelingswijze schubziekte
fï*
’S
Meester
door Ve
ft
door Jos Boutens
L
Veldproeven
Insektengroei
Hormonen
f»
1
t
Hormonen tegen insekten
■-
De bladroller bezig
;ri
•I W
iaar
it
ding. Dat zou een groot voordeel beteke-
41
essaSi
I
I
a een
woon
Psoriasis is een huidziekte die wordt
gekenmerkt door het ontstaan van grote,
ruwe, roodachtige plekken met zeer klei
ne wittige schubjes Op 22 mei berichtten
wij uitvoerig over deze even hardnekkige
als hinderlijke ziekte. De Nijkerker Wou
ter van den Bosch, die al twintig jaar aan
psoriasis lijdt, werd in het artikel aan het
woord gelaten
f Znkele
waarde
Insekten beheersen nu nog de mens en niet omgekeerd Insekten veroorzaken
nog ernstige schade aan de wereldvoedselproduktie op het veld en aan de
wereldvoedselvoorraad in de opslagruimten. Bovendien zijn insekten nog steeds
actieve overbrengers van ziekten als malaria en slaapziekte.
Het hanteren van natuurlijke roofvijanden is een van de pijlers waar de
zogenaamde geïntegreerde bestrijding van plagen op berust. Daarnaast bestaan
de vele chemische bestrijdingsmiddelen en er wordt hard gewerkt aan de
ontwikkeling van biologische methoden. In de toekomst zullen we dan beschik
ken over een groot aantal verschillende bestrijdingsmiddelen, die op elkaar
afgestemd (geïntegreerd) kunnen worden. Uitgangspunt daarbij zal zijn de
leefwijze van het insekt en de eis dat de natuurlijke levensgemeenschappen zo
veel mogelijk intact worden gelaten.
Binnen in het lichaam hei
de eivorming plaats.
geopperd om ze te gebruiken tegen het
dier zelf.
Een van de insektehormonen is het
zogenaamd vervellingshormoon, dat bij
larven en poppen de vervelling op gang
brengt. Het andere is het juveniel hor
moon; dit zorgt ervoor dat een larve na
een vervelling een larve blijft. In het laat
ste larvestadium is het juveniel hormoon
einsel(
•ers, lui
neest-
spits,
e, dat
de rol
an zij
eeft.
erieu-
i Matt
en op
iegen-
ur op
Er wordt tegenwoordig heel wat gif gespoten Tuinders en kwekers
raadplegen de veelkleurige spuitkalenders van de chemische fabrieken om
te zien waarmee te spuiten tegen onder andere appelbloesemkever,
wintervlinder, bladroller, spinselmot, voorjaarsuilen. bloedvlekkenluis, fruit-
mot en nog wel een dozijn andere insekten. Twintig, dertig keer per seizoen
moet de spuit erover. Niet dat de meeste van hen niet liever anders zouden
willen maar wat dan?
gebeuren
ihzelij\iiet
•en
en de
agent
dank
olkte:
sloom
fleve-
uit te
lelijk,
i van
held
Momenteel worden v
van deze stoffen uitgeti
lublic-
diging
„Gus
studio
iar de
dertig
e zijn
iu eert
eisje”.
oud is
kweet
n laat
mzich
t veel
eftde
4 veel
en de
disco-
num
it niet
larde
rieten
nSte
n van
plaat
>r de
disco-
1- „Wij
jrobe
ie van
len in
inzien
ten”,
lat de
ld zijn
e plot-
is het
taken,
lerzo
emaal
dat is
ksfac
geten
imaar
Flow”
moet
üet in
I
i-films
dgrap-
g min
lies en
en zo
ellend
ippen-
nd uit
dress),
1 een
ve het
De laatste jaren is er in de insektenbestrijding al heel wat veranderd De
meest persistente middelen, die niet in de natuur afgebroken worden, maar
in het milieu blijven en daardoor een gevaar opleveren voor andere dieren
en uiteindelijk ook voor de mens, zijn verboden, zoals DDT. Het gebruik van
uiterst giftige stoffen, zoals parathion, is aan banden gelegd.
Geen wonder dus daKm de wereld van
entomologen (insektenkundigen), voedsel
producenten en instanties voor volksge
zondheid de ontwikkeling van geheel
nieuwe bestrijdingsmiddelen met veel
belangstelling wordt gevolgd en begeleid.
Het gaat om kunstmatig samengestelde
stoffen, die de groep van insekten op
biologische wijze verstoren. In dit opzicht
hebben deze stoffen dezelfde werking als
een der insektenhormonen, het zoge
naamde juveniel hormoon. In vakkringen
wordt er veel over gesproken en geschre
ven, maar daarbuiten is over deze stoffen
nog weinig bekend. Ze ju^nog niet op de
markt, althans in Nee
hebben nog geen naai
een codenummer
In de researchlaboratoria wordt ijverig gezocht naar middelen die
selectief werken, dat wil zeggen die alleen het schadelijke insekt bestrijden
en verder geen nadelige invloed uitoefenen op plant, dier of mens.
nog niet, ze
S»og
op commerciële basis gewerkt met een
middel van Zwitsers fabrikaat. Het wordt
in de proefpercelen getoetst op de bestrij- vlieg is de uitwendige
ding van vruchtbladroller op appelbo
men. Mocht de schade aan de appels van
de proefvelden groter zijn dan de schade
op percelen met de gebruikleijke chemi
sche bestrijding, dan ontvangen de fruit
telers daarvoor aan het einde van het jaar
een schadevergoeding.
De werkgroep die dit testprogramma
uitvoert bestaat uit medewerkers van vier
onderzoekinstellingen: het laboratorium
voor Entomologie van de Landbouwhoge
school, het Instituut voor Planteziekten-
kundig Onderzoek in Wageningen, het
proefbedrijf De Schuilenburgh in Lien-
•den (Betuwe) en het Proefstation voor de
Fruitteelt in de Volle Grond in Wilhelmi-
nadorp De leiding berust bij ir. J. P. van
der Molen van bet Instituut voor Planten
den enkele honderden patiënten volgens dagelijks toedienen van 30 tot 60 mg van tussen de twee weken en ruim anderhalf
de PUVA-therapie behandeld. Dé resulta- het medicijn psoralen en het daarna gedu- jaar.
ten van behandeling en onderzoek gedu- rende enige tijd bestralen van de patient
rende dat jaar zijn inmiddels openbaar met ultraviolet licht. Zowel de juiste dose- Hospital als in het ziekenhuis in Wenen
gemaakt tijdens een bijeenkomst in San ring van het medicijn als het bepalen van v
Francisco. Bij die gelegenheid werd mee-
Zowel in het Massachusetts General
- -I IS
wöX VpiWATher^ betekenis worden voor de muggenbestrij-
-f --w rlnwrr Tint orrvii aan <rrnnt vnnrnool hotakP-
da, a. —en van dien a.rt I
De nieuwe benaderingswijze van de
geïntegreerde bestrijding is ontstaan als
reactie op het klakkeloos gebruik van
chemische middelen, die gevaar opleve
ren voor het milieu en voor hen die ermee
spuiten en die uiteindelijk ook nog met
zich meebrengen dat de insekten er
bestand tegen worden. Verschillende
insektensoorten zijn intussen al minder
gevoelig voor vergif. Zij zijn nog slechts te
bestrijden door met steeds hogere doses
van het bestrijdingsmiddel te werken.
insektelichaani van natuurlijke proces
sen, die samenhangen met de groei en de
ontwikkeling. Vandaar hun algemene
naam: insektengroeiregulatoren, kort
weg IGR.
Die groei heeft voornamelijk in de lar-
Dank zij de ontdekking van de insektenhormonen is men nu inderdaad in
staat een nieuw soort bestrijdingsmiddelen te maken met deze gunstige
eigenschap. De perspectieven zijn veelbelovend, zo blijkt uit een gesprek
dat een medewerker had met dr. H. Schooneveid van het Laboratorium
voor Entomologie (insektenkunde) van de Landbouwhogeschool in
Wagingen.
Al in 1974 werd melding gemaakt van de
PUVA-methode. Door het gebruik van
bepaalde medicijnen in combinatie met
een bestraling met ultraviolet licht zou, zo
werd toen gesteld, een zeer effectief
wapen zijn gevonden in de strijd tegen de
psoriasis. De ontwikkelaars van de nieu
we behandelingswijze, deskundigen op w;
het gebied van de dermatologie, lieten
evenwel na deze publikaties weten dat het
nog te vroeg was om te juichen. Weliswaar J
waren goede resultaten geboekt, maar
men achtte het te vroeg om de nieuwe
geneeswijze al te zien als het afdoende
sen parasiteren waarschijnlijk onge
moeid.
De jonge rupsjes van de vruchtbladrol
ler hebben zich in de eerste hete dagen
van mei snel ontwikkeld, zodat de meeste
in de tweede week van mei het vierde
larvestadium hadden bereikt, sommige
reeds het vijfde en tevens laatste. Er is
toen in de zes proefbedrijven gespoten
met het IGR-middel. De jongere rupsen
hadden daarna nog even tijd zich te ont
wikkelen, want het middel blijft een paar
weken zijn werking houden voordat het
onder andere door invloed van ultraviolet
licht uiteenvalt.
Het beste tijdstip van bestrijding is het
moment waarop het grootste deel van de
rupsen in het vierde of vijfde vervellings-
stadium is, dus zo kort mogelijk voor de
verpopping. Dat is de gevoeligste fase
voor IGR. Het volwassen dier is door zijn
beweeglijkheid niet zo geschikt om te
bestrijden. Het eerstvolgende gevoelige
moment is dan weer het ei-stadium.
De IGR’s hebben voor diverse insekten
een directe eidodende werking. De eieren
komen na bespuiting niet uit. Als volwas
sen dieren geraakt worden, komen de
eitjes die zij nog leggen evenmin uit. (Een
belangrijke vraag is thans dan ook of de
honingbij, die tijdens de bloei zo’n gewich
tige rol speelt, niet ook tevens ongewenste
IGR-gevolgen oploopt. Onderzoek daar
naar is gaande.)
In nederland worden de IGR’s nog
getoetst, in Amerika vinden zij al bepaal
de toepassingen, speciaal bij de muggen
en vliegenbestrijding. Door periodiek
hoge waterstand van enkele rivieren ont
staan moerassen langs de oevers waarin
snel muskietenuitbarstingen ontstaan.
Over deze gebieden wordt het IGR-middel
gespoten, vaak vanuit vliegtuigen, in een
dosis van slechte 100 gram per hectare.
Het resultaat is afdoende.
Veel succes wordt ook geboekt met de
bestrijding van irritante en schadelijke
vliegen op vee. Bij koeien gaat het dan
niet alleen om vliegenbestrijding in de
stallen, maar ook in 'de wei. Het uitge
strekte grasland zou men daarbij vanuit
de lucht kunnen besproeien, maar in dit
geval is er een efficientere methode, dank
zij het feit dat het IGR-middel onschade
lijk is voor de koe zelf. Als de koe gemid
deld per dag 0,7 milligram van de stof
binnenkrijgt, hetzij via likzout, hetzij via
het voer, worden de vliegen er effectief
mee bestreden. Het IGR-middel komt dan
namelijk in werkzame vorm in de koeie-
vla terecht waar het zijn werking heeft op
de eitjes die door vliegen hierin worden
afgezet.
De IGR-middelen kunnen dank zij hun
onschadelijkheid voor plankton, vissen en
andere waterorganismen ook van grote
Wat zijn dat nu voor nieuwe middelen
die worden getest? Waarom zijn ze zo
veelbelovend) Volgens dr. H. Schooneveid
dat hieraan voorafgaand berust de werking van de nieuwe bestrij-
moest worden verricht gebeurde in het dingsmiddelen op het verstoren in het
Laboratorium voor Entomologie van de
Lanbouwhogeschool in Wageningen,
waar dr. H. Schooneveid en enkele meder-
werkers veel onderzoek hebben gedaan
naar de werking van insektenhormonen.
Schooneveid vertelt dat na enige jaren
van voorbereidend werk met veldproeven vestadia van het insekt plaats. Rupsen
op kleine schaal, nu, voor de zomer van groeien, vervellen, groeien weer, tot ze na
1976 een groot programma is opgezet. In een aantal vervellingen gaan verpoppen,
zes boomgaarden, verspreid over het land In het popstadium gaat de groei verder in
(in de Betuwe, de Flevopolder en in Zee- de aanleg van vleugels, vliegspieren,
land), elk van minstens een hectare, wordt poten en monddelen. Na het uitkomen van
de insektepop of -cocon, aus bij het ver
schijnen van de vlinder, kever, mug of
•oei geëindigd.
ftdan-hog wel
Dr Wolff, die in de proefperiode 52 i
I patiënten behandelde, deelde tijdens de
bijeenkomst in San Francisco mee, dat bij
141 patiënten de korstvorming geheel en
I bij de overigen de uitslag voor ongeveer
I 90 procent was verdwenen. Dr Parrish,
I die 300 patiënten volgens de PUVA-
therapie behandelde, maakte bekend dat
bij hem in 282 gevallen sprake was van
I een volledig verdwijnen van de uitslag,
I terwijl bij de overigen na de behande-
I lingsperiode nog slechts een lichte tot zeer
1 lichte uitslag waarneembaar was.
Zowel behandelingsduur als behande-
ver-
ker dan echte iS
mimetica worden ri
gulatoren gebruikt;,
Momenteel worden'zo'h>£iep IGR's Uit
en het borststuk worden gevormd. Deze getest voor de verschillende insektengroe
hormonen zijn nog niet zo lang geleden pen: muggen, vlindereHlevers, luizen Het
ontdekt. Tien jaar terug is de gedachte is bijzonder van belang dat de IGR’s selec
tief zijn: elk IGR werkt op een beperkte
groep insekten en laat de andere onge
deerd. Dat betekent een geweldig voor
deel boven de conventionele middelen, die
immers meestal „breedwerkend” zijn, dat
wil zeggen vele soorten insekten tegelijk
Het vervellen, een
tijdens de groei, gal
komt tot stand onderTnvIoed van
hormonen die door klieren in de kop
Een medewerker van de Landbouwhoge
school ..kooit" een appelbladroller
Een insekt (links) na behapdeling Rechts een
normaal exemplaar
waren dat een toepassing van de nieuwe
antwoord. Men wilde eerst op grotere methode alleszins gerechtvaardigd is. Wat lingsfrequentie verschilden bij de
schaal de ingezette proefnemingen conti- bij de behandelde patiënten was bereikt schillende patiënten nogal sterk. Somrni-
nueren en gedurende een lange periode werd „zeer hoopvol” genoemd. Bij het ge i
het genezingsproces van de behandelde merendeel van de patiënten was de korst- gedurende enkele dagen achtereen, ande-
patiënten volgen.
Begin dit jaar werd een proefperiode
van een jaar afgesloten. In dat jaar wer-
De oude opvatting dat alle schadelijke insekten moeten worden uitgeroeid en
dat bestrijdingsmiddelen 100 percent doding moeten geven is voor wat de
plaaginsekten betreft verlaten. In eer, aantal gevallen is men nu tevreden met een
doding van 90 percent. De rest mag in leven blijven, zodat de natuurlijke
roofvijanden nog aan de kost kunnen komen en niet bij gebrek aan voedsel de
hongerdood sterven. Het is namelijk gewenst dat er steeds een strijdbaar leg ^je
roofvijanden paraat staat om in te grijpen zodra de schadelijke insekten zier. =>an
vermeerderen
ding van leden van Werkgemeenschap
Geïntegreerde Bestrijding van Plagen
TN O. Een belangrijk deel van het onder
zoekswerk dat hieraan voorafgaand
Zowel in het Massachusetts General
Hospital (Verenigde Staten) als in het All-
gemeiner Krankenhaus in Wenen zijn zeer
goede resultaten bereikt met een nieuwe
behandelingsmethode voor patiënten met
psoriasis. Bij de behandeling wordt ener
zijds gebruik gemaakt van een speciaal
medicijn (psoralen), dat in zeer geringe
hoeveelheid aan de patient wordt toege
diend, anderzijds van ultraviolet-A licht,
waarmee de patient wordt bestraald. De
nieuwe methode wordt blijkens een arti
kel in het tijdschrift Medical News aange
duid als PUVA-therapie, waarbij de P
voor psorale staat en UVA voor
ultraviolet-A licht.
patiënten ondergingen behandelingen i
lurende enkele dagen achtereen, ande- I
vorming volledig teruggedrongen. ren werden eens per week behandeld,
De behandeling, ontwikkeld door vijf weer anderen eens per maand. De totale f
Amerikaanse specialisten, omvat het behandelingsduur schommelde daardoor
raken, plaaginsekten en hun parasieten,
onze vijanden en onze vrienden. Het IGR
dat nu tegend de vruchtbladroller wordt
normaliter niet meer aanwezig, zodat de gebruikt laat sluipwespjes die op de rup-
rups kan gaan verpoppen. Voegen we het
juveniel hormoon in dat laatste larvesta
dium echter kunstmatig toe, dan zal de
rups proberen nog een extra keer te ver
vellen naar een rups toe. Meestal ontstaat
dan een gedrocht dat het midden houdt
tussen een rups en een pop, die ten dode is
opgeschreven en die dus geen nakomelin
gen voortbrengt.
De laatste jaren is in de entomologische
laboratoria over de hele wereld veel ken
nis verzameld over werking en samenstel
ling van het juveniel hormoon. Resultaat
daarvan is dat nu stoffen kunstmatig kun
nen worden samengesteld die chemisch
meer of minder lijken op insektehormo
nen en die de werking daarvan in velerlei
opzicht nabootsen. Vandaar dat zij de
naam mimetica kregen. Hun werking is
eender, maar vaak_duizenden malen ster-
ihormonen^Hgfce
sinsektengftoeffè-
Hoewel dr. Schooneveid zichzelf geen
man van de praktijk noemt maar van het
laboratoriumonderzoek, wil hij toch wel
iets zeggen over de toepassingsmogelijk
heden van IGR’s in eigen land. Bij gunsti
ge uitslag van de lopende veldproeven ter
bestrijding van de vruchtbladroller ver
wacht hij veel van de IGR’s voor de fruit
teelt. Voorts denkt hij aan mogelijkheden
in de arbeidsintensieve teelten, zoals bij
gewassen onder glas. Met name zouden de
IGR’s een oplossing kunnen brengen in de
strijd tegen de hinderlijke witte vlieg in
kassen met augurken en komkommers.
De witte vlieg is intussen resistent tegen
de geijkte middelen.
Ook bladuizen zijn afdoende te bestrij
den met een IGR-middel, maar omdat er
bij de bestrijding van de bladluizen nog
van geen noodtoestand sprake is, is er ook
nog geen IGR-middel voor in ontwikke
ling. De markt is er als het ware nog niet
rijp voor.
Niet alleen voor het verwerven van
overheidsgoedkeuring voor commercieel
gebruik van een IGR-middel is veel nodig,
ook voor de voorbereiding van de afne
mers, de telers. Het gebruik van IGR’s
vereist enige deskundigheid aan die kant.
Immers het gaat erom dat bij een bepaal
de ontwikkelingsfase van de schadelijke
insekten gespoten wordt. Ook het integre
ren van IGR-bespuiting met chemische
bestrijdingsmiddelen vraagt veel kennis
van zaken.
De situatie kan voor de teler extra
gecompliceerd worden bij gewassen
waarbij de consument slechts genoegen
neemt met produkten zonder zichtbare
aantasting door insekten. Aangezien de
IGR-middelen de insekten niet direct
doden, kan na gebruik van deze middelen
nog enige schade aan het produkt ont
staan. Dat kan weer voorkomen worden
door samen met het IGR-middel een snel
werkend insecticide toe te dienen om een
zogenaamd knock down-effect te berei
ken. De „nazorg” kan dan verder weer
met een IGR-middel gebeuren, zelfs tot
vlak voor het moment van oogst, verkoop
of consumptie.
Volgens dr. Schooneveid moet het idee
van de spuitkalender hoe dan ook verla
ten worden. In plaats van onmiddellijk te
kijken naar zo’n kalender om te weten
met wat tegen wat gespoten moet worden,
is het beter zich af te vragen: hoe ernstig is
mijn plaag? Dreig ik boven mijn schade-
grens uit te komen als ik niets doe? Zo ja,
wat moet ik dan voor maatregelen
nemen?
Wat voor maatregelen zullen worden
genomen als ’rstraks IGR-middelen op de
markt zijn? Öf de consument nog steeds
volkomen gaaf fruit zal blijven eisen? Het
zijn nu nog vragen. In ieder geval zal de
onschadelijkheid van de nieuwe IGR-
middelen de consument kunnen gerust
stellen. Dat alleen al maakt de
komst van de insektenbestriji x
gunstiger begint uit te zien.
f.-13
'ti... OU
