2
I
I
iB
Rl
HÈ
f:1
i
E
r
I ipf
p Hl
pc.
I
19 7 6
6
JUNI
ZA
Laken
v;
rzz//z/zz/zzz/zzz///z//zz//zz//zzzr//////z//zzz<i
rzzzzzzzzzj
NU VANDAAG OFFICIEEL het feit wordt herdacht, dat Graaf Floris V zeven
honderd jaren geleden aan Beverwijk het recht gaf wekelijks een markt te houden
en daaromheen in deze junimaand allerlei feestelijkheden zijn verbonden, willen
we op deze pagina’s aandacht besteden aan wat minder bekende aspecten van zeven
eeuwen nering in Beverwijk.
Want slechts in een bepaalde periode is Beverwijk bekend geworden vanwege de
aardbeien die altijd worden genoemd en in verband worden gebracht met
de opbloei van de stad. Beverwijk heeft evenwel andere bloeiperioden gekend, die
verder in het verleden liggen en waar men dus zelf geen herinneringen meer aan
heeft. In vroeger eeuwen waren het evenwel andere produkten die brood en leven
betekenden in de vaak zwaar geteisterde stad.
Aan die andere produkten willen we op deze pagina’s eens wat meer aandacht be
steden, want die waren evenzeer bepalend voor het gezicht van Beverwijk in de loop
der zeven eeuwen. Wat de foto’s betreft moesten wij ons uiteraard beperken tot het
recentere verleden.
1U
rwfc
K 3
BB
ZEVEN EEUWEN NERING IN BEVERWIJK
V
Kreeg Beverwijk in 1276 het recht van graaf Floris om wekelijks een
markt te houden, van nog meer belang was het eigenlijk voor de ontwik
keling van de stad, dat deze in 1298 met de stadsrechten het voorrecht
verwierf om tweemaal per jaar een vrije jaarmarkt te houden.
Voor de jaarmarkten stroomde de interlokale handel toe en nam het
zakenverkeer het karakter aan van een groothandel.
Vo
aan
nis
sche
Nooi
weg
hun
„sch
M<
men
gestx
meei
D
heb
mal
Op weg naar „de meer”, de tuinder met zijn hondekar en de turfboer. Deze foto i*
omstreeks 1910 genomen aan het begin van de Alkmaarseweg met nog zichtbaar
deMunnikenweg, die vroeger doorliep naar de Peperstraat. Het verkeer op deze
hoek was toen nog heel wat/rustiger dan nu.
In
schij
terre
Baar
oude
(nu
De
heb!
latei
gast,
huis,
poli!
Ge
land
ste
stree
nog
volk
tijd,
wart
het
denir
bedr
In
heid,
kled:
kope
gem;
spro
M
Zee
oudt
viss<
de i
„bui
op 1
die
ham
vis
de i
sche
Ne
spin:
te I
voeti
were
en t
lakei
de r
lang<
bond
het i
O
Wij
toen
Har
Oor
1491
ren
zo’n
aan
slag
„we
Wij
den
peri
Liir
alge
stig.
ges.
Ne
de v
wal
proc
blad
kleu
He
met
wol.
ge,
wate
beke
V<
brar
van
en
„scij
er i
Jacc
zesti
op c
Baai
huic
In het tegenwoordige Nederland had
na Middelburg ’s Hertogenbosch de oud
ste lakenhal, die in 1287 voor het eerst
wordt vermeld. Al in 1302 wordt gewag
gemaakt van een wanthuis in Beverwijk.
De later zo bekend geworden lakenhal
in Delft wordt pas in 1316 genoemd; die
van Haarlem in 1343.
'I/III/IIIIIII/I/III.
Na 1910 bediende
mej. A. Schots de
plaatselijke
fooncentrale
Tussen de paarden de heer G. Wijnands van het gelijknamige vervoerbedrijf, dat op platte wagens allerlei vrachten in Bever
wijk op de plaats van bestemming bracht. En toen kwamen er nog geen heftrucks aan te pas. Grote balen en pakken werden
er met de handjes opgetild. Op deze omstreeks 1920 daterende foto ook de eerste auto van het bedrijf.
In zo’n lakenhal of wanthuis werden
lakens en wollen stoffen opgeslagen en
gedurende de marktdagen op banken ten
verkoop aangeboden. Uitsluitend in de
lakenhal mochten lakens per el worden
verkocht en daar trok dus de hele
detailhandel samen.
In de loop der tijden zijn deze jaar
markten hier meer in het bijzonder tot
leermarkten uitgegroeid. Van heinde en
verre kwamen de kooplieden, de huid-
vetters en de schoenmakers per schip of
met huifkarren. Dagenlang reisden zij.
Ook allerlei ander volk stroomde toe en
het waren rijke dagen voor de schippers,
de voerlieden, de herbergiers en andere
plaatselijke neringdoenden. Het waren
ook de tijdstippen waarop de huurcon
tracten afliepen, betalingstermijnen ver
vielen en afrekeningen plaats hadden.
Naarmate handel en bedrijf meer tot
ontwikkeling kwamen groeide de be
hoefte aan een geschikte marktplaats.
Voor de gewone weekmarkten was er
voldoende ruimte in de omgeving van de
kerk of de meerkade, maar de vrije
jaarmarkten stelden grotere eisen en
daaraan voldeed de Breestraat, die goed
bereikbaar was voor schepen en karren.
Zo’n verbrede straat is stedebouwkundig
het oudste type van een marktruimte.
Eerst later zijn in vele steden speciale
pleinen aangelegd.
In de zestiende eeuw is de zomer-
markt vervroegd tot daags voor Beloken
Pasen tot de daarop volgende zaterdag.
De gewoonte om tijdens de jaarmark
ten het kruis op te richten is in Bever
wijk tot in de achttiende eeuw in ere
gehouden.
tele-
met
zo’n zestig aanslui
tingen. De interlo
kale gesprekken
liepen via het post
kantoor. Mej. Schols
was nog in dienst
van de Nederland-
sche Bell Telefoon
Maatschappij, die in
1918 door het rijk
is overgenomen. De
kabels liepen toen
nog bovengronds
naar een „kooi” op
het oude raadhuis.
De weekmarkt werd namelijk hoofdzakelijk bezocht door mensen uit de
omgeving, die hun produkten van landbouw, veeteelt, jacht en visserij
kwamen verhandelen en zich tevens voorzagen van nijverheidsprodukten
en levensmiddelen. Een tussenhandel bestond toen nog niet.
dagen het marktkruis opgericht. Zo
hield men in Beverwijk twee vrije jaar
markten per jaar. De zomermarkt begon
op 15 juli en de najaarsmarkt op 28
september en beide duurden een week.
De jaarmarkten werden vrije markten
genoemd, omdat speciale bescherming
werd gewaarborgd, ter plaatse maar ook
op de heen- en terugreis.
Een zogenoemde marktgeleide verze
kerde de veiligheid. Naar omstandighe
den gaf men zelfs soms een escorte mee,
maar meestal werd volstaan met een
schriftélijke vrijgeleide. Wie dat niet
eerbiedige stond bloot aan represailles
en die waren niet mis.
„Bakker Klees op „De Baan”, trots bij zijn paard en wagen; een hele vooruitgang bij de fietsen met de grote manden voorop
en de broodkarren waarmee eerder het brood werd thuisbezor gd. Volgens oude Beverwijkers houdt Manus Hofland, later rij
wielhandelaar de teugels vast en staan verder op deze foto uit 1913 bij de wagen Rinus Adelaar, Annie Werneke en mevrouw
Klees-Kelder.
In 1927 een jaar te laat vierde Beverwijk 650 jaar marktrechten. Dat was toen
geen middenstandsaangelegenheid, maar een feest van inspanning en ontspanning
voor de gehele bevolking. Ter hoogte van het huidige Luxor Theater werd een schit
terende feestpoort opgericht. Er werd een kinderlandjuweel gehouden, een grote
historische optocht, tentoonstellingen op allerlei gebied, verscheidene concerten, een
Oudhollandse markt, een kerkelijke herdenking en voorts stonden op het programma
een grandioos vuurwerk, een internationale harddraverij, sportfeesten, volksdansen
en volksspelen en dat alles in één week. Ere-voorzitter van ’t feestcomité was niemand
minder dan de minister van Binnenlandse Zaken mr. J. B. Kan.
In het boek van oud-burgemeester mr.
H.J.J. Scholtens van Beverwijk, „Uit het
verleden van Midden-Kennemerland”,
lezen we verder dat evenals in de mees
te Hollandse steden ook in Beverwijk de
lakennering of draperie de voornaamste
plaatselijke tak van industrie was. Deze
nijverheid was in de tweede helft van
de dertiende eeuw waarschijnlijk in
hoofdzaak nog beperkt tot enkele centra
en daartoe behoorden Haarlem en Be
verwijk.
Het marktrecht verving tijdens de
duur van de markt het gewone recht.
Misdrijven werden snel berecht en men
kon rekenen op dubbel zware straffen.
Ten teken van de vrijmarkt en de
marktvrede werd gedurende de markt-
Tijdens de herdenkingsfeesten in 1927 hing iedereen de vlag uit en de straten waren versierd. Op deze foto de Baanstraat die ook een erepoort had. Het meisje met de
hond is Bets Buitenhuis. In het midden twee kappersbe dienden van de firma Buitenhuis. De drie kinderen rechts (hand in hand) zijn Guurtje, Tjitske en Dirk Baartse.
5;
F
