Noodtoestand in India
PREMIER VORSTER:
wordt niet opgeheven
99
Luchtverkeer naar Canada
is nog steeds gestremd
e
AMIN PRESIDENT
VOOR HET LEVEN
PRESIDENTSVERKIEZINGEN ROEPEN WEINIG ENTHOUSIASME OP
Stevin: Rijk moet
beleidslijnen voor
export aangeven
MM
2
2 6
JUNI
19 7 6
BINNEN- EN BUITENLAND
(Door onze speciale verslaggever, Reinier van de Loo)
GEZICHT VAN STEEN
STERKE MAN
APATHIE
inn
mar
wijs
aar-
t op
l op
zelf
Olij-
;hen
hij
nen
terie
ige-
►ion-
etrft
>pen
r in
paar
1 in
en
pio-
ptie
i uit
par-
e en
aris-
han-
ger-
ge-
:lub”
dens
Se-
eble-
:d 12
;even
litie-
,ock-
arde-
ilos
itge-
tator
een
er
ie
e-
:e,
ie
rer
in
te
an
en
UTRECHT. „We hebben geen
linkse president nodig en geen
rechtse; we hoeven geen burgerpre
sident en geen militair wat wij
in Portugal nodig hebben is waar
digheid, politiek fatsoen. De naam
en de status van het nieuwe staats
hoofd kunnen me weinig schelen”.
OTELO
DE ANDEREN
luk
ZATERDAG
uitgelokt door saboteurs
Voor Portugese kiezers uitslag bekend
ANTONIO RAMALHO EANES.
OTELA SARAIVA DE CARVALHO.
Lijk-
Maar deze derde vrije stembusgang in
ruim een jaar na die voor de Grond
wetgevende vergadering in april 1975 en
de parlementsverkiezingen van jl. Pasen
Bij de Zuidafrikaanse ambassade in Bonn werd gisteren gedemonstreerd tegen het
apartheidsbeleid. De foto toont met rode verf overgoten demonstranten terwijl de
auto met premier Vorster voorbijrijdt. De Westduitse antiapartheidsbeweging wilde
op deze wijze de slachtpartij in Soweto symboliseren.
Bovendien bestaat er wantrouwen te
gen de generaal door de uitgesproken
steun die hij geniet van beide „rechtse”
partijen, de PPD en de sinds kort weer
uit de schuilhoeken gekropen CDS. De
grootste steun krijgt de 41-jarige mili
tair echter van Mario Soares. Als Eanes
president wordt zondag, wordt Soares
kabinetsformateur en vermoedelijk mi
nister-president. Die zaak is al vrijwel
beklonken.
De Israëlische premier verklaarde dat
Israel zich zorgen maakt over de veilig
heid langs zijn grenzen. „Er bestaat een
limiet voor wat Israel kan tolereren. Dit
punt is nog niet bereikt. Maar wij hou
den de gebeurtenissen zeer nauwlettend
in het oog
„De gevaren voor het land zijn niet
verminderd. Ze zijn evenzeer reëel als
een jaar geleden. De dreiging van verzet,
van buitenlandse inmenging neemt toe,”
zei mevrouw Gandhi. Zij ging niet nader
in op de bronnen van die buitenlandse
on
is.
n de
nge-
in-
zon-
aeeft
aan
een
de
de
gis-
zor-
In
ook
i de
het
erg
itns
njn
aag
m”.
■ten
ien
telt
van
arst
hë-
ne-
een
en-
zen
et-
in-
zan
zan
ge
le
ien
sen
nte
Dat
ge-
op
gen
olie
erd
ge-
late
de
eid.
xiig
De
zijn
jaar
het
jen
en
ost-
LONDEN (Reuter). De militaire
leiders van Oeganda hebben gisteren
besloten, dat president Idi Amin on-
middellijk moet worden benoemd tot
staatshoofd voor het leven, zo heeft
radio-Oeganda bekendgemaakt.
NIEUW DELHI (AP). Premier In
dira Gandhi heeft verklaard dat zij niet
van plan is de noodtoestand in India, die
nu al een jaar lang duurt, op te heffen.
Een van de redenen daarvoor is de
oppositie in India zelf en in het buiten
land. die wel „beteugeld is, maar nog
niet geheel overwonnen”. In een vraag
gesprek met het Indiase persbureau Sa-
machar maakte de 59-jarige premier
evenmin gewag van plannen om verkie
zingen te houden, de persvrijheid of de
burgerrechten te herstellen, of politieke
gevangenen in vrijheid te stellen.
SCHIPHOL (ANP). De beide Canadese luchtvaartmaatschappijen CP-Ait en
Air Canada, de KLM, British Airways en de SAS behoren tot de luchtvaartmaat
schappijen. van wie de vliegers gehoor hebben gegeven aan de oproep van de inter
nationale federatie van vliegers (Ifalpa) om het Canadese luchtruim te boycotten
vanwege de taalstrijd.
Bijna 60 was ze, een van die Portuge
se kiezers, die ik op 25 april tijdens de
eerste vrije parlementsverkiezingen bij
een Lissabons stembureau sprak: Aurora
Costa Boavida, vroeger gevierd fado-
zangeres. straatarm nu, en getekend met
de diepe groeven van een verleden dat,
zoals voor zoveel Portugezen, ook voor
haar onder de fascistische heersers en
hun PIDE-terreur louter teleurstelling,
angst en armoe betekende.
Het besluit werd genomen door de
defensieraad, het beleidsbepalende or
gaan van het militaire bewind dat
sinds 1971 in Oeganda aan de macht
is. De bijeenkomst van de raad werd
rechtstreeks via de radio uitgezonden.
De raad gaf ook ais zijn mening, dat
vroeg of laat alle ministersposten
door militairen zullen worden bezet.
Onder de Portugezen leeft echter na
een halve eeuw dictatuur nog altijd veel
sterker dan bijvoorbeeld bij ons, de
„sterke-man-idee”. Salazar was een soort
monument van persoonlijke almacht,
Caetano ook, zij het wat „liberaler”, en
zelfs de anjer-revolutionair De Spinola
mikte op die verlichte dictator positie.
Tot hij in september 1974 door het
linkse deel van het leger aan de kant
werd gezet
Eanes lijkt niet op de grandeur-figuur
De Spinola, maar heeft wel diens star-
rechtlijnige politieke ideeën. In Lissabon
gaat dezer - dagen het volgende grapje
rond: „Waarom draagt Eanes altijd een
zonnebril? Om zijn monocle te ver
bergen”.
Sedert woensdag een van de vier kan
didaten, minister-president Pinheiro de
Azevedo, een hartaanval kreeg, waar
door er tot het laatste moment kans op
uitstel van de verkiezingen bestond,
luwde het enthousiasme al. Voor de
meeste kiezers staat de winnaar al bij
voorbaat vast en is het uitvallen van De
Azevedo alleen maar een versterking
van die prognose.
Dat duo mag dan de schouders gaan
zetten onder Portugals nog altijd bergaf
waarts rollende economie (24 percent
inflatie', een werkloosheidspercentage
van 15, n og altijd een half miljoen
werk- en haveloze „retornados” uit An
gola en Mozambique, een totaal gebrek
aan buitenlandse deviezen en voortdu
rende verlammingen van hele bedrijfs
sectoren door langdurige stakingsacties;
en dat alles terwijl het vertrouwen van
de buitenlandse investeerder maar zeer
langzaam aan het herstellen is).
dat is zijn enige uiting van „rechtsheid”;
tegen een AP-man zei hij onlangs: „Ik
ben een christen, ik heb contacten gehad
met het marxisme en ik vind het een
interessante methode, maar niet meer
dan dat”.
Universitair geschoold is Eanes niet.
Hij was op de militaire academie, streed
in drie voormalige Portugese kolonies in
Afrika en deed actief mee aan de grote
i-evolutie van 1974 om tenslotte pas ech
te bekendheid te krijgen door zijn optre
den tegen de ultra-linkse putschisten van
november vorig jaar. Volgens de opinie
peilers krijgt Antonio Ramalho Eanes
zondag meer stemmen dan zijn drie
tegenstanders samen. Als niemand de
absolute meerderheid zou krijgen, volgt
een tweede verkiezingsronde tussen de
twee hoogst geëindigde kandidaten.
nidool en salon-communist Otelo Saral-
va de Carvalho. De in november afgega-
ne Copcon-chef, die sedert zijn deelne
ming aan de mislukte linkse putsch tot
majoor werd gedegradeerd en huisarrest
had, is, ondanks het feit dat hij nog
nooit een letter Marx heeft gelezen,
ondanks het feit dat hij zich na een
bezoek aan Cuba ooit belachelijk maak
te door te pleiten voor een massale
executie in de Lissabonese stierenvech-
tersarena van militaire en civiele „slap
janussen” en ondanks het feit dat hij
bekend staat als een politieke draaitol,
zomaar gepromoveerd tot het idool van
ultra-links en de „werkende klasse”.
peringen zullen deelnemen, in gevaar
brengen,” aldus radio Amchit. „Ook de
stappen, die worden ondernomen om een
pan-Arabisch vredeskorps in te stellen,
kunnen door de hernieuwde gevechts
handelingen worden ondermijnd. Dit
vredeskorps zou een nieuw bestend en
een blijvende vrede moeten helpen uit
werken.”
BONN (Reuter). Premier John Vorster van Zuid-Afrika heeft giste
ren op een persconferentie in de Zuidafrikaanse ambassade te Bonn ver
klaard dat de jongste rellen in zijn land het werk zijn geweest van sabo
teur? die wilden dat zijn overleg in Beieren met de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken, Henry Kissinger, niet doorging. Ze zijn in hun
opzet niet geslaagd, aldus Vorster, en mijn besprekingen met Kissinger
zijn vruchtbaar geweest en hebben de zaak van de vrede in zuidelijk
Afrika gediend.
Het enige echte gevaar voor Eanes, en
vermoedelijk voor Portugal, schuilt in
de vierde en laatste kandidaat: vrouwe-
Veel Portugezen zijn Voor Eanes, niet
omdat ze hem zo eng mogen (een ge
vleugeld woord is momenteel: Soares
wil een „socialisme met een menselijk
gezicht, maar met Eanes krijg je een
socialisme met een gezicht van steen”),
maar omdat ze bang zijn voor de andere
kandidaten. Eanes wordt gezien ais een
verklaard tegenstander van de commu
nisten, hij ziet ze althans als de grootste
bedreiging van de stabiliteit in Portugal.
„Ik streef naar een compromisloze
verdediging van de nationale onafhanke
lijkheid en verzoening ik wil een demo
cratisch pluralisme en een rechtvaardige
maatschappij zoals in de grondwet om
schreven”, zei hij onlangs. Nu is die
grondwet puur socialistisch (en zeker
niet, zoals veel Westeuropeanen denken,
van e en mild sociaal-democratisch ka
rakter). Daarom moet Eanes, als hij zo
parmantig achter die Constitutie gaat
staan, ook beslist niet als een stroman
van rechts worden gezien. Nee, hij ziet
domweg het communisme niet zitten,
Otelo gaf deze week via de Portugese
televisie ongeveer aan waar hij naar toe
wil: „Als Eanes president wordt is ge
weld onvermijdelijk; wij zitten in een
klassenstrijd en ik vind dat er hier*
basisorganisaties, zoals buurt- en arbei-
derscomites moeten bestaan naast de
parlementaire democratie, totdat de ar
beiders werkelijk aan de macht zijn”.
Wie kan er nummer twee worden en
wie zijn dan wel die gevreesde alterna
tieven? In de eerste plaats was er de
huidige premier Jose Pinheiro de Azeve
do, anti-communist, a dmiraal, persoon
lijke krachtfiguur maar zonder de ver
klaarde steun van ook maar een politie
ke partij. Toch scheen hij nog op zo’n 14
percent van de kiezers te mogen reke
nen, ware het niet dat hij nu door een
hartaanval is uitgeschakeld. Hij leidde
hef zesde provisorische kabinet door de
woelingen van november, weerstond
daarvoor al de tientallen volksopstanden
van links Lissabon tegen zijn politieke
aanpak, die zo sterk verschilde van de
over-geëmotioneerde marxist Vasco
Goncalves, en kon rekenen op grote
sympathie binnen het leger, dat nog
altijd een grondwettelijk gegarandeerde
„waakhondfunctie” bekleedt.
Geheel kansloos lijkt vervolgens de
tweede man van de communistische par
tij, Octavio Pato, die als niet zo stalinis
tisch te boek staat als zijn baas Alvaro
Cunhal, maar volgens de opiniepeilers
nooit hoger kan komen dan 5 percent.
Angst, want de kittige kleine Aurora
was al ver voor de bevrijding van 1974
communiste. En een overtuigde. Niet
zoals al die duizenden die zich plotseling
daags na de anjer-revolutie van april
1974 „links” noemden, omdat de politie
ke wind dat wenselijk maakte.
GRONINGEN (ANP). „De centrale
overheid zou een lijstje moeten samen
stellen met de namen van Landen waar
Nederlandse bedrijven geen zaken mee
zouden mogen doen.” Dat verklaarde
prof. dr. ir. J. Kokje van de Raad van
Bestuur van de Stevingroep gistermiddag
in Groningen. x
Afgevaardigden van de Raad van Be
stuur en de Centrale Ondernemingsraad
van Stevin hadden gisteren een gesprek
met B. en W. van Groningen over het
feit dat Groningen opheldering wil over
eventuele investeringen van de Stevin
groep in Chili.
is belangrijker dan de huidige apa-
tie in de hete straten van Lissabons
oude binnenstad doet vermoeden: na
tuurlijk. legerstaf chef Antonio Ramalho
Eanes (spreek ongeveer uit als „Ramal-
joe Ejennesj”) spreekt enerzijds totaal
niet tot de verbeelding vanwege zijn
uitgesproken stram-militaire saaiheid en
de obscuriteit van zijn politieke overtu-
gng; en hij is aan de andere kant
eigenlijk al bij voorbaat tot winnaar
uitgeroepen, omdat de dlrie grootste par
tijen van het land (Soares’ socialisten,
Sa Carneiro’s Volksdemocraten en do
Amarals rechtse centrumdemocraten)
achter zijn kandidatuur staan.
Maar in de nieuwe president wordt
door veel Portugezen een soort wonder
dokter voor alle kwalen gezien. Wat hij
echter nooit kan zijn. De grondwet geeft
hem een machtspositie die het midden
houdt tussen de nogal „ceremoniële”
Westduitse Bondspresident en de zeer
invloedrijke Franse president; hij kan
onder meer het parlement ontbinden (zij
het na raadpleging van datzelfde parle
ment), maar kan bijvoorbeeld niet
rechtstreeks meeregeren zoals een Ame
rikaans staatshoofd.
eur-
om-
nee-
be-
/aar
hele
ring
bij
„Rellen in Soweto waren
En even verder: „De democratie zoals
West-Europa die kent zal hier moeten
ophouden te bestaan; we moeten ons
ook bevrijden van de sterke invloed van
de Verenigde Staten en West-Europa,
want die geven noodt hulp zonder rente
en zonder dat wij onze onafhankelijk
heid ervoor in ruil moeten geven; wij
moeten ons oriënteren op de Derde We
reld”.
Kennelijk doelend op de mislukte
aanslag die onlange op president
Amin werd gepleegd, verklaarde het
hoofd van de luchtmacht dat de
maatregelen ter bescherming van het
staatshoofd moeten worden versterkt:
In zijn antwoord verklaarde Amin
dat hij zich bij de besluiten van de
defensieraad neerlegde, „aangezien de
raad verantwoordelijk is voor het
leiden van het land”. Over het onder
zoek in verband met de aanslag op
zijn leven, wilde hij alleen zeggen,
dat er zowel buitenlanders als Oegan-
dezen bij de aanslag betrokken wa
ren.
Waarom weet eigenlijk niemand, maar
„Otelo” heet nu ineens linkser dan Cun
hal. En Otelo is erg populair. Deze
briljante strateeg, want dat is hij, gaat,
zeker nu De Azevedo is uitgevallen,
beslag leggen op de tweede plaats.
Het gevaar dat hij, zelfs op een twee
de plaats, belichaamt ligt in d< kans op
hernieuwde confrontatie tussen links en
rechts. Op straat en in hoger sferen.
Otelo’s aanhangers staan zo extreem en
lijnrecht tegenover die van Eanes (de
zwijgende meerderheid plus de niet zo
zwijgzame rechterzijde), dat Portugal bij
een confrontatie tussen deze beide kan
didaten en hun aanhang opnieuw onge
wenst uitstel van zijn uiteindelijke gene
zing moet vrezen.
Schiphol naar Toronto al was vertrok
ken.
Voor de Montreal-vluchten kan de
KLM echter geen toestemming krijgen
voor landingen op Niagara Falls. Daar
om worden deze vluchten voorlopig naar
New York geleid.
Zoals eerder gemeld zijn de moeilijk
heden met Canada veroorzaakt door een
taalstrijd. De Canadese regering wilde
een oude belofte aan Quebec gestand
doen door de luchtverkeersleiders op te
dragen naast de normale luchtvaarttaai
(het Engels) ook gebruik te gaan maken
van Frans. De luchtverkeersleiders von
den dit bespottelijk. Het resultaat was,
dat de Canadese vliegers begin deze
week tot actie overgingen, omdat zij het
vliegen binnen het slecht gecontroleerde
Canadese luchtruim niet meer veilig
vonden.
Hevige strijd in Libanon
NICOSIA (AP). In heel Beiroet en
de meeste voorsteden is gisteren hevig
gevochten. „De strijd neemt angstwek
kende en dreigende dimensies aan. In
verscheidene voorsteden woeden branden
en de lucht is gevuld met rookkolom
men,” zo meldde radio Beiroet, een stati-
dat in handen van de linkse moslims
De Israëlische premier Yigal Allon
heeft gisteren in Bonn gezegd dat de
Westduitse leiders tevreden zijn over de
terughoudendheid, die Israel ten aanzien
van de Libanese kwestie aan de dag legt.
„Wij vinden niet dat Israel het recht
heeft tussenbeide te komen bij de bin
nenlandse aangelegenheden van een van
zijn buurlanden. Het lijkt mij echter dat
de toestand in Libanon veel meer dan
een zuiver binnenlandse aangelegenheid
is geworden,” aldus Allon.
bekendgemaakt dat de onlusten van een
week in zwarte woonoorden in de pro
vincie Transvaal aan 176 mensen het
leven hebben gekost. Onder hen waren
twee blanken.
Kruger zei tegen buitenlandse journa-
lisiten in Pretoria dat 1139 personen
werden gewond en 1298 gearresteerd. De
onlusten braken op 16 juni uit in Sowe
to, 24 kilometer ten zuiden van Johan
nesburg.
Groot-Brittannië heeft een Ameri
kaans verzoek ingewilligd om een cen
trale rol te spelen bij het streven naar
vrede en stabiliteit tussen blanken en
zwarten in het zuiden van Afrika. Het
verzoek werd gedaan door de Ameri
kaanse minister van buitenlandse zaken
Henry Kissinger tijdens zijn besprekin
gen met de Britse premier James Cal
laghan.
De Britse autoriteiten hebben echter
gezegd dat Callaghan een voorwaarde
heeft verbonden aan zijn antwoord: de
Britse regering zal geen enkel initiatief
ten opzichte van Rhodesië nemen als
premier Smith niet naar voren komt
met een plan om de macht ovver te
dragen aan de zwarte meerderheid in
dat land.
Voor de vierde achtereenvolgende dag
waren de telefoon- en telexverbindingen
met de buitenwereld gisteren volledig
afgesneden. De radiostations, die in han
den van linkse moslims en rechtse Chris
tenen zijn, vormen de enige bron van
informatie over de toestand in en rond
Beiroet.
Het christelijke radiostation Amchit
meldde dat een aantal aanvallen en
tegenaanvallen hebben plaatsgevonden
rond de belegerde Palestijnse vluchtelin
genkampen Tal Zaatar en Jisr El-Basha.
Ook langs de Unie die de christelijke tai
moslimsectoren van de stad verdeelt,
ging het heet toe. De twee Palestijnse
kampen, waarin 25.000 Palestij nen en
30.000 moslimvluchtelingen uit Zuid-Li-
banon wonen, vormen de laatste linkse
bolwerken in het door christenen be
heerste gebied.
„De huidige gevechten kunnen de po
gingen om een ronde-tafelconferentie op
te zetten waaraan alle betrokken groe-
dreiging, maar haar terminologie was
dezelfde die zij ook vorig jaar december
hanteerde, toen ze de VS en met name
de CIA beschuldigde van het voeren van
een „campagne om het land in een
chaos te storten zoals de CIA dat ook in
Chili heeft gedaan” om haar bewind
tegen te werken.
Het interview, dat precies een jaar na
het uitroepen van de noodtoestand werd
gepubliceerd, komt na een serie artike
len van het persbureau over de goede
daden, in het bijzonder de economische,
die mevrouw Gandhi heeft verricht, „om
de natie te redden van binnenlandse
chaos en economische misère”.
De noodtoestand zal niet worden op
geheven vóór de economische verwor
venheden geconsolideerd zijn en een
nieuwe geest van „discipline” rtevig ge
worteld is in India, aldus Gandhi.
Sinds donderdag zijn de Nederlandse
charter- en lijntoestellen met bestem
ming Toronto uitgeweken naar het vlak
onder de Canadese grens gelegen Niaga
ra Falls in de Verenigde Staten. Vluch
ten met bestemming Montreal worden
naar New York gedirigeerd. De KLM
doet alle mogelijke moeite om de passa
giers vanuit Niagara Falls en New York
zo snel mogelijk naar de Canadese be
stemmingen te brengen. Dit kan vanuit
Niagara Falls gemakkelijk per bus over
de weg, doch vanuit New York is het
moeilijken
Donderdag waren er moeilijkheden
met de CAB, de Amerikaanse rijkslucht
vaartdienst, die de KLM geen toestem
ming wilde verlenen om de vluchten
voor Toronto naar Niagara Falls te diri
geren. Maar daarvan kwam de CAB
terug, terwijl de eerste vlucht van
De Zuidafrikaanse premier wilde niet
ingaan op de hem telkens weer gestelde
vraag of zijn besprekingen met Kissin
ger geleid hebben tot een of ander
akkoord over de manier waarop de ras-
senproblematiek en de politieke vraag
stukken in Zuidelijk Afrika aangepakt
moeten worden. Ik kan dengelijke vra
gen niet beantwoorden, aldus Vorster,
daar ik eerst mijn regering moet inlich
ten over mijn overleg met Kissinger en
de Amerikaanse minister president Ford
op de hoogte moet stellen van het resul
taat van onze besprekingen.
De Zuidafrikaanse premier verdedigde
op de persconferentie de politiek van
zijn land, gericht op de vorming van
aparte zwarte thuislanden (bantoestans)
en legde er de nadruk op dat de Zuidaf
rikaanse regering zal blijven proberen
tot normalisering van de betrekkingen
met de zwarte Afrikaanse staten te ko
men.
Vorster gaf geen bijzonderheden over
zijn besprekingen met Kissinger, maar
gaf wel te kennen dat er geen door
braak bereikt is inzake de kwestie-Na-
mibië (Zuidwest-Afrika). Ondanks diver
se resoluties van de VN, waarin er bij
Zuid-Afrika op aangedirongen wordt het
beheer over deze voormalige Duitse ko
lonie prijs te geven, blijft Pretoria hier
het bewind uitoefenen.
Voor de conferentie in Beieren hadden
Amerikaanse functionarissen laten we
ten dat Kissinger zou proberen Vorster
te overreden de onafhankelijkheid van
Namibië te bespoedigen.
De met spanning tegemoetgeziene
persconferentie van de Zuidafrikaanse
premier werd voortijdig beëindigd. Na
de opgewonden vraag van VPRO-corres-
pondent Nico Haasbroek, „wanneer
houdt u eindelijk op met de politiek van
rassenscheiding”, werd het vraag- en
antwoordspel abrupt door de Zuidafrika-
nen afgebroken.
Vorster hield de persconferentie na
een gesprek met de Westduitse bonds
kanselier, Helmut Schmidt. Voor het
scherp bewaakte ambassadegebouw,
waar de persconferentie plaatsvond, ar
resteerde de politie zeven demonstran
ten, die zich uit protest tegen de dood
van zwarte Zuidafrikanen bij de jongste
rassenonlusten in Soweto met rode verf
hadden overgoten.
Schmidt zei op de persconferentie dat
hij bij zijn gesprek met Vorster de
Zuidafrikaanse apartheidspolitiek had
veroordeeld. Hij onderstreepte voorts het
Westduitse verlangen naar een zwarte
meerderheidsregering van Namibië
(Zuidwest-Afrika). Vorster gaf de pers
geen bijzonderheden over de gedachten
wisseling.
De Zuidafrikaanse minister van politie
en justitie James Kruger heeft gisteren
,^jl^
