Zomeracademie voor organisten in Renaissance-zaal geopend a Grote belangstelling voor tweede Toer-in-orgeltocht Festival ’76 Boekjes om kinderen over de leesdrempel te helpen Misdaad-roman Groots opgezet Northsea Jazz E E i ■la HALVE PRIJS LE TRICOT I J, IAZZ-ROCK EN SHAKTI IN JAAP EDENHAL. MUZIKALE VELDSLAG IN DE RIJP Speciaal voor u! Draaiorgel ter opluistering 4 JULI KUNST 9 Het Batz-orgel van De Rijp f'Honxd n •k Hu m nF Middag-tocht Je-leren-uiten boekjes r MAANDAG 1 2 19 7 6 Weather Report op hoog niveau (Van onze kunstredactie) Jazz-rockformatie JOHN OOMKES (ADVERTENTIE) i Akersloot, 1 Profiteer nu!! De opruiming begint 15 juli Sarah Vaughan l. af- zal II zou deze drie P.A.W. P. ZWAA{I^ t* t I l t Alle japonnen, deux-pièces, rokken en bonneterie van be kende huizen, zoals: Lucie Linden, Ralph, Kio, Picone, Erika Rössler enz. vindt u bij ons voor de Barteljorisstraat 27 Haarlem, tel. 320618 i i t r 5 n a s i. t. it k-/ r HAARLEM. In de Renaissancezaal van het Frans Halsmuseum werd zondag avond de Internationale Zomeracade mie voor Organisten geopend in tegen woordigheid van de vijfenzestig deelne mers, die zich dit jaar hebben aange meld. docenten en enkele genodigden. HL liHid TS -L II DEN HAAG. Tijdens de drie dagen van het groots opgezette Northsea Jazz Festival ’76, vrijdag 16, zaterdag 17 en zondag 18 juli aanstaande, zullen vele concerten vrijwel gelijktijdig in de vijf verschillende zalen van het Haagse Con gresgebouw tussen 6 uur ’s middags en 4 uur ’s nachts worden gegeven. Daarnaast kunnen de bezoekers dagelijks het Jazz- filmfesiiVtal. de .lazz-videoshows en de Jazzexpositie bezoeken. De voorzitter van de stichting Interna tionaal Orgelconcours, de heer D. J. A. Geluk sprak een welkomstwoord, waarin hij zijn erkentepijkheid tot uitdrukking bracht jegens de aanwezige docenten, te weten de organisten Luigi Tagliavini, Werner Jacob, Louis Toebosch en Ewald Kooiman en voorts de klavecinist Ken neth Gilbert. De organist Anton Heiller, eveneens docent aan de academie kon op deze openingsavond niet aanwezig zijn. Drie weken lang zullen de cursisten de lessen van deze docenten volgen en praktisch oefenen oefenen op de twintig orgels, die daartoe in verschillende ker ken in Haarlem en omgeving ter be schikking zijn gekomen. De klaveclnis- ten onder de deelnemers zullen zich kunnen gaan bekwamen op twee klave cimbels. Ook in instrumentale zin is zo en dit voor een op In „Mirjam het monster” door Lys- tad en Chess wordt de tekst als het ware afgerond door de wolkjestekst jn de tekeningen. Een letterlijk speels gegeven: Mirjam doet uit verveling en speelsheid of ze een monster is. Wanneer voor haar de lol van het spelletje af is en ze zich voldoende heeft opgeladen om weer gewoon Mirjam te zijn, blijft bij haar omge ving het spelletje nog nawerken. De politie is ontaard in een com pleet op militaire leest geschoeid on- derdrukkingsapparaat, dat erop los hakt, slaat en schiet, met de meest buitenproportionele middelen, zodra maar een langharige, anders-denken- de of -uitziende over de schreef dreigt te gaan van wat de politie behoorlijk vindt. De leiding vraagt niet naar bewijzen, maar naar slacht offers, arrestaties. „Toen ik bij de politie kwam, kon ik me niet voorstellen dat het beroep een dergelijke verandering zou on dergaan, of de mentaliteit zou krij gen, die er nu heerst. Ik ben een man, die zich na 27 dienstjaren zo over zijn beroep schaamt, dat mijn geweten me verbiedt het nog langer uit te oefenen.” voor allen gezorgd. Door de heer W. J. Sutherland, directeur van de zomeraca demie. werden de cursisten op de hoogte gesteld van de regelingen die voor de lessen en de oefenmogelijkheden op de orgels en de clavecimbels gelden. Het is inderdaad een internationaal gezelschap van overwegend jonge orga nisten en nklavecinisten, dat tijdelijk de stad Haarlem tot muzikaal domicilie heeft gekozen. Sommige deelnemers zijn van heel ver gekomen: uit Zuid-Afrika, de Deutsche Demokratische Republik, uit de Verenigde Staten, Canada en Japan, uit Joego-Slavië, West-Duitsland, Oostenrijk en Denemarken en natuurlijk ook uit Nederland. Nu kan de Hervormde Gemeente van Akersloot zich gelukkig prijzen met het bezit van een schoonklinkend instrument van een manuaal en een aangehangen pedaal, waarmee negen registers, als to taliteit gecombineerd of als solo-stem- men tot klinken kunnen worden ge bracht in een verscheidenheid, waarvan leopold Mozart verrassende voorbeelden gaf. Na de openingsceremonie volgde nog een informele bijeenkomst buiten in de museumhof, waar de deelnemers werden onthaald op een drankje en muziek van een draaiorgeltje, een wat omvangrijker collega van het miniatuur-draaiorgeltje, dat opgesteld stond in de Renaissance zaal en dat door voorzitter Geluk met virtuoze draaierij tot klinken werd ge bracht tot vermaak en jolijt van alle aanwezigen. „Zie je me goed?” van Galeron en Couratien (illustraties en ontwerp) in een Nederlandse bewerking van Ellen Warmond laat in 13 hoofdstukjes van 4-9 regels zien hoe wij op anderen overkomen. Welke anderen’ De op lossingen staan achterin. Een enkel woord mag dan eens te moeilijk zijn, maar voor dit boekje geldt net als voor de andere: de inhoud is weer eens iets heel anders dan we meestal vinden in de afgekloven verhalen K WlïXil' tA"» Het eerste bezoek gold de Hervormde Kerk in Limmen, waai' in 1876 door de orgelmaker P. Flaes te Amsterdam, toen geassocieerd met de bouwer Brünjes, een twee klaviersorgel gebouwd werd. Flaes heeft veel orgels' gemaakt voor kerken in ons land, in het bijzonder in Noord-Holland. De register-d. unsLles van deze instrumenten, zo vertelde Jon- gepier, kenmerkten zich door een kern, die opgebouwd was volgens een steeds aangehouden grondschema. Mocht een orgel groter zijn dan deze kern dan voegde Flaes daar met kennis van zaken gestampt wordt. Ook voor ouders een heilzame boodschap uit de mini-we- reld. En laten we het nu eens hebben over dat fijne uitbesteed worden. In ..Schoenmaker Anton Tiensteen" doo’’ Kay Chorao wordt Leo van oma overgeheveld naar oom Anton, die er andere opvattingen over een jongens leven op na houdt. Geen eng gespeel met poppen. Rommel opruimen, geen spelen maar werken. De auteur laat oom Anton gelukkig zijn straf krij gen. Want zelfs als Leo hem tenslotte helpen wil, probeert hij het knulletje toch nog te chanteren. Maar zie, Le o’s toegeeflijkheid bekeert oom Anton tot een meegaand type. In de praktijk zal het meestal wel anders lopen, maar kinderen worden hierdoor ten minste op de gedachte gebracht dat je met ieder mens een ander soort relatie moet opbouwen. De prima vertaling van boekjes is van Jos Vonk Oorspronkelijk Nederlands in deze Kosmos-serie is „Sauwtje Zeevrouw”, geschreven en gellustreerd door Mo nica Maas. Een spitsvondig verhaaltje met ingebouwde dreun tegen onze wegwerpmaatschappij. Sauwtje ziet op een dag haar eenzame eilandje overspoeld door eendagstoeristen met rotzooi en lawaai. Ze weet hen de zee in te lokken met waardeloze doppen, ringetjes die glinsteren als geld. Wat er van hen wordt laat Monica Maas aan de wraakzucht van de lezers over. Een open net goed einde. Ouderwetse, degelijke moraal op een nieuw gegeven: hoe meer we kopen, hoe meer we moeten weggooien en hoe minder er nog waard is om bewaard te blijven. MIEP DIEKMANN AMSTERDAM. - Vrijdagavond traden liefst drie groepen in de Jaap Edenhal aan voor een lange, zomerse avond mu siceren. De volgorde waarin dat gebeur de moet echter indachtig een van de vele Bijbelse gelijkenissen zijn bepaald. De organisator moet volgens het princi pe dat je goede wijn het eerst voorzet aan je gasten en als er goed gedronken is, je de mindere wijn serveert, te werk zijn gegaan. Weather Report, een met kop en schouders boven alle jazz-rock- grootmaChten uitstekende formatie, ging John McLaughlin’s aardige laatste avon tuur en de falende Billy Cobham-George Duke Band vooraf. 1 Om met de laatste attractie te begin nen; Cobham Co. hadden natuurlijk het nadeel dat zij niet een volledige set konden spelen. Om twaalf uur precies moest het hele festijn, dat om zeven uur was begonnen, per sé (huurcontract) beëindigd zijn. Het tijdschema werd niet stringent aangehouden en het gevolg was dat er voor hen krap drie kwartier overschoot. Overigens ruimschoots vol doende om voor iemand, die zich her steld had van de verpletterende indruk die Weather Report had achtergelaten, vast te stellen dat de sterke ritmesectie het vooral kompositorisch zwakke con cept van de Billy Cobham-George Duke Band bij lange na niet kon compenseren. Natuurlijk, de oude drumkitspecialist Cobham weet verbijsterend goed de weg in zijn gigantische, peperdure percussie- rommelhok. Alleen al de anderhalf do zijn microfoons die daaromheen staan bezorgen elke modale drummer clau strofobie bij de gedachte dat hij daar binnen zijn werk zou moeten doen. Daarnaast imponeert bassist Alphonso Johnson niet alleen door zijn boomlange postuur. De kneep zit ’m in het functio- Cobham’s vroegere Mahavishu Orche- stra-collega John McLaughlin imponeer de vorig jaar augustus in de Leidse Groenoordhal met een sterk futuristi sche aanpak. Hij heeft hët gegoochel met een aan een synthesizer gekoppelde gitaar inmiddels verwisseld voor een akoestische, sterk op India georiënteerde muziekstijl die niet binnen het jazz- rockidioom valt. Van Shakti maken ver der drie Indiase musici deel uit: L. Shankar, een razendsnelle violist, en de percussionisten Zakir Hussaqn op tabla en T. H. Vinayakram op de ghatam of kleipot. De solistische rollen zijn binnen het kader van Shakti’s muziek niet al leen weggelegd voor Shankar of McLaughlin, die dwars over de klank kast van zijn gitaar een extra zevental snaren heeft aangebracht, waarop hij van tijd tot tijd accenten aanslaat. In de snelle, wat gejaagde composities vallen met name de beide ritme-instrumenten op. De soli zijn werkelijk opwindend en met name Vinayakram maakt duidelijk waarom Shakti onder meer „creatieve intelligentie” betekent. Hij weet zelfs ritme voort te brengen door zijn buiten model kleipot op te gooien en met blote handen op te vangen. De eersten hadden dus de laatsten moeten zijn. Waar de avond zo voortref felijk mee van start ging, had men tot het laatst moeten bewaren. Weather Re port, nog steeds opgebouwd rond klavie renspecialist Joe Zawinul en saxofonist Wayne Shorter die juist het groepska- rakter versterkt, te boeien. Afgewogen materiaal, waarvan het een en ander uit hun recente album Black Market, laat elk van de groepsleden in zijn waarde. Tegenover de vaar verrassend funky melodielijnen van Zawinul en de hoge- schoolembouchure van Shorter staan ge lijke grootheden. De thema’s die worden opgebouwd, omgekeerd en-of doorbroken overtuigen juist door de kontrastwerking van de beide Latijns-Amerikaanse percussionis ten en de unieke bassist Jaco Pastorius, die menig stuntje op zijn geëmancipeer de instrument (flageolet) uithaalt. Voor dat een finale het publiek achterlaat in neren van toetsenman George Duke en de schuchtere gitarist John Scofield. Du ke detoneert volledig. Hij strooit wat met knap getructe synthesizersoli en een soft-soulstemmetje. maar maakt niet duidelijk waarom hij in een jazz-rock- sector werkzaam is. Na veel interessante historische bij zonderheden verteld te hebben over de Grote Kerk van de Rijp met haar drie ëntwintig gebrandschilderde ramen, vroeg Jan Jongepier speciale aandacht voor het orgel van de kerk. Het instru ment werd in 1854 vervaardigd door de fimra Ba tz en Co. te Utrecht met een dispositie, die ontworpen was door de orgelbouwer C. G. F. Witte, die al sinds 1826 met de bouwer Jonathan B tz had samengewekt, ook als medefirmant. Ze ventien registers heeft dit orgel, ver deeld over twee manualen. Het pedaal is aangehangen. Het instrument represen teert de beste klank-tradities van de achttiende eeuw, ontwikkeld door Chris tian Müller, de bouwer van het grote Haarlemse orgel. Mede dank zij een sublimerende, dui delijkheid bevorderde akoestiek klonk het orgel bijzonder fraai bij de vertol kingen van werken ongeveer gedurende de bouwjaren van het instrument ont staan, waarvan ik noem voorspelen voor kerkelijke gezangen van de negentiende- eeuwse Haarlemse organist Johannes Gijsbertus Bastiaans, voor- en naspelen van Markel en virtuoze variaties over „Ah. vous dirai-je” van Rinck. Ook liet Jongepier een van de „slagen bij Waterloo” horen door de Duitsers Johann Wilhelm Wilms als opus 43 niet voor het orgel, maar wel ter genieting voor muzikale veldslagen minnende on muzikale toehoorders gemaakt. Jonge pier heeft met dit stuk de ontstellende muziek-mentaliteit weten te onthullen, die in ons land bestond en nog tot 1920 merkbaar bleef. Want toen ging in Maassluis op 18 juni nog de laatste orgel-Waterlooslag, die als traditioneel evenement jaarlijks te beleven viel. Deze zinnen, uit de ontslagbrief die Lennart Kolberg tegen het eind van Sjöwall en Wahlöö’s nieuwste Zweed se misdaadroman (Bruin Beertje), „De politiemoordenaar”, schrijft zijn teke nend voor de kritiek die het duo de laatste jaren steeds meer en steeds heviger door zijn verhalen mengt. Steeds somberder is S. en W.’s visie op de Zweedse samenleving geworden en vooral op de rol die de politie daarin speelt. Die kritiek gaat derma te overheersen, dat je na afloop met het gevoel blijft zitten twee boeken gelezen te hebben: een uitstekend misdaadverhaal en een bikkelhard stuk maatschappijkritiek. Het individu heeft in een staat als deze volstrekt niets te betekenen. „De politiemoordenaar” - hef is het voor laatste boek dat S. en W. samen hebben geschreven, aan de vertaling van laatste boek, De terroristen, wordt nog gewerkt - verraadt meer dan de voorafgaande romans de in vloed van de overleden Per Wahlöö, die met zijn „Springveer” en „De moord op de 31ste verdieping” een soortgelijk, surrealistisch aandoend maatschappijbeeld tekent. Vrijdag 16 juli staat in het teken van de meer traditionele jazz met als belang rijkste attracties: Count Basie and his Orchestra, Ray Charles, het Thad Jones en Mel Lewis Orchestra, het Dizzy Gi'l- lepsie Quarted, het Stan Getz en blues- artiesten als Memphis Slim en Eddie Boyd. Zaterdag 17 juli is eveneens bedoeld voor een breed publiek gezien de topat-L fracties. Sarah Vaughan and her Trio, Lionel Hampton and his Jazz Inner Circle, de John Lee Hooker Blues Band en het Cedar Walton Quartet zijn dan de toppers. Het programma op zondag 18 juli is aantrekkelijk voor een publiek, dat ge richt is op de meer progressieve of experimentele vormen van Jazz. De grootste publiektrekkers zijn dan: de Cecil Taylor Unit, het Sun Ra Arkestra, Laptry Coryell, The Crusaders en het Lee Kondtz-Warne Marsh Quartet. Overigens zal de Nederlandse jazz op dit festival ook elke dag vertegenwoor digd zijn. Vooral voor de trage lezertjes uit de eerste klas, die aangewezen zijn op boeken met een grote letter, verhalen met korte zinnen, en overzicntelijke gemakkelijke woordjes, kunnen de Marlin Quist Boeken van uitgeverij Bert Bakker een stimulans zijn om over die drempel van leren lezen te komen. „Tom de zonneruiter” door Colvin en Lapointe is qua uitvoering een boekje van pure schoonheid, over Tom die de mensen en wereld wak ker wil en gaat schudden. Je hem als een zonnemannetje kunnen zien, dat iedere dag samen met de zon over de wereld trekt en ’s avonds weer verdwijnt. En als hij dat niet deed, zag het er treurig uit voor ons allemaal. De steunkleur van de illus traties is niet voor niets zwart. Toetsenman Joe Zawinul van de Ame rikaanse Jazz-rockformatie Weather Report in volle concentratie. een stemming, die elke volgende artiest tot een anti-élimax reduceert, dwingen een gevoelig duet van Zawinul en Shor ter en de bezeten timing van de beide percussionisten tijdens een fanatieke so lo het publiek tot een applaus dat zelden weerklinkt. r -v HAARLEM. Tegen de tweehonderd orgelvrienden hebben zaterdag deelgeno men aan de tweede van de zeven orgel tochten, die de Culturele Raad Noord- Holland dit jaar in het programma van ‘de „Toer-in”-manifestaties heeft opgeno men. De verheugend snelle groei van de belangstelling1' voor de provinciale orgel tochten wijst erop, dat deze culturele .onderneming* in wijde' krïng^dd aandacht heeft getrokken en bijzonder op prijs wordt gesteld. In de als stolp-hoeve gebouwde kleine Hervormde Kerk in Zuid-Schermer be vindt zich een achttiende-eeuws orgel van bescheiden omvang. Het telt zes registers, die tot klinken gebracht kun nen worden door middel van een Manu aal met een omvang van C tot c, driegestreept. Het orgelfront is een ju weel van verfijnde architectuur kleur-fantasie. In 1909 heeft men orgel-kleinoord kunnen kopen 600. De kerkruimte was niet op orgel berekend, maar er werd wat gevonden om het kostbare bezit zo goed en zo kwaad als het ging te plaatsen. Vele, vele jaren is het niet bekend geworden wie de bouwer van het unieke instrument is geweest. Sinds twee wekn weet men het en zo kon Jan Jongepier als „orgelprimeur” aan zijn toehoorders mededelen, dat de pastoor van de oud- Katholieke Kerk in Alkmaar pas ont dekt heeft dat het orgel in 1760 gemaakt werd door de orgelbouwer Pieter van Assendelft. Deze bouwer verstond zijn vak uitmuntend, gezien de dispositie, die hij ontwierp, welke bestond uit vijf registers: twee 8-voëten, twee 4-voeten en een 2-voet met prestant- en fluit- timbres. Een Bourdon 16-voet werd om streeks 1900 bijgeplaatst door de Leeu wardense orgelbouwers firma L. van Dam met aanvaardbaar resultaat. Im provisaties van Jongepier hebben over de bijzondere kwaliteit van het orgel geen twijfel laten bestaan. waar pas-lezertjes mee worden en opgescheept. Het dierbaarst in deze serie voor veel kinderen het boekje zijn „Hij zat er al toen we kwamen”, door Levine en Gorey. Wie „hij” is wordt in de tekst niet gezegd, maar op plaat twee zie je het een knoert van een hond. Wat wil-ie? Eten, spelletjes, hem beter leren kennen? Dat ze te gen hem praten? Intussen zit ie maar buiten, in regen en wind. „Het is niet gemakkelijk om belangstelling te hebben voor iemand, die niets van je hebben moet”, constateert de vertel ler van het verhaal. Tot die verteller, de oudste jongen (wiens naam overi gens in het verhaal niet genoemd wordt) weet wat de hond wil. Een naam. Maar welke? Wat ze ook ver zinnen de hond zit nog steeds te wachten. Je moet er maar opkomen. Bij uitgeverij Kosmos legden ze het accent op: een boek moet een kind ook leren om zich te uiten. Eerst achterin de boekjes kijken om deze opzet te ontdekken. En wat is er dan voor 7-8-jarigen zo belangrijk, waar volwassenen kennelijk vanaf gegroeid zijn? De schuld krijgen van iets wat je niet zelf hebt gedaan, dat anderen niet kunnen zien en wat je zelf niet de baas kunt. Daar komt „Nee, dat heeft de gorilla gedaan” door Shook Hazen-Cruz wel op neer. Nog zoiets: een verjaardag die niet wordt wat je ervan verwachtte, meestal door het over-georganiseer van de ouders. In „De verjaardag” door Marquerita Rudolph krijgt Peter er goed de pest over in omdat zelfs dat beetje plezier over de verjaardag van zijn broertje Jason de grond in De politieke leiding is alleen machtsbelust en erop uit een soort maatschappelijke schrijvende te handhaven; politie en pers werken daaraan volop mee of geven er zelfs de toon bij aan. De burgerij onder gaat alles in een frustrerende roes van materialisme. de registers aan toe, waarvoor geld be schikbaar was. Orgels met een klavier slechts heeft Flaes nooit willen bouwen. Wel zorgde hij voor een zogenaamd „aangehangen” pedaal bij zijn twee-kla- viersorgels, waarvan ook het orgel in de kerk van Limmen voorzien werd. Zelfs voor de kleinste orgels, die hij maakte met een dispositie van slechts acht re- c: ---1 de orgelbouwer twee klavieren toe: een Hoofdmanuaal voor een krachtig geluid voor koraal-spel en een bovenmanuaal, dat klanken van kleiner volume kan laten horen voor de voor- en tussenspe len bij de gemeente-zang. Flaes en Brünjes waren meester knechten van de befaamde orgelbouwer Jonathan Batz veel opdrachten, die hij zelf niet kon aannemen. Honderd jaar oud is hel orgel van Limmen, maar nog steeds functioneert het voortreffelijk en produceert een fraaie klank, hetgeen door Jan Jongepier met uitnemende improvisaties overtui gend bewezen werd. De morgen van deze orgeldag werd besloten met de kennismaking met het orgel, dat in 1877 in het bezit kwam van de Hervormde Gemeente in Akersloot. Naspeuringen aangaande de levensloop van dit in 1802 door een onbekende bouwers vervaardigde instrument heb ben met vrijwel volstrekte zekerheid aangetoond, dat het orgel afkomstig moet zijn uit de Oud-Katholieke Kerk in Egmond aan Zee, waarin 1873 een nieuw orgel werd geplaatst. De orgeltocht van zaterdag betrof or gels en eigenlijk ook de kerken, waar zij zich bevinden, in Limmen, Zuid-Schermer en de Rijp. Evenals voor de. eerste tocht was de leiding toevertrouwd aan de organist Jan Jongepier, die zijn taak weei’ met grote betrokkenheid en verkwikkend en thousiasme tot grote voldoening van de vele „orgelgangers” heeft volbracht. Bij al deze doffe ellende is des te opvallender hoe intens gevoelig een paar overgebleven „echte mensen” be schreven worden - de belangrijkste politiemannen als Martin Beek en Lennart Kolberg en hun collega uit de provincie Herrgott Nöjd, de ge doodverfde moordenaar Folke Bengtsson en nog enkele andere slachtoffers van de robotsamenleving. De politiemoordenaar is een grieze lig goed boek geworden over een griezelig verworden maatschappij. •dpiattiS

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1976 | | pagina 9