Festival stond in teken van behoud van Indiaanse cultuur
Meesterlijk orgelconcert
door Louis Toebos ch
in Rijksmuseum
Dubbel-schilderijen
Rol Mohammed
niet in film
i
I
I
I
I
r
r
Nederlandse orgelkunst in Grote Kerk
Oude muziek in
Kees Rosenhart
Steve McOueen in
naar museum
Continental Singers
Jaap Wagemakers
Dogon-collectie
<se
Teylers Museum
in Waalse Kerk
„Entebbe”-film
Vijfde orgeltocht
van Toer-In
Orgelconcert in
Sint Bavokerk
weer op tournee
2 8
19 76
11
WOENSDAG
JULI
KUNST
i
door John Oomkes
it
1
fy/.
I
I»
it
COIFFURAMA-
JEAN PIERRE
I
f
Beeld
schrift
4' i
I door
Hein
Steehouwer
jp» u gnnwffunw
nissen
P. Zwaanswijk
(ADVERTENTIE)
Westerlaani
Li
^'6?
a
Het festival wordt mede mogelijk ge
maakt doordat de musici akkoord gaan
met minieme vergoedingen. Cobi, met
veel gebaren haar relaas ondersteunend:
„Er is niemand die daar een punt van
maakt, er staat zoveel tegenover. De
sfeer, de talrijke kontakten die je legt,
de manier waarop de organisatie voor de
artiesten zorgdraagt en voor mij per
soonlijk de confrontatie met de manier'
waarop men in Canada opkomt voor het
behoud van de Indiaanse- en Eskimotra-
dities. Er waren ook veel Indiaanse- en
Eskimodeelnemers”. Cobi vertelt vervol
gens uitvoerig waaruit blijkt dat deze
zaak leeft in Canada. Zo zijn er nogal
wat jongeren die zich dermate solidair
voelen met deze bedreigde minderheden
dat ze zich net zo kleden en het haar op
Indiaanse wijze in een staartje dragen.
Enkele bleken zelfs bloedbroeders te zijn
geworden.
LONDEN (AFP)- De producenten
van een film over het leven van Mo
hammed’ profeet van de Islam, hebben
de titel van het werkstuk moeten wijzi
gen na enkele dreigende telefoontjes die
bij Londense bioscopen waren binnenge
komen.
Zelfportret van Herman van Vollen
hoven, in zijn atelier een echtpaar
schilderende.
ffl0SE2§035
Op zich natuurlijk veelzeggend, omdat
het illustreert hoeveel er veranderd is
ten opzichte van de jaren zestig toen dit
soort festivals behoorlijk maatschappij
kritisch geladen waren. Dat wil niet
zeggen dat Mariposa qua organisatie en
sfeer niet ten voorbeeld mag staan voor
andere folkfestivals”.
„Twee andere winstpunten van Mari
posa betreffen het voordeel van een
geïsoleerde ligging het is alleen per
De collectie omvat kunstvoorwerpen
van de stam der Dogon uit Mali in
West-Afrika. Deze zal van 16 augustus
tot medio september van dit jaar in het
museum worden tentoongesteld. Foto’s
en andere documentatie over de Dogon,
alsmede werk van de kunstenaar zal aan
de expositie worden t egevoegd-
Jaap Wagemaker, geboren in 1906 in
Haarlem, was als schilder autodidact. Na
1955 ontwikkelde hij zich tot een van de
belangrijkste materieschilders.
In zijn Amsterdamse tijd verzamelde
Wagemaker primitieve kunst uit de hele
wereld, maar met een uitgesproken
voorkeur voor Afrikaanse en Melanesi-
sche kunst. Het rijkst vertegenwoordigd
in zijn collectie was werk van de Do-
gon-stam.
Voor alle dames, die een
luchtige, zijdezachte, le
vendige. soepele, natuurlij
ke en duurzame kapselstijl
wensen: Mini Vague plus
Cobi Schreyer: enige niet-Engelstalige,
Europese deelneemster.
HAARLEM. Het zondagmiiddagcon-
cert in Teylers Museum wordt op 1
augustus uitgevoerd door Mieke van der
Sluis, sopraan en Bob van Asperen, cla-
vecimbel. Het concert bestaat uit oude
liedkunst die in oorspronkelijke stem
ming zal klinken. Op het programma
staan werken van Frescobaldi, Carissimi,
Constantijn Huygens. Purcell, William
Byrd en Bassani.
HAARLEM. De rust in het huis
van Cobi Schreijer valt je gewoon op
het lijf. De tuindeuren van haar gezelli
ge huiskamer staan half open, maar
verkeersgebrul pleegt hier geen aanslag
op je oren. Rust is een ideale compensa
tie voor een drukbezet leven. Pas keerde
ze terug uit Canada, waar ze als enige
niet-Engelstalige, Europese artieste deel
nam aan het immens grote Mariposa-
folkfestival op de Toronto-lslands in het
Ontariomeer. Dit festival, dat toe was
aan zijn zestiende editie en derhalve kan
bogen op een een jaar langere traditie
dan het hier bekendere Newport Festi
val, was de directe aanleiding tot dit
gesprek. Cobi is daarnaast iemand, die
zich zeer actief bezighoudt met zaken
als vrouwenemancipatie en politieke
stellingname. Dat stak ze ook nu niet
onder stoelen of banken.
Dat het gesprek daardoor wat van de
hak op de tak springt, mag duidelijk
zijn. Als ik opmerk hoe rustig het in
haar huis is, volgt een bewogen tirade
tegen het hedendaagse trekje om achter
grondmuziek („James Last en zo. Die
ingeblikte, afgevlakte muziek”) alle rust
te laten verdrijven. „Ik kan d’r niet
tegen. Je degenereert muziek. Je doet
afbreuk aan de funktie van muziek. Ik
kan niet en een gesprek voeren en naar
muziek luisteren. Het benauwende is dat
je tegenwoordig overal achtergrondmu
ziek aantreft. In de winkels, de resn.au-
I rants, de warenhuizen, noem maar op”.
Laten we ons even tot Mariposa bepa
len. Bij het tot standkomen van de
contacten tussen de festivalorganisatie
en Cobi en de realisatie van haar reis
naar Canada speelden ene Klaas van
Graft en mevrouw Van Schaik van de
afdeling Buitenlandse betrekkingen van
het Ministerie van CRM een essenële
rol. Van Graft is een Nederlandse Cana
dees, die veel voor het welvaren van
Mariposa heeft overgehad; eerst als
deelnemer, later als subsidie-specialist.
Hij regelde Cobi’s deelname aan Maripo
sa. waarna CRM haar overtocht finan
cieel steunde.
Cobi: „Mariposa heeft een magische
aantrekkingskracht op het publiek, maar
ook op de artiesten. Alleen al op de
sfeer kwamen ze af. Zo kon het gebeu-
HAARLEM. HAARLEM. Kees
Rosenhart zal zaterdagavond vanaf acht
uur een orgelconcert geven in de met
kaarsen verlichte Waalse Kerk aan het
Begijnhof- Het is het vierde concert in
de serie van zes, telkens op iedere laat
ste zaterdag van de maand.
Al deze concerten hebben gemeen, dat
een toccata van Goeg Muffat (1653-1704)
en een sonata van Mendelsohn (1809—
1847' op het programma staan. Verder
worden werken van Christian Ritter,
Nicolas de Grigay en Joh. Seb. Bach ten
gehore gebracht-
NEW YORK (UPI). Acteur Steve
McQueen, het prototype van de „harde
jongen”, krijgt een hoofdrol in de film
die Warner Brothers wil gaan maken
van de Israëlische bevrijdingsactie op
het Oegandese vliegveld Entebbe. De
produktiemaatschappij heeft dat dinsdag
in New York bekend gemaakt.
McQueen speelt in de voorgenomen
rolprent generaal Dan Shomron. onder
wiens bevel een Israëlische commando-
eenheid ca. 100 gijzelaars bevrijdde uit
de handen van pro-Palestijnse terroris
ten.
Warner Bros deelde mee dat voor de
film, die nog geen titel heeft, een budget
is uitgetrokken van 10 tot 12 miljoen
dollar, De regie komt in handen van
Franklin Schaffner, onder wie McQueen
al de titelrol speelde in de avonturen
film >,Papillon”.
Ik werd eraan herinnerd bij het
bezichtigen van de uitvoerige ten
toonstelling van „Centsprenten” in
het prentenkabinet van het Rijksmu
seum, waar honderden Nederlandse
volks- en kinderprenten uit vroeger
eeuwen worden getoond. Het is een
heel aantrekkelijke tentoonstelling,
niet alleen voor kenners, maar voor
iedereen die het geduld heeft om
behalve de prenten ook de bijschrif
ten te lezen of die de uitmuntende
catalogus a 15,00 aanschaft om het
thuis nog eens allemaal door te ne
men. Met de kinderen kan men er
ook naar toe, want er zijn nadrukken
van sommige prenten gemaakt. Er
staan schoolbanken klaar en de kin
deren kunnen in het kabinet zelf zo’n
prent inkleuren.
Ze kunnen ook meedoen aan een
wedstrijd in het zelf geheel vervaar
digen van prenten, die door een des
kundige jury zullen worden beoor-
ROTTERDAM (ANP). Het Museum
voor Land- en Volkenkunde in Rotter
dam heeft een kleine, maar niet onbe
langrijke collectie Afrikaanse kunst ten
geschenke gekregen. Deze is afkomstig
uit de nalatenschap van de in 1972
overleden kunstenaar Jaap Wagemaker.
De schenking is gedaan door het Rotter
damse bedrijf Van Rietschoten en Kou
wens B.V., die de kunstvoorwerpen met
dat doel van mevrouw Wagemaker
kocht.
HAARLEM. De organist Louis Toe-
bosch, die dinsdagavond liet gemeente
lijk orgelconcert in de Grote of Sint-
Bavokerk heeft gegeven, had daarvoor
een programma met werken van Neder
landse componisten samengesteld.
De grote zorg, waarmee Toebosch zijn
keuze heeft bepaald, heeft er mede toe
geleid, dat dit concert is uitgegroeid tot
een grootse manifestatie van Nederland
se orgelkunst, artistiek nog geïntensi
veerd door het meesterlijke orgelspel
van Toebosch zelf.
De organist begon het concert met de
vertolking van een eigen compositie
„Orgelspiegel” genaamd, in 1975 als opus
109 gecomponeerd in opdracht van de
Nederlandse regering.
Toebosch was gevraagd een werk te
schrijven, waarmee speciaal de klank-
kwaliteiten gedemonstreerd konden wor
den van het orgel in de Sint-Michaëls-
kerk te Zwolle, dsft daar in de jaren
1718 tot 1721 gebouwd werd door Hans
Jürgen en Fanz Casper Schnitger, zonen
van de beroemde orgelbouwer Arp
Schnitger. Vier manualen heeft dit or
gel: voor het hoofdwerk, het rugpositief,
festival hebben verscheidene artiesten
met de organisatoren enkele tiental
len vrijwilligers -zitten napraten. Had
dit festival wel voldaan aan de ver
wachtingen? Wat waren de reakties van
de kant van het publiek? Was er veel
respons? Waarop werd gereageerd? Bij
het beantwoorden van deze vragen viel
over het algemeen de veelal louter con
sumptieve neiging van het publiek op.
Zo’n festival zou toch veel meer publiek-
reacties moeten activeren en meer be
dacht moeten zijn op respons?”
Gr. Houtstr. 71 rd.,
HAARLEM. Tel: 321614
boven Hunkemöller.
ren dat Gordon Pightfoot, Leonard Co
hen of een Joni Mitchell ongenood plot
seling kwamen opdraven. Dat had echter
vervelende consekwenties voor andere
artiesten, die gelijktijdig optreden, want
op Mariposa wordt gewerkt met een
zevental podia. Iedereen liep dan naar
het podium waar de ster optrad. De
organisatie vermijdt dat tegenwoordig
door professionele artiesten alleen te
laten optreden als zij inderdaad geboekt
zijn; bovendien richt het boekingsbeleid
zich niet op de publiektrekkers. De be
kendste artiesten waren dat jaar Taj
Mahal en Steve Goodman. Daarnaast is
er voor amateurs wel gelegenheid om
podiumervaring op te doen”.
pont bereikbaar („heel wat anders dan De tekening die de omslag van het pro-
in Cambridge waar de stad vlakbij het grammaboekje van de zestiende editie
festivalterrein ligt, met alle nadelen van het Mariposa-festival siert.
vandien”) en de manier waarop de
organisatie rekening houdt met wat er
in eigen land wordt gepresteerd op folk-
gebied. („Op Nederlandse festivals komt
het eigen talent er niet aan te pas”).
Bovendien werd er dit jaar speciaal
rekening gehouden met de kinderen.
Vrijwel alle artiesten traden ook in de
„children’s area” op”.
Naast wat kritische kanttekeningen in
de marge van dit festival plaatst Cobi
Schreijer ook een opmerking die, de
houding van het festivalpubliek in het
algemeen betreft. „Na afloop van dit
deeld. Alle kinderen tussen vier en
veertien jaar kunnen hun tekening
voor 15 augustus insturen. Deelname-
formuiieren worden in het kabinet
door de suppoost verstrekt. Natuur
lijk zijn er prijzen aan verbonden. De
tentoonstelling duurt t.e.m. 3 oktober
en het is de bedoeling dat prenten
van de winnaars in het kabinet 'ver-
den opgehangen.
De catalogus leert dat juist portret
ten van de Oranje-stadhouders als
prent aan de ingang staan van eer
traditie die enige eeuwen heeft ge
duurd. Ze werden verspreid, hetzij
om onze stadhouders te eren, hetzij
als „propaganda” voor het oranjehui".
Van die prenten is natuurlijk een
flink aantal in het prentenkabinet te
zien.
Daarvoor bestond er reeds een an
dere prentkunst, gewijd aan het leven
van heiligen of met bijbelse voorstel
lingen. Die hadden echter een ander
doel dan de latere volksprenten. Ze
werden in de huiskamers opgehangen
ter bescherming tegen ziekten of voor
een ander doel. Ze vervulden een
religieuze functie. Op sommige oude
schilderijen zie je in het interieur
zo’n prent opgenomen. Ook al oud
zijn prenten met de zo geheten „trap
des ouderdoms”. De levensgang van
de mens van kind tot grijsaard is dan
afgebeeld op een stijgende en weer
afdalende trap. Tal van kunstenaars
hebben dergelijke afbeeldingen vol
gens dit patroon gemaakt en het
soort moet vanaf het begin van de
zeventiende eeuw heel populair zijn
geweest.
Hierboven zijn de drie voorlopers
geschets van de echte „centsprenten”,
eenvoudige houtsneden, in grote opla
gen gedrukt. Ze waren bestemd voor
de kinderen, ook al liep er wel eens
een verdwaalde prent voor volwasse
nen door, oorspronkelijk bijvoorbeeld
als illustratie afkomstig uit een boek.
De moraliserende strekking was dan
ook bruikbaar voor het kind.
Want heel veel van die prenten
bevatten wijze lessen of waren op
een andere wijze dienstbaar bij de
opvoeding thuis en op school. De
oudste prenten, die inderdaad voor
het kind werden vervaardigd zijn uit
het laatste kwart van de 17e eeuw.
Kinderen bewaarden die prenten in
een houten kistje. Zo’n kistje hing op
school tegen de wand en voorbeelden
ervan worden ook op deze tentoon
stelling getoond.
Het moesten goedkope prenten zijn,
Cobi Schreijer enthousiast
over Mariposa-festival
grote aantallen vervaardigd, soms
heel goede, maar ook nogal onbehol
pen. Vaak staan daar „leerrijke” tek
sten onder. Eigenlijk dus niet zo’n
heel groot verschil met onze huidige
prentenboeken.
Dan waren er de stripverhalen,
veel prentjes op een vel, met soms
bijbelse voorstellingen, maar ook met
populaire verhalen die herinneren
aan Jan Klaasen en Katrijn uit de
poppenkast. Kinderspelen en -feesten
werden natuurlijk uitgebeeld, beroe
pen natuurlijk, maar soms ook fabels
en sprookjes, allemaal tot lering en
vermaak van de jeugd. Het is een
rage geweest, die enige eeuwen heeft
geduurd, totdat boekjes voor kinderen
betaalbaar waren, zoals de geïllus
treerde gedichtjes van Hieronymus
van Alphen en andere brave dichters,
die in moraliserende regels hebben
getracht om de kinderen in het goede
spoor te houden. Althans het spoor
dat men in die tijd voor goed hield.
Wie dat in het prentenkabinet wil
volgen kan volop zijn hart ophalen
en zich soms grotelijks verbazen.
het bovenwerk en het borstwerk. Een
pedaal met twaalf registers is daar
eveneens aanwezig. Deze vijf „werken”
hebben met hun verscheddenhied van
klankkleuren een functie in de composi
tie van Toebosch.
Nu zij werd uitgevoerd op het orgel
van Christian Möller was de organist
hiervoor aangewezen op vier werken
met vrijwel een zelfde aantal sprekende
stemmen. Zo diende het stuk nu als
„spiegel” voor het Haarlemse orgel. Wat
hierin aan klank gereflecteerd werd,
was verrassend door een veelkleurige
schoonheid, zowel afkomstig van de af
zonderlijke registers, als van de talrijke
combinaties, die de organist hiervoor
vond en die daarbij uitnemend dienst
baar gemaakt werden aan de muzikale
gedachten, welke de compositie inhoud
hebben gegeven.
Toebosch kent ongetwijfeld het wezen
van het Möller-orgel en de akoestische
gesteldheid van het kerkgebouw. Op
grond van die kennis heeft hij niet
alleen voor zijn eigen werk, maar ook
voor de andere composities van zijn
programma steeds weer een registratie
van optimale werking toegepast. Prach
tig doorzichtig door heldere, glanzende
tekening van de structuur klonken zo de
fraaie variaties over de melodie van
„Mein junges Leben hat ein End” van
Jan Pieterszoon Sweelinck de Sweelinck
variaties van Ton de Leeuw met heen
wisselende muzikale spanning en de ver
kwikkende kemachtige orgelbewerkin-
gen van Psalm 7 van de zeventiende-
eeuwse Amsterdamse organist Anthoni
van Noordtt.
Ook de zo geslaagde „Partite diverse
sopra O, nostre Dieu, et Seigneur amiab
le” van Anthon van der Horst gaf door
een perfecte, vaak virtuoze en meesle
pende uitvoering gelukkige musische er
varingen. Louis Toebosch toonde aan het
slot van het concert zijn meesterschap
met een indrukwekkende improvisatie,
opgebouwd met een fraai ontwikkelde
Passacaglia en een fugatisch-contra-
punctische sluitstuk, dat de grandioze
bekroning werd van een subliem orgel
concert.
HAARLEM- Zaterdagmorgen 31 ju
li, begint om half elf de vijfde orgel
tocht van de Toer-in, ditmaal geleid
door de organist Kees Klein. De eerste
kerk die wordt bezocht is de Hervormde
Kerk in Aartswoud en daarna volgen de
Hervormde Kerk in Kolhorn, de r.k.
kerk In ’t Zand, de Hervormde kerk in
Hippolytushoef en de Michaelskerk in
Oosterland. Als steeds moet de tocht
door de deelnemers op eigen gelegenheid
worden gemaakt- De kosten bedragen
f 5. kinderen en CJP-ers 2,50. Opgeven
is tevoren niet nodig.
die naar onze maatstaf meestal ruim
een cent hebben gekost. Een flink
aantal uitgevers in Amsterdam, som
mige ook in Haarlem, hield zich bezig
met de uitgave van dit centsgoed.
Door de grote oplagen werd eraan
verdiend. In de vroegere drukkerijen
werkten veel ambachtslieden met
houtblokken voor boekdruk en zij
zullen het wel zijn geweest die hun
kennis en kunde hebben aangewend
om de talloze blokken voor de pren
ten te snijden. Er waren vermoede
lijk weinig kunstenaars onder, zoals
echte graveurs of etsers,- want de
uitvoering van de prenten is meestal
tamelijk grof, ook al zijn er voor
veel prenten wel goede voorbeelden
geweest, die in het blok werden na
gesneden. Vermoedelijk was het een
kwestie van snel produceren om er
aan te kunnen verdienen, zelfs als
het om reprodukties ging van illus
traties die oorspronkelijk door kun
stenaars worden, gemaakt. Het was
dan ook een soort anonieme volks
kunst.
Op de bladen vindt men wel de
uitgevers genoemd, zelden of nooit de
bloksnijders of andere eventuele kun
stenaars. Het terrein was onoverzien
baar. Er zijn prenten van dieren in
Uit de titel „Mohammed, boodschapper
Gods”, hadden orthodox-islamitische
kringen afgeleid dat een acteur de pro
feet zou gaan voorstellen. Zoiets is vol
gens de Islam heiligschennis.
De ongerustheid in die orthodoxe
kringen berust overigens op een misver
stand. De persoon van de profeet komt
niet in beeld, want het verhaal wordt
verteld via de figuur van Mohammed’s
neef Hamza. Deze rol wordt gespeeld
door Anthony Quinn.
Na overleg met de ambassades van
Koeweit en Libië hebben de producenten
van de film, om alle misverstanden te
vermijden, de titel gewijzigd in „De
Boodschap”. De film gaat donderdag in
première.
HET WAS 1933. Op de Nederlandse
scholen werd herdacht dat Willem
van Oranje, dé Vader des vaderlands,
400 jaar daarvoor was geboren. Daar
bij ging - althans op mijn school -
de uitreiking gepaard van een kleu-
renreproduktie van het bekende por
tret dat Van Mierevelt van hem
schilderde. In de oorlogsjaren ver
schenen nu en dan illegaal rijmpren
ten, voorzien van een illustratie.
Soms waren ze tegen de bezetter
gericht, soms ook niet. Ter herden
king van bepaalde jubilea gebeurt het
nog wel eens, maar de moderne pos
ter heeft het uitgeven van losse pren
ten zo goed als verdrongen, of liever,
een ander gezicht gegeven.
HAARLEM. Het gemeentelijk con-
eert in de Sint Bavo op de Grote Markt
f brengt donderdagmiddag (29 juli) om
drie uur Ewald Kooiman achter de toet-
sen van het Müllerorgel. Hij speelt wer
ken van Euohache du Caurroy, Joh.
Ernst Bach, Joh. L. Krebs, Joh. Chr.
Kellner, Michel Corette en anderen.
Dinsdagavond a.s. zal Lynne Davis om
acht uur haar concert in de Sint Bavo
geven.
Erg belangrijk voor Cobi Schreijer
was de mogelijkheid om kontakten te
leggen met de Canadese beweging
voor vrouwenemancipatie. „Zoals je
weet ben ik al lange tijd aktief op dit
gebied. Ik bestudeer al enige tijd de
stand van zaken in de vrouwenbewe
ging, want het ligt in mijn bedoeling
een boek te schrijven over vrouwen
liederen. De situatie in Nederland,
Zweden en West-Duitsland ken ik
goed. Het lijkt erop alsof er een
stilstand in de beweging is ingetreden,
daarom is kontakt met onze zusteror
ganisaties in Amerika en Canada zo
belangrijk. Overigens was het onthul
lend dat naast het thema van behoud
van de culturele erfenis van de min
derheden de vrouwenemanciaptie
zij het slechts zijdelings het enige
actuele, maatschappelijke probleem
was dat op dit festival aandacht
kreeg”.
SASSENHEIM. De bekende Ameri
kaanse groep de Continental Singers is
met eigen orkest weer op tournee door
ons land. De Singers brengen een pro
gramma van evangelische songs, waar
mee ze in de hele wereld veel succes
hebben tijdens hun optreden in kerken
en zalen.
Op 2 augustus treden ze op in de
Gereformeerde kerk aan de Julianalaan
in Sassenheim. Het concert begint om
acht uur, de toegangsprijs bedraagt 4.
In Aalsmeer treden ze 31 juli op.
