er
c
jE
Jos Spijkstra nam stemmen met de band op
Ontsteltenis en verontwaardiging helpen weinig
r,
door Th. J. Koeckhoven
Blanke minderheid
Volkerenmoord
E»
door Anton Boender
Hiernamaals
„Hier spreken de doden"
GEWAARWORDING
Bandrecorder
I
Zwarte theologie
Blaffende honden bijten niet, is het standpunt van de Zuidafrikaan
se regering. En niet alleen van haar natuurlijk. Uit alle hoeken van de
wereld zijn protesten neergedwarreld op het bureau van de firma
Vorster. Maar deze worden uiterlijk onbewogen voor kennisgeving
aangenomen. De kerken en de regeringen mogen van de firma zoveel
praatjes hebben als ze willen, als ze het daarbij maar laten en
bijvoorbeeld van de portemonnaie van Vorster afblijven. Dit betekent
niet dat de protesten achterwege moeten blijven, wel dat ze uiteinde
lijk ergens toe moeten leiden. Tot een mentaliteit misschien die
ongelijkheid op grond van ras onmogelijk maakt. Tot een politiek
wellicht die regeringen en ondernemingen ertoe brengt geen handel te
drijven met het blanke minderheidsbewind in Zuid-Afrika. Als de
honden gaan bijten, pas dan zal er iets veranderen. Of als de zwarte
bevolking definitief het blanke juk van zich afwerpt.
Kunnen de doden spreken? Kunnen de levenden de stemmen
van de overledenen horen? Volmondig ja op deze vragen ant
woordt de 26-jarige Jos Spijkstra, directeur van een Bussumse
uitgeverij, die onlangs met een opzienbarend boek op de markt is
gekomen van dr. Kontantin Raudive. Het draagt als titel: „Para
normale stemmen - gesprekken met overledenen via de geluids
band”. De Nederlandse versie van een Engels boek, dat al heel wat
tongen, maar dan van levenden, in beweging heeft gebracht.
Spijkstra levert zelf een bijdrage aan het hoofdstuk dat toege
voegd is aan het oorspronkelijke werk van dr. Raudive en dat het
onderzoek in Nederland naar het stemmenfenomeen behandelt.
Jos Spijkstra heeft een grote interesse in paranormale verschijn
selen. Sinds drie jaren heeft hij zijn scepsis ten aanzien van dit
verschijnsel laten varen en experimenteert hij met geluidsbanden
teneinde contact te krijgen met paranormale stemmen zoals vele
anderen in de wereld doen. De Bussumse uitgever zegt al een paar
honderd stemmen te hebben vastgelegd op de geluidsband. Stem
men van mannen, vrouwen en kinderen. Stemmen van de doden?
t
Premier Vorster met zijn vrouw tijdens een bezoek aan Parijs
Praten met overledenen
Jos Spijkstra: ..Gelovige mensen denken er verschillend over".
Praten met Jos Spijkstra over deze
door velen ondoorgrondelijk en tegelij
kertijd sensationele zaken, betekent
voor de interviewer wel dat hij „open"
moet staan voor wat Jos zegt. Want,
vindt Jos Spijkstra, in het algemeen
werken de dagbladen door hun nega
tieve berichtgeving in dezen nu niet
direct mee aan het tot stand brengen
van een positieve houding van het
publiek t.o.v. paranormale verschijn
selen. De publiciteit rond het fenomeen
Uri Geiler vindt Jos daar een voor
beeld van. Wie is Jos Spijkstra? Hij
werd geboren in Hilversum, kreeg een
economische opleiding en werd dan
ook zakenman.
Toen hij een jaar of veertien was,
vertelt hij, gebeurde er iets bijzonders
in zijn leven. „Ik lag in bed in halve
slaap- halve waaktoestand. Toen ben
ik uitgetreden, een parapsychologisch
verschijnsel. De spiritisten zeggen dat
als je dood gaat, je geest het lichaam
verlaat. Als die geest van het lichaam
vrijkomt, stijg je uit je lichaam
spreiding van de welvaart, de erkenning
van de menselijke waardigheid en het
toekennen van de grondrechten van de
mens, zoals recht op eigen bezit, het vrije
aanbod van de eigen werkkracht en de
vrijheid van beweging. Deze rechten wor
den nog steeds ontzegd aan de zwarte
meerderheid van de bevolking.
omhoog. Het koord, verbonden aan je
lichaam, breekt ais je dood gaat. Als de
dat de zwarte deken van Johannesburg,
Desmond Tutu, op hem had gedaan. De
Anglikaan Tutu schreef in mei een brief
aan Vorster, waarin hij aandrong op
onmiddellijke maatregelen tegen het ras
senprobleem. Vorster heeft geantwoord,
maar alleen om te zeggen dat hij niet kon
ingaan op het verzoek van de deken. Deze
had Vorster erop gewezen, dat het geduld
van de zwarte bevolking begint op te
raken. Dat zou een dag later duidelijk
blijken, maar dat wist Tutu toen nog niet.
Wel waarschuwde de deken voor een bloe
dige confrontatie, wanneer geen ingrij
pende sociale veranderingen zouden wor
den doorgevoerd. De negers moeten het
recht krijgen in blanke gebieden te gaan
wonen en de passenwetten moeten wor
den afgeschaft Als alles doorgaat wordt
Tutu binnenkort bisschop van Lesotho.
Ook op 15 juni komt er een bericht uit
Rhodesië. Donald Lamont, de r.k. aarts
bisschop van Umtali, heeft de veilig
heidspolitie van zijn land beschuldigd van
moord op minstens 34 negers. In een Rho-
desisch dagblad verklaart Lamont dat de
politie de zwarten heeft neergeschoten,
geest het lichaam verlaat, knapt het
koord. Soms is dat verschijnsel spon
taan zoals bij mij gebeurde: ik voelde
me uit mijn lichaam treden. Het duur
de kort en ik viel weer terug. Het is een
paar keer gebeurd”.
Voor Jos Spijkstra was het een grote
gewaarwording, want vanaf dat ogen
blik was zijn interesse gewekt voor
parapsychologie. Op zijn 16e las hij een
boek van parapsycholoog prof. Ten
HaeffHij ging letten op bepaalde ver
schijnselen, las veel publikaties, maar,
vertelt Jos Spijkstra, „door de sensatie
hechtte ik er vooralsnog geen geloof
aan”.
Toch kwam er een moment dat de
jongeman zich voor het facet van de
paranormale stemmen op geluidsban
den ging interesseren. Dat kwam ook
door buitenlandse en officiële publika
ties. In de jaren zestig had de Zweed
Friedrich Jürgenson al een publikatie
verricht over diens onderzoek naar het
stemmenfenomeen. „Het wetenschap
pelijke bewijs van het bestaan van de
paranormale stemmen wérd in 1870
gedaan door de parapsycholoog prof,
dr. Hans Bender uit Duitsland, die
bedrog uitgesloten achtte”, aldus Jos
Spijkstra.
omdat zij het nachtelijk uitgaansverbod
hadden overtreden. De politie nam een
voudig aan dat het wel terroristen zouden
zijn. Maar volgens de bisschop had de
politie geen enkel onderzoek ingesteld. Hij
zegt er zeker van te zijn dat de slachtof
fers geen guerrrillastrijders zijn. De bis
schop verwijt de regering dat zij zelfs niet
heeft geprobeerd een onderzoek te laten
instellen naar het optreden van de politie.
De regering heeft heel lakoniek geant
woord dat de aartsbisschop alleen maar
probeert de veiligheidspolitie zwart te
maken. Omdat de meeste politiemensen
wel blank zullen zijn, zal de regering dit
wel niet letterlijk bedoelen.
Op 17 juni is Soweto al wereldnieuws.
Er komt prompt een reactie van de Neder
landse raad van kerken die laat weten
„met verbijstering” kennis te hebben
genomen van de gebeurtenissen in Sowe
to, het zoveelste bewijs van de morele en
politieke onaanvaardbaarheid van de
apartheid. De raad publiceert een verkla
ring, waarin staat dat het masker van de
discriminerende samenleving in Zuid-
Afrika is afgevallen en dat de wanhoop
van de zwarte bevolking zichtbaar is
geworden. De raad stuurde ook een tele
gram naar de raad van kerken in Zuid-
Afrika, die daags daarna in spoedzitting
bijeen zou komen.
Op dezelfde dag publiceerden vertegen
woordigers van Franse en Nederlandse
kerken een verklaring, waarin de apart
heid een discriminerend systeem wordt
genoemd, dat in strijd is met het evange
lie. De kerken tonen zich solidair met de
actie van de zwarten om erkenning en
eerbiediging van hun rechten. Zij betreu
ren het verder dat in Frankrijk de beslis
sing over de levering van kernreactoren
aan Zuid-Afrika is genomen op grond van
zakelijke belangen zonder acht te slaan op
de gevolgen voor de zwarte bevolking.
Dergelijke hulp bevestigt alleen maar de
overheersing van de blanke minderheid.
Omstreeks diezelfde tijd schrijft de lan
delijke hervormde jeugdraad een brief
aan de jeugdafdeling van de Nederduits
gereformeerde kerk in Zuid-Afrika. Aan
de blanke jeugd wordt gevraagd hoe zij
reageert op Soweto. Hoe zij denkt over de
verplichting (toen nog) dat zwarte scholie
ren nu ook Afrikaans moeten leren naast
Engels en hun eigen taal. Verder wordt
gevraagd wat de jeugd kan doen voor de
slachtoffers.
Op 18 juni wordt bekend dat ook de
Wereldraad van kerken een verklaring
heeft ’ewijd aan Soweto. De raad roept
Voor Jos Spijkstra ging een wonder
lijke wereld open die volgens zijn zeg
gen door iedereen die zich maar een
beetje betrokken voelt met het onder
steeg naar mijn kaken. Er waren wel
degelijk antwoorden gekomen op de
vragen die ik had gesteld
zijn leden op tot actie om de Zuidafri-
kaanse regering te dwingen te voldoen
aan de wettigde verlangens van de zwarte
bevolking. De autoriteiten zouden een
eind moeten maken aan hun politiek van
geweld en ze moeten gehoor geven aan de
eerlijke wensen van de zwarten. Ook de
wereldraad keurt de invoering van het
Afrikaans op de zwarte scholen af. In het
algemeen spreekt de raad zich uit tegen
het gehele onderwijsbeleid in Zuid-Afrika
dat erop is gericht de bestaande ongelijk
heid in stand te houden. De wereldraad
roept de regering-Vorster op haar politie
ke gevangenen vrij te laten als eerste stap
ter verzekering van de rechten van de
zwarte bevolking op volledige deelname
aan het proces van politieke beslissingen.
Op 21 juni blijkt dat de Zuidafrikaanse
kerken vergeefs hebben getracht Vorsters
reis naar Europa uit de stellen. Daags
tevoren was de premier al in West-
Duitsland aangekomen voor een bespre
king met Zuidafrikaanse ambassadeurs
in Europa en voor een ontmoeting met
Kissinger. De kerken vroegen Vorster
thuis te blijven wegens de ernstige bin
nenlandse situatie en uit respect voor de
slachtoffers van de laatste dagen. Ook de
Afrikaanse kerken pleiten voor afschaf
fen van Afrikaans als verplicht leervak
Al deze verklaringen en protesten heb
ben tenminste het voordeel, dat de Zuid
afrikaanse autoriteiten zich niet kunnen
verschuilen achter onwetendheid. Zij
gaan met open ogen hun ondergang tege
moet
voor negers. Zij vragen verder zwarten op
te nemen in de commissie, die de regering
heeft ingesteld om een onderzoek naar de
onlusten in te stellen.
r
daar?” Waarop onmiddellijk was te
horen: „Hier spreken de doden”
Ik sprong op van blijdschap. Ik was
ervan overtuigd dat het paranormale
stemmen waren. Het was vier uur in de
morgen”.
Het was Jos Spijkstra gelukt na
maanden toch stemmen op de geluids
band te ontvangen. Jos Spijkstra
besloot de vroegere opnamen weder
om af te luisteren. „Het schaamrood
werp, hoewel niet per se noodzakelijk,
is weggelegd. Met behulp van de
bandrecorder stemmen opnemen uit
de wereld van de dodenEn zov. ook
nog op andere manieren kunnen.
In woningen in Soest en Hilversum
verzamelde de jeugdige uitgever ?al
van andere stemmen op de geluids
band. „Ik heb met een paar honderd
stemmen contact gehad. En op de band
staan. Ik gebruik nieuwe banden voor
de opnamen. Daarmee heb je het mees
te succes, hoewel ik geen verstand heb
van techniek. Hoe die geluiden op de
band komen is onbekend. Er is nog
geen afdoende verklaring”. Jos Spijk
stra volgt de pogingen tot verklaren
van het stemmenfenomeen door de
psychologie met argusogen. Die ver
klaringen variëren in graad van waar
schijnlijkheid. Meestal deelt men die
verklaringen in twee groepen in. De
animistische hypothese gaat er van uit
dat het verschijnsel een gevolg is van
reeds bekende eigenschappen van de
proefnemer zelf. En er is de spiritisti
sche hypothese, waarbij wordt aange
nomen dat het verschijnsel wordt
geproduceerd door krachten buiten de
mens.
Jos Spijkstra is van mening dat bei
de hypothesen van invloed zijn. „Ik
heb ook stemmen op de band waarvan
ik overtuigd ben dat ze mijn eigen stem
zijn, terwijl ik het toch niet heb
gezegd”.
Het kan nuttig zijn hier wat berichten te
verzamelen die alle iets te maken hebben
met de verhouding tussen blank en zwart.
Eerst een bericht van 8 juni van het lande
lijk centrum voor gereformeerd jeugd
werk in Driebergen, dus ruim voor de
gebeurtenissen in Soweto. Het bericht
maakt melding van een brief die het cen
trum heeft geschreven aan het modera-
men van de generale synode der gerefor
meerde kerken in Nederland. In deze
brief spreekt de gereformeerde jeugd
haar teleurstelling uit over het synode
besluit van 26 mei. Toen werd namelijk
besloten de aanbeveling voor het speciale
fonds voor het programma tot bestrijding
van het racisme van de Wereldraad van
kerken op te schorten. Volgens het lande
lijk centrum voor gereformeerd jeugd
werk zal dit besluit de voorstanders van
de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika het
gevoel geven dat de gereformeerde ker
ken in Nederland nog wel enig vertrou
wen hebben in deze politiek.
Op 9 juni wordt bekend dat de Zuidafri
kaanse raad van kerken met „ontstelte
nis” kennis heeft genomen van de
ontwerp-wet binnenlandse veiligheid die
op dat moment bij het parlement in Preto
ria in behandeling was. De wet geeft de
staat ruime bevoegdheden om mensen
zonder proces lange tijd in preventieve
hechtenis te houden en actief op te treden
tegen organisaties die ondermijnende
activiteiten zouden bedrijven. De kerken
verwijten de bestuurders van het land dat
zij zich christen noemen, hoewel zij de
vrede en de veiligheid van Zuid-Afrika
niet vestigen op christelijke waarden,
„maar op structureel geweid, neergelegd
in hardvochtige en onderdrukkende wet
geving”. Werkelijke vrede en rechtvaar
digheid kunnen volgens de kerken alleen
tot stand komen bij een gelijkmatiger
Op 11 juni meldt de theologische hoge
school van Kampen dat de Zuidafrikaan
se predikant van de Nederduits gerefor
meerde zendingskerk, Allan Boesak,
aldaar is gepromoveerd op een proef
schrift, waarin de stelling wordt verkon
digd dat zwarte macht ook theologisch
gezien onmisbaar is voor het echt mense
lijk bestaan van de zwarte mens. Volgens
de predikant kan de theologie niet voorbij
gaan aan vragen van rassen- en klassen
verhoudingen. Boesak verwijst naar de
Schrift waarin God en diens zoon steeds
opnieuw kiezen voor de zwakke en onder
drukte mens. Volgens Boesak wordt de
zwarte theologie gekenmerkt door haar
radicale keuze voor allen die in de samen
leving worden miskend.
Van mijn kant moet ik dit een funda
mentele vergissing noemen. Wat Boesak
hier beschrijft is christelijke theologie en
principieel geen zwarte theologie. We kun
nen hooguit spreken van een theologie die
bijzonder toepasselijk is voor de situatie
van de zwarten in Zuid-Afrika. Met even
veel recht zou men kunnen spreken van
een witte (USSR), bruine (Argentinië) of
gele (China) theologie. Kernthema van
iedere theologie is de bevrijding door God
van de mens, ongeacht zijn huidskleur.
Zwarte thologie heeft geen eigen karak
ter. Er is maar één theologie en dat is
theologie.
Op 15 juni blijkt premier Vorster nega
tief te hebben gereageerd op het beroep
Op dezelfde dag wordt uit West-
Duitsland bericht dat het anti-
imperialistische comité voor solidariteit
bij de justitie in Frankfort een aanklacht
heeft ingediend wegens volkerenmoord
tegen Vorster die op dat moment in West-
Duitsland vertoeft Het comité wijst erop
dat vooral de gedwongen migratie van
negers naar getto’s en reservaten (overbe
volkt en arm) hun welzijn ernstig in
gevaar brengt Het comité noemt de hoge
kindersterfte onder de negers, die bij hen
zeven maal zo hoog is als bij de blanken.
Verder blijkt de gemiddelde leeftijd van
de zwarten niet uit te komen boven de
dertig jaar tegenover 64 jaar bij de
blanken.
Naar aanleiding van mijn vorige bij
drage over Zuid-Afrika in Erbij van 17
juli 1976 ontving ik telefonisch com
mentaar van een Nederlands techni
cus, die al enige jaren in Zuid-Afrika
werkzaam is en momenteel met verlof
is in ons land. Deze lezer hield mij voor
dat ik de Zuidafrikaanse kwestie te
eenzijdig vanuit één standpunt heb
benaderd.
Dit wil ik bij dezen graag bekennen.
Er is natuurlijk ook het standpunt van
de Boeren en ook de zwarten zijn lang
niet allemaal heiligen. De technicus in
kwestie, die in een reeks zwarte Afri
kaanse landen heeft gewerkt, wees mij
onder meer op discriminerende activi
teiten in landen waar zwarte regerin
gen zijn. Hij zei me verder dat de
Britten in Zuid-Afrika veel meer een
blank superioriteitsbesef ten toon
spreiden dan de Boeren, dat de situatie
vroeger veel erger was en dat mijn
bronnen niet deugen. Dat is dan onder
meer het boek van Aster Berkhof,
waarin sprake is van met prikkeldraad
omheinde mijnwerkerskampen. De
lezer zei me veel in Zuid-Afrika te
reizen voor zijn werk en hiervan niets
te hebben opgemerkt. Om in ieder
geval te laten zien dat er ook andere
opvattingen leven, is het zinvol mijn
tweede bijdrage met dit commentaar
aan te vullen met hartelijke dank aan
de technicus. Th. K.
„In 1973 ben ik alleen begonnen met
het experimenteren”, zegt Spijkstra.
„Ik deed het omdat in ieder mens het
oerinstinkt zit te willen weten waar je
na de dood naar toe gaat. De wereld na
de dood fascineert me. En hoe meer je
je erin verdiept, hoe fascinerender ze
wordt. Ik experimenteerde toen in een
flat in Weesp met een grote viersporen-
bandrecorder, een versterker en een
koptelefoon. Drie maandenlang zat ik
te experimenteren, maar ik hoorde
niets. Radeloos werd ik. En wanhopig
vroeg ik: Is het apparaat dat ik gebruik
wel goed? En toen was er een stem die
zei „Voor wie?”(.
„Ik schrok me het apezuur. Er stond
een gewoon klinkende stem van een
man op de geluidsband. Goede kwali
teit, duidelijk. Ik vroeg: „Wie spreekt
„Vier maanden geleden maak
te ik een opname bij mijn oudste
broer en een schoonzusje op hun
woonboot in Vreeland. We stel
den de vragen aan de vrouw die
een week daarvoor was overle
den. Mijn broer en schoonzus
hadden die vrouw goed gekend.
We hadden een stille hoop maar,
kregen geen antwoord. Het
gesprek nam een andere wen
ding en plotseling klonk een
vrouwenstem, die zei: „Mount
Everest”(.Het sloeg ner
gens op. Weken daarna kwam de
weduwnaar bij mijn oudste
broer op bezoek. Hij wilde een
vrouw voorstellen die belang
stelling had voor parapsycholo
gie. Zij wilde de stem op de
band horen. Ze luisterde en zei
toen: Wat vreemd, ik heb die
woorden Mount Everest meer
dere keren per avond geroepen”.
Die vrouw is toneelspeelster en
heeft dat in een toneelstuk
inderdaad gezegd. Het frappan
te is dat op het moment van de
opname ik noch mijn broer of
schoonzus die vrouw kende”.
„Veel stemmen die ik op de geluids
band heb opgevangen, leggen er de
nadruk op dat ze leven. Het lijkt wel of
ze een brug willen slaan tussen hun en
onze wereld. Ik geloof overigens in een
hiernamaals op grond van allerlei
onderzoekingen, maar ook buiten deze
experimenten om en niet op grond van
geloofsovertuiging. Gelovige mensen,
die ik erover sprak, denken er verschil
lend over. Orthodoxen wijzen het af.
Ze willen er niet over praten. Ze zijn er
bang van. Anderen, de meer vrije gelo
vigen, staan er in elk geval niet afwij
zend tegenover. Maar in zijn algemeen
heid sta je toch tegen een muur van
ongeloof als je over dit stemmenver
schijnsel spreekt. Veel mensen weten
trouwens het bestaan van dit ver
schijnsel niet eens. Over Vikingen en
landingen op Mars staan de kranten
bol. Aan parapsychologie in hun alge
meenheid wordt te weinig aandacht
besteed. En die is toch veel belangrij-
ker. Zij tracht antwoord te geven op de
vraag wat er na de dood gebeurt”.
Zuid-Afrika alleen bang
voor honden die bijten
„Een week na de dood van mijn
moeder heb ik gevraagd of mijn moe
der al wakker was. Een stem van een
man antwoordde „Nog niet”(.
Bovendien zei de mannenstem „Ze
weet niet”(.Ik denk dat bedoeld
wordt dat mijn moeder het nog niet
beseft”. (Jos Spijkstra’s moeder is pas
enkele weken geleden overleden - red.).
