Romantiek en folklore in de Hoofd straat
3
t
s
I
eveertig
Santpoort stond dinsdag geheel
in het teken van de paarden
Oude smidse bij d
ihbl I
I’
OVER IJMUIDEN GESPROKEN...
i
Mfofc
al.
Bussen
Sjouwtje
Karen
i
te
W/W"
I M M
B
WOENSDAG
19 7 6
4
AUGUSTUS
(Van een onzer verslaggevers)
r
h
door Jan
.van Baarsel
SANTPOORT - Een Santpoortse
feestweek zonder „paardenspul” is
geen echte feestweek. Paarden zijn
er even onverbrekelijk aan verbon-
-
Hl w
r
Van Ikelen had een goede, vas
te positie als machinist op de gas
fabriek in Zaandam. Hij verdien
de elf gulden per week, voor die
tijd een hoog loon. Het was in
1913 dat hij zijn ontslag nam om
dat hij voor zidhzelf wilde be
ginnen. Hij ging pionieren in
IJmuiden, waar hij in de Prins
Hendrikstraat een smederij in
richtte. Het werd een van de
beste smederijen van het oude
IJmuiden. Die werkplaats is er
nog altijd, uit piëteit intact ge
houden door een jongere genera
tie: een smidse met twee vuren,
blaasbalg, aambeelden en een
reeks smeedtangen. Maar het zal
niet lang meer duren of ook deze'
herinnering aan het oude IJmui
den zal verdwijnen, in ieder ge
val van plaats veranderen. Het
pand zal namelijk door een wij
ziging van het gemeentelijke be
stemmingsplan worden gesloopt.
Waarbij vrienden van IJmuiden
zich opnieuw zullen afvragen of
er dan werkelijk niets bewaard
kan blijven dat aan een goed
stukje geschiedenis van een ka
rakteristieke nlaa'ts herinnert.
Voor ons: om bo1s ’’O” te worden.
laatste geval echter voor de vaak
werkelijk fraaie tilbury’s. Het was
weer Santpoort op zijn best. Geen
wonder ook dat velen in de Hoofd
straat zich stonden te verdringen,
om maar niets te missen van het
schouwspel dat het ringsteken op
leverde. Deze strijd om het ringe
tje werd afgesloten door de gemoto
riseerde hulpmiddelen: de brom
mers met duo-passagier.
den als tractoren. De laatstgenoem
den hebben hun rol al gespeeld,
dinsdag waren de eerste paarden
aan de beurt, kleine zowel als grote,
respectievelijk bereden door de
jeugd en door de ouderen. In dat
-
ta
W
lig^ - -
'f rr
i
d
«I
flMfl
Wat de autobusonderneming Stormvogels betreft vertelde de heer Chr. Vis-
tnan ons dat de naamgeving plaats had in het welbekende café van „moeder
Schoone” in Oud-IJmuiden. Toen zjjn vader, Piet, van Schoone hoorde dat deze
een autobusonderneming wilde beginnen maar nog naar een goede naam zocht
zei hjj: „Heel eenvoudig, noem 'm net als de voetbalclub”. En dat is toen meteen
gebeurd.
vmI|8LS
Na de paarden kwamen de brommers
met duopassagiers, die van het ene mo
ment op het andere de romantiek weg
vaagden en de toeschouwers met beide
benen in de huidige samenleving terug
brachten. Ook hier werd fel gestreden
om de beschikbaar gestelde prijzen.
De uitslagen van alle wedstrijden over
de gehele dag waren:
FIETSEN (104 meisjes en 111 jon
gens): 1. Monique v. Leeuwen; 2. Piëta
Heeremans en 3. Nieole v. Schaik bij de
meisjes en 1. Jan Dortmund; 2. Martin
Klein en 3. Martin Stut bij de jongens.
Een spaarbankboekje met f 100 voor de
beste jongen of het beste meisje ging na
herkansing naar Simone Voskamp. Pö-
ratiewerkplaats van J. Hopman,
daarnaast pakhuizen en kantoor van
S. I. Groen en weer een café, „Half
weg” genaamd. Hiertegenover, waar
nu het koelhuizencomplex is, had het
Leger des Heils zijn eerste vestiging.
Maar dat is weer een ander verhaal.
De heer C. van Ikelen gaf ons nog
enige bijzonderheden over de eerder
ter sprake gekomen autobus van
In een vorige aflevering heeft de heer J. P. Smit te Haarlem herinneringen
opgehaald aan de beginperiode van de autobussen. Hij vertelde bij de smederij
van H. N. Mastenbroek werkzaam te zijn geweest toen deze busdiensten begon.
De heer H. N. Mastenbroek te Heemskerk: „Ik kan me die activiteiten van
mijn vader goed herineren. Zó vaak was hem gezegd dat .iü ook maar eens een
buslijntje moest opzetten dat hij tenslotte voor de verleiding bezweek. Aanvan
kelijk was het niet moeilijk een lijntje te exploiteren, maar al gauw werd het
niet leuk meer, want er ontstond een geweldige concurrentie. Het werd een ge-
race en gejaag tot en met. Bovendien was elk boompje een halte. Daarbij kwam
dat er steeds grotere en dus veel duurdere autobussen in gebruik werden ge
nomen die bij onderhoud en reparaties gepeperde rekeningen van de garages
opleverden”.
„Mijn vader begon met een Ford, afkomstig uit Dordrecht”, aldus de heer
Mastenbroek. „Zijn tweede Ford werd door Hogeland geleverd, Hogeland van de
Spaarnwouderstraat. De derde wagen was, meen ik, een Maxwell. Toen kwam
een grote Daag voor vijftig personen, een salon van een wagen. Het heeft mjjn
vader schatten geld gekost. De exploitatie werd veel te duur. Hij moest er wel
mee stoppen. Gelukkig had hij zijn smederij nog, met een uitstekende meester
knecht. Daarop is hij zich toen weer geheel gaan concentreren tot hij, in 1944,
kwam te overlijden”. Van de chauffeurs in dienst van zijn vader herinnert de
heer Mastenbroek zich behalve de Haarlemmer J. P. Smit: Jan van Es, Gerrit
Alders en Henk v.d. Boogaard.
De heer D. de Groot te IJmuiden: „Vroeger bevonden zich in de Vissershaven
karen, ongeveer op de plaats waar nu de reddingboot ligt. Als men vermoedde
dat de kabeljauw de volgende dagen betere prijzen zou maken werd deze er
zolang in bewaard. De vislossers haalden de kabeljauwen weer te voorschijn
met behulp van een lange stok waaraan een beug was bevestigd. .Omdat de ge
legenheid de dief maakt werden de karen afgesloten wanneer de inhoud de
moeite waard was. In strenge winters gebeurde het dikwijls dat een slot bevroren
raakte en niet normaal open was te krijgen. Daarvoor hadden de vislossers echter
een probaat middel: een kleine boodschap deed wonderen. Het kwam nogal eens
De heer Evert Krab te IJmuiden: „In de rubriek Van Gat tot Stad is veel over
de betekenis van het woord „smees” uit de doeken gedaan. Een typische IJmui-
dens woord was ook „sjouwtje”. Ik heb dat woord vaak horen gebruiken door
mijn vader die kapitein op de sleepboot „Katwijk” was. Als er een boot van het
strand was gehaald duurde het lang, vaak een half jaar, voor de experts van de
verzekering alles rond hadden en de mannen van de sleepboot voor hun werk
en hun risico betaald kregen. As mijn vader met het geld, zijp „sjouwtje”, thuis
kwam was de stemming opperbest, want er kon weer eens wat extra worden
gedaan”.
Een kostelijk gezicht was het dinsdag
morgen de jeugd op de kleine kittige
paar dj es te zien galopperen, op weg naar
de zo begeerde ring.
nies (20 deelnemertjes): 1. Eric Goes; 2.
Jan Maarschalk en 3. Hanneke Bilden.
PAARDEN: 1. Thea Bruggen, 2. Linda
Prins en 3. Marco van Muijswinkel.
TILBURY’S (59 deelnemers;! Dames:
1. Loes Kneppers, 2. Femmy Molenaar
en 3. mevrouw Talens. tieren: 1. Han
Nijssen, 2. Jan Kneppers en 3. Wim
Kneppers. Brommers (79 deelnemers):
1. „Blanco” Schuijt, 2. Ernst Jan Goed
hart, 3. Jan Vos, 4. GertJan Schorel, 5.
Yvonne Nijssen en 6. Henk Rulman. De
prijs voor het schoonste geheel ging
naar de combinatie Corub - Visbeen.
reldoorlog, in dit pakhuis werden ge
huisvest. Verder waren er huizen van
Zurmühlen, waar, de bemanningen
van de sleepboten woonden.
Aan de andere kant van de Hoek-
steeg, tussen de Prins Hendrikstraat
en de Zeestraat, wa „De Veertig” met
een bonte mengeling van bewoners,
vooral veel Urkers, die nog de oude
klederdracht in ere hielden. Bij de
ingang van de binnenplaats stond een
grote pomp voor het waswater- Op
Zaterdagavond was de pomp vaak
droog en dan ging er een slot op. wat
veel ruzie opleverde.
De heer C. van Ikelen, zoon van de
smid uit Zaandam, kan. honderduit
vertellen over het IJmuiden van
vroeger en de tastbare herinneringen
die bewaard zijn gebleven: „In de
Prins Hendrikstraat (no. 14) was de
eerste visserijhandel gevestigd; de ge-
veltegéls „IJmuiden Stores - Ijzerwa
gen” zijn nog te zien; hopenlijk
wordt dit historisch tableau bewaard.
De netten werden getaand in grote
ketels en te drogen gehangen aan
haken; men lette op de zijgevel van
het pand Prins Hendrikstraat 144.
Later is op de hoek van de Prins
Hendrikstraat en de Visstraat de
„Centrale Bakkerij” gebouwd. Tussen
deze bakkerij en het pand van bak
ker Hendriks op de hoek van Vis
straat en Zeestraat was een steeg van
twee meter breed die langs de Zee
straat doorliep. Hieraan lagen ’n var
kensstal van melkboer Deudekom,
alsmede een pakhuis van bakker De
Groot, voor diens hondenwagens, to
ver Bakker De Groot binnenkort
meer in deze rubriek). Er bevond
zich ook een kantoor met pakhuis
van Bakker&Dijksen in deze omge
ving. Aan de andere zijde van de
Visstraat-hoek Bik en Arnoldkade
was een kruidenierswinkel, daarnaast
bevonden zich tot de Prins Hendrik
straat huizen. Aan de overikant in de
Prins Henddrikstraat had Krijger een
cafe-togement. Naar beneden gaand
trof men aan de zuidkant de koper
slagerij van v. d. Berg aan de koper-
gieterij van Suyk, een motorenrepa-
In de morgenuren kwamen de ponies
met hun jeugdige berijders en amazones.
Gewoon op het naakte paarderuggetje
ging het er op los. Kittig klikklakten de
hoefjes op de stenen van de Hoofdstraat,
terwijl de jeugd soms hevig op en neer
en vaak ook heen en weer schuddend
werd voortbewogen. Dit alleen al was
een enorme handicap bij de poging om
de rihg aan de lans te krijgen. Kreten
van blijdschap wisselden zich af met
kreten van teleurstelling. Voor de om
standers was het een kostelijk gezicht,
zodat er heel wat is gelachen, terwijl
men desondanks meeleefde met de spor
tieve Santpoortse jeugd. De middag
stond voor het grootste gedeelte in het
teken van de bespannen tilbury’s. De
deelnemers hadden hieraan de grootste
aandacht en zorgvuldigheid besteed. En
niet alleen aan een verantwoorde versie
ring van de karren en karretjes, maar
ook aan hun eigen aankleding. In een
lange rij trokken zij door de Hoofd
straat, de kleine karretjes voor het ver
voer van melkbussen; maar ook de grote
en hoge tilbury’s, met op de bok de
(pseudo) echtparen in oud-Hollandse
klederdrachten. Een stuk folklore leefde
weer volkomen op in het feestende
Santpoort. De kreten van bewondering
waren dan ook niet van de lucht, terwijl
de spreker in de jurywagen daar tussen
door zijn aanmoedigingen plaatste en de
deelnemers aankondigde. Dit alles, met
daarbij een zonnetje dat vrij regelmatig
en goedmoedig de menigte bescheen
maakte, dat er een vrolijke stemming
heerste. De verschillende etablissemen
ten deden goede zaken ep waren vaak
trefpunten voor vrienden en bekenden,
die elkaar in maanden niet hadden ont
moet. Vaak ook werd het glaasje bier in
de hand mee naar buiten genomen en
daar verder leeggedronken onder genoe-
gelijke kout en de ogen gericht op het
paardengebeuren. Daardoor duurde het
vrij lange ringrijden in veler gedachten
nog veel te kort.
In de Hoofdstraat leefde dinsdagmiddag
de folklore weer op, toen daar de fleurig
versierde tilbury’s en kleine karretjes
verschenen, op weg naar de ring en de
prijzen
de smederij vna Van Ikelen’s avonds
of nog gauw voor de volgende rit
moesten gebeuren. Toen Hogeland
zijn autobusdienst had verkocht ging
hij vis rijden op Denemarken. De
wagenmakeerij werd overgenomen
door Van Ikelen. Buurman (n no. 14)
was Kuipers met zijn kuiperij, welke
zaak later werd omgezet in een
brandstoffenhandel.
Een oude smidse, zoals die compleet met twee vuren, blaasbalg, aambeeld en verzameling smeedtangen is bewaard gebleven
bij Machinefabriek J. van Ikelen.
voor dat er meer kabeljauwen uit de karen werden gehaald dan er officieel
waren ingegaan. Werd de vangst van een boot gelost dan hield de schipper wei
toezicht op het tellen, maar de vislossers leidden de goede man zo af dat hjj de
tel kwijtraakte, zodat ze nu en dan hetzelfde tiental opnieuw noemden”.
Van de in deze kolommen herhaaldelijk genoemde Bloemstraat herinnert de
heer De Groot, wiens vader er een welbekende bakkerij had, zich dat daar bij
het pakhuis van kolenhandelaar Verwoerd twee scharrensntfderijen waren, van
Engel Prins en van Huibert Gouda. De behandelde scharren gingen met een
tweewielige wagen naar de drogerijen in de duinen, bij de Meerberg.
Reacties op deze rubriek: schriftelijk bureau van dit blad met vermelding
„Van Gat tot Stad”, telefonisch 023-378601.)
IJmuiden kwam? Tussen de Kanaal
straat en de Prins Hendrikstraat be
vond zich een open terrein, een stuk
„niemandsland”. De gebroeders Boon
gebruikten het voor het opslaan van
alle soorten paard en wagens(de
trouwkoetsen stonden in de Visse-
ringstraat; het pakhuis daar wondt nu
door Bureau Wijsmuller gebruikt
voor het opslaan van trossen n.d.). De
paardenstallen Van Boon waren hal
verwege de klucht in de Kanaal
straat. Markante koetsiers die Van
Ikelen al gauw leerde kennen, allen
in dienst van de firma Boon: Frits-
Dirk Schuit, „Dikke Japie”.
In de begintijd van IJmuiden wa
ren rond de eerste visaf-sHa-g vdspak-
huizen gebouwd in de Zeestraat
(sinds 1926 de Frogerstraat) en de
Prins Henddrikstraat. Daar er geen
ijsfabrieken waren werden toen per
schoener blokken ijs uit Noorwegen
naar IJmuiden gebracht- Onder de
pakhuizen bevonden Zich grote kel
ders met geïsoleerde vloeren van bol-
sterturvein. Het sméLtwater werd door
een gewelfd gemetseld rioolstelsel in
de richting van het kanaal afgevoerd.
Van Ikelen vestigde zijn smederij in
een vroeger vispakhuis dat van een
welput voorzien was- welke hij liet
dempen.
Naast de smederij bevond zich de
Hoeksteeg, waaraan de paardenstal
van B. van de Kolk lag, evenals een
pakhuis met zolder waar de kuipers
van DUivenbode werkten. Van Ikelen
zag in 1915 hoe Belgische vluchtelin
gen, slachtoffers van de Eerste We-
S- Hogeland. Die was zo breed ge
maakt dat hij juist door de deurope
ning van de wagenmakerij van Hoge
land kon. De hele machinerie van de
wagenmakerij bestond uit een zelfge
maakte lintzaag en een draaiband,
o.a. voor de wielen van de steekwa-
gens. Door de slechte wegen en over
belasting was steeds reparatie aan de
veren van de autobus nodig, wat bij
:x
i|
f i
i
0*1
SE*
i'
l. t
ml
i
