Beeldende kunst namens het theater
Utrecht wil
Beroepsgezelschappen komen steeds minder
Appel-museum
Voor het Openluchttheater zit er
toekomst in het amateurtoneel
f
ifc
w
Feike Asma speelt
in St. Agathakerk
NOORDHOLLANDS PH ILHARMONISCH ORKEST
dirigent: ANDRÉ VANDERNOOT
KUNST
11
19 7 6
AUGUSTUS
5
DONDERDAG
10
- C wR
Zesde orgeltocht
Concertgebouw Haarlem
20.15 uur
WINTERSERIES 1976-1977
gastdlrigenten: Otakar Trhlik, Roberto Benzi, Yoav Talmi, Jerzy Katlewicz
Young Vie
SERIE A
losse kaarten 10,
SERIE B
losse kaarten 8,
SERIE C
losse kaarten f 7,50
Klimaat
f 80,—
f 70
f 60,—
f 100,—
Uitgebreide prospektus met gegevens over programma’s en solisten verkrijgbaar bij het Concert
gebouw en de administratie van het N.P.O., telefoon 31 92 48
6 dinsdagavondconcerten op
5 okt., 2 nov., 30 nov., 11 jan., 8 febr., 8 maart
solisten: Jean-Pierre Rampal - fluit Alberto Lysy en Herman Krebbers -
viool Cora Canne-Meyer, Nico Boer, Bernard Kruysen en Hubert Waber
zang Michel Block - piano
abonnement 6 concerten 50,
Populaire Landenserie - 6 vrijdagavondconcerten op
15 okt., 12 nov., 10 dec., 21 jan., 18 febr., 18 maart
solisten: Daniel Wayenberg, Cristina Ortiz en Jan Wijn - piano Jenny
Veeninga en Henk Smit - zang Henri Gouder de Beauregard - hobo Edith
Volckaert en Theo Olof - viool
abonnement 6 concerten f 40,
3 vrijdagavondconcerten op
19 nov., 28 jan., 25 maart
solisten: Toos Onderdenwijngaard en Joseph Kalichstein - piano Gljebert
Beths - viool
abonnement 3 concerten 15,
EL;l
:aSt
ho-
Fel.
3 vrijdagavondconcerten op
22 okt., 17 dec., 25 febr.
programma: 9 pianoconcerten
solisten: Tamas Vasary, Ingrid Haebler en Jörg Demus
abonnement 3 concerten f 25,losse kaarten f 12,50
„In het teken van theater” heet
de uitvoerige tentoonstelling van
beeldende kunst in de schouw
burg van Den Helder, t.e.m. 29
augustus. Ruim 150 werken van
65 Nederlandse schilders, teke
naars, decor-ontwerpers, beeld
houwers van 1900 tot nu. Het is
een bijzondere expositie die al
lerlei overwegingen oproept. Eén
ervan, bij het zien van portret
ten van acteurs in hun rollen,
geldt het zoeken naar de gren
zen van werkelijkheid en illusie.
Misschien is het een schijnpro
bleem als je stélt dat de illusie
door ons „werkelijke” mensen
wordt beleefd en dus een werke-
lijkheidsfragment is en niet iets
dat er buiten of tegenover staat.
combinatie-abonnement A B
combinatie-abonnement A Mozart
combinatie-abonnement B Mozart
passe-partout serie A B Mozart
Bij aankoop serie A, B of Mozart reduktie serie C ad f 5,
SERIE
MOZART
Hoofdstad Operette
BIjOEMENDAAL. „Je mag
meedoen, maar je hebt er zelf geen
enkel voordeel van en je moet dui
zend gulden geven. Niet minder”.
Deze krasse woorden worden toege-
schreven aan de vroegere wethou
der van openbare werken in Bloe
mendaal, A. van Geluk. Hij bezigde
ze toen hij in de veertiger jaren, na
de tweede wereldoorlog, vele be
middelde Bloemendalers benaderde
om een fikse bijdrage los te peute
ren voor de bouw van een open-
luchtttheater. Het moest een „ge
schenk” van de bevolking worden
aan de gemeente Bloemendaal en
als reden daarvoor werd het gouden
regeringsjubileum van koningin
Wilhelmina aangegrepen. Duizend
gulden was een kapitaal in die ja
ren, maar de wethouder was een
vasthoudend man. Bij negentig inge
zetenen vond zijn ongewoon verzoek
gehoor. Het theater kon zij het
toch nog met veel kunst en vlieg
werk worden gebouwd.
Abonnementsverkoop en plaatsbespreken aan de kassa van het Concertgebouw, Lange Begijne-
straat 13, van 10-15 uur; telefonisch 320994 van 12-15 uur:
serie ABM vanaf 17 augustus serie AB vanaf 18 augustus serie AM vanaf 19 augustus serie
BM vanaf 20 augustus serie A vanaf 21 augustus serie B vanaf 24 augustus serie M vanaf 26
augustus sene C vanaf 28 augustus.
i
door Ko van Leeuwen
(Van onze kunstredactie)
(Van onze kunstredactie)
(ADVERTENTIE)
Het Openluchttheater van Bloemendaal tijdens een goed bezochte kindervoorstelling.
Alle (ruim elfhonderd) zitplaatsen in het theater bieden een goed zicht op het speelvlak.
Het zijn die schijngestalten, die je
in de Heidense schouwburg volop te-
beeld in Den Haag tegen de gesufesidiie-
Als belangrijke boosdoener wordt ook
altijd ons wisselvallig klimaat genoemd.
De Jong: .Natuurlijk. Dat lijkt ook zo.
Maar als we tenugkijken, dan blijkt dat
er per vijfentwintig voorstellingen soms
Een echt acteursportret is dat van
Henk van Ulsen in zijn rol in
UTRECHT (ANP). De Belangenver
eniging van Winkeliers in Hoog Catha-
rijne wil in het Utrechtse winkelcen
trum een Karei Appel Museum.
HAARLEM. - De zesde zaterdagse or
geltocht in Noord-Holland strekt zich op
zaterdag 7 augustus uit over drie plaat
sen. De orgels zullen bespeeld worden
door Klaas Bolt. Om 10.30 speelt hij 1B
de Hervormde Kerk van Zwaag, om
11.45 uur Hervormde Kerk Venhuizen.
Daarna in drie kerken te Enkhuizen.
14.30 Visserskapel, 15.15 uur Lutherse
Kerk en 15.45 uur Zuiderkerk.
(ET
C&-
aa« i
er’s
seg
EL,
Ta
fel.
„Dit idee is bij ons opgeKomen na een
interview in een van de Utrechtse kran
ten met de in Frankrijk levende kunste
naar”, aldus D. J. van den Bos, directeur
van Hoog Catharijne en secretaris van
de belangenvereniging.
De uitvoering van dit plan past geheel
in het in de aandacht plaatsen van het
winkelcentrum, aldus Van den Bos.
Kortom: Beroepsgezelschappen komen
steeds minder naar de openluchttheaters-
Daarom zegt dé heer De Jong: ,,Ik ben
van mening dat er voor ons toekomst zit
in het amateurtoneel. Het amateurtoneel
zou het openluchttheater kunnen red
den”.
De moeilijkheid is ook dat openlucht
theaters zich niet lenen voor elke opvoe
ring. Dat van Bloemendaal oogt prach
tig. Een strakke grasmat, omzoomd met
hoge bomen, coniferen- Om wille van de
akoestiek ligt er tussen speelplan en
publiek een idyllische vijver. Een sfeer
vol geheel, dat echter voor het moderne
toneel z’n beperkingen heeft ingebouwd.
eu- I
cm.
van
van
ten. 1
eo-
•t6,
20-
Alles en allen noemen is een ón
mogelijke zaak. Wel nog even verwij
zen naar het feit dat er ook decor
stukken staan opgesteld en maquettes
van toneeidecors van de hand van
Nicolaa-s Wijnberg, Wim Vesseur en
anderen. Zo is er ook een model van
een wand met poppenkast voor de
kleuterschool -Robbedoes” van Rob
Clous en een bronzen koorddanseres
van Kees Verkade. De regio is dus
niet vergeten bij het zoeken in aller
lei theaterfoyers, musea en andere
ruimten waar kunst te vi-nden is» die
op enigerlei wijze met het theater te
maken heeft.
Er zijn natuurlijk meer schilders
die eerder de mens dan de acteur
hebben uitgebeeld. Zo Kees van Don
gen met zijn „Oude Clown”. Het is
een fauvistisch onthullend portret
van eén oude schele man, die aan het
circus alleen -nog maar een onge
schminkt» herinnering heeft behou
den en daar mistroostig aan terug
denkt-
Enige tijd geleden werd bekend dat
Amsterdam het Karei Appel Museum
niet zou gaan herbergen. Appel wilde
aan de hoofdstad zijn verzameling schil
derijen, gouaches en keramiek schenken
als de gemeente Amsterdam de stichting
van het museum op zich zou nemen.
De weerldberoemde kunstenaar heeft
in 1970 voor het laatst in Utrecht geëx
poseerd.
Zo is dat eigenlijk ook het geval met
het Openluchttheater in Bloemendaal.
Een theater dat meestal slaapt in de
rust van een schitterende natuur. Op
enkele zomeravonden of -middagen na,
als er echt voorstellingen zijn. De heer
C. de Jong is daar de man die jaarlijks
een groot aandeel heeft in de program-
mavoorziening. Hij treedt op -namens de
speciaal voor dit theater in leven geroe
pen stichting. Al pratend mijmert hij
over de tijd dat de grote gezelschappen
de openluchttheaters nog graag bezoch
ten.
De Jong: „Ik herinner me nog dat we
in het begin van de vijftiger jaren een
week achter elkaar The Young Vic had
den. Dat was een evenement- Daarvoor
kwamen ze uit het hele land en elke
avond was het helemaal uitverkocht.
Maar nu komen de gesubsidieerde gezel
schappen niet meer. Ze hebben niet
meer die drang van spelen van een
verplicht aantal voorstellingen. Vroeger
hadden we de Nederlandse Comedie, to
neelgroep Theater en het Nationaal Bal
let. Maar nu is het een hele toer om
voor elkaar te krijgen dat men bijvoor-
Een portret van een model is te
vens een mentaal zelfportret van de
maker. Het is al vaak geschreven- De
■kunstenaar ziet zijn model deels als
een zelfprojectie waarin hij dingen
van zichzelf herkent en reageert
daarop.
Met de acteur die een rol vertolkt
is iets dengelijks aan de hand. Hij
projecteert zich op een figuur die
alleen bestaat in de fantasie van de
toneelschrijver vermengd met wat de
acteur daarin ziet en geleid door
de inzichten van de regisseur waar
kan maken door inlevingsvermogen,
kennis, kunde, schmink, aankleding,
theatereffecten, weerklank bij het
publiek dat hem kan opjutten of
frustreren kortom alle middelen.
N-u gaat bijvoorbeeld Ante Kater in
zijn expressionistische stijl a-an het
werk. Ko van Dijk is zijn model»
maar niet de werkelijke Ko van Dijk
alleen, doch tevens diens geschminkte
zelfprojectie op zijn rol. In dit geval
is Danton zijn hoofdfiguur die tot
een onthoofde figuur werd tijdens
de Franse revolutie. Maar het gaat
niet om de echte Danton- doch om de
idee die de toneelschrijver Georg
Büchner, een iets latere tijdgenoot,
zich omtrent Danton had gevormd.
Of liever, Büchner had iets te vertel
len en perste de historische Danton
in zijn schema, nogal los van het feit
of a-an de laatste psychologisch recht
werd gedaan of niet-
maker in het rollenspel dat hij
Trijfel noemt zich dezer weken
nogal druk maakt: het Droste-cacao-
bus-verpleegster-effiect. Echter niet
direct herkenbaar en lineair-imitatief,
maar vermomd in schijngestalten die
samen een beeld vormen.
genkomt. En reken erop dat het
boeit. Natuurlijk zijn er veel portret
ten van acteurs en actrices, al dan
niet in hun rollen. Van Hans Roy-
aards is er het prachtig mild geschil
derde portret van zijn moeder Jac
queline Royaards-Sandberg- ten voe
ten uit. Het is amper een portret van
een actrice te noemen, eerder een
hommage aan zijn moeder zonder
theatereffecten. Zij is uiteraard vaker
geportretteerd, onder meer heel sub
tiel als tekening door Paul Citroen.
Huub van Lith creëerde naar haar
gestalte een bijzonder innemende
bronzen plastiek, hier ook te zien.
Het programma voor dit lopende sei
zoen in Bloemendaal biedt weinig toneel-
Slechts een beroepsvoorstelling met
daarnaast een mogelijk interessante op
voering van eeh omvangrijk stuk van
Solzjenitsin door' amateurtoneelspelers
uit Heeswijk. Vaste jaarlijkse troef is
het optreden van de Dutch Swing Colle
ge Band en enkele folkloristische dans
groepen uit het buitenland. De Jong:
„Maar je kunt toch geen tien folklore-
groepen in het programma zetten? Voor
het eerst hebben we dit jaar geen voor
stelling van de Hoofdstadoperette. Er is
daarvoor altijd heel veel belangstelling,'
maar we konden het gewoon niet meer
betalen. Het is te duur geworden”.
Een echt budget is er voor het Open
luchttheater Bloemendaal niet. Er wordt
rekening gehouden met een zeer beperkt
bedrag waarmee alle voorstellingen be
taald moeten worden. De uitkoopsom
voor de Hoofdstadoperette zou daarvan
bijna het derde deel opslokken. Begrij
pelijk dat de gedachten dan uitgaan
naar voordeliger oplossingen, maar dat
heeft al gauw kwaliteitsverlies tot ge
volg en zo komt de cirkel tragisch rond»
„Ach, u moet het zo zien, zo’n open
luchttheater is er om het publiek zomers
een aantal prettige avonden te bezor
gen”, zegt de heer De Jong. „Maar
daarom moeten we er wel naar streven
de zaak cultureel een beetje op peiï te
houden. Ik denk bijvoorbeeld aan de
amateurtoneelgroepen hier uit de omge
ving. Ze mogen hier zo spelen, dat kost
ze niets. Integendeel zelfs- we willen er
best nog wat voor doen ook. Maar ze
komen niet. Die mensen zijn de hele
winter met toneel bezig en zomers gaan
ze met vakantie. Maar dan denk ik toch»
zou het niet mogelijk rijn dat er een
club van toneelspelers is die speciaal
voor het openluchttheater een produktie
maakt? Ze zouden hier dan een aantal
keren kunnen spelen. In het verleden
zijn er wat dat betreft erg. leuke dingen
geweest. In 1973 speelde een groot gezel
schap van Haarlemse amateurs hier
„Fanfareila” en dat was een succes.
Waarom kan dat nu niet meer?”
een overduidelijk drama hetzij de
vrouw, hetzij de rol en laat een
interessante invuloefening door de
beschouwer toe. Die is wellicht inüri-
gerender dan de Theo Mann-Bouw-
meester van Lizzy Ansin-gh in pastel,
een deftige dame tonende „met alles
erom en eraan.”
twee niet konden doorgaan. Het .weer
krijgt’ wèi 'de schuld; ma&r‘ we een
in programma' hebben waarvan men zegt:
Dar W’TK-’fflF’WSS graag zien, dan
komen de mensen toch. Maar trekt het
niet zo erg. tja, dan zeg je al gauw dat
het weer niet zo mooi is en dat de
mensen dan geen plannen maken”.
Het Bloemendaalse Openluchttheater
is er een van de negenendertig die over
ons land zijn uitgestrooid. Het voorzag
zeker in de eerste jaren van zijn bestaan
in een behoefte en veel interessante
gezelschappen vertoonden er hun kun
sten. De laatste jaren echter hebben de
openluchttheaters in Nederland het
steeds moeilijker gekregen. De publieke
belangstelling is drastisch geslonken.
Sommige theaters moesten steeds meer
overschakelen o p kindervoorstellingen
omdat de avondvoorstellingen voor vol-
eens vijfentwintig voorstellingen
openluchttheaters. Dat lukt' eenvoudig
niet. Ook de sociale voorzieningen voor
toneelspelers zijn beter geworden, ze
hoeven nu niet meer zo nodig. Dat is
aan een kant gelukkig- maar voor de
programmering van de openluchtthea
ters is het treurig. Vroeger kwamen hier
diverse balletgroepen. Daar hoef je nu
niet mee mee aan te komen. De belang
stelling voor ballet is enorm terug gelo
pen".
Theo Mann-Bouwmeester kom je
hier natuurlijk ook tegen, de ster van
de vorige generatie, onder meer in
voortreffelijk gehanteerd krijt-en-
aquarel van Jan Sluijters. Deze heel
expressieve schilder zocht nog een
andere weg om aan de ,,acteurs-idee”
gestalte te geven. Namelijk in e«n
heel boeiende en felle olieverf Actri
ce”. daarbij in het m-idden latende om
welke vrouw of rol het ging. Het is
LISSE. - Met een programma van
Franse orgelmuziek uit de periode die
ligt van Cesar Franck tot heden, concer
teert Feike Asma op zaterdagavond 7
augustus in de St. Agathakerk te Lisse.
Asma speelt werken van Langlais, Cou
perin, Franck, Guihnant, Mulet, De
Saint Martin en Dupre.
f
Een blik op de expositie: geheel links
de bronzen koorddanseres van Kees
Verkade. Geheel rechts het portret
van Caro van Eyck door Sierk
Schröder.
u
In het onlangs verschenen boekje
„Nederlandse Openluchttheaters”, sa
mengesteld door oud-burgemeester Meij-
boom van Diever, wordt verhaald over
de moeilijkheden waarmee dergelijke
veelal lommerrijke theaters te kampen
hebben. Een boekje dat verder droge
informatie geeft over elk openluchtthea
ter op zich, doch dat geen enkele oplos
sing voor de problemen biedt- Wel komt
er in tot uiting dat de meeste van deze
theaters hun bestaan danken aan het
enthousiasme van slechts enkelen.
Dart laatste geldt overigens niet al
leen het leven aan gene zijde van het
voetlicht» vanuit de zaal gezien. Ook
het publiek trekt mentaal een ander
pakje aan. En dat is dan weer bijzon
der treffend geschilderd door een
man als Louis Fileer, die pauze-pu-
bliek laat zien. Hij brengt dat op
doek in een manier die evenzeer aan
Van Dongen als aan Daumier herin
nert, maar dan in een toets die er
zonder Willem de Kooning en Karei
Appel evenmin was geweest. Daar
mee bedoel ik niet dat Fileer en
een hier eanweriige man als Kurt Löb
is aan hem verwant imitatie be
drijft. Integendeel, hem drijven uit
gangspunten en eigenschappen die
ook anderen groot hebben gemaakt
en bij hem tot een bijzonder boeiende
synthese zijn uitgegroeid, een volko
men persoonlijk» zaak.
Hij is even persoonlijk als de mer
kwaardige Ferdinand Erfmann, die
theater bezoekende travestieten
mannen in jurken uitbeeldde in
een stijl zowel herinnerend aan de
naïeven als aan de korte „klassicisti-
sche” periode van Picasso, maar dan
in een schijn-nuchtere eigenzinnige
vertaling. En zo is er dan in Den
Helder rollenspel in allerlei soorten
te vinden. Het is de moeit» waard»
zowel voor liefhebbers van theater
als de beeldende kunsten-
wa-ssenen te slecht bezocht werden. Die
algemeen tanende belangstelling deed êrde gezelschappen zegt: Jullie spelen
zelfs sommige openluchttheaters geheèl
verdwijnen.
Daarover doordenkende: Wie wordt
nu eigenlijk uitgebeeld? Arie Kater
schildert Ko van Dijks gezicht, voor
zover de schmink d«t toelaait. Hij
beeldt dus in verf andere verf
(schmink) uit, belevendigd door de
onuitwisbaar zware trekken van Ko
van Dijk, die zich daarachter ver
schuilt om niet te rijn wie hij is,
omdat hem is opgedragen Büchners
idee over Danton tot leven te bren
gen.
Het lijkt allemaal heel ingewak-
kéld, maar het is in feite een soort
effect als dat waarover Nico Scheep-
..Dagboek van een gek”, geschilderd
door Sierk Schröder. Het is wat mo
dieus en toch spontaan-naak een „rol
len, portret-” De Caro van Eyck daar
naast en van dezelfde hand is eigen
lijk indringender maar los van
enigerlei rol geschilderd.
