Bauxiet biedt geen stabiel toekomstperspectief
Volksfront wil landgenoten terug
■i
.u.
B
Lal- Wf
Concurrentie
L
door Cees Straus
Waakhond
Remigratie
mm
r- i
Er bestaat naast volledige werkloosheid namelijk ook een partiële
werkloosheid die zich niet makelijk in cijfers laat uitdrukken. Hoe
paradoxaal het mag klinken: er heerst zelfs werkloosheid onder
werkenden die over een voldoende inkomen beschikken. Een voor
beeld daarvan geven de kleine en middelgrote boeren. Door vergaan-
De vraag hoe groot de werkloosheid in Suriname is, wordt reeds
geruime tijd aan de orde gesteld. Bij gebrek aan officiële registratie
(zo is bijvoorbeeld het aantal arbeidsbureaus, hoewel groeiend, op de
vingers van een hand te tellen) lopen de schattingen uiteen van 10,
20 tot zelfs 40 en 50 percent. Toch is het niet alleen het ontbreken van
die cijfers dat een verhelderend beeld op de behoefte aan werkgele
genheid zouden kunnen bieden.
de mechanisering van de landbouw en vanwege het feit dat de
tegenwoordig toegepaste rijstrassen zeer snel groeien, hoeven de
boeren per jaar maar een drietal maanden te werken. De rest van de
tijd zoeken ze naar arbeid.
di
m
gi
w
K
h<
V(
Z
O|
ki
m
m
a
h<
Drijfzand
4
Veredeling
Die wordt hun (in het district Nickerie waar de landbouw geconcen
treerd is) onder meer geboden door een groot bedrijf waar bacoven
(bananen) worden verbouwd. Dat, omdat de oogst over het hele jaar
verspreid is, voortdurend dringend om plukkers verlegen zit. Maar de
rijstboeren zijn door hun manier van arbeiden het zware werk verleerd
en melden zich nauwelijks voor de goed betaalde baan. Gevolg:
ondanks het arbeidspotentieel blijft de oogst op het terrein achter
voordat ze „om niet” door de plaatselijke bevolking wordt wegge
haald.
Stondansi-project
Een aantal snelgroeiende rassen die na de Tweede Wereldoorlog op het veredelingsbedrijf van de
SML in Nickerie zijn ontwikkeld.
Humphrey Keerveld
Rijst succesproduct
Surinaamse landbouw
W. J—- - -
uit de delfstoffenwinning. Het ver-
haal van de bauxiet mag zo langza
merhand bekend worden geacht; de
plannen om het Indianendorpje
Apoera als centrum van een belang
rijk mijnbouwgebied in Suriname
tot de tweede stad in grootte te laten
uitgroeien, heeft allerwege aan
dacht getrokken.
Men kan de huidige regering
overigens niet het verwijt maken
dat zij de landbouw geheel uit het
oog verliest. In het bijzonder Nicke-
rie maar ook Coronie zal in de toe
komst in sterke mate gaan profite
ren van wat nu nog op papier staat:
het Stondansi-project. Volgens dit
plan wordt een dam in de Nickerie
geprojecteerd die de toelevering
beoogt van irrigatiewater voor 48
duizend hectare landbouwgrond.
Areaaluitbreiding ter grootte van
24 duizend hectare en uitbreiding
van het aantal arbeidsplaatsen met
2400 zal in principe mogelijk zijn,
terwijl de rijstproductie met 139
duizend ton en die van slijpmeel
(een bijproduct bij de verwerking
van rijst dat als veevoeder wordt
gebruikt) met 16 duizend ton kan
stijgen.
De huidige landbouwer, voor wie
dit project nog verre toekomstmu
ziek is, verkeert ondertussen in gro
te moeilijkheden. Ter illustratie
mag een vergelijk dienen tussen een
drietal polders in Nickerie. Dat is
allereerst de Groot Henarpolder
(2100 ha) waar de grond is verdeeld
Maar hoe kunnen boeren die
hier over een lap grond van zes
of minder hectare beschikken
ooit een goed inkomen hebben?
moet zijn- Voorlopig zal er werk
zijn voor 15 mensen die zich zul
len bezighouden met veeteelt en
het verbouwen van drooggewas-
sen (bananen en groenten). De
werknemers zullen voorlopig in
loondienst bij de stichting wer
ken, maar het ligt in de bedoe
ling dat zij zelf de eigenaar naar
het bedrijf worden.
Als het project loopt, wil de
Stinosu rechtstreeks in contact
treden met de opkopers of, zo dit
mogelijk blijkt, de tussenhandel
uitschakelen. „Bruma heeft de
mond vol gehad over de strijd
tegen de tussenhandel, maar hij
zitnu twee jaar in het zadel en er
is nog niets tegen de tussenhan
del gedaan. U ziet ’t, de PNR
(Partij van de Nationalistische
Republiek-red.) is de eerste pro
gressieve groepering in Surina-
niet voor andere rassen onder en
waar de behoefte daaraan niet expli
ciet gesteld wordt (zoals op de Caribi
sche markt) komen de rassen met
een korte korrel aan bod.
c
1
e
1
v
r(
le
g'
v;
ei
d
n
Is
d
w
n
o:
w
E
d
b
ti
v
n
d
k
P
g
v
g
li
k
d
n
s
h
t
1;
8
zeggen rijst die in 100-110 dagen
geoogst kan worden. Vroeger lag
deze termijn aanzienlijk langer
(ongeveer 140-1S0 dagen), maar ze
bleek nadelig te zijn bij de invoer van
machinale landbouw. Omdat de padi-
boer twee keer per jaar wil oogsten,
moet hij ook meer rekening houden
met slecht weer. Bij een termijn van
150 dagenwordt de tijd om de grond
te bewerken tekort en het gevolg is
schimmmels en ziekten. Voorlopig
worden geen rassen gekweekt die de
grens van 100 dagen overschrijden:
de opbrengst blijkt te klein, de plant
te kwetsbaar.
De SML, met 900 werknemers in
dienst een groot bedrijf naar Suri
naamse maatstaven, bestudeert per
jaar zo’n 30.000 „lijnen” in dit vere-
delingsbedrijf. Uit dit aantal komt
tenslotte een enkel nieuw ras naar
voren. Dit wordt tien seizoenen lang
uitgetest voordat het op de markt kan
komen. Als bemesting wordt ureum
gebruikt (180-200 kg per ha); inciden
teel wordt fosfaat toegepast, maar de
behoefte daaraan blijkt gering.
De huidige, veel gebruikte long-
rayrassen leveren in Nickerie gemid
deld S0 baal van 80 kg per ha. De
voorkeur voor de longray bestaat
alleen bij het Europese publiek dat
graag een grote korrel wil laten
koken. Kwalitatief doet de longray
onder de kleine landbouwers, op de
tweede plaats de middenstandpol-
der (1500 ha) die, zoals de naam al
zegt, is opgezet voor het middenbe
drijf en tenslotte dé Prins Bern-
hardpolder waar alleen grote land
bouw wordt bedreven.
In de Henarpolder zijn de perce
len tussen de twee en vier hectare
groot. Dat is allang te klein geble
ken voor een economisch verant
woorde bedrijfsvoering. Een plaat
selijke vertegenwoordiger van het
ministerie van LW vertelt dat twee
hectare vroeger groot genoeg was,
maar „nu wordt zes hectare nog te
klein bevonden. Door de grote
vraag naar land wordt bij nieuwe
uitgifte van grond het aantal van
zes hectare per boer echter nog
steeds gehandhaafd”.
De boeren met een middengroot
bedrijf (24-30 ha) hebben het een
stuk beter. Zij behalen een
opbrengst van 17-20 duizend gulden
per oogst. Per jaar wordt twee keer
geoogst en de onkosten onder nor
male omstandigheden bedragen
tussen de drie tot zes duizend gul
den per oogst zodat een eenvoudige
rekensom uitwijst dat deze bevol
kingsgroep in een betrekkelijke
welstand kan leven. Voor het groot
bedrijf gelden uiteraard nog betere
uitkomsten.
Hoewel het onderwijs in snel tempo
op een hoger niveau wordt
gebracht, zal het lange jaren duren
voordat zich een hoogwaardig tech
nisch geschoold kader aandient.
Gebrek aan management (en daar
mee ook organisatie) is een van de
meest opvallende struikelblokken
in het goed functioneren van de
Surinaamse samenleving.
Aan het woord komt ook
Humphrey Keerveld, voorzitter
van het DVF, de actie-
organisatie van de Kommunisti-
sche Partij Suriname (in welke
partij hij secretaris van het cen
traal comité is) die zijn commen
taar geeft op de oeverloze dis
cussie tussen de regerende Nati
onale Partij Kombinatie (NPK)
en de VHP of ministerpresident
Arron nu echt verkiezingen
moet gaan houden. Keerveld
meent dat al het geharrewar
rond al dan niet nieuwe verkie
zingen slechts een poging is om
de aandacht af te leiden van de
niet-gerealiseerde punten in de
regeringsverklaring. Keerveld
heeft overigens meer punten van
kritiek op de regering Arron
zoals blijkt uit een gesprek dat
enkele dagen later plaats heeft
in het naar de socialistische
voorman uit de jaren ’30, Anton
de Kom, genoemde educatie-
centrum in Paramaribo.
„Voor ons betekent de onaf
hankelijkheid van de 23e novem
ber de eerste stap naar volledige
onafhankelijkheid, waarbij we
onderscheid maken tussen poli
tieke en economische onafhan
kelijkheid. De regering ziet de
onafhankelijkheid als een eind
punt, maar voor ons is het een
stap naar vrijheid van de econo
mieën van de Verenigde Staten
en Europa. Wij zijn van mening
dat Suriname zich los moet
maken van de verschillende
machten in de wereld”.
Ook Keerveld is voorstander
van een op de landbouw geba-
Er bestaan om de werkloosheid te
bestrijden tal van plannen. Eind
vorig jaar heeft de regering een
ambitieus jaarplan opgesteld dat
uiteindelijk tot een vergaande
industrialisering zou moeten leiden.
seerdë economie en ziet geen
noodzaak in industrialisatie.
„Kapitaalsinvestering biedt
geen oplossing voor de proble
men aan de basis. Neem als
voorbeeld de stuwdam bij Affo-
bakka. Deze zou de welvaart
garanderen. Gedurende 15 jaar
heeft er een schijnwelvaart
bestaan, die al weer is afgeno
men. Van de kapitaalconcentra
tie kan op het ogenblik alleen
een kleine groep profiteren, die
bestaat uit een aantal families en
ingenieurs die vroeger in
's lands dienst waren en nu hun
eigen bureaus oprichten. De
niet-vermogende bevolking ziet
er niets van. Investering in de
landbouw kan de economie op
gang brengen, verschaft werkge
legenheid en voedsel. Kijk naar
vergelijkenswaardige landen als
Vietnam en Cambodja waar ook
voor de landbouw werd gekozen.
Suriname is rijk aan bauxiet en
andere grondstoffen, maar we
zitten toch met problemen van
armoede en te weinig scholen.
Dat hoeft niet in een land met
een bevolking van 350-400 dui
zend mensen”.
De LOSON heeft in Nederland
zes Surinamers geselecteerd die
over enkele maanden de land
bouwschool in Alkmaar zullen
verlaten en dan naar hun land
teruggaan De modelboerderij
past namelijk ook in het streven
van het DVF dat Surinamers die
in Nederland verblijven in hun
eigen land aan werk kunnen
komen. De selectieve remigratie
uit Nederland zoals die door de
regering-Arron wordt voorge
staan („geschoolde mensen zijn
van harte welkom”) wordt door
Keerveld afgewezen: „We moe
ten niet discrimineren, niet
Er is die zondagmorgen een
ongebruikelijke drukte voor het
theater Bellevue in een van
Paramaribo’s hoofdstraten.
Reden is een als „bigi massa
meeting” omschreven bijeen
komst van het Democratisch
Volks Front (DVF). Binnen is de
opkomst zeer behoorlijk te noe
men en er wordt met aandacht
geluidsversterking. Z’n stentor-
jo, voorzitter van de aan bet
DVF gelieerde LOSON (organi
satie die zich inzet voor het lot
van de Surinamers in Neder
land) aan het woord komt, valt
de stroom uit en daarmee ook de
geluidsversterking. Z’n tenor
stem kan echter zonder noe-
menswaardige moeite overal
verstaan worden.
De Surinaamse rijst kan op de
wereldmarkt goed meekomen.
Europa, waarnaar als belangrijkste
afzetgebied (naast Nederland ook
Duitsland en België) de helft van de
export gaat, kiest voor Surinaamse
rijst boven Amerikaanse. Op de
Caribische markt ligt de concurren
tie met de Amerikanen scherper.
Wat de strijd met de Japanse
betreft, valt de balans ten gunste
van Suriname uit. De Japanse rijst
wordt in het algemeen minder
eiwitrijk geacht (10 percent tegen
11-13 percent bij de Surinaamse
rijst) en is bovendien kleveriger bij
het koken.
Voorlopig drijft de Surinaamse
landbouw grotendeels op de padi.
Experimenten met het verbouwen
van aardappels en uien zijn door de
grote regenval en ook de bodemge
steldheid niet geslaagd en het kwe
ken van bacoven en palmolie neemt
(nog) geen grote vormen aan. De
rijst is met recht het grote succes
product van. de landbouw.
Keerveld: „Soemita kiest voor
middenstandslandbouw, dat
brengt individualisme met zich
mee. Wij zien mogelijkheden in
de collectieve landbouw”. Daar
om werd vorig jaar de Stinosu
opgericht, de Stichting nationale
ontwikkelingsprojecten Surina
me. Deze stichting heeft een pro
ject opgezet dat voorziet in de
ontwikkeling van een model
boerderij van 40 hectare in het
district Saramacca. De kosten
die ongeveer een ton bedragen
zullen voor een belangrijk deel
uit eigen middelen komen. „Er
zijn in het verleden mensen met
dromen opgestaan die nooit zijn
uitgekomen. Die ervaringen
waren voor de autoriteiten niet
prettig. Wij willen met werkelijk
heidszin aan de slag gaan, daar
om financieren we het zelf”.
De boerderij moet aan het ein
de van dit jaar van start kunnen
gaan, hetgeen inhoudt dat voor
die tijd de infrastructuur, huis
vesting en grondwerken gereed
Daar komt bij dat de basis waar
op de economie berust, de delfstof
fenwinning, in veler ogen het
karakter van drijfzand heeft. Door
grote bauxietvondsten elders in de
wereld moet Suriname met lage
prijzen concurreren hetgeen uiter
aard geen stabiele toekomstper
spectieven te bieden heeft. Daar
naast zullen de huidige terreinen
(bauxiet wordt hoofdzakelijk in
dagbouw gewonnen) binnen niet al
te lange tijd geringere exploitatie
mogelijkheden bieden. Men kan
tenslotte niet tot in lengte der dagen
blijven graven. Bovendien, en dat is
vooral een verwijt in linkse kringen,
de revenuen verdwijen voor het
grootste deel naar het buitenland,
wat gezien de bindingen die de twee
grootste bedrijven hebben niet zo
vreemd is: Suralco is een dochter
van Alcoa in de Verenigde Staten
die de aluinaarde volledig in eigen
beheer verwerkt en Billiton (Konin
klijke Shell) te Delfzijl, waar de
Hoogovens hebben geïnvesteerd,
van ruwe grondstoffen voorziet.
Een sterker accent op de land
bouw zou enerzijds de hierboven
geschilderde nadelen kunnen
opheffen, aan de andere kant zal
het vooral de lagere en middenklas
sen in de samenleving aan een
behoorlijk bestaan kunnen helpen
zonder dat al te grote investering
noodzakelijk is. Geld voor de
exploitatie van toekomstige land
bouwgronden is vrijwel alleen
noodzakelijk voor voorbereidende
werkzaamheden (irrigatiewerken,
ontbossing etc.). De boer heeft voor
de ontginning naar verhouding
Een dergelijke industrialisering
was bovendien noodzakelijk om
een halt toe te roepen aan de
omvangrijke import: praktisch alle
technische goederen moeten van
buiten komen. Dat Suriname daar
dan toch nog bij kan welvaren, ligt
hoofdzakelijk aan de opbrengsten
In totaal bedraagt de netto-
productiewaarde voor de landbouw
maar liefst Sf 48 miljoen. De kosten
van de dam en alle daarmee samen
hangende werken worden geraamd
op Sf 200 miljoen.
Toch moeten ook hier de nadelen
niet onvernoemd blijven. De afgelo
pen twee regenperioden hebben het
land behoorlijke schade aange
bracht. Veel wegen zijn in ondoor-
koombare poelen veranderd,
onjuiste toepassing van irrigatie
technieken heeft de oogst eveneens
geen goed gedaan. Wanneer nu de
wegen onbegaanbaar zijn is de boer
verplicht de padi vooraan de weg te
brengen, de opkopers (die onder
ling toch al hebben afgesproken de
prijzen te drukken) schuiven daar
mee de transportkosten van zich af.
Daarnaast zijn het de steeds stijgen
de wereldmarktprijzen voor kunst
mest en die van landbouwmachines
die het de boer niet gemakkelijk
maken
Afgezien van deze problemen kan
gezegd worden dat rijst bet succes
product is van de Surinaamse land
bouw. Juist op dit terrein beschikt
men zelf 'over een kennis die in tien
tallen jaren is opgebouwd. Een
bezoek aan het rijsveredelingsbe-
drijf van de Stichting Machinale
Landbouw (SML) in de Prins Bern-
hardpoider leert daar meer over. Op
het ogenblik worden in Suriname
kortgroeiende rassen geteeld, dat wil
minder financiële hulp en investe
ring nodig dan een vergelijkbaar
industrieel bedrijf.
Toch hoeft een agrarisch georiën
teerde economie de industrie niet
volledig uit te sluiten: men denke
aan fabrieken die conserven en sap
pen bereiden en andere land- en
tuinbouwproductverwerkende
bedrijven.
alleen de ontwikkelde Surina
mer terughalen”. In principe
vindt Keerveld, moet elke Suri
namer terug kunnen komen,
maar omdat hij de situatie in
Suriname nog niet fundamen
teel veranderd acht, zal de remi
gratie nog niet op grote schaal
kunnen plaatshebben.
Om in de Surinaamse samen
leving fundamentele verander
ingen te kunnen aanbrengen,
richt het DVF dat bij de laat
ste verkiezingen twee duizend
stemmen verwierf hetgeen te
weinig was voor een zetel in de
Staten zijn activiteiten op de
basis. Daarvoor zijn drie secto
ren aangewezen: de vakbewe
ging in de bedrijven (waarvoor
de OSA is opgericht, Organisatie
van Socialistische Arbeiders), de
landbouw met als organisatie de
F AL (Federatie van Arme Land
bouwers) en de buurten, hoofd
zakelijk in Paramaribo, waar
voor zijn opgericht de Federatie
van Buurt Organisaties (FBO)
en de Progressieve Vrouwen
Unie (PVU). Het buurtwerk
bestaat uit directe hulpverle
ning: hervormingsprojecten
zoals de bouw van crèches.
Bovendien moet deze hulp een
wervend karakter hebben. Keer
veld: „Met het buurtwerk willen
we de bevolking (in hoofdzaak
bestaande uit Creolen) uit de
greep van de NPK en NPS halen
en onder het vaandel van het
DVF brengen"
In het werk van het Volksfront
noemt Keerveld de partij, die
overigens de toevoeging
marxistisch-leninistisch draagt
hetgeen haar onderscheidt, van
de aan Moskou verbonden
orthodoxe communistische par
tijen, het belangrijkste element.
Het is in dit verband wellicht
belangrijk te signaleren hoe de
KPS zich internationaal opstelt,
ook al gezien de bijzondere posi
tie die Suriname inneemt op het
Amerikaanse continent. Keer
veld; „We hebben de primaire
opdracht het socialisme binnen
onze grensen te brengen. Daar
om besteden we minder aan
dacht aan wat daar buiten
gebeurt. Wel zien we het als een
taak de mensen de ogen te ope
nen voor wat er in landen als
Angola, Vietnam, China en
Cambodja gebeurt om daar
lering uit te trekken. Ten aan-
3
In verschillende kringen in Suri
name is een discussie ontstaan
waarbinnen de industrialisering
niet volledig wordt afgewezen,
maar waarin toch duidelijk de voor
keur voor een accentversMMgjng
naar de landbouw is te vinden. Die
discussie is behalve bij de Hindoe
stanen en Javanen (traditioneel de
landbouwers, gerepresenteerd door
respectievelijk de VHP en HPP in
de oppositie enerzijds en de KTPI
anderzijds wier leider Willy Soemi
ta de huidige minister van land
bouw, veeteelt en visserij is) ook in
de linkse hoek te beluisteren. De
nadelen van industriële economie
voor Suriname en zo men wil de
voordelen van een agrarische oriën
tering zijn onmiskenbaar. De basis
van de Surinaamse bevolking is nog
vaak ongeschoold, de stadsbevol
king heeft vrijwel alle kenmerken
van het ouderwetse proletariaat.
me, maar ze kan niets waar
maken wat ze belooft”
Over de relatie met de rest van
Latijns-Amerika zegt. Humphrey
Keerveld: „In Latijns-Amerika
heerst een tendens van fascisme
die mede door de Verenigde Sta
ten is geïnspireerd. Nu zijn vele
volken het gezicht van de VS beu
geworden. Je ziet dan een
accentverschuiving. Brazilië
wordt, de waakhond van de VS
op het Zuid-Amerikaanse conti
nent. Wij zijn diep getroffen
door het feit dat de Surinaamse
regering gemeend heeft nauwe
banden te moeten aanhalen met
Brazilië. Het is een realiteit dat
Brazilië als waakhond van het
imperialisme Suriname als
bruggehoofd kan gebruiken
naar Guyana waar met ’t socia
lisme van Forbes Burnham toch
andere zaken aan de hand zijn.
Het is in dit verband zeer opmer
kelijk dat in de periode dat
Arron c.s. in Brazilië verbleven
de kranten aldaar plotseling rui
me aandacht besteedden aan het
grensconflict dat Suriname al
lange tijd heeft met Guyana In
plaats van een overeenkomst
met Brazilië te sluiten zou Suri
name eerst een sterke bondge
nootschap met Guyana kunnen
sluiten tegenover de VS en Bra
zilië” C.S
zien van Cuba zijn we bezorgd.
De rol die de Verenigde Staten
had voor de bevrijding is overge
nomen door de Sovjet-Unie na
de bevrijding.
Zoals bekend is er enige tijd
geleden een congres geweest van
24 communistische partijen uit
Latijns-Amerika, waaronder die
van Cuba, dat een zware aanval
heeft gericht op China. Dat heeft
ons teleurgesteld. Tenslotte
heeft China onder de persoonlij
ke leiding van Mao Tse Tung
weten te voorkomen dat sommi
ge mensen de verkeerde weg
opgingen.
De CPSU is een partij van het
Leninistische type, maar na Sta
lin is zij aanmerkelijk afgewe
ken van de lijn die het mensdom
moet bevrijden van de bourgeoi
sie. Er zijn in de Sovjet-Unie
sporen van socialisme overge
bleven, maar er is geen sprake
meer van socialistische
opbouw”
