Griekenland wil conflict
met Turkije voorleggen
1
jg A
Internationaal Gerechtshof wacht op betere tijden
1
MRWWI
Wjj
ftSBi
Publieke opinie
Bij het betreden van het Haagse Vredespaleis vallen twee dingen
direct op: de alom heersende stilte en het prachtige interieur. Statige
marmeren trappen, manshoge koperen kandelaars en schitterende
glas-in-loodramen markeren de entree. De overige vertrekken zijn
wat minder overdadig, maar eikehout en pluche blijven overheersen.
Kortom: een imposant gebouw, de zetel van Internationaal Gerechts
hof waardig. De bouwers moeten rond de eeuwwisseling duidelijk
voor ogen hebben gehad hoe belangijk het bouwsel moest worden.
Zij beseften dat hun schepping zou moeten dienen als een wegwijzer
op de weg naar de vrede. Zouden zij nu nog in staat zijn om hun
kunstwerk te betreden, dan kan het niet anders of de teleurstelling
moet enorm zijn. Na twee wereldoorlogen en een ontelbaar aantal
minder belangrijke oorlogsbranden is er van het oude ideaal om
conflicten tussen staten niet op het slagveld, maar voor het gerechts
hof te beslissen, niet veel meer over.
Wantrouwen
Multinationals
Beperking
door Theo Klein
k Jg
I
■'gj
1
n
Weinig werk voor vijftien rechters
Gerechtshof 58 zaken. Enkele voor
beelden: visserijconflicten tussen
Groot-Brittanië en Noorwegen, een
twist tussen de Engelsen en Argen
tinië over Antartica, de kwestie van
de Zuidafrikaanse bezetting van
Namibië en tenslotte vorig jaar de
Spaanse Sahara, een affaire waarin
de Marokkaanse koning Hassan het
advies van het Gerechtshof in zijn
eigen politieke voordeel gebruikte.
Niettemin hebben de rechters
hun hoop niet verloren. De Pool
Manfred Lachs, al negen jaar aan
het Hof gebonden, de afgelopen
drie jaar als president, vertelt waar
om. „Laat ik voorop stellen”, begint
hij, „dat men beslist nooit het idee
heeft gehad dat door middel van
Internationale rechtspraak de oor
log helemaal uitgebannen zou kun
nen worden. De man in de straat
denkt dat wel, maar dat is beslist
onjuist. Het internationale recht
bestaat uit alle overeenkomsten, die
tussen twee of meerdere landen zijn
gesloten. Alleen op basis van die
tussen landen gemaakte afspraken
kan het Internationaal Gerechtshof
uitspraken doen”.
gebied bevestigd zouden hebben.
Een flagrant misbruik van het Hof,
dat de politici verder gewoon links
laten liggen. Politiek geladen affai
res komen niet voor het Hof. Zij
worden met of zonder wapens door
de betrokken partijen uitgevochten,
of komen voor de politieke organen
van de Verenigde Naties, zoals de
Algemene Vergadering of de Veilig
heidsraad.
Manfred Lachs en zijn collega's
hechten bijzonder veel waarde aan
de vorming van de publieke opinie.
„Door middel van de publieke opi
nie kan er druk op de politici uitge
oefend worden om een zaak voor
het Hof te accepteren. Wanneer alle
mensen weten wat het Hof inhoudt,
zal het erg moeilijk zijn voor een
staatsman om te weigeren zonder iii
eigen land een slecht figuur te
slaan”.
ie
li.
in
ie
at
>e
s-
:n
I-
i-
st
le
a.
te
k
le
ie
te
ie
te
st
sr
:n
>e
ij
Nederland. De pers schijnt hier
geen interesse voor het werk van
het Hof te hebben. We horen hier
vaak dat de stof te droog zou zijn,
om het publiek voor te schotelen.
Maar dat is niet waar. We houden
ons met zeer menselijke zaken
bezig. Neem de kwestie van de
Spaanse Sahara bijvoorbeeld. We
zijn daarvoor zelfs teruggegaan
naar de herkomst van bepaalde
stammen en banden. Het was eigen
lijk een onderzoek naar het ont
staan van de oude karavaanroutes.
De kwesties die wij behandelen
staan doorgaans niet zover van de
gewone man als men vaak denkt.
En, wanneer het internationale
recht zich uit blijft breiden, dat zal
iedereen daar op den duur in zijn
dagelijks leven raakpunten mee
krijgen.”
miljonair Andrew Carnegie. Het gebouw wordt
nog altijd beheerd door de Carnegie Foundation.
Het Internationaal Gerechtshof is een van de zes
voornaamste organen van de Verenigde Naties.
De overige vijf zijn: de Algemene Vergadering,
de Veiligheidsraad, de Economische en Sociale
Raad, de Trustschapsraad en de Secretarie. Het
Internationale Gerechtshof is de enige instantie
die buiten New Vork domicilie heeft gekozen.
Er zijn in de loop der jaren verscheidene pogin
gen ondernomen om het hof naar een andere stad
over te brengen. Met name Genève heeft vroeger
kandidaat gestaan, maar tegenwoordig schijnt
iedereen zich erbij te hebben neergelegd dat de
internationale rechters in Den Haag blijven. Het
Internationale Hof bestaat uit vijftien rechters,
die voor een periode van negen jaar op voor
dracht van hun eigen land door de Verenigde
Naties worden benoemd en eventueel herbe
noemd. Zij hebben zonder uitzonderding een
reputatie van experts op het gebied van het
internationale recht. Meesal hebben zij in eigen
land al een leerstoel bekleed. Tot voor kort
maakten zelfs twee ex-presidenten, uit Panama
en Peru, deel uit van het Hof. Het Hof is momen
teel samengesteld uit: President: Eduardo Jime
nez de Aréchaga (Uruguay); vice-president:
Nagendra Singh (India); Leden: Isaac Forster
(Senegal); André Gros (Frankrijk); Manfred
Lachs (Polen); Hardy C. Dillard (VS); Louis
Ignacio-Pinto (Benin); Federico de Castro (Span
je); Platon D. Morozov (USSR); Sir Humphrey
Waldock (Engeland); José-Maria Ruda (Argenti
nië); Hermann Mosier (West-Duitsland); Taslim
Olawale Elias (Nigerië); Salah El Dine Tarazi
(Syrië); Shigeru Oda (Japan).
Als het aan de Griekse premier Karamanlis
ligt is er op niet al te lange termijn weer werk
aan de winkel voor het Internationaal Gerechts
hof in Den Haag. Hij is voorstander van een
vreedzame oplossing van het geschil tussen Grie
kenland en Turkije over de verdeling van het
continentale plat tussen beide landen. Volgens
Karamanlis moeten beide NAVO-partners
elkaar niet op open zee, maar voor de Veilig
heidsraad en het Internationaal Gerechtshof in
de haren vliegen. Om de zaak voor het Internati
onale Hof te kunnen brengen is echter ook de
toestemming van de andere partij, in casu Tur
kije nodig, dus is het heel goed mogelijk dat de
rechters in Den Haag deze partijen nooit voor
zich zien verschijnen.
Intussen gaat het Hof volgende week woens
dag wèl proberen mogelijk een status quo in het
gebied te bewerkstelligen. Dat er voor het Inter
nationale Hof vrijwel geen zaak dient, wil overi
gens niet zeggen dat het hele Vredespaleis leeg
zou staan. Integendeel. Er schijnt zelfs zo veel
ruimtetekort te zijn dat nieuwbouw noodzake
lijk werd. Overeenkomstig de doelstellingen van
de Carnegie-Foundation, tot het kweken van
meer onderling begrip en samenwerking tussen
volkeren, wordt het Vredespaleis voor meerdere
doeleinden gebruikt. Zo biedt het immense
gebouw onderdak aan de grootste bibliotheek
van het internationaal recht in de Westerse
wereld en worden er twee weken per jaar cursus
sen internationaal recht gegeven aan studenten
uit de hele wereld.
De bouw van het Vredespaleis werd in 1903
mogelijk gemaakt door een schenking van ander
half miljoen dollar van de Amerikaanse multi-
nauwelijks blijk van gegeven. Ze
schuwden het Vredespaleis, als was
het besmet. Lachs: „Ja, de heren
politici moeten onderwezen worden
in de mogelijkheden van het Inter
nationale Gerechtshof. Want die
kennen de meesten niet. Het is vaak
in hun eigen belang dat politici een
zaak voor het Hof brengen. Het
behoeft echter enige diplomatieke
wijsheid om het juiste moment te
bepalen. Wanneer een regering ziet
dat het een zaak gaat verliezen, kan
het Hof een uitstekende oplossing
bieden. Want brengt men die kwes
tie in dat stadium voor het Hof, en is
de uitspraak uiteindelijk in he
nadeel, dan heb je de verantwoor
ding voor dat verlies op de schou
ders van de rechters geschoven.
Een goed staatsman moet het
potentieel van het Hof kennen Hij
moet zich realiseren dat zijn land er
zelf de dupe van kan worden wan
neer het in een misschien wat
ongunstige zaak weigert «ooi te
komen. Daarmee geeft hei een
slecht voorbeeld, dat wellicht later
nagevolgd zal worden wanneer een
opponent weigert in een gunstige
kwestie naar Den Haag te komen.
We zullen ons toch allemaal moeten
realiseren dat we, willen we ons
verder ontwikkelen, aan de regels
Daarom benadrukken de reen
ters van het Hot de noodzaak om
het publiek, in ae hele wereld, bete,
op de hoogte te brenger, «an >te
werkzaamheden van oei Hot intJei.
Haag. Er wor dt wat aan propagan
da gedaan maar vooral in Neder
land is de belanstellmg van het
publiek minimaal. Lachs: „Er
komen hier verslaggevers en ande
re belangstellenden uit de meest
uiteenlopende naties. Behalve uit
moeten houden die we samen
samenstellen. Dat is een dwingende
noodzaak, anders zal er geen toe
komst meer zijn”.
Behalve de reeds opgesomde
beperkingen die hun invloed op de
gang van zaken in het Vredespaleis
hebben gehad, noemt Manfred
Lachs het aanvankelijk grote wan
trouwen van de nieuwe naties in de
Derde Wereld en het Communisti
sche blok als een voorname oorzaak
van de geringe belangstelling.
Lachs: „De landen uit de Derde
Wereld en de communistische
naties zagen het Hof tot in de jaren
zestig voornamelijk als een instel
ling van en voor de Westerse lan
den. Het recht zagen zij als een
West-Europees recht. In de loop van
de jaren zestig is daar een kentering
in gekomen, toen die landen zelf
deel gingen nemen aan de totstand
koming van het internationale
Lang niet iedereen is het met
Lachs eens dat het Internationaal
Gerechtshof in zijn huidige vorm
voldoende bestaansrecht heeft. Er
zijn stemmen opgegaan om het Hof
niet alleen voor staten, maar ook
voor civiel rechtelijke (zaken tussen
personen) procedures open te stel
len. M|en denkt dan bijvoorbeeld
aan regelingen van geschillen op
internationaal niveau, waar multi
nationale ondernemingen bij
betrokken zijn. Op dit moment is
daar echter geen sprake van. Wat
niet wegneemt dat zich dagelijks
voor de poorten van het Vredspa-
leis mensen uit alle delen van de
wereld melden met de mededeling
dat zij een bepaalde persoonlijke
kwestie aanhangig willen maken.
Demonstranten die een meters
hoog kruis naar binnen slepen als
protest tegen atoombomproeven
halen meestal de kranten wel, maar
ook figuren uit landen als Argenti
nië of Australië melden zich regel
matig aan, om vervolgens te horen
dat zij hun lange reis tevergeefs
hebben gemaakt. Lachs: „Ook dat
kan voorkomen worden wanneer
het publiek beter geïnformeerd
raakt over ons werk. Dan kan men
ook het idee wegnemen dat het
Internationaal Gerechtshof een
dood lichaam zou zijn, want niets is
minder waar”.
Dat is een beperking. Een tweede
afbakening werd na de laatste
wereldoorlog ingebouwd, toen men
afsprak dat alle conflicten die uit de
vredesverdragen van die Grote
Wereldbrand voortkomen, niet
onder de competentie van het Hof
in Den Haag vallen. Het derde en
voornaamste struikelblok is echter
het feit dat beide betrokken naties
het eens moeten zijn over de behan
deling van hun geschil voor het
Internationale Gerechtshof. Wil één
van de betrokken partijen niet, dan
kan niemand de staat dwingen de
zaak toch aan de rechters van de
Verenigde Naties voor te leggen. In
zo’n geval zou er bijvoorbeeld door
de VN nog een advies gevraagd
kunnen worden, hetgeen vorig jaar
bij de kwestie Spaanse Sahara het
geval was. Het Hof sprak bij die
gelegenheid uit dat Marokko noch
Spanje enig historisch recht op dit
gebied kon laten gelden. Het was
slechts een advies voor de Algeme
ne Vergadering, maar voor de
boodschap van het Hof New York
bereikt had, liet koning Hassan al
bekend maken dat de Verenigde
Naties zijn aanspraken op het
recht. En tegenwoordig zie je lan
den uit de Derde Wereld en commu
nistische landen overal meepraten,
waar gewerkt wordt aan de tot
standkoming van omvangrijke
internationale verdragen, zoals het
Zeerecht.”
In Den Haag is er van die omme
keer de laatste jaren niets gemerkt.
Het aantal te behandelen zaken liep
slechts verder terug. Maar ook daar
heeft Lachs een verklaring voor.
„We zitten momenteel in een soort
overgangsperiode. Er wordt op het
ogenblik in de wereld hard gewerkt
aan belangrijke verdragen. Er zul
len stees meer voorschriften en
regels komen waaraan de landen
zich te houden hebben. Daarom
verwachten we dat er na deze tijd,
waarin de internationale „wetge
ving” in beweging is, een periode
zal volgen waarin er steeds meer
gebruik gemaakt wordt van het
Internationaal Gerechtshof. De sta
ten zullen steeds minder bewegings
vrijheid krijgen Het Hof heeft een
functie en zal die altijd behouden.
De historie bewijst dat de mens
behoefte heeft aan een pnparijdig
lichaam Waaraan hij zijn conflicten
ter beoordeling voor kan leggen”.
In de praktijk hebben de mach
thebbers in de wereld daar echter
De mensen blijven wapens prefe
reren. Het oudste in Den Haag zete
lende hof, het Arbitragehof,
gecreëerd op de Vredesconferentie
van 1899, is al sinds 1970 werkloos
en het Internationaal Gerechtshof,
de juridische afdeling van de Vere
nigde Naties, heeft vorig jaar zijn
laatste zaak afgewerkt. Vandaar
die stilte. De heren politici weten de
weg naar het Vredespaleis niet of
nauwelijks meer te vinden. De
onwil van Turkije de afgelopen
weken is wat dat betreft illustratief.
De vijftien door de algemene verga
dering van de Verenigde Naties
benoemde rechters gebruiken de
tijd hoofdzakelijk voor het bijscha
ven van de procedures. Net als in
nationale rechtspraak willen zij op
die manier tegemoet komen aan de
klachten over de lange duur van de
processen. Het moet moderner,
gestroomlijnder, misschien kan dat
voor de kijvende regeringen de
gang naar Den Haag iets aantrekke
lijker maken. De werkelijke oorza
ken van de stilte die over het Vre
despaleis gedaald is, moeten echter
niet gezocht worden in het tijdsbe
stek waarin een zaak wordt afge
handeld, maar in de onwil van de
bij de Verenigde Naties aangesloten
landen om hun geschillen voor het
gerecht op te lóssen.
In een wereld met conflicten te
over, zitten vijftien internationaal
hoog gekwalificeerde rechters (met
een jaarinkomen van 50.000 dollar,
125.000 gulden) vrijwel zonder
werk. Sinds 1947 behandelde het
I
