Zomerexpositie van superieure kwaliteit
Polen afwezig
op congres
van schrijvers
Barokmuziek bij
kaarslicht in
Waalse Kerk
p
z
Appel, schilder zonder vaderland
Grote interesse voor
werk Gjoezel Amalrik
p
M
f
ft
(ÖFTCEN*
kuipers
„In Holland kennen ze mijn werk niet”
^fioerderljöropf i
B
te
f-L
RED
BAND
4'
Bf
11
Schilder André
Lanskoy overleden
Ook andere Sovjetkunstenaars in Rotterdam
Dutch Swing College
in Openluchttheater
(an onze kunstredactie)
'i
- .’to,
DINSDAG
197 6
10
2 4
AUGUSTUS
KUNST
Dj.
Weissenbruch
Zilcken
door Margriet Hunfeldt
eigen ontwerpstudie voor
nijman haarlem
i
houtmarkV2l
h:
initi
thri
wijs
liefl
op 2
19.3
bete
023-319309
DEN HAAG. De 19e eeuwse
Nederlandse schilders, waar komen
ze beter tot hun recht dan in een
intieme Haagse galerie waar je nog
de rust kunt vinden om je moeite
loos te verplaatsen naar de tijd dat
hun kunst tot stand kwam. Twee
statige Haagse kunsthandels pre
senteren momenteel hun zomercol
lecties: Pieter Scheen die vanouds
bekend is om de topkwaliteit die
ook door zijn zoon, respectievelijk
schoonzoon geëvenaard wordt en de
jonge Ivo Bouwman die eveneens
een collectie wist samen te stellen
van zeer hoog niveau.
AMSTERDAM. „Ik ben een
schilder zonder vaderland. Ik ex
poseer nooit in Nederland, ik heb
geen land achter me staan, dat
vind ik heel erg. Het is een na
deel voor mij, omdat ik moet op
boksen tegen schilders die in
Frankrijk, in Italië en in Amerika
op handen gedragen worden. Dat
chauvinisme kennen ze hier
niet”, vertelt de 55-jarige schil
der Karei Appel, terwijl hij zijn
witte Rolls Royce voorzichtig
over een smalle gracht in Am
sterdam manoeuvreert.
U-
ZIJLSTRAAT 971 TEL 3101 81
l HAARLEM j
Anonieme gift
ja
s
1
to.,
I L
-
Geestelijk orgasme
perspex lichtbakken
neön lichtreklames
(ADVERTENTIE)
Rijkdom Haagse School
in juiste sfeer getoond
CEES STRAUS.
de cc ne t "tons e ric inbegrepen-
(ADVERTENTIE)
Op een van zijn tochten met zijn in 1901 gebouwde Lemster-aak, de Eudia,
(Van onze' correspondent)
KAREL APPEL
(ADVERTENTIE)
te<
die regenplassen en met op de achter
grond een dampige mist zoals je die
alleen in de herfst vindt.
Me
de r
nost;
bij h
bridi
schri
te te
rom;
king
zond
Zijn
„La
J
61
de
wat
ach
voo
ker.
Hl
toto.-
De laatste jaren wijdde Lansky zich
vrijwel uitsluitend aan het maken van
mozaieken. Hiermee had hij veel succes,
vooral in Italië.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. In de Waalse kerk aan
het Begijnhof zullen dit najaar weer
tien evenementen plaatsvinden waarvan
de baten ten gunste komen in het res
tauratiefonds van de kerk. Er komen
acht concerten en twee lezingen. Ook de
jaarlijks terugkerende Bach-cyclius is bij
De in Moskou geboren Lanskoy trok
in 1921 naar Parijs waar hij begon te
schilderen. Onder invloed van Chagall,
Klee en Kandinsky kwam hij in 1939 tot
abstracte composities. In 1944 exposeerde
hij zijn eerste gouaches. Na 1950 ging
hij ontwerpen maken voor de tapijtfa-
brieken van Aubusson. Een van
bekendste werken op dit gebied,
fiancee en deuil”, dateert uit 1953.
dag meneer Appel, jawel mijnheer
Appel, het gebeurt direct mijnheer
Appel. De schilder zelf doet heel
gewoon. Hij verzoekt aarzelend om
een kamer en kijkt steeds opletten
rond. Plotseling pakt hij mijn arm en
neemt me mee naar een kleurig
beeldhouwwerk in de hal. „Dit”, zegt
hij, „is een van de mooiste beelden
die ik heb gemaakt’’. Met beide han
den strijkt hij liefkozend over de
klei. Het stelt een gezicht voor, twee
bolle ogen met een neus.
Er mag van Bouwman gezegd worden
diat hij met handhaving van superieure
kwaliteit tegemoet wil komen aan een
qua onderwerpen breed gedifferentieerde
smaak. Landschappen en stadsgezichte;,
zijn natuurlijk ruim vertegenwoordigd,
maar figuren en enkele portretten (Isaac
Israëls, Breitner en Jacob Maris) zijn
eveneens aanwezig. Tamelijk curieus 'is
een zeldzame aquarel van Ch. L. Ph.
Zilcken die vooral vanwege zijn etsen
bekend is, maar tegenwoordig op het
tweede plan figureert in weerwil van d
naam due hij ooit heeft gehad. Het blaf.
de Melkbocht geheten, telt een enkele
zwakke plak, maar is erg fris van kleur
en toon. Waar andere Haagse schilders
vaak aan de zware- soms zelfs sombere
knt zijn, is Zilcken in dit werk zelfs
vrolijk te noemen.
Mijn alweer persoonlijke voorkeur bij
Bouwman betreft een stemmingsrijk ge
zicht op de Dunne Bierkade in Den
Haag van Klinkenberg. Pure Haagse
School met veel grijzen, fijn geschilder-
PARIJS (AFP). De oorspronkelijke
Russische schilder en mozaïekwerker
André Michailowitsj Lanskoy is in het
weekeinde in zijn Parijse atelier over
leden. Hij was 74 jaar.
LONDEN (Reuter). Gisteren is in
Londen een congres van PEN-Internati-
onaal begonnen met de voorlezing van
ee telegram dat de zes man sterke
Poolse delegatie niet naar de Britse
hoofdstad komt. De Poolse congresgan
gers besloten weg te blijven toen een
hunner, de schrijver Wladyslaw Bartos-
zewski geen paspoort voor de reis kreeg.
De Pool staat bekend om zijn kritische
houding ten opzichte van binnenlandse
gebeurtenissen. In de Tweede Werel
doorlog verbleef hij in het concentratie
kamp Auschwitz.
botter. Ook hier bepaalt het licht de
stemming, al is het juist niet de lucht
die in die verband de doorslag geeft.
aquarel hier toch nog
twee mille is aan te
Het strandgezicht is bij H. J. Weissenbruch een weinig voorkomend onderwerp.
Dit bij Bouwman getoonde doek dat in 1890 werd gemaakt, is bovendien schitterend
van toon.
to
,.to to
to'
Zes soorten drop, Engelse drop en nog zeven
andere lekkernijen
van Red Band.
In royale familiezak
De expositie, die is ingericht in ,,’t
Oude Raadhuis” van Rotterdam-Hille-
gersberg aan de Kerkstraat 10 bestaat
lijk toegankelijk pand aan de Laan van
Meerdervoort.
Net als Scheen heeft Bouwman een
belangrijk gedeelte van het geëxposeerde
uit Noord-Amerika betrokken dat tegen
woordig de belangrijkste „leverancier”
van de 19e-eeuwse Nederlandse schilder
kunst lijkt te gaan worden. Dat gebeurt
drie kwart eeuw nadat Amerikaanse
kunsthandelaren veelvuldig in contact
stonden met de Nederlandse kunste
naars. Hun werk werd soms bij wijze
van spreken nog nat van de ezel gehaald
om onmiddellijk zijn weg te vinden naar
de Amerikaanse industriëlen.
Dat gebeurde overigens in een periode
die naar verhouding kort duurde. Toen
de impressionisten in Frankrijk de aan
dacht trokken werd de handel naar daar
verlegd en was Nederland uit de gratie.
Een goed voorbeeld daarvan geeft Breit
ner die niet in Amerikaans bezit wordt
aangetroffen. Voor degene die in de
mening verkeert dat onze nationale
kunst weer even snel naar het buiten
land verdwijnt als het daar moeizaam
door de Nederlandse kunsthandel wordt
verworven, moet het een hoopvol teken
zijn dat wat betreft de Haagse School-
deze voor meer dan 90 percent in eigen
land blijft.
V- --
De prijzen bij Bouwman verhouden
zich van enkele duizenden guldens (de
Zilcken bijvoorbeeld voor 5000) tot
60.000 voor een hoedenatelier van Isaac
Israëls en 85.000 voor een landschap in
Kennemerland uit 1873 van J. H. Weis
senbruch. Bij Scheen liggen de prijzen
ongeveer in dezelfde orde, zij het dat
een eenvoudige
voor net geen
schaffen.
aquarelleerde Tholen dit gezicht op Enkhuizen. Hoewel Tholen invloed heeft onder
gaan van de Haagse School toen zich daarvan de tweede generatie aandiende, is zijn
stijl niet in een bepaalde categorie onder te brengen. Het hierbij afgebeelde werk
bevat echter wel veel van de grijze tonen die karakteristiek zijn voor de Haagse
School. Te zien bij Pieter Scheen.
„Ja, eh- ja, ik ben hier zo maar
eens een dagje binnen komen rijden”,
zegt Appel vaag. „Ik ben alleen.
Laatst kreeg ik in Parijs een anoniem
briefje van iemand, die mij verzocht
naar het Sonesta Hotel te komen en
ujt de- kluis een gouden ring met een
diamant op te halen. Ik weet niet
RED
BAND
t
Ar
ac
En
mc
ze
mc
da
do
he
BLOEMENDAAL. In het Open
luchttheater geeft de Dutch Swing Col
lege Band aanstaande zatendag een con
cert, onder leiding van Peter Schilpe-
roort. Het betreft het laatste prpgram-
ma-onderdeel van deze zomer in het
Bloemendaalse theater. Het concert be
gint om 20.00 -uur.
Een mooi voorbeeld van een doek dat
lange tijd in het buitenland bleef, maar
nu weer is teruggekomen, is een blond
stadsgezicht (nog niet gesitueerd, gedacht
wordt aan Oudewater of Amersfoort)
van Jan Weissenbruch, de neef van Jan
Hendrik. Het doek dat voor Weissen-
bruchs doen opvallend groot is, werd
voor de wereldtentoonstelling van 1855
in Parijs geschilderd en verdween na
dien geheel uit het zicht. Bouwman
ontdekte het onlangs in New York;
meer dan een eeuw was het nimmer
geëxposeerd of in de literatuur vermeld.
Jan Weissenbruch was in zijn tijd
vermaard om zijn stadsgezichten, dit
werk past geheel in die appreciatie.
Bovendien toont hij zich een meester iri
het spel van licht en schaduw en gaat
daarbij technische complicaties nipt uit
de weg ‘zö’als eert hondje dat mét hef lijf
in een streep licht staat, maar met de
donkerkleurige kop in de schaduw staat.
Er is ook bij Scheen een Jan Weissen
bruch verworven, zoals deze twee han
delaren elkaar ook op andere punten
onbewust aanvullen. Het gaat hier om
een felkleurig paneeltje dat een gezicht
op Nijmegen voorstelt. Op het eerste
gezicht oogt het werk tamelijk log dooi
de plaatsing van een bijna vierkant blok
wolken tegen een kadewoning, maai- bij
nadere- bestudering gaat er een haast
verblindende kracht uit van het
schreeuwend blauwe licht dat een heel
andere kijk op het onderwerp geeft.
Het eerste concert is op zaterdag 28
augustus om. 20.00 uur. Dan bespeelt
Kees Rosehhart hef orgel van de kerk.
Hij zal werken laten horen van Georg
Muffat, Mendelsohn, Carl Phillippe.
Em-anuel Bach, Jean Francois Dandrieu
en Friedrich Wilhelm Marpurg.
Tijdens dit concert zal de Waalse
Kerk sfeervol verlicht zijn met kaarsen.
Zowel Scheen als Bouwman zetten met
deze zomertentoonstellingen de Haagse
School centraal. Scheen, in de Zeestraat,
doet dat met Bosboom, van wie acht
werken worden geëxposeerd en H. J.
Weissenbruch, terwijl W. B. Tholen, die
aan de Haagse School verwant mag
worden geacht, met negen werken aan
wezig is. Scheen doet daarnaast recht
aan zijn liefde voor twee heel andere
schilders, de 18e-eeuwer Andreas Schelf
hout met een enkel doek en Hermannus
Koekkoek met een romantisch zeege
zicht. Maar ook de honden Van Eerel-
man en de katten van Ronner-Knip zijn
er zodat je onwillekeurig, maar helaas
tevergeefs, het beeld zou willen comple
teren met de paarden van Wouterus
Verschuur.
Wat in Weissenbruch’s aquarellen
steeds opvalt is de perfecte techniek
waarmee hij zijn stijl van werken maat
gevend heeft gemaakt voor talloze gene
raties die na hem kwamen. Weissen
bruch zet zijn contouren niet met een
ferme streek neer, hij laat de verf in
het water uitvloeien en bereikt daarmee
een vormentaal die, al doet de rijkdom
aan verrassingen eerder het tegenover
gestelde verwachten, toch zeer beheerst
aandoet. Hoe beheerst is te zien in een
blad dat een boerenhoeve te Noorden
laat zien. Noorden, een dorpje bij
Nieuwkoop, was bij een aantal schilders
van de Haagse School uitermate geliefd.
Gabriël, Bauffe en Stortenbeker behoor
den er tot de vaste gasten. Weissenbruch
was er meer dan een geroemd schilder,
hij werd er geliefd bij de plaatselijke
bevolking door een innemende houding.
De bij Scheen getoonde boerderij is
met durf opgezet. De groene hoeve be
heerst het hele blad maar de hoofdzake
lijk horizontale lijnen worden doorsne
den door een eveneens groene, breedver-
takte boom.
Diezelfde techniek werd door Mesdag
zeker niet geëvenaard-, getuige ook zijn
„vissersboten in de branding” dat bij
Scheen is te zien. Mesdag valt hier op
door een haast slordige werkwijze dié
het raffinement van Weissenbruch deer
lijk moet ontberen. Maakt men dit ver
gelijk niet - Weissenbruch wordt tens
lotte als de grootste der Haagse Scholers
beschouwd dan is bij Mesdag genoeg
te vinden dat de moeite waard is.
Mijn absolute, doch sterk persoonlijke
voorkeur bij Scheen gaat uit naar een
Parijs’ straatgezicht van Poggenbeek die
eerder verwant is met de Franse im
pressionisten dan met de Haagse tonelis
ten, getuige ook dit zonnige beeld van de
Halles aux vins.
Ivo Bouwman presenteert zfêh voor de
het eerst aan het Lange Voorhout 16
waar hij bijna drie maanden geleden
tussen de ambassades en tegenover Pul-
chri Studio - waar in de vorige eeuw de
Haagse School voor het eerst bijeen
kwam - een indrukwekkend oude ruim
te op voorbeeldige wijze liet restaureren.
Voor Bouwman een uitkomst nadat hij
vier jaar had doorgebracht in een moei-
van wie ik die ring krijg, het is
blijkbaar een cadeautje van een be
wonderaar. Vandaag had ik zin om
eens te gaan kijken”.
Appel praat aan een stuk door. Hij
lacht veel en denkt nauwelijks na
over wat hij zegt. „Het valt me mee
dat ik nog zo goed Hollands kan
spreken”, vertelt hij. „Ik spreek nu al
30 jaar Frans en Engels. In dit land
kom ik vrijwel niet meer. Ik zit hier
heel moeilijk, er gebeurt hier niets
voor mij. Daarom blijf ik hier ook
nooit langer dan een dag. Ik leef erg
vrij”, zegt hij peinzend. ,,Ik ben schil
der, dat betekent dat ik een bohé
mien ben. Misschien blijk ik nog
enkele dagen hier, ik weet het niet.
Op dit moment heb ik niets speciaals
te doen”.
Bij de receptiedesk van het hotel
wordt Appel onmiddellijk herkend:
De collectie Bosboom bevat louter
hoogtepunten van zijn sterkste onder
werp, het kerkinterieur. Duidelijk wordt
met zijn groot aantal Bosbooms voor
keur voor het constructivistische -ele
ment in de architectuur waarbij de
mens volledig ondergeschikt wordt ge
maakt aan het bouwwerk, zij het dat de
humor niet altijd achterwege blijft. Tot
de uitgebeelde kerken behoort,de.Bake-
nessèr m ïïaarlèm (toch ar geliefd bij
Bosboom getuige een groot doek dat hij
eveneens heeft geschilderd van deze
kerk) en die in Hattem waar hij de
constructie niet door de vorm maar door
het invallende licht duidelijk maakt.
Dé grote verzameling Tholen geeft
twee prachtige voorbeelden van zijn
aquareltechniek zoals het gezicht op de
haven van Enkhuizen en een zeilende
OÈP
tof
•ui
Het is een toevalstreffer, die mij in
de luxueuze wagen van de beroemde
schilder verzeild heeft doen raken. De
zoveelste file in de nauwe Amster
damse straten veroorzaakte een lang
durige opstopping en achter mij her
kende ik plotseling de schilder, die
rustig voor zich uit zat te kijken.
Mijn verzoek om een gesprek met
hem werd onmiddellijk gehonoreerd
en samen met de fotograaf kon ik
meerijden naar zijn hotel.
„Ik heb het samen met de jongens
geboetseerd en later met waterverf
afgewerkt. Niemand heeft er voor
geposeerd, dit is pure fantasie. Inspi
ratie is voor mij erg belangrijk, ik
kan pas schilderen als ik alleen ben.
Ik ben een bokser wanneer ik schil
der, het betekent dat i k speel met
mijn kwast, de verf en het doek. Als
ik er voor sta, geef ik plostseling een
rake klap. Ik moet er bij schreeuwen.
Een prachtige streep op het doek kan
alleen tot stand komen als - ik er bij
schreeuw. Ook gebruik ik messen. Ik
vecht met een mes, het is altijd in
heftige stijl. Je deelt klappen uit, je
speelt. Ik moet tot een climax komen,
een soor geestelijk orgasme. Zo werk
ik altijd, dik in de verf, een rijke
materie”.
„Alhoewel”, zegt hij traag, „het
laatste half jaar eigenlijk niet. Sinds
enige tijd heb ik dun geverfd, maar
dat weten jullie gewoon niet hier in
Holland. Jullie kennen mijn werk
niet, er komen nooit tentoonstellingen
van mij in dit land”.
„Die tekeningen”, vervolgt hij,
meer ernstig nu, „maak ik in Parijs.
Ik vul ze in met verf. Ik bezit in
Parijs zes grote ateliers en dan heb
ik nog een prachtig kasteel in Frank-
uit negen werkstukken van Gjoezel
Amalrik, alsmede zes schilderijen en
tien tekeningen van andere Sovjet-kun
stenaars die in hun land geen erkenning
krijgen. Onder hen: Dimitri Krasnopect-
sev, Arthur Fonsivin, Dimitri Plavinski
en Oskar Rabin.
Kunstcritici hebben het meeste geëx
poseerde werk nogal gedateerd genoemd,
maar interessant door zijn onbekendheid
en gebondenheid met de situatie waar
onder het werk tot stand is gekomen.
De Westduitse televisie gaat een pro
gramma maken over deze tentoonstel
ling, die tot en met 29 augustus elke
mii-ddag van 13 tot 17 uur geopend is- De
kans is groot dat Gjoezel Amalrik op de
sluitingsmiddag opnieuw aanwezig zal
zijn om reprodukties van een handteke
ning te voorzien. Het echtpaar bevindt
zich op dit moment in Oostenrijk.
rijk met middeleeuwse stallen er om
heen. De laatste vijf jaar heb ik in
Parijs gewoond. Tussentijds ga ik
naar New York, wat voor mij een
fantastische stad is, want daar vind
ik ipspiratie. Amerika is prachtig.
Enorm groot, veel goeie jonge kun
stenaars. In Nederland weet ik niets
van het culturele leven. Het zegt me
ook niets”.
„-Hoe zit het met het Karei Appel-
museum?”, vraag ik voorzichtig. „Ik
dacht dat u hier graag een museum
wilde hebben met uw werk?”. Appel
haalt zijn schouders op, hij knikt
bedachtzaam: „Het is onbegrijpelijk”,
zegt hij langzaam. „Ik heb het alle
maal aangeboden. Alles konden ze
van me krijgen: het land, de grond
en het gebouw. Honderd doeken wil
de ik schenken, plus de keramiek.
Het enige wat ze hoefden te doen
was ja te zeggen. Maar het is niet
doorgegaan. Ik weet niet waarom, het
is helemaal van de baan”.
„Schilderen is het enige wat ik doe,
ik ben er altijd mee bezig. Zelfs als
ik niet schilder. Andere hobby’s heb
ik niet; ja, uh, vroeger las ik nog wel
eens, maar daar heb ik geen tijd
meer voor. Een krant lees ik een
maal per jaar. Dan zie ik altijd
dezelfde zin staan en dan weet ik
weer alles: gouvernement neemt
maatregelen vanwege de prijsverho
gingen. Dat staat altijd in die krant.
Alles wordt duurder, het is een rot
zooitje. Het is gelul. Het enige wat ik
leuk vind’’, zegt hij van de hak op de
tak springend, „is eten. Dat doe ik
erg graag vooral ’s avonds, weet je
wel, een borreltje, naar de discotheek.
Dat vind ik gezellig. Maar als ik
schilder, wil ik alleen zijn. Ik moet
alleen zijn, daarom ben ik net ge
trouwd. Vrjheid is mijn eerste ver
eiste. Zonder die vrijheid zou ik geen
Karei Appel kunnen zijn”.
ROTTERDAM. De belangstelling
voor de Rotterdamse expositie van werk
van Gjoezel Amalrik is overstelpend. De
echtgenote van de naar ons land uige-
weken Russische schrijver Andrej
Amalrik, die afgelopen zaterdag- en
zondagmiddag persoonlijk aanwezig was
om reprodukties van haar werk te sig
neren, werd bijna bestormd door en
thousiaste bezoekers, onder wie veel
kunstenaars en in ons land verblijvende
Russen- die haar met bloemen en ge
schenken overlaadden. Mevrouw Amal
rik kon haar tranen nauwelijks bedwin
gen onder deze stroom van huldeblijken.
Naar Peter Elstob, secretaris van PE-
N-lntemationaal mededeelde, is in een
Egyptisch telegram geëist dat Israël on
middellijk uit de organisatie dient te
worden gestoten. Elstob heeft hierop ge
zegd dat een dergelijk verzoek alleen
kan wordten behandeld als het als spoed-
motie officieel aan de conferentie wordt
voorgefegd.
PEN-Intemational, de vereniging die
zich zoals bekend inzet voor de noden
onder dichters, toneelschrijvers, essayis
ten, uitgevers en romanciers, verwel
komde op dit congres ongeveer 500 afge
vaardigden uit 60 landen. De bijeen
komst staat onder leiding van de Peru
viaanse romancier Mario Vargas Llosa,
de nieuwe voorzatter van de PEN. De
afgevaardigden worden vandaag toege
sproken door de bekende schrijver Ar
thur Koestier.
