SEAN CONNERY EN AUDREY HEPBURN IN OUDE ROMANTIEK
Onverwacht einde
van jeugddromen
in
in
FINS
BBS»
De keuring slaat weer toe
De laatste der schietgiganten
INTERPRETATIE VAN FILM-DEAN IS VALS
L
EERST EEN VERBOD, DAARNA COUPURES AANGEBRACHT
■I
- a
F
W
17
FILMS
19 7 6
V R IJ D A G
2 7
AUGUSTUS
Halftinten
V.
Verkrachting
Matinees
Het verhaal van de legendarische held en vrijbuiter Robin Hood is
diverse malen als stof voor een avontuurlijke film gebruikt. De naam duikt
in de Engelse literatuur op, telkens als er in de roerige middeleeuwen
sprake was van onrecht en dictatuur. Zich schuil houdend in de wouden
van Sherwood met een klein legertje getrouwen, zijn „Merry Men”, strijdt
hij tegen onderdrukking, berooft de adel van zijn rijkdommen en verdeelt
de buit tussen de kleine luyden en armoedige boeren. Over de vraag of
hij ooit echt bestaan heeft, kan men lang discussiëren maar hij komt al
voor in een ballade uit 1377 en Walter Scott laat hem optreden in zijn
„Ivanhoe”.
Chabroi
Nachtvoorstellingen
«V -
4
-I
Robin Hood
op leeftijd
Sherwood Forest”
Charlie Starkweather
Martin Sheen als Kit in „Badlands".
Men kan zich wel °ngeveer in de
:ing.
iure
rigi-
leur
gen
C°burn die merkwaardigerwijs Provo
in de film heet, heeft een appeltje te
schillen met Heston die toen deze nog
sheriff was, gezorgd heeft dat hij tot
wait melancholiek en hier en daar aan
doénlijk verhaal over een ouder gewor
den Robin die de liefde uit zijn roemrij
ke jeugd nog eenmaal ontmoet.
levenslange dwangarbeid veroordeeld
werd. Door Heston’s dochter, gespeeld
door de m°oie actrice Barbara Her
shey, te ontvoeren tracht Provo zijn
doodsvijand in de val te lokken. Als
hij vermoedt dat Heston hem dicht
genoeg op de hielen zit °m door een
verrekijker te zien Wat er gebeurt,
geeft hij drie man van zijn bende
toestemming het meisje te verkrach
ten in de hoop daardoor zijn achter
volger tot machteloze woede en onbe
raden daden te brengen. Als Prov°
kort daarop erin slaagt de hem be
sluipende Heston te overmeesteren,
voltrekt hij het vonnis waaraan hij
in zijn gevangenistijd met wellustige
wraakgevoelens gestalte heeft gege-
Verkrachting in De laatste Schiet-
giganten.
laar
300
itigd
IUW,
erk-
ige-
dag
ge-
1.
Maar het gaat bij de z.g. Tirolerfilms
of bij „Deep Throat” o°k niet om de
al dan niet aanwezige artistieke ver
diensten van de films. Wat ons wel
interesseert is of de Centrale Keuring
in de laatste maanden van haar be
staan nog duidelijke en consequente
maatstaven bij haar spaarzaam optre
den hanteert of dat ze bij voorko
mende gelegenheden alleen nog maar
even van haar dreigende aanwezig
heid blijk wil geven.
Ook de film „Badlands”, gemaakt op
de feiten van „de zaak Starkweather”
durft nog geen schijn van verklaring
aan. De gebeurtenissen worden koel en
zakelijk door regisseur Terence Malick
op een rijtje geplaatst, waarbij de vijfti
ger jaren en het Amerikaanse landschap
voor luguber fraaie tegenstellingen
zorgt. De film, het debuut van de nu 31-
jarige Malick, kent geen emotie en bezit
geen drama. Het vertelt de ongelofelijke
avohturen van twee kinderen die op reis
zijn en dromen van een rustig leventje
in Canada.
De Amerikaanse auteur William Allen
schreef de biografie van Charlie Star
kweather, een naam die waarschijnlijk
niemand iets zal zeggen, behalve enkele
Amerikanen die zich uit de jaren vijftig
de jeugdige pathologische „killer” herin
neren die in een week tijds tien zinloze
moorden beging. Hij was 21 toen hij
terechtgesteld werd.
Hoe ontstaat een figuur als Starkwea
ther die zonder gevoel, dus zonder voor
afgaande woede of irritatie, maar ook
«onder enige vorm van gewetenswroe-
ging-achteraf een reeks moorden begaat,
alleen daarna zichtbaar geniet van de
bezeten belangstelling die hij krijgt van
de kant der publiciteitsmedia. Na 29
januari 1958, de dag van zijn arrestatie,
begint de gelukkigste tijd van zijn leven
Hij krijgt eindelijk de aandacht die hij
(onbewust) in zijn korte leven gemist
heeft. Hij wordt eindelijk de held die hij
'misschien steeds gehoopt heeft te zullen
worden.
Het gaat hier om een harde wes
tern van Andrew V. McLaglen, waar
in Charlton Heston als gepensioneer
de sheriff en James Cobum als een
ontsnapte en levensgevaarlijke gevan
gene elkaar naar het leven staan.
Zijn biograaf, William Allen, legt ver
band tussen Starkweathers gedragspa
troon en de indruk die het filmidool
James Dean in die jaren op de verwaar
loosde en op school getreiterde jongen
gemaakt moet hebben. Op zichzelf is die
indruk niet uitgesloten. De hele Ameri
kaanse jeugd van die tijd heeft aan een
James Dean-syndroom geleden, heeft de
manier van lopen, van praten, van een
sigaret opsteken, van haardracht en zich
kleden overgenomen Van de filmheld die
in drie films, „East of Eden”, „Rebel
without a Cause” en „Giant”, een nieuw
beeld creëerde van de moderne Ameri
kaanse jeugd. Een jeugd die snel en
gevaarlijk zou moeten leven en een
grote distantie zou moeten bewaren t.o.z.
van de oudere generatie met haar voor-
liseren en over de onoverbrugbare af
stand tussen ouderdom en jeugd of tus
sen droom en werkelijkheid waartussen,
zoals een later dichter zou opmerken,
zich practische bezwaren kunnen voor
doen.
Dat „Robin en Marian” tegelijk de
terugkeer naar het witte doek betekent
van Audrey Hepburn die na een afwe
zigheid van acht jaar een rijpe vertol
king van Marian geeft, is een bijkom
stigheid die voor velen een reden te
meer kan betekenen om de film te gaan
zien.
ven: de langzame dood van de she
riff. Hij doet dit door hem met
revolverschoten steeds net niet dode
lijk te treffen.
Terwijl enige Amsterdamse biosco
pen ongesto°rd niet gekeurde porno
films vertoonden en zelfs het gere
nommeerde Leidsepleintheater, eens
beschermd gebied voor de kunstzinni
ge film, er niet meer voor terugdeins
de samen met Cinema Parisien „Deep
Throat” op het programma te nemen,
een klassiek vo°rbeeld van „hard
corn” porno, terwijl dus iedereen
dacht dat onze Centrale Keuring on
opvallend zichzelf opgeheven had
werd het publiek plotseling opge
schikt door de mededeling dat >,The
last hard Men” door een keuringsver
bod getroffen is en uiteindelijk in
tweede instantie met enige (kleine)
coupures vertoond mag worden.
gedaohtengang verplaatsen die de
keurders tot deze ingreep bracht: bei
de fragmenten zijn in wezen van een
pervers-sadistische inslag. De maatre
gel valt nu alleen op omdat er de
laatste jaren zoveel pervers geweld
en al dan niet vrolijke verkrachtin
gen door de keuringszeef zijn gegaan
dat het gebeuren in „De laatste
Sohiietgïganten” niet opvalt als ver
houdingsgewijs extreem. De coupures
van enkele meters kunnen daar nau
welijks principiële veranderingen in
hebben aangebracht. Laten we voor
opstellen dat de western van Andrew
McLaglen z°on van de bekende in ,59
overleden acteur Dishonored”. ,.The
Informer”, „The quiet Man”) een vrij
waardeloze en onoriginele film is die
voornamelijk uit cliche’s bestaat-
erd. Maar Starkweathers, interpretatie
van de film-Dean en diens idealen is zo
vals als alleen in een ziek brein kan
opkomen. Ook zonder het bestaan van
Dean, was Starkweather waarschijnlijk
de willekeurige, ongemotiveerde moorde
naar geworden zoals Amerika er meel
heeft gekend. Een liefdeloze jeugd, ver
nederingen op school, emotionele achter
lijkheid, een kortsluiting in de hersenen
waarbij het gevoel wordt uitgeschakeld,
een onbeheerste geldingsdrang; een op
telsom van mentale lidtekens kan een
optreden als dat van Charlie Starkwea
ther misschien verklaren. Maar wat te
zeggen van een gezonde samenleving die
in brieven vraagt om haarlokken en
handtekeningen van de gevangene die op'
zijn executie wacht?
Richard Lester’s „Robin en Marian
met Audrey Hepburn en Sean Connery,
op deze pagina nader bekeken, kan men
deze week vinden in Cinerama, terwijl
de „De Laatste der Schietgiganten"
waarmee de Keuring het even moeilijk
had, in Cityl te zien is. Vlakbij, in City
3 gaat nu al voor de zevende week een
film waarmee de Keuring helemaal niets
te maken had, n.l. „French Blue’’, even
harde porno als „Deep Throat” waarmee
het Leidseplein Theater waarschijnlijk
hoopt de wansuccessen van de meer
artistieke films (waaraan het tenslotte
zijn reputatie te danken heeft) goed te
maken.
Burt Reynolds, de laatste he-man van
Hollywood en de slechtste acteur, is
waarschijnlijk tot de ontdekking geko
men dat de diverse regisseurs van zijn
films onvoldoende aandacht aan zijn
mannelijke tors besteden en is bij de
verfilming van „Gator”, een willekeurige
schietfilm, maar zelf in de regiestoel
gaan zitten. „Come and get him”lu idt
dei nviterende ondertitel van de film die
in Cineac Damrak te zien.
omstandigheden wat tegenzaten. Bij dezè
gang van zaken is een verder handhaven
van de theorie dat er sprake is van een
identificatie met de filmheld Dean, vol
strekt onhoudbaar. Onlangs is diens „Re
bel without a Cause” nog eens in de
bioscopen vertoond en toen kon het
iedereen duidelijk worden dat James
Dean een alles behalve moorddadige of
zelfs maar agressieve figuur speelde, al
verzette hij zich tegen het „establish
ment” (dat toen nog niet zo heette) en
zette hij zich af tegen een ouderlijke
levenswijze die iedere zoon of dochter
van die leeftijd in hoge mate zou irrite
ren. James Dean kan men hoogstens
beschouwen als een voorloper van een
jeugdrevolutie die in het midden van de
zestiger jaren haar hoogtepunt en een
uiteenzetting van haar eisen zou krijgen.
En veel meer dan een recht op een
eigen leven kon uit die eisen niet wor
den afgelezen. Het recht op moorden
stond noch in 1955, noch in 1965 op het
verlanglijstje.
In Haarlem een bioscoopagenda die
overloopt van prolongaties. De Suri-
naamse film „Wan Pipel” van Pim de la
Parra in Lido, Hitchcock’s „Family Plot”
in Luxor, „Papillon” in Frans Hals „Drie
Dagen van de Condor” met Robert Red
ford in Palace en natuurlijk als blijven
de prolongatie „One flew over the Cuc-
koo’s Nest” in Roxy.
In de nachtvoorstellingen eveneens
wat prolongaties, maar ook enkele nieu
we gezichten als de in ’68 gemaakte
spaghetti-western „Wanted” met Mont
gomery Wood in Frans Hals en het
vervolg op „De Apenplaneet” dat als
opwindende titel meekreeg „De Apen
grijpen de Macht” in Palace. In de
nachtvoorstellingen van Lido zijn de ,,Y-
essongs” gecombineerd met een film
over het optreden van de Rolling Stones.
Op de zaterdag-, zondag- en woens-
dag-matineesv an Studio (aanvangstijd 2
uur) komt Popeye in „Met Spinazie
meer mans”. Palace geeft op dezelfde
middagen, echter om 1.30 „Winnetou in
de Dodenvallei”..
De film heeft van de historisch schim
mige Robin Hood een mens van vlees en
bloed gemaakt en hele generaties bio-
scoopgangers geloven in hem als een
geschiedkundige figuur.
In de eerste plaats denken zij hem
natuurlijk in de gedaante van Douglas
Fairbanks die hem in 1922 onsterfelijk
maakte in een film van Allan Dwan,
waarin „Robijn der Wouden”, zoals onze
zuiderburen hem zo dichterlijk noemen,
geplaatst werd tegen een achtergrond
van de kruistochten en de machtsstrijd
tussen Richard Leeuwenhart (gespeeld
toen door Wallace Beery) en prins John.
Het werd een van de grootste historische
kijkspelen uit die tijd, maar daarvoor
was Robin Hood al in 1909, 1912, 1913 in
kartere filmpjes te zien geweest, terwijl
daarna in latere jaren de onverschrok
ken held opnieuw diverse malen in films
geëerd werd. Door Enrol Flynn bijv, in
„The Adventures of Robin Hood (1938),
door Jon Hall in „Prince of Thieves”
(1948), door Richard Todd in „The story
of Robin Hood and hls Merrie Men”
(1952), door Don Taylor in „Men of
(1956) en door Ri-
zichtige god en vaderland dienend ge
drag. James Deans filmcarrière duurde
maar twee jaar en hij was 24 toen hij in
een te snelle auto verongelukte. Dat
gebeurde in 1955. Twee jaar later schoot
Starkweather een pompbediende dood en
ging er vandoor met een beetje geld dat
in de kas was om er cadeautjes van te
kopen voor zijn 14-jarig vriendinnetje.
Die was niet onder de indruk toen ze
het verhaal hoorde en hielp Charlie
zelfs twee maanden later met het uit-
Chard Greene die na Sword of Sher
wood Forest” (1961) er nog een tvserie
van 165 afleveringen uitsleepte. En dan
noemen we nog maar niet eens de films
waar de zoon van Robin en zelfs zijn
dochter de zaken van vader voortzette
zoals in de Engelse film ,.Son of Robin
Hood”, uit 1959, waarin de zoon uit de
titel een dochter in travestie bleek te
zijn en door June Laverick werd ge
speeld.
Na deze beknopte voorgeschiedenis ligt
het voor de hand dat een fervent bio
scoopbezoeker zich gaat afvragen hoe
het nu eigenlijk met Robin Hood zelf
af Mep. Schrijver James Goldman heeft
op die vraag een antwoord gevonden in
zijn „Robin and Marian”, een fantasie
met historische motieven zoals hij zich
die ook permitteerde in „The Lion in
Winter”. Hij vond de voormalige Beatle-
filmer Richard Lester die de laatste tijd
met zijn „Drie” en „Vier Musketiers” en
met „Royal Flash” toch al zo amusant
bezig was de geschiedenis te parodiëren,
bereid de regie op .zich te nemen. Wat
ditmaal niet tot een historische val- en
smijtfilm aanleiding gaf maar tot een
Een eerste reactie is natuurlijk de
vraag met wat voor s°ort abjecte
film we hier te maken hebben die zo
onverwacht Ie morele aandacht en
keurende coupure-sohaar van onze
Keuring weer in actie gebracht heeft.
Sean Connery als de oude Robin Hood.
fenen in de landstreek. Als het volk
opnieuw een beroep doet op de man
over wie nog steeds roemruchte verha
len de ronde doen, kan Robin niet
weigeren. Maar eerst ontmoet hij zijn
jeugdliefde Maid Marian die (uit teleur
gestelde liefde) in het klooster is gegaan
en Abdis van de Kirkly Abbey is gewor
den. Als op bevel van koning John de
geestelijkheid met verbanning bedreigd
wordt, redt Robin zijn Maid Marian uit
het bedreigde klooster en dit forceert
een confrontatie met zijn oude tegen
stander, de Sheriff van Nottingham.
De abdis is gelukkig in het klooster
niet verzuurd, ze legt haar habijt graag
af om haar achterstallige liefde in te
halen. Maar de liefde is van korte duur.
Met zijn armzalige, met stokken en
hooivorken uitgeruste volgelingen durft
Robin Hood geen treffen aan met het
leger van de Sheriff van Nottingham
(Robert Shaw) en hij stelt voor de oude
vete te beslechten met een strijd van
man tegen man, wat een langdurig
zwaardgevecht tussen de beide oplevert.
Waardoor enkele jeugddromen en ver
wachtingen een onverwacht einde krij
gen, of beter gezegd een uiteindelijke
oplossing vinden.
Een ongewone intrige die uitgaande
van een' romantische veronderstelling,
uitgroeit tot een beschouwing over de
onmogelijkheid vroegere idealen te rea-
Het werd een film in halftinten, heel
menselijk en met wat weemoed over de
dingen die voorbij zijn. Sean Connery en
Audrey Hepbum spelen de beide titel
rollen en vooral Connery die te veel het
stempel van James Bond opgedrukt
heeft gekregen, laat zien wat een prach
tig acteur hij is, voor wie daaraan
althans nog na „The Man who would be
King” mocht twijfelen.
De film begint als Robin Hood en zijn
trouwe vriend Little John (Nicol Willi
amson) als officieren in dienst van Ri
chard Leeuwenhart (Richard Harris te
rugkeren van de kruistochten en na de
dood van hun koning de vertrouwde
omgeving uit hun jeugd Sherwood
Forest opzoeken. Als het bericht zich
verspreidt dat Robin Hood terug is na
een afwezigheid van twintig jaar. komen
oude vrienden als de monnik Tuck en
Will Scarlett hem opzoeken.
Uit hun verhalen blijkt dat weinig
veranderd is in Robin’s afwezigheid. Het
volk wordt nog steeds onderdrukt, nu
door de dwaze koning John, terwijl de
sheriff van Nottingham en zijn edelen
nog altijd een willekeurig bewind uitoe-
Beide scènes, de verkrachting en
de voltrekking van het vonnis (die
overigens niet de dood van Heston
ten gevolge heeft) hebben de Keuring
eerst tot een verbod van de film en
later tot het doen aanbrengen van
enige kleine coupures doen besluiten.
moorden van haar eigen familie, moeder,
stiefvader en halfzusje. Hier was de
reden een huiselijke ruzie, ontstaan om
dat de ouders bezwaar maakten tegen de
omgang van hun minderjarige dochter
met de weinig sympathiek uitziende
Charlie.
En toen begon de bloedige tocht van
het geestelijk en moreel gestoorde duo
met gestolen auto’s en moordend als de
In Cineac Damrak 2 een recente film
van Chabrol, „Nada”, over de ontvoering
van een Amerikaanse ambassadeur in
Parijs tijdens diens wekelijks b ezoek
aan een zeer exclusief bordeel. Een
jacht op de ontvoerders die gevaarlijke
anarchisten blijken te zijn, loopt uit op
moorddadige schietpartijen waarbij de
schuldigen maar ook de hardvochtige
commissaris Goemont die de genadeloze
jacht op de ontvoerders heeft geleid, de
dood vinden. De intrige, ditmaal afkom-
stig van Jean-Patrick Manchetta, is te
chaotisch en verward om serieus geno- Z
men te worden, zodat men moet conclu
deren dat Chabrol een bepaald soort
politiefilms wil parodiëren, een opzet
waarin hij maar matig slaagt.
Pim de la Parra’s „Wan Pipel” is in
Calypso en Flora gebleven, Andre van
Duin heeft al meer dan een kwart
miljoen bezoekers van zijn Pretfilm la
ten genieten (gerekend over heel Neder
land natuurlijk) en hij gaat dus onver- i
droten voort in Rembrandtplein Theater,
„Al the President’s Men” is geprolon
geerd in Tuschinski 2 en Alhambra 2 en -
Cinetol lanceert in zaal I de Nederland-
se première van Jean-Luc Godard’s
„Numero Deux”, die de teruggetrokken
meester in Grenoble in een eigen kleine
studio gemaakt heeft, een monoloog over
de dingen die hem bezighouden, verbeeld
als in een puzzle van grotere en kleinere 7
beelden. Een stortvloed van woorden,
een stortvloed van beelden en veel ge
duld bij de kijkers die een samenhang
willen ontdekken en beloond worden als
ze die vinden.
„Badlands”
Twee onvergetelijke kindergezichten,
dat van Martin Sheen als Charlie (in de
film heet hij Kit) en van Sissie Spacek
als Caril (in de film Holly). In enkele
idyllische taferelen suggereert „Bad
lands” dat Kit en Holly best een geluk
kig leventje hadden kunnen leiden als er
maar niet’ steeds volwassenen door hun
wereldje waren gelopen. Vandaar mis
schien hun moordzucht.
Het zoveel geroemde ideaal van ge
vaarlijk leven kwam in „Rebel without
a Cause” alleen maar neer op het mee
doen van de „rebel” met de z.g. „Chic-
ken-race”, een testcase voor persoonlijke
moed waaraan Dean zich tegen zijn zin
en tegen zijn principes in onderwierp.
Dat in zijn kort bestaan (en daarna)
James Dean in veel uiterlijke dingen het
gedragspatroon van de Amerikaanse pu
ber heeft beïnvloed, staat vast, maar
zeker niet in de negatieve zin die Willi
am Allen indirect suggereert.
Voor Charlie Starkweather is Dean
ongetwijfeld een idool geweest. Er be
staat een foto van hem waarop hij
tracht te kijken en zijn sigaret in de
linker mondhoek houdt op de wijze die
uit „Rebel without a Cause” is gecopie-
In Studio K de beste policier van
Melville, „Le Samourai” met Alain en
Nathalie Delon. In The Movies twee ,7
films van Bunuel, „Un Chien Andalou”
en L’Age d’Or” plus „The Freaks” in het
kleine zaaltje. Retour op het programma
„Wat zien ik.van Paul Verhoeven in
Cinema International en „The last Pic
ture Show” van Peter Bogdanovich in
Alhambra 2. Verder „Next Stop Green
wich Village” in Rivoli en „Taxi Driver”
in Calypso Club.
77
