Met ingehouden adem naar Tsjechov kijken
CROISET GEEFT ZORGVULDIG
1
BEELD VAN SCHRIJVERSLEVEN
Uitgeweken Sovjet-musici
vonden werk in ons land
4L
Reorganisatie
Schrijvershuis
The Drifters in
Beach Club
Festival van
jeugdtheater
Heel veel mannen
hebben een afwasmachine verzekerd.
Maar niet eens hun vrouw.
a,
irs
DE LAMP HANGT SCHEEF BONT PORTRET VAN RIJKDOM EN KNECHTSCHAP
Toch uitbreiding
Van Abbemuseum
kijkdagen: 17,18,19 september
■■i
19 7 6
VRIJDAG
1 7
SEPTEMBER
yiipir
m
OPRECHT
'de-
stem
ens
iter-
ïr-
.inga-
s
^nda-
van
.?W'
Het klinkt wat cru, maar de feiten liggen niet anders. Bijna
iedereen verzekert zich in Nederland tegen financiële tegenvallers.
Huis en haard,auto en vakantie,ziekte en ongeval. Ze zijn keurig
gedekt. Men vindt dat vanzelfsprekend.
Maar het ligt anders als het om een meer emotionele zaak gaat.
Als de moeder in een jong gezin zou overlijden. De gedachte daaraan
drukt men weg. Naast al het leed, zijn er dan kosten
die bijna geen mens kan opbrengen. I)an is het toch
ook logisch, dat het leven van de getrouwde vrouw
verzekerd wordt. Met de Harte^rouwpolis van
de Utrecht.
HAARLEM. Anten Pavjovitsj
Tsjechov. Jules Croiset vertelt over
hem op een manier die een bijzon
der veelzijdige indruk geeft van de
Russische schrijver en arts. Hij doet
dat met een minimum aan techni
sche middelen die echter een maxi
mum aan zeggenschap hebben.
Croiset haalt de toeschouwer daar
door in een heel intieme wereld
waarin het ingehouden adem kan
worden toegekeken hoe schijnbaar
zonder veel moeite een mens tot
leven komt, behorend tot een we
reld die niet meer de onze is.
ISIS
(ADVERTENTIE)
Revue der armoede bij Centrum
thoek heeft
Travel.
(ADVERTENTIE)
Daar staat AMEV achter.
KO VAN LEEUWEN
de klasse in beeld gebracht. Heel na
drukkelijk, zoals meestal, is daar ook de
uitbuitende bezitter aanwezig.
de Tsjechov van de toneelstukken al het
nodige afweten. Die stukken hoeft hij
dan ook niet te verklaren, ook niet de
wijze waarop ze tot stand kwamen. Wel
commentarieert hij, steeds, sprekend als
de figuur van Tsjechov in eigen gedaan-
Ben Hulsman als Jan Dooijes, een van
dc veenarbeiders in De lamp hang scheef.
Bij de vereniging zijn 37 gezelschap
pen aangesloten, waarvan meer dan de
helft poppentheaters. Volgens de voorzit
ter van de vereniging, Marten Putman
bestaan er in ons land ruim 50 gezel
schappen. die zich speciaal met het ge
ven van kindervoorstelligen bezig hou
den. Door die vijftig gezelschappen wor
den jaarlijks 12.000 voorstellingen gege
ven, waarmee ongeveer 400.000 kinderen
bereikt worden.
geven met een verduidelijking van de
hoofdzaken. In de bekwame handen van
Peter Oosthoek is het een smeuige revue
geworden. Daarin is het schrijnende van
die jaren van uitbuiting wel overeind
gebleven, maar door alles heen klinkt
een vrolijke relativering. Alsof Oosthoek
zeggen wil: zo was het toen in die jaren
tachtig, best was het niet, nu is het
anders en daarom kunnen we nu ook
met enige vrolijkheid kijken naar deze
revue van de armoede.
HET MOET EEN heidens karwei ge
weest zijn, twee van die omvangrijke en
bijzonder bewerkelijke avondvullende
toneelstukken naast elkaar te regisseren.
Maar Oosthoek is erin geslaagd van
allebei een voorstelling van waarde te
maken. In ..De lamp hangt scheef’’
wordt het werken in de venen beschre
ven, de toestanden bij de arbeiders thuis
en de verveelde festiviteiten en „dispu
ten” in de salons van de bourgeois-
notabelen van het veendorpje. De sta
king van de veenarbeiders de eerste
opkomst van het socialisme (Justesen
had zijn stuk graag zien eindigen met
het zingen van de Internationale, maar
daar heeft Centrum van af gezien) geeft
het stuk het reliëf van verzet mee.
EINDHOVEN (ANP). B. en W. van
Eindhoven hebben de gemeenteraad
voorgesteld om ondanks het ontbreken
van subsidie in het kader van de aan
vullende werkgelegenheid toch over te
gaan tot de uitbreiding en verbouwing
van het Stedelijk Van Abbemuseum. In
februari van dit jaar stelde de gemeen
teraad voor dit doel al 4.5 miljoen
gulden beschikbaar op voorwaarde dat
een deel van dat bedrag zou worden
gesubsidieerd.
Volgens B. en W. van Eindhoven is
het inmiddels duidelijk dat een dergelij
ke subsidie niet verwacht kan worden.
Daarom vindt het college dat de in
februari gestelde v oorwaarde nu maar
moet vervallen.
Vice-voorzitter van het interimbestuur
van Seba is Ernst van Altena. secretaris
is Wim Pekking, Kees Hoüerhoek is
penningmeester en Luisa Treves is twee
de secretaris. Van Altena is sedert 1
januari gedelegeerd bestuurder van de
Seba. Hij lichtte toe, dat de reorganisatie
nodig is gevonden om duidelijk de ver
schillende taken te kunnen scheiden en
gescheiden te kune houde, zowel die
de behartiging van commerciële belan
gen van schrijvers betreffen, als die .de
overige dienstverleningen aangaan.
Sinds hun ontstaan in 1953 hebben de
Drifters tijden van grote opgang maar
ook van .teleurstellingen en afgang door
gemaakt. Hun grootste succes uit de
beginperiode was -.Save the last dance”
(1960). maar de formatie die dat num
mer bracht bestaat al lang niet meer.
Bekende liedjesschrijvers als Mort Shu
man, Carole King en Paul McCartney
alsmede Neil Diamond hebben voor de
groep geschreven, maar ze waren niet in
staat het oude succes van de groep op te
vijzelen. Pas toen de heren Greenaway
en Cook zich voor de groep gingen
inspannen kwam daar verandering in.
Dat hun opvatting dat de Drifters hun
van vroeger bekende stijl weer moesten
brengen, voor roem kan zorgen blijkt
inmiddels al enige tijd uit de hit „Kissin’
in the backrow of the movies”.
PETER OOSTHOEK regisseerde alle
bei de stukken en trachtte met suc
ces in zijn regie zoveel mogelijk
raakvlakken duidelijk te maken. Voor
beide koos hij dezelfde regieconceptie:
een verdeling in een groot aantal korte
maar directe scenes. Beide stukken zijn
ook in die richting geschreven als erg
I beeldend theater en hebben inderdaad
veel affiniteit met elkaar. Maar Oos-
Zoals eerder gezegd heeft Croisèt een
veelzijdig beeld gegeven van Tsjechov.
Hij toont hem beurtelings kwetsbaar,
bedachtzaam, melancholiek, strijdbaar
en overgevoelig. Steeds duikt weer de
onontkoombaarheid van het lot op, de
geestelijke vermoeidheid en passiviteit
waaraan de mensen tegen het einde van
de vorige eeuw leden. Jammer is dat de
momenten waarop Tsjechov daar met
AMSTERDAM. Als vervolg op
„Van de koele meren des doods”, dat
woensdag in premiere ging, hield toneel
groep Centrum donderdagavond in Cen
trum Bellevue „De lamp hangt scheef”
van Per Justesen ten doop. Dat betekent
de completering van het dubbelportret
van de jaren tachtig, dat Centrum met
deze twee stukken wil geven. In het
eerste volgde we de lotgevallen van een
meisje uit de betere kringen: in het stuk
van Justesen wordt vooral de ploeteren-
Jegoerov geeft op 16 oktober in de
oude kerk in Helvoirt met werken van
Mozart, Chopin en Debbusy zijn eerste
openbare recital in ons land sedert hij
zich hier vestigde. Een paar dagen eer
der geeft hij twee recitals in het Belgi
sche Mechelen met werk van Sostako-
vitsj en de twaalf etudes, opus 10, van
Chopin. Hij besloot niet naar de Sovjet
unie terug te keren toen hij eerder dit
jaar een tournee door Italië maakte. Hij
won het onlangs gehouden Tsjaikovski-
concours.
Zo’n concours won ook Loebotski. Hij
treedt met Edlina voor het eerst in het
openbaar op in ons land tijdens een
(Van onze kunstredactie)
ZANDVOORT. Voor de Beach Club
op het Stationsplein in Zandvoort opent
het seizoen morgenavond op spectaculai
re wijze. Te gast is dan namelijk de
bekende Amerikaanse vocalgroup The
Drifters die twee keer op deze avond
een optreden zal verzorgen. Het eerste
concert begint om 20.30 uur. De begelei-
ding wordt verzorgd door een acht man
sterk orkest.
EENMALIGE
/belangrijken
r ANTIEK-en 1
1NBOEDELVEILING
uit particulier bezit
ten oventaan ran G TEKELENBURG, gerer-hladeurwaarder te Haarlem
op 20,21 en 22 september a.s.
van Merlenlaan 21, Heemstede
dagelijks 19.30 -22.30 uur.
Geveild worden hólland» en buitenlandse meubelen,
zilver, porselein en aardewerken, tapijten, barometers,
koper, tin, klokken waaronder een Amsterdam» staand
horloge, enz., enz.
K dinW 12.00 22.00-. !ond«s 12.00- 18.00 uur J
te, zijn manier van arbeiden. Dan blijkt
dat hij ogenschijnlijk nauwelijks belang
hecht aan zijn toneelwerk, veel meer
aan het proza dat maar niet wil vlotten.
„En, of ja, dan heb ik ook nog een
toneelstuk geschreven” of iets in die
trant zegt Tsjechov regelmatig. Voor de
toeschouwer zijn dat even vele mijlpalen
in de Russische literatuur: beginnend bij
Ivanov, de fiasco van De Bosgeest dat
hij later zal herschrijven als Oom Wan-
ja, De Meeuw dat geheel anders wordt
ontvangen als hij heeft verwacht. De
drie Gezusters en De Kersentuin.
Maar ook blijkt hoe gevoelig Tsjechov
was voor de wijze waarop zijn toneel
stukken werden uitgevoerd. Speciaal in
het geval van Ivanov wordt „de dames
en heren tonelisten” de kritiek niet
bespaard hetgeen ook geldt voor de
Moskouse regisseur Stanislavski.
Behalve de feeks toneelwerken heeft
Croiset ook het leven van Tsjechov zo
veel mogelijk chronologisch willen vol
gen. Dat loopt van de jeugd „tegen het
decor van kerk en Winkel” naar een wut
latere leeftijd, „ik nader de dertig, zal
het me ooit gelukken een goed stuk te
schrijven?”. Via de dood van zijn broer
Kolja, een longaandoening en een reis
naar het strafoord Sachalin (waaruit een
reisverhaal zal ontstaan) naar het con
tact met verschillende schrijvers.
HET WELSLAGEN van deze voorstel
ling is in grote mate afhankelijk van de
muzikale inbreng er zijn ongeveer
twintig liedjes die onder leiding van
Bob Zimmerman gaaf verzorgd wordt.
Zijn medemuzikanten Hans Meydan en
Charles Toet bewegen zich ook vaak
binnen het toneelbeeld en dat werkt
heel betrokken.
thoek heeft ze door regie .benadering en
decor, veel meer naar elkaar toe laten
groeien.
DE LAMP HANGT SCHEEF is een
vrolijk relaas van de armoe geworden.
Een terugblik naar een tijd dat de
karakterisering „verschoppeling” nog
duidelijk herkenbaar was. We zien het
beeld van de armoede en van de sociale
misstanden van weleer. Dat is ook het
kenmerkende van deze voorstelling: het
portretterende karakter dat Oosthoek er
aan schonk. Geen uitgebreid realistisch
verhaaltje, maar een schetsmatig aange-
Andere leden van deze herstructure-
ringscommissie worden gezocht in verte
genwoordigers van de zusterorganisatie
Bureau Uitvoering Muziekauteursrechten
(Buma), van Stichting tot Exploitatie en
Bescherming van Auteursrechten (Seba),
een vertegenwoordiger van de werkne
mers van het Schrijvershuis en een
organisatiedeskundige.
Jules Croiset als Tsjechov aan zijn bureau gezeten.
(Foto Rob Veen)
LAREN-NH (ANP) Vier Russische
musici die zich dit jaar in ons land
hebben gevestigd, zijn aan het werk. Dr.
De Koos van de concertdirectie uit La
ren heeft dit meegedeeld. Dit bureau
treedt op als algemene vertegenwoordi
ger van de musici: de 22-jarige pianist
Joeri Jegoerov uit Amsterdam, de 45-
jarige violist Mare Loebotski uit Am
sterdam, die met de pianiste Ljoeba
Edlina uit Hilversum een duo vormt en
de 52-jarige violist Rostislav Doebinski,
die met de pianiste is gehuwd.
AMSTERDAM (ANP’. Het Schrij
vershuis van de Vereniging van Letter
kundigen vakbond van schrijvers
wórdt grondig gereorganiseerd. Een
college van vijf personen gaat voor 1
januari een nieuwe organisatie ontwer
pen. Voorzitter wordt dr. Gerrit Borgers,
voorzitter van het .fonds voor de letteren
en directeur van het letterkundig mu
seum in Den Haag.
CENTRUM LAAT er een heerlijke
voorstelling van zien, overbevolkt met
humoristische vondsten. Evenals in „De
Koele Meren” wordt ook hier achter-
grondprojectie gebruikt om de plaats
van handeling aan te geven. Er is ook
hier weer evenals in De Koele Meren
sprake van een scala van prachtige
scenebeelden, die elkaar in bonte afwis
seling opvolgen. In veel kleinere rollen
leveren de meeste Centrumspelers gaaf
werk en er wordt zowaar een beetje
boers dialect gesproken, gelukkig net
geen boerenimitatie, maar er is weinig
voor nodig om lat zo te lateh worden.
Schitterend in deze voorstelling is Els
van Rooden als Emily, de weldadig-
heidsvrouw, kostelijk Lou Steenbergen
als de bombastische operette-achtige h^-
zarenkommandant. Jacques Comman
deur speelt er een door iedereen geac
cepteerde dronkelap in, een rol die als
verbindend element gebruikt wordt en
waarin hij heel fraai zingt, een rol die
ook beschouwend werkt, en daardoor
parallellen heeft met de zieke man Joob
die Commandeur in „De koele meren
des doods” speelt.
IN DEZE opvoering bewijst het decor
van Paul van den Berg weer zijn uitste
kende diensten. Met deze twee toch zo
verschillende toneelwerken wordt het
wel duidelijk dat dit basisdecor dat ook
voor De koele meren gebruikt wordt
eigenlijk voor vrijwel elke toneelpro-
duktie kan dienen.
Croiset is er vanuit gegaan dat we van
AMSTERDAM (ANP). Met de be
doeling het peil van het jeugdtheater te
stimuleren zal van 19 september tot en
met 28 november in 31 steden van ons
land het jeugdtheater festival 76 worden
gehouden. In al die steden zullen min
stens drie voorstellingen op een dag
worden gegeven: voor de allerkleinsten
(meestal poppentheaters), de wat grotere
kinderen (soms ballet) en de oudste
groep.
De serie voorstellingen begint op 19
september in de Stadsschouwburg in Sit-
tard en eindigt op 28 november in Delft.
Aan de programma’s zullen tientallen
gezelschappen meewerken.
Het festival wordt gehouden door de
anderhalf jaar geleden weer tot leven
geroepen vereniging van Nederlandse
theatergezelschappen voor de jeugd, die
daartoe een belangrijke subsidie van
CRM heeft gehad.
revolutionair elan tegen ingaat (zijn
keuze voor het Marxisme) te weinig
motivering mee krijgt eh zodoende zijn
politieke stellingname onder het Tsaris
me te weinig contour geeft.
Zonder een moment te verslappen
weet Croiset de toeschouwer in zijn
wereld te betrekken en er deelgenoot
van te maken. Hoewel het verhaal een
fragmentarische opzet draagt, zijn de
overgangen nooit storend, vloeien ze eer
der in een logische vorm in elkaar over.
Het besloten karakter dat een solo
voorstelling als deze heeft en dat boven
dien nog versterkt wordt door het feit
dat Croiset een verteller is die weinig
met stemverheffing werkt, maakt het
eigenlijk noodzakelijk dat zo’n productie
niet binnen de entourage van de
schouwburg wordt gehouden. De Toneel
schuur zou stellig een betere omgeving
zijn waar de bezoeker bovendien dichter
op het podium kan zitten waar hem
niets van de prachtige gezichtsuitdruk
kingen van Croiset hoeft te ontgaan.
De aankleding en het toneelbeeld (van
Nol Tilanus) maken een bijna volstrekt
elementaire indruk. Er staat een bu
reautje met boeken dat wijst op Tsje-
chov’s schrijverschap, maar de meeste
fragmenten spelen zich af in een geheel
grijs gehouden blokkenstellage. Croiset
zelf is ook voortdurend in het grijs of
zwart gekleed (hij draagt een prachtige
Russische doorknoopjas, ze moesten
maar eens in de mode komen) of bij
uitzondering blauw.
Bijzonder geraffineerd is de manier
waarop hij in zijn uiterlijk de voort
gaande ouderdom van Tsjechov sugge
reert Met enkel een wisselend kleding
stuk en dito kapsels en grime raakt de
schrijver zichtbaar meer getekend. Het
is een van de vple facetten die de
zorgvuldigeheid bepalen waarmee Crpi-
set deze voorstelling neerzet.
..Over Tsjechov gesproken” blijft t.e.m.
zaterdag in de Haarlemse schouwburg.
CEES STRAUS
zondagmiddagconcert op 14 november in
VARA-studio 2 in Hilversum. Zij verto-
len er de sonate in d, KV 526 van
Mozart. Eerder, 20 oktober, spelen ze
voor de radio in het Westduitse Keulen,
waar de grote sonate in a van Faure de
hoofdmoot vormt van het programma,
waarop ook een werk van Alexander
Schnittke staat.
Doebinski is benoemd tot tweede eer
ste concertmeester van het omroepor
kest. Hij leidde vele jaren het Borodin-
strijkwartet, waarin zijn echtgenote wel
als soliste optrad. Doebinski is van plan
ook in ons land een kwartet op te
riqhten.
De violisten en de pianiste mochten
enige maanden geleden naar Israel emi
greren. In Wenen maakten zij bekend
naar ederland te willen.
Naast de uitvoeringspraktijk koesteren
de musici ook pedagogische bezigheden.
Loebotski is intussen benoemd tot leraar
aan de conservatoria in Amsterdam en
Rotterdam. Jegoerov is inmiddels aange
steld als leraar aan het conservatorium
in Amsterdam.
DeSeba is te beschouwen als een
orgaan van de vereniging van letterkun
digen en vakbond van schrijvers. De
raad van beheer van de Seba heeft tot
de ingrijpende herstructurering besloten.
Tijdens de overgangsperiode is de voor
zitter van de vereniging en vakbond,
Daniël de Lange, ook voorzitter van het
bestuur van de Seba. In deze functie
treedt hij in de plaats van mr. H. A.
Keuls, die tot 1 januari van dit jaar
directeur van de Seba was.
