Het groene boekje van de
kolonel
f
Rf
I
De „gek” en
„imbeciele
clown”
van Libië
x
door Bep Udink
I
Op het eerste gezicht is Libië geen land dat getiranniseerd
wordt door een gek. Ook niet een land dat in afwachting van een
staatsgreep of oorlog verkeert. Bij uitspraken van de koning van
Marokko als „Gadhaffi is een imbeciele clown” en van president
Anwar Sadat van Egypte als „Die gek van Libië, die niet aan mijn
wrekende hand zal ontsnappen” is althans niet alles zwart of wit.
De 34-jarige leider kolonel Moeammar Gadhaffi heeft een
onwrikbaar vertrouwen in zijn eigen woorden en in zijn principes:
islam, de bevrijding van Palestina, de Arabische eenheid en de
strijd tegen imperialisme en zionisme.
Onder controle
Gastarbeiders
Populair
Sovjet-Unie
Noeste werker
Als Gadhaffi zegt dat hij het terrorisme niet steunt dan is er
niemand die méér gelooft in deze woorden dan hijzelf. Hij staat
niet te liegen en verpakt „terrorisme” niet in het mooiere woord
„vrijheidstrijd”. Voor hem zijn het helden die op hun manier
proberen het zionisme en imperialisme aan te pakken. Een
discussie met Gadhaffi over de criminele aard van het heden
daagse terrorisme, van vliegtuigkapingen en bomaanslagen is al
even onmogelijk als een discussie over het bestaan van God. Je
gelooft erin of niet.
a
,.;X
-.1
J
35
Gadhaffi in gepeins verzonken.
<9:
Gadhaffi regeert als
een woestijnkoning
Onervarenheid in de internationale
politiek en gebrek aan wereldwijsheid
maken Gadhaffi en zijn regime agressief.
De twaalf jonge officieren, onder wie de
toen nog 28-jarige Gadhaffi. die in 1969 in
Libië naar de macht grepen komen
allen uit de woestijn. In de achterliggende
zeven jaar hebben ze zichzelf wegwijs
moeten maken in de internationale poli
tiek. „In onderhandelingen geven ze blijk
van ongekunsteldheid en een gebrek aan
kennis”, zegt een westerse diplomaat in
Tripoli. „Maar dat gebrek proberen ze te
compenseren door een grote agressiviteit.
Dat is min of meer een normaal verschijn
sel. Als je trots bent, en je wilt geen blijk
geven van je onkunde dan blijf je op je
eigen standpunt staan”.
Maar het regime leert. Het begint al iets
professioneler, wat meer wereldwijzer te
worden in de internationale politiek. Dat
is bijvoorbeeld te merken aan de relatie
met Syrië. De Syriërs hebben de Libische
premier Addel Salam Jalloed, die deze
zomer een pendeldienst onderhield tussen
Beiroet en Damascus, kennelijk kunnen
overtuigen van hun bedoelingen in Liba
non, en dat zij niet bezig zijn het Palestijn
se volk te vernietigen.
Libië, dat 2,5 miljoen inwoners heeft,
beleeft onder Gadhaffi een economische
bloei, zonder opofferingen overigens. Het
naasten van de oliemaatschappijen had
nauwelijks repercussies Tot nu toe heeft
Israel geen wraak genomen op Libiës
steun aan terroristen, iets wat niet zo
moeilijk moet zijn voor de Israeli’s aange
zien Tripoli halverwege de afstand tot
Entebbe ligt. Waarschijnlijk wordt Israel
van tegenacties weerhouden door de Ver
enigde Staten die bang zijn dat groeiende
olie- en andere economische belangen in
Libië geschaad zouden kunnen worden,
zo leggen buitenlandse waarnemers in
Tripoli uit.
De bedoeling van het vasten is zich
te verplaatsen in het leven van de
armen en hongerigen. Maar 's nachts
wordt de schade ingehaald. Volgens
enkele winkeliers die ik sprak, verko
pen ze tijdens de ramadan anderhalf
keer zoveel als anders. Vasten is een
bijzonder moeilijke opgave. Van bui
tenlanders wordt verwacht dat ze res
pect tonen voor de vastenden en niet
in hun aanwezigheid, en zelfs niet
alleen of in de auto roken. Maar na een
uur of vier ’s middags is het goed te
merken hoe moeilijk het vasten is tij
dens een dag werken Er hangt dan een
sfeer van vermoeidheid, agressiviteit
Moeammar Gadhaffi is de man die wikt
en beschikt in Libië. De revolutionaire
commandoraad (RCC) waarvan alleen de
twaalf officieren die in ’69 de staatsgreep
pleegden, lid kunnen zijn, is slechts een
facade om zijn bewind er niet als een
eenmansdirecteur te laten uitzien. De
geschiedenis van de RCC is als het ver
haal van de tien kleine negertjes: er blij
ven er steeds minder over. Twee van de
oorspronkelijk twaalf RCC-leden zitten in
de gevangenis of onder huisarrest vanwe
ge een poging om Gadhaffi ten val te
brengen; twee wonen in ballingschap in
het buitenland (één van hen is Omar
Moheishi, die in Egypte boekjes open doet
over Libië).
Een ander RCC-lid is jaren geleden
door een auto-ongeluk om het leven geko
men. Twee anderen worden nooit meer in
het openbaar gezien en van de vijf overi-
en nervositeit in de lucht en in de
kilometerslange files wordt er onge
duldig op elkaar gescholden.
Het groene boekje wordt gepresen
teerd als „de laatste theoretische oplos
sing voor alle regeringsprobleinen”.
Over parlementen schrijft Gadhaffi:
„Het bestaan van het parlement bete
kent de afwezigheid van het volk, want
De enige bedreiging kan komen vanuit
De oppositiepartijen proberen de
regerende partij te wippen en doen dat
door de andere partij te ondermijnen
Stel, dat de Westduitse bondskanselier
Helmut Schmidt premier Joop den Uyl zal
uitmaken voor een idioot, en dan niet één
keer maar tien keer. De gevolgen voor de
Nederlands-Duitse betrekkingen zouden
niet te overzien zijn. Maar hier, in dit deel
het leger, maar dat is ook goed onder
Gadhaffi’s controle, die familieleden en
leden van zijn staf op hoge posities heeft
geplaatst. Wellicht dat dit regime net zo
aan zijn einde komt als het begon: een of
andere ontevreden officier waar niemand
nog ooit van gehoord heeft, staat op en
grijpt de macht.
Over zijn eigen theorie schrijft Ga
dhaffi: „Deze nieuwe theorie is geba
seerd op de autoriteit van het volk,
zonder vertegenwoordiging of afvaar
diging. Het maakt direct de democratie
op een openlijke en effectieve wijze
mogelijk”.
„Volkscongressen zijn de enige
manier om volksdemocratie te verkrij
gen. Alle andere dan deze (dat wil
zeggen Gadhaffi’s soort van volkscon
gressen) zijn ondemocratisch”.
Hoewel dat volgens Gadhaffi niet zo
is, kan men uit de volgende passage uit
het „groene boekje” weinig anders
concluderen dan dat zijn systeem ook
is gebaseerd op vertegenwoordiging en
afvaardiging. „Het volk is verdeeld in
volkscongressen. Ieder volkscongres
kiest zijn werkcomité. De werkcomi-
té’s samen vormen de volkscongressen
voor ieder district. De burgers die lid
zijn van deze volkscongressen behoren
tot verschillende categorieën, zoals
arbeiders, boeren, studenten, kooplui,
handwerkslieden en ambtenaren. Ten
slotte is er het algemene volkscongres
waarin de eerste volkscongressen, de
Traditionele wetten leggen morele
straffen op. De traditie is gevangen in
religie. De meeste materiële straffen in
de godsdienst worden uitgesteld tot de
dag des oordeels. Het grootste deel van
de traditionele straffen zijn instructies
en antwoorden op vragen. Deze wetten
tonen het juiste recept voor de mens”.
volkscomité’s en de vakbonden zitting
hebben”.
Libië heeft zelf nog altijd één politie
ke partij, de Arabisch Socialistische
Unie, de enig toegestane.
De Libische economie drijft op buiten
landse gastarbeiders Om het nieuwe vijf
jarenplan, dat Libië onafhankelijk van
voedselimporten moet maken, tot een
goed einde te kunnen brengen, zijn in 1980
160.000 buitenlanders nodig. Men ver
wacht dat binnen vijf jaar 40 percent van
de werknemers uit buitenlanders zal
bestaan. Aangetrokken door de hoge
lonen en goede sociale voorzieningen
komen ze uit alle windstreken: meer dan
de helft van de buitenlanders is Egypte
naar, de rest zijn Tunesiërs, Soedanezen,
Pakistani, Taiwan-Chinezen, Joegosla-
ven, Amerikanen, Britten en Italianen. De
olie zal eens opraken en Libië probeert die
tijd voor te zijn door de industrie en de
landbouw te activeren.
In de Libische praktijk echter komt
dit systeem erop neer dat bijvoorbeeld
hoofden van scholen en rectoren van
universiteiten of anderen die toch al
een hoog aanzien hebben, worden
afgevaardigd. En als het algemene
volkscongres bijeen is, zit kolonel Ga
dhaffi achter het toetsenbord en zet de
microfoon af van de man van wie hij
weet dat hij kritiek heeft.
Op het gebied van de financiering van
Palestijnse en ander vrijheidsbewegingen
worden de Libiërs wat verstandiger. Het
troetelkind van Gadhaffi, het Volksfront
voor de bevrijding van Palestina ondèr
leiding van Habasj, moet tegenwoordig
verantwoording afleggen van zijn uitga
ven. Gadhaffi meent dat het te luxueus
met zijn centen is omgesprongen.
Premier Anwar Sadat van Egypte doet
erg zijn best Gadhaffi kwijt te raken. Niet
omdat Gadhaffi gek zou zijn, maar omdat
de Libische leider hem hindert in zijn
toenaderingspolitiek tot het Westen en
zijn pogingen om samen met de Verenigde
Staten het conflict rond Palestina op te
lossen. Maar Libië heeft geen georgani
seerde politieke beweging die het Gadhaf
fi moeilijk kan maken. Er zijn demonstra
ties geweest op universiteiten, waarbij
enige tientallen studenten zijn omgeko
men of gewond geraakt. De aanstichters
zitten nu in het cachot.
Veel eerder komt de Russisch-Libische
verhouding voort uit een samengaan van
Moeammar Gadhaffi heeft in navol
ging van wijlen Mao Tse Toeng „het
groene boekje” geschreven. Het eerste
deel is nu in druk verschenen en Ga
dhaffi heeft er zijn gedachten over zijn
Derde Weg, de weg tussen kapitalisme
en communisme in neergelegd. Zijn
theorie is het zoeken naar oorspronke
lijkheid, die hij heeft gevonden in de
islam en in de traditionele bedoeinen-
organisaties. Beide spreken een Libiër
aan omdat het lan nooit beïnvloed is
geweest door wereldlijke of godsdien
stige hervormingsbewegingen en waar
de maatschappij eeuwenlang tot in
onze tijd op het stammenverband
steunde. Gadhaffi ziet de instelling van
een volkscomité en volkscongressen en
terugkeer naar de islam als dé oplos
sing van alle bestuurlijke problemen.
belangen. Ze willen de Amerikaanse aan
wezigheid in de Middellandse Zee en de
Amerikaanse invloed in het Midden
oosten verdringen. Ook Gadhaffi’s steun
aan heden als veldmaarschalk Idi Amin
van Oeganda wordt door westerse diplo
maten in Tripoli als overdreven beschre
ven. „Er zijn veel beloften gedaan maar er
is weinig van terecht gekomen”, aldus de
waarnemers. Volgens hen zijn de MIG-
straaljagers die Gadhaffi Amin zou heb
ben beloofd na de blamage op het vlieg
veld van Entebbe, nooit in Oeganda aan
gekomen.
Alleen zijn ogen flitsen heen en weer
langs de prachtige zwarte Afrikaanse
dansers op het toneel. Er is weinig protocol
om hem heen, er zijn zelfs weinig veilig
heidsagenten. Mensen die hij wellicht
alleen maar van gezicht kent, kunnen
onder de voorstelling een praatje met hem
maken. Het is als in de woestijn waar het
stamhoofd ieder de gelegenheid geeft om
met hem onder zijn tent te praten.
Over partijen: „Partijen zijn de
moderne vorm van dictatuur. De partij
is geen democratisch instrument
omdat het bestaat uit mensen die
dezelfde belangen hebben, of dezelfde
achtergrond, of hetzelfde geloof. De
bedoeling van een partij is te regeren,
dat wil zeggen ook over niet-leden van
de partij die die niet dulden.
Gadhaffi’s populariteit in binnen- en
buitenland wordt onderschat. In eigen
land heeft hij ervoor gezorgd dat niet
alleen de rijke upper-ten in een auto kan
rijden, maar iedereen. En in het Midden
oosten spreken zijn simpele opvattingen
voor de wereldvraagstukken, terugkeer
naar de islam en de eenheid van alle
Arabisch sprekende volkeren, zeker aan
bij de eenvoudige boeren.
Wel kan Sadat Gadhaffi kopzorgen
geven door de stammen in de oostelijke
provincies Cyrenaica op te zetten. Deze
stammen trekken heen en weer over de
grens tussen Libië en Egypte maar zijn
echter net zo vatbaar voor anti-Sadat-
gevoelens als voor anti-Gadhaffi-
gevoelens. Het wederzijds geschil tussen
Gadhaffi en Sadat gaat buiten alle gren
zen van beschaving. Hoe ruim je het ook
neemt.
gen is het alleen Gadhaffi die het beleid
bepaalt. De anderen, inclusief eerste-
minister Jalloed, zijn slechts dienaars. Ze
hebben weinig in te brengen. In persoon
lijkheid torent Gadhaffi hoog uit boven
zijn RCC-collega's. Hij geeft de toon aan
met zijn betrekkelijk sobere leven en hij
weet de massa te bespelen.
van de wereld, zijn woorden geen con
tract. Overigens begint Gadhaffi al een
beetje toenadering te zoeken tot Egypte.
Hij heeft een aantal Egyptische saboteurs
amnestie verleend en Sadat gevraagd
eens met hem te praten. „De Arabische
wereld is als een roomskatholiek huwe
lijk”, zegt een diplorrïaat, „men kan niet
scheiden”.
Zijn grootste islamitische populariteit
heeft hij gewonnen door zijn toverdoos:
de Jihad (heilige oorlog-kist, waaruit
bevrijdingsbewegingen overal ter wereld
worden gefinancierd). Iedere Libiër
betaalt 20 gulden per maand. De pot is er
in de eerste plaats voor het Islamitisch
Zendings Centrum, gevestigd in een oude
Italiaanse katholieke kathedraal in het
centrum van Tripoli. Deels wordt er ook
de bouw van moskeeën in het buitenland
mee betaald.
Over de wet zegt het groene boekje:
„Men kan overal ter wereld worden
geregeerd door mensen gemaakte wet
ten. Deze hebben de natuurlijke wetten
verdrongen. Deze door mensen
gemaakte wetten zitten vol met mate
riële straffen voor de mens maar de
traditionele wet (hij bedoelt de koran)
kent dit soort straffen bijna niet.
Gadhaffi heeft voor honderden miljoe
nen guldens wapens gekocht in de Sovjet-
Unie; zijn afkeer van communisme is
bekend, maar de Russische staat is de
enige die hem de wapens wil verkopen die
hij hebben wil. Met deze aankopen is
Gadhaffi nog geen Russisch agent gewor
den en het is nooit bewezen dat de voor
malige Amerikaanse luchtmachtbasis
Wheelus nu in een Russische basis is ver
anderd, zoals president Sadat beweert.
Gadhaffi met links van hem zijn vader, rechts en
onder zijn ooms, die allen nog in tenten in de
woestijn leven.
Met de komst van Gadhaffi is god
teruggekeerd in Libië. De koran, het
heilige boek van de islam is het wet
boek. Dat zegt bijvoorbeeld dat er
geen alcohol gedronken mag worden.
In Libië is dan ook nergens wijn, of
whisky e.d. te koop. Men geniet hier
van thee, mineraalwater en heerlijke
cocktails van verschillende vruchten
sappen. En aan de ramadan, de islami
tische vastenmaand die eind augustus
begint en tot omstreeks 25 september
duurt, wordt streng de hand
gehouden.
De Palestijnen zelf zouden hem
gevraagd hebben niet tussenbeide te
komen in de slag om het vluchtelingen
kamp Tal Zaatar deze zomer in Beiroet.
Damascus heeft Beiroet iets warmer kun
nen maken voor de gedachte dat het voor
de Palestijnen beter is Syrië als bondge
noot te hebben dan zich tot de laatste man
dood te vechten. Want sinds de „bemidde
ling” in Libanon zijn de aanvallen in de
Libische media op Syrië getemperd, en
het Syrische regime wordt niet langer
veroordeeld wegens zijn ingrijpen in
Libanon
Gadhaffi is een noeste werker. Hij
slaapt nauwelijks nog en ziet er slecht uit.
Opvallend is zijn lichtgeel geworden huid
en zijn lusteloosheid, als hij in een speci
aal voor hem neergezette grote fauteuil zit
tijdens het feest van politie-officieren in
de tuin van het voormalige paleis van de
kroonprins. Onder het geknal van vuur
werk en het geroep van „El Fatah, El
Fattah, El Fattah” (waarmee niet de
Palestijnse organisatie wordt bedoeld
maar de Libische septemberrevolutie;
maar het begin van de maand september
heet in het Arabisch el fattah) komt
Gadaffi, gehinderd door de samengedron
gen menigte, naar voren. Als hij eindelijk
rustig kan zitten hangt zijn hoofd, met het
tegenwoordig naar voren gekamde krulli
ge haar, vermoeid tegen de leuning.
De olie zorgt nog altijd voor 80 percent
van de inkomsten, maar ook de Libische
economie heeft grote zeggenschap in
industrie en handel, die soms zonder baar
geld zitten omdat het hoofd van de stam,
kolonel Gadhaffi af en toe vergeet, of
weigert te tekenen. In het kader van de
zelfverzorging moesten alle Libiëers
onlangs 50 gulden extra van hun salaris
afdragen. Van dit geld krijgt ieder gezin
een kippenhok en kippen zodat iedereen
voor zijn eigen eieren kan zorgen.
teneinde diens ongeschiktheid te
bewijzen. Volgens de moderne demo
cratie controleert het parlement de
regerende partij. De meerderheid in
dat parlement bestaat echter altijd uit
leden van de regerende partij.
Aan de ene kant is Gadhaffi makkelijk
benaderbaar, maar aan de andere kant is
„Ze hebben goede ideeën, maar ze doen
het vaak te onoordeelkundig”, zeggen kri
tische economen over de Libiërs. Als
voorbeeld wordt het landherwinningspro-
ject in Kufra aangehaald. Daar is midden
in de woestijn een prachtige groene oase
geschapen met behulp van irrigatie. Het
water wordt van grote diepte waar het
duizenden jaren bewaard is gebleven tus
sen aardlagennaar boven gepompt.
Maar deze bron zal binnen twintig jaar
leeg zijn.
echte democratie bestaat alleen door
deelname van het volk, en niet vanwe
ge de activiteiten van vertegenwoordi
gers (parlementariërs). De tegenwoor
dige democratieën geven parlementa
riërs dus een heiligheid, een onaantast
baarheid die andere individuen niet
hebben. Als een parlement wordt geko
zen op basis van partijen dan is het een
parlement van de partijen en niet van
het volk. Het vertegenwoordigt de par
tij, en niet het. volk. Vertegenwoordi
ging is vervolging en bovendien aan
gezien het systeem van gekozen parle
menten is gebaseerd op propaganda
om stemmen te winnen is het dema
gogisch”.
1
hij de man die in zijn eentje het land
regeert en mensen wekenlang op hem kan
laten wachten vanwege zijn grilligheid en
vreselijk chaotische werkwijze.
Ten slotte zegt Gadhaffi: „Theore
tisch presenteert het groene boekje de
oprechte democratie. Maar m de prak
tijk regeert altijd de sterkste, dat wil
zeggen dat het sterkste deel van de
maatschappij datgene is wat
regeert
