Brusselse
metro
II
Bekentenis bisschop
van Umtali
Turkse verkeers-
leider geschorst
in bedrijf
,,EEG vervalt tot vrijhandelszone of douane-unie”
Formele bekendmaking vrijdag
GROMIKO IN
NEW YORK
l
f
aj
■l
PAUS
TERUG
IN
ROME
3
19 7 6
SEPTEMBER
BINNEN- EN BUITENLAND
WOENSDAG
door Nico Scheepmaker
La
in
k
I
UMTALI (Reuter). De katholieke bisschop van Umtali (in Rhode-
sisch grensgebied), Mgr. D. Lamont, heeft maandag toegegeven dat hij
niet de aanwezigheid van guerrillastrijders aan de oostelijke grens
van Rhodesië had gerapporteerd. „Maar”, zei hij tot de rechtbank in
Umtali, „ik hoop in mijn werk God, niet mensen, te behagen”.
igen
al wat
IBath
mgen.
>werf-
ïrkne-
geest
Ie aap
npark
politie
enaar
ot die
enige
nen te
ropa
de lid
iropa.
Ml
lines
erwijs
jen op
i krij-
hines.
es bij
n. Het
jerlin-
•n van
epen
heeft
bank
r twee
e vul-
iel dat
en hij
cties
SCEPTISCH
(Van
Kabinet
Motivering
WIM SMITS
lond
Gezamenlijk
(Van onze speciale verslaggever,
Link van Bruggen)
STRAATSBURG. Premier
Leo Tindemans, die gisteren voor
de Raad van Europa zijn rapport
over de Europese integratie toe
lichtte, heeft tegenover ons ver
klaard dat hij moeilijk kan ver
dragen dat zijn toekomstvisie met
ideologische argumenten in de
grond wordt geboord. „lp de
jaren vijftig”, aldus de Belgische
minister-president, „hebben
Spaak, De Gaspari en Schumann
gezamenlijk voor Europa geij
verd. Ook nu zullen alle democra
tische krachten moeten worden
gemobiliseerd om alsnog het
kader voor een pluralistische
gemeenschap te vinden, waarin
elke lidstaat de mogelijkheid
heeft eigen opvattingen te ver
kondigen”.
(Van onze redactie buitenland)
DAR ES SALAAM. Vrijdag zal Rhodesië formeel bekend
maken dat het akkoord gaat met de vorming van een onafhankelijke
staat onder zwart meerderheidsbewind binnen twee jaar. Dit ver
wacht president Nyerere van Tanzania. Nyerere, die dit zei na een
bespreking gisteren met de Amerikaanse minister van Buitenlandse
Zaken, Kissinger, die hem verslag uitbracht van zijn missie in Zuid-
Ainka, deelde verder mee dat Engeland vervolgens een constitutione
le conferentie kan uitschrijven.
onze redacteur
Brussel)
BRUSSEL. Voor de inwo
ners van Brussel was ’t maan
dag een historische dag: 11 jaar
nadat de eerste spade in de
moerassige grond was gesto
ken, werd de eerste metrolijn
in gebruik genomen. Koning
Boudewijn persoonlijk maakte
in een koninklijk rijtuig de eer
ste rit op het 10 km lange tra
ject dat zuidoost-Brussel met
het centrum van de Belgische
hoofdstad verbindt.
't
JULIUS NYERERE
TINDEMANS
I
r*x«
Uit de illustraties in Hoogeveens Hand
leiding voor het Aanvankelijke Leeson
derwijs uit 1910 blijkt, dat het leesplankje
sindsdien enige wijzigingen heeft onder
gaan. In de eerste plaats is het nu door
gaans van plastic, hoewel de houten versie
ook nog gefabriceerd wordt. In de tweede
plaats is er een ander lettertype gekozen.
De a in aap heeft niet meer zo’n kuifje op
zijn kop (ik bedoel de a), de g van Gijs is
sterk vereenvoudigd, de ij bestaat niet
meer uit de losse letters i en j, en voor het
overige zijn de letters wat strakker uitge
voerd.
Het leesplankje dateert van 1906, de zes
erbij behorende leesboekjes van 1909-1910
en de grote vertelselplaat met aap met
noot in goot van 1909. Maar al veel eerder,
in 1902-1903 had Jetses de 188 zwarte en
acht gekleurde platen gemaakt voor de
vier deeltjes „Dicht bij huis” door Ligt-
hart en Scheepstra, en in hetzelfde jaar
volgden zijn illustraties voor Nienke van
Hichtums „Afke’s tiental”. Er volgden nog
meer boekjes van Ligthart en Scheepstra
die hij illustreerde (Van Planten en Die
ren, Nog bij Moeder, De Wereld In!), voor
dat hij aan het leesplankje en de daarbij
behorende figuren begon.
„Nog bij Moeder” was de oorspronkelij
ke titel van Ot en Sien, die andere classic
van Ligthart en Scheepstra. Jetses’ eigen
dochtertje Dien stond model voor Sien,
het buurjongetje Fidi Dammann voor Ot.
Fidi was overigens een Duits jongetje,
want de familie Jetses woonde toen in het
plaatsje Horn bij Bremen: al onze prins
gemalen schijnen Duitsers te moeten zijn,
zelfs Sien d’r Ot!
„Ot, Ot!” - Ot hoort niet, dat zijn Moe
hem roept. - „Ot, waar ben je?” - Moe kijkt
door het raam. Ze ziet Ot niet. Moe kijkt in
de gang. Daar is hij ook al niet. - „Ot, Ot!
Waar zit je dan toch, vent?” - „Hier, Moe!”
- „Waar is dat? In den tuin? - „Ja, Moe!”.
In de bewerking door Marchien Eising
(1969), maar met de oorspronkelijke plaat
jes van Jetses, is deze eerste scène zo
uitgevallen:
eer.
:he,
ige-
liet
üjn
Vlet
sl dan
:elvan
tie zal
gere-
at niet
1 geeft
welke
orden
iegene
tiheid:
De Russische minister van buitenlandse
zaken Gromiko maakt op het vliegveld
Kennedy Airport bij New York een praa
tje met een verslaggever. Gromiko kwam
gisteren in Amerika aan om de kwestie
van de MIG-25 te bespreken, die onlangs
in Japan landde en om de delegatie van
zijn land te leiden, die de algemene verga
dering van de Verenigde Naties bijwoont,
die gisteren begonnen is.
Menig Brusselaar haalde maandag
verlicht adem. Vooral het centrum van
de Belgische hoofdstad was al jaren
tamelijk onbegaanbaar en meestal
ongenietbaar als gevolg van het onaf
gebroken gegraaf van tunnels voor de
ondergrondse, maar ook voor het auto
verkeer dat in de Belgische hoofdstad
ruim baan krijgt. Het voortdurende
lawaaierige gewroet in de aarde en alle
hinderlijke gevolgen vandien bezorgde
Brussel de bijnaam „bouwterrein”.
De 65-jarige uit Ierland afkomstige bisschop, zei eveneens schuldig te zijn aan het
gestelde in twee punten van de aanklacht betreffende het aanzetten van anderen om
hetzelfde te doen. De bisschop kan tot maximum 15 jaar gevangenisstraf worden
veroordeeld op elk punt van de beschuldiging.
De heer Tindemans nam hiermee de
Europese politici op de korrel, die zich
alleen maar voorstander van een commu
nautair Europa tonen als dit socialistisch
en progressief is. „De tijd werkt niet mee”,
zo meende hij. „Door de economische
crisis en de monetaire moeilijkheden tui
melen we langzaam maar zeker achteruit.
Als dat zo doorgaat, vervalt het Europa
van de Negen tot een douane-unie of een
vrijhandelszone’
bevoegdheden als het ware automatisch
zal uitbreiden.
Overigens hebben Rhodesische veilig
heidstroepen in de afgelopen drie dagen
vijftien guerrillastrijders gedood. Daar
naast zijn elf zwarten gedood, die samen
met de nationalistische guerrillastrijders
vluchtten. Dit is gisteren in een legercom
muniqué bekendgemaakt. Ook zijn er vijf
personen gedood die de avondklok had
den genegeerd. Het is niet bekend of er
verliezen waren onder Rhodesische mili
tairen omdat het communiqué daar geen
melding van maakte.
In Pretoria vertelde een zeven man tel
lende delegatie van onder meer vooraan
staande leden van de representatieve raad
van gekleurden (CRC) aan premier Vor-
ster, dat de huidige onrust onder de Zuid-
afrikaanse kleurlingen werd aangewak-
kerd door een gevoel van hulpeloosheid
en angst voor de macht van de regering.
De delegatie overhandigde Vorster een
lijst met grieven, eiste de vrijlating van
gekleurde arrestanten en belichtte haar
standpunt over de anti-regeringsrellen,
die de laatste maanden bijna 400 levens
hebben geëist.
sche aangelegenheden, stelde de heer Tin
demans dat de bevoegdheden van de twee
instellingen dienen te worden afgeba
kend.
Alle details werden in elk geval door lan
Smith en zijn drie raadgevers nauwkeurig
onderzocht en opnieuw gecheckt, voordat
zij uiteindelijk toezegden de bijzonderhe
den aan hun regering en aan het partijbe
stuur voor te leggen.
beslissing te nemen Die is zeker niet voor
vrijdag te verwachten. Dan zal Ian Smith
op de eerste plaats het bestuur van zijn
partij hebben ingelicht en een radio- en
televisierede aan zijn volk voorbereid
hebben. Er blijft dus nog voldoende tijd
voor heel wat speculaties.
che
iwe
een
«le
lde
■ste
geen
n Por-
aeslis-
tot de
an in
egd
nee
oek
iwe
PN
een
’zo
oor
heeft
lingen
■tentie
sering
;NAV
Twee
ters in
De Britse regering staat echter scep
tisch tegenover het standpunt van Nyere-
re. Londen wijst erop dat er nog steeds
geen werkelijk teken is dat de Rhodesi
sche leider zonder meer bereid zou zijn in
te stemmen met een machtsoverdracht
aan de zwarte meerderheid. Het scepti
sche standpunt van de Engelse regering
komt mede omdat men in het verleden
ongunstige ervaringen met Ian Smith
heeft gehad.
aan
de
der
seg.
de
de
an.
ISPARTA (UPI). De Turkse burger-
luchtvaartautoriteiten hebben gisteren
een verkeersleider geschorst, die afgelo
pen zondag dienst had op het moment dat
een Turkse Boeing-727 verongelukte. Bij
dat ongeluk kwamen alle 155 inzittenden
van het toestel om het leven.
De eerste Brusselse metrolijn, waar
van maandag gratis gebruik kon wor
den gemaakt - is onderdeel van een
groot verkeersproject in de Belgische
hoofdstad dat in 1990 klaar moet zijn.
Het bekende rode letterdoosje, met
daarop de woorden: „LETTERDOOSJE
wordt Kosteloos geleverd bij HOOGE-
VEEN’S VERBETERD LEESPLANKJE”
en daarin de 54 letterkaartjes, is in de
plastic uitvoering vervangen door een
richel rechts van jet, bokyen schapen,
waarin de letters lÉunnen worden opge
borgen. Gelukkig wordt die riZhel met een
plastic plankje nog wel dusdanig afgeslo
ten, dat bij het openen hetzelfde effect
bewaard is gebleven als bij het openen
van de rode doosjes: alle lettertjes vliegen
spontaan in het rond!
4
„Ot, Ot!” - Ot hoort niet dat moeder
roept. - „Ot, waar ben je?” - „Hier Moe
der!” - „Waar is dat? In de Tuin?” - „Ja!”.
Ot en Sien dateerden van 1904-1905, drie
jaar later verschenen Pim en Mien, door
Jetses in het Drentse Gieten getekend, en
weer twee jaar later verschenen dus de
Hoogeveen-boekjes, van wie iedereen
denkt dat de bekende Jan Ligthart daar
de grootste eer voor toekomt, terwijl uit
brieven van Ligthart blijkt dat de in
Roden (Drente) wonende Hindericus
Scheepstra de schrijver was van Ot en
Sien, Pim en Mien en de leesplankboekjes.
Ligthart leende er voornamelijk zijn
naam aan' en zal wel adviezen hebben
gegeven, maar Scheepstra was de schrij
ver! Van hem was dus dit begin van Ot en
Sien:
Kissinger had maandag in Loesaka drie
gesprekken met president Kenneth
Kaoenda van Zambia. Daarna reisde de
Amerikaanse minister van Buitenlandse
Zaken naar Dar es Salaam om Nyerere in
te lichten over zijn besprekingen in Preto
ria met de premiers Vorster van Zuid-
Afrika en Smith van Rhodesië. In Loesa
ka had Kissinger maandag verklaard
erop te vertrouwen dat het blanke min-
derheidsbewind in Rhodesië akkoord zal
gaan met zijn voorstellen voor een over-
gang naar een zwart meerderheidsbe-
wind.
Het geduld van de Brusselaars werd
ook danig op de proef gesteld: 10 km
metro in elf jaar is niet bepaald een
hoog tempo. De schuld daaraan draagt
de overheid die mondjesmaat kredie
ten verstrekte voor de aanleg van de
ondergrondse, die 100 miljoen gulden
per kilometer kost. Maar het zwaarste
karwei - de tunnelbouw in het centrum
van de hoofdstad - is nu achter de rug.
Ook de plaatjes van Jetses tonen enkele
veranderingen. Zo heeft Wim, die op zijn
knieën voor het leesplankje ligt en daar
mee een gaaf Droste-cacaobuseffect
creëert, in 1910 nog een pet op en nu niet
meer, terwijl bij Mies op de achtergrond
tegenwoordig een hek is aangebracht, en
op de achtergrond van de schapen een
boom staat die er in den beginne nog niet
was. Ook de bok, voor het half zichtbare
karretje, heeft een ander bossage achter
zich gekregen, en wat nog opvallender is:
in 1910 keek hij nog naar links, net als
Kees links naast hem, terwijl hij tegen
woordig, blijkbaar om compositorische
redenen, naar rechts kijkt.
Op een persconferentie vertelde de Tan-
zaniaanse president, dat hij moest toege
ven dat hij beter gestemd is dan vorige
week, toen hij zich nogal sceptisch uitliet
over Kissingers kans op succes. „Momen
teel zie ik een mogelijkheid om de zaak in
beweging te krijgen”, aldus Nyerere.
Met de uitbouw van vrije trambanen
en metrotunnels, alsmede de aanschaf
van ondergrondse treinen zijn ook de
verliezen van de Brusselse openbaar
vervoerbedrijven tot recordhoogte
gestegen: om precies te zijn in tien jaar
verdertienvoudigd tot een dikke 200
miljoen gulden. Toch is het Brusselse
metrokaartje nog het goedkoopste van
West-Europa: minder dan 90 cent voor
een rit.
In elk geval zal de inhoud van de
gesprekken die in Pretoria gevoerd wer
den een bittere pil voor de „Rhodesian
Frontpartij” zijn. Immers voor het ver
trek van Smith naar Zuid-Afrika had zij
nog eens in een verklaring duidelijk
gemaakt dat van een zwarte meerder
heidsregering geen sprake kan zijn. Som
mige waarnemers in de verschillende
hoofdsteden van zuidelijk Afrika vrezen
dan ook nog steeds dat Ian Smith of zijn
„Rhodesian Front” de door Henry Kissin
ger gevonden oplossing glad van de hand
zullen wijzen. Tot deze conclusie komen
verschillende Zuidafrikaanse diplomaten,
ook door het feit dat thans langzaam maar
zeker meer en meer bijzonderheden over
de gesprekken in Pretoria bekend
worden.
Het blijkt dat sprake is geweest van een
gemeenschappelijke politieke en diploma
tieke actie van Kissinger en Vorster. Het is
zo goed als zeker dat Vorster aan lan
Smith van tevoren duidelijk heeft
gemaakt dat Zuid-Afrika niet meer langer
in staat is om Rhodesië op politiek, econo
misch en militair gebied te steunen, ter
wijl zijn land aan de andere kant alle
moeite doet om Namibië onafhankelijk te
maken en een meerderheidsregering in te
voeren.
Kissinger daarentegen praatte vrijwel
ononderbroken bijna acht uur lang met
Ian Smith, die praktisch niet aan het
woord kon komen. De gesprekken tussen
de Amerikaan en de Rhodesiër ontwikkel
den zich nooit tot werkelijke onderhande-
lingen, zo zeggen diplomaten in Pretoria,
maar waren slechts een gedetailleerde en
tot in alle bijzonderheden uitgewerkte
uiteenzetting over de geplande overeen
komst en de garanties voor de blanke
minderheid en over de gevolgen van een
Rhodesische weigering.
De Rhodesische premier Ian Smith
heeft gisteren zijn kabinet over de gang
van zaken geïnformeerd, maar wilde geen
bijzonderheden verstrekken. Hij zet
alleen dat hij zijn ministers had aangera
den om bijzonder goed over de gehele
kwestie na te denken en dan pas een
Volgens de Belgische premier moest er
een relatie worden gevonden tussen de
Raad van Europa, waarbij onder andere
neutrale landen als Oostenrijk, Zweden
en Zwitserland zijn aangesloten, en de
EEG. Hij hekelde daarbij de onderlinge
rivaliteit, die volgens hem gevoed werd
door sterk overdreven gevoelens.
De bijna 80-jarige
paus Paulus stapte
gisteren glimlachend
uit een helikopter en
in zijn auto. De paus
had zojuist zijn
traditionele ver
blijf van twee maan
den in zijn zomerresi
dentie Castel Gan-
dolfo besloten.
I
Behalve de echte ondergrondse
wordt over twee weken in het stadscen
trum nog enkele kilometers tunnel geo
pend voor de pré-metro. Dit is de even
simpele als effectieve Brusselse oplos
sing voor de vraag hoe van de tunnels
een nuttig gebruik kan worden
gemaakt zolang ze nog niet door de
ondergrondse trein kunnen worden
gebruikt: de tram (die dezelfde spoor
breedte heeft als de metro) wordt erin
geleid, zodat bovengronds meer ruimte
komt voor het gewone verkeer.
De Raad van Europa prijzend voor tal
rijke conventies, die werden uitgewerkt
op het gebied van sociale zaken, volksge
zondheid, opvoeding, cultuur en juridi-
De opmerkingen van de heer Tinde
mans over de ideologische strijd, die bin
nen de EEG wordt gevoerd, haakte in op
de mening van onder andere het Neder
landse Tweede-Kamerlid Van der Hek,
die heeft gesuggereerd dat hij alleen voor
stander van een communautair Europa is
als dit van socialistische signatuur is.
Diens partijgenoot Voogd, die „vervan
gend” optrad, omdat zijn collega’s voor
Prinsjesdag naar Den Haag waren terug
gekeerd, onthield zich van stemming, toen
het rapport van de Belgische premier ter
goedkeuring aan de Raad van Europa
werd voorgelegd.
Als motivering voerde de heer Voogd
aan dat het werkstuk, waartoe de Europe
se Raad (Top) in 1974 opdracht had gege
ven, in het geheel niet „realistisch” was,
maar slechts uitblonk door „voorstellen
op het procedurele vlak”. Tevens bracht
hij naar voren dat het Tindemans-rapport
slechts de Negen in het vizier nam en met
geen enkel woord over andere landen
rept, ook niet over de Raad van Europa,
waarvan 18 staten lid zijn. Voor Voogd
reden om op te merken dat hij niet geïnte
resseerd is in Europa als een stuk „heilig
heid als zodanig”, maar in een Europa, dat
de idealen reflecteert van socialisme en
andere progressieve leden van de Assem-
blé van de Raad.
In de tweede plaats moest het oog wor
den gericht op een nauwere band tussen
de EEG en de Raad, waarbij gedacht dient
|te worden aan de medewerking van de
Europese Gemeenschappen „en morgen
van de Unie” aan sommige conventies van
de Raad van Europa.
Het leesplankje en de leesboekjes over
het leven van Wim en Jet Smits hebben
zoals ik gisteren vertelde de
normaalwoorden-methode van Hooge-
veen als vertrekpunt gehad, maar zouden
zonder de illustraties van Comelis Jetses
niet zo’n vlucht hebben genomen, dat bij
voorbeeld het leesplankje op het ogenblik
weer verwerkt wordt in place-mats, leg
puzzels en dergelijke.
In een onbeëdigde verklaring die bijna twee uur duurde, viel de bisschop de
Rhodesische regering aan. Hij zei: „Noch de tijd, noch de aantallen zijn aan de kant van
degenen die thans regeren. Het burgerbestuur schijnt elke kunde tot zelfonderzoek,
zelfdiscipline of zelfbeperking te hebben verloren en volgens mij gaat het naar een
chaos.”
Tot de 60 mensen die in de rechtzaal samengepakt waren, behoorden vier van de
overige bisschoppen van Rhodesië, een vertegenwoordiger van de carmelieten-orde van
Mgr. Lamont uit Rome en een vertegenwoordiger van Amnesty International, die zich
beijvert voor politieke gevangenen. Het proces tegen de bisschop zou vandaag worden
voortgezet.
Over het rapport, dat inzake Spanje is
uitgebracht door de Italiaanse christen
democraat Reale kon gisteravond niet
gestemd worden omdat het vereiste quo
rum ontbrak. In een resolutie brengt de
Raad van Europa naar voren dat er in
Spanje van een evolutie sprake is, die
gepaard gaat met een tolerante opstelling
van de autoriteiten tegenover bepaalde
mensenrechten en zekere politieke en
vakbondsvrijheden.
richte
□oom-
ie van
nkun-
d had
rtwee
>phiel-
dnkel
id een
die de
gesto-
r
Tegelijkertijd wordt betreurd dat de
politieke en de arbeidsverhoudingen toch
nog verstoord blijven, terwijl gevreesd
wordt dat extremistische krachten erop
uit zijn de voorgenomen verkiezingen te
verhinderen. Ten slotte wordt solidariteit
betuigd met alle krachten, die in Spanje
werkzaam zijn voor de invoering van een
waarlijke democratie.
Ook was het denkbaar in bepaalde
domeinen gezamenlijke activiteiten te
ontplooien, terwijl er naar vaste vormen
van samenwerking moest worden
gezocht, die vooral in het conceptionele
vlak van de politiek liggen.
Premier Tindemans is kwaad op
Europese sociaal-democraten
l
De premier, wiens rapport binnen de
EEG bepaald niet met onverdeeld enthou
siasme is ontvangen, zag de Negen niet
overleven, als er geen monetaire unie
kwam. Hij hoopte dat er ook een politieke
unie zal worden bereikt hoewel hij een
dag eerder in Brussel de kous op de kop
had gekregen ten aanzien van het buiten
landse beleid en stelde tegenover de
voornamelijk Franse bezwaren dat een
gekozen Europees parlement zijn
Nyerere verwacht akkoord Smith trijfël^
over zwart meerderheidsbewind
