Schippers niet tevreden
Schippersvrouw spaart knecht uit
es
e*
rz!
I
Piet van Riksten, schipper van de Barracuda:
7
TOSCTiaX'lgB
r.
1
F
Watersporters?
Verstand op
nul en blik
op oneindig
■IF
'0®fc
ral
1
.7
'■7F7:.£&
gMi/.
Door Dick Horst
w
atie
Ie
i
J
Ij
i
GEÏSOLEERD
,7"~X?e
t 1
KINDEREN
„Echtscheidingen komen bij schippers niet veel voor. Het is bijna het klinkt
misschien koud, hard en zakelijk een economische eis om getrouwd te zijn.
Een schipper kan zijn vrouw niet missen, want de vrouw, die hard meewerkt aan
boord, spaart een knecht uit. Ik heb een lieve vrouw, maar stel dat we zouden
willen scheiden. Dat zouden wij ons gewoonweg niet kunnen permitteren. Daar
hebben we geen geld voor. We zouden bij een boedelscheiding ons schip
moeten verkopen, waarmee ons bedrijf kapot is en we beiden failliet zijn”.
’'VSr -77^7'-3!
VRIJHEID
7.,, -
BV - -
1 9
'fcgC£.4<TT
«rt
w
in
I te
I-
n
lil
ï:s
s
:v>
Piet van Riksten
Title van Riksten. schippersvrouw
£>-?S$g£^..
V -y'T*.-'
jl
en
gen
nd
n
«*a«fc<fc
|HHU
Maar toch het is een klein wereldje
binnen de afmetingen van zo’n schip. En
zo’n beperkte ruimte geeft soms spannin
gen en ruzie. Maar ondanks alles voelt de
schippersvrouw het altijd bij haar man
zijn als een voordeel, dat zij heeft boven
haai seksegenoten op de wal.
Titie werkt hard Naast het runnen van
de huishouding staat ze aan het roer als
Piet zijn schip opkaiefatert, een verfje
geeft of andere doe-het-zelf-klussen ver
richt. Titie heeft het kapiteinsdiploma.
Het zgn. Rijnpatent, dat onder meer
inhoudt dat ze tijdens het examen op een
blinde kaart tot Koblenz moest varen.
Over de nadelen van haai schippers
vrouwen bestaan: „Je kunt nooit eens lek-
kei gaan winkelen, naar de bioscoop of
w
I'
„We schrijven 20 augustus 1975;
Piet Riksten uit Zwolle, schipper van
het motorschip „Fiat”, kijkt grimmig
en legt zijn vaartuig dwars op de
IJSselkop bij Arnhem. Hij leidt hier
de geruchtmakende blokkadeactie en
sluit, samen met andere binnenschip
pers, het knooppunt van waterwegen
hermetisch af.
Dat is nu precies een jaar geleden.
Welke resultaten zijn er een jaar na
de actie bereikt?
„Wij zijn genomen”, vindt Piet, als
hij op de blokkade terug kijkt. De 36-
jarige Riksten is intussen eigenaar
geworden van een groter schip, de
607 ton metende „Barracuda”, met
Zwolle als thuishaven.
Piet neemt bedachtzaam een haal
aan zijn ongebanderolleerde Ameri
kaan en zegt: „We hebben gedeelte
lijk succes gehad, maar er blijven nog
veel wensen. Neem nou het haven
geld. Dat liggeld varieert van tien tot
elf cent per ton, met een minimum
van drie dagen en een maximum van
veertien dagen. Voor mijn schip is
dat elke keer zestig tot zeventig gul
den havengeld, ook al lig ik daar
maar een kwartiertje aan de kade om
te laden, lossen of een boodschap te
doen. En als je dan bedenkt dat ik
vijftig tot zestig keer per jaar haven
geld moet betalen, alleen al om te
laden en te lossen
„De voorzieningen die sommige
gemeenten voor dat dure havengeld
treffen, zijn vaak allermiserabelst. Je
betaalt in feite alleen voor het water
waar je schip in ligt. In het gunstigste
geval is er alleen drinkwater op de
steiger. Wachtende schippers moeten
hun anker uitgooien en maar zien hoe
ze aan wal komen. Ieder huis op de
wal heeft van de voordeur naar de
stoep een paadje. Waarom is er niet
zoiets aan de havens? Waarom zijn er
aan de kaaimuur geen stopcontacten
waaruit je bijvoorbeeld je stroom
kunt krijgen door een geldstuk in een
automaat te gooien. Waarom geen
telefooncel op de kade? Een gezin
kan toch ziek worden’ Als een schip
per op de rivier een hartaanval krijgt,
heeft hij weinig kans om nog levend
het ziekenhuis te bereiken. Er is geen
ambulance, of zoals in Duitsland
Dat zegt de Zwolse schipper Piet Rik
sten (36 jaar), die regelmatig met ladingen
zand en grint uit de omgeving van het
Duitse Rees en Wezel via de grote rivieren
in Gelderland zijn vrachten naar Harder
wijk, Zwolle en andere plaatsen vervoert.
Zijn schip, de Barracuda (607 ton) is 50
meter lang, 6.60 meter breed en 2.62 m.
hoog. Het is een motorschip van het type
Kempenaar. Een Kempenaar is zodanig
gebouwd en „steekt” zo diep onder water,
dat het nog net de wateren in de Kempen
kan bevaren, zoals een Dortmundei, qua
afmetingen, op eigen kracht in Dortmund
kan komen.
Piet is vijftien jaar geleden getrouwd
met zijn charmante van de wal komen
de Titie. Hij stamt uit een oud schip
persgeslacht en is in letterlijke zin aan
boord geboren en getogen. Van zijn zesde
tot twaalfde jaar bezocht hij de lagere
school en volgde daarna drie jaar lang
schriftelijke cursussen voor het binnen-
vaartdiploma. „Ik wil niet anders, maar
zou ook niets anders kunnen. Ik heb wel
eens geprobeerd voor mijn kinderen
iets aan de wal te vinden maai baan
tjes liggen voor een schippei niet voor net
opscheppen. Hoogstens sluis- ot brug
wachter”.
Titie: „Ik ben liever schippersvrouw
met een man die het naai z’n zin heeft, dan
dat ik op de wal zou moeten leven met een
chagrijnige man die geen werk naai zijn
'WW I.HH1H1
De tegenstellingen tussen de federatie en de ONS vertragen
de besluitvorming van de commissie. De schippers voelen
zich genomen omdat er maar zo weinig gebeurt.
Sinds de actie van vorig jaar heeft de ONS verscheidene
successen geboekt. De sloopregeling voor schippers is verbe
terd. De vergoeding is met 60 procent opgetrokken, hoewel de
federatie slechts 30 procent wilde uit oogpunt van haalbaar
heid.
Een advies van de commissie-Viersen aan de staatssecreta
ris en het bedrijfsleven om gebruik te maken van het vrijwil
lige toerbeurtsysteem op de Noord-Zuidroute. Een wettelijk
kader van deze regeling wordt verwacht.
Barracuda-schipper Piet Riksten: „Wij Nederlandse schip
pers, zijn de Chinezen van Europa. Ik schat dat we de halve
Europese binnenvaart voor onze rekening nemen. Op afstan
den boven de 40 km. zijn we voordeliger dan vervoer over de
weg. Het treinvervoer kan helemaal niet met ons concurre
ren. Binnenschippers vervoeren vrijwel alles: zand, grint,
erts, graan, bouwmaterialen, oud ijzer, stukgoed en ga zo
maar door. De laatste 15 jaar zijn onze vrachtprijzen bijna
niet gestegen, terwijl onze brandstof gasolie in drie jaar
tijd vier keer zo duur is geworden. Veel schippers leven van
de afschrijving van hun schepen. Als een schipper failliet
gaat betekent dat geen marktvergunning. Het schip blijft
zij het onder een andere eigenaar in de vaart, omdat het
voor niets anders dan voor vrachtvervoer te gebruiken is. Als
een schipper in Duitsland voor een sloop- of saneringssubsi-
die in aanmerking wil komen, moet zijn schip in Duitsland
uit de vaart worden genomen. Hollanders kopen deze schepen
op, zodat wij weer meer concurrentie krijgen. Een schip van
1000 ton is daar dan voor 40.000 gulden te koop, terwijl je hier
voor hetzelfde geld maar een schuit van 200 tot 300 ton kan
krijgen. De markt wordt'zo verziekt en de Hollandse binnen-
vaartvloot veroudert sterk.
Het is onze fout geweest dat we de pers bij onze actie van
vorig jaar niet voldoende achtergrondinformatie over ons
werk en leven hebben gegeven. Als de mensen op de wal iets
meer over ons bestaan wisten, zouden ze wel anders over ons
oordelen”.
We moeten ons te pletter varen’
schipperskind voor heeft, is dat hij alles
afweet van motoren”.
Piet bedrijft de wilde vaart. De
zogenaamde internationale relatie-
vaart „Ik ben eigenlijk een free
lancer Ik werk niet op contract”. De
meeste schippers zitten voor zware
hypotheeklasten „We moeten ons te
pletter varen voor de aflossing”, zegt
Piet, die samen met zijn vrouw Titie
heel lange dagen maakt, van ’s mor
gens zes tot s avonds elf. De zondag
wordt gebruikt om de boekhouding
en administratie bij te werken en zich
met de kinderen bezig te houden.
Schipper Riksten kocht zijn eerste
schip van 227 ton vijftien jaar gele
den voor 55.000 Na vijf gebruiksja-
ren kreeg hij er nog 20.000 voor
terug Een forse afschrijving Voor
zijn tweede schip, de „Fiat”. 315 ton,
legde hij zestig mille op tafel Ook dat
bracht vorig jaar bij de verkoop
slechts t 20.000 op
Thans vaart hij op de 607 ton
metende „Barracuda”, voortgestuwd
door de 310 paardekrachten van een
dieselmotor Tijdens zo’n reis vertel
den hij en zijn vrouw over de goede
en slechte kanten van het leven van
de binnenschipper
i
i
r-xv»*.a.>
Eén jaar na de blokkade van de Nederlandse binnenwate
ren. Wat hebben de schippers bereikt? De beleidsnota van
staatssecretaris Van Hulten, waarin sprake was van het
opheffen van de evenredige vrachtverdeling, is door het
parlement afgestemd. Een commissie binnenvaart, die zich
bezig moet houden met de wezenlijke verbetering van de
positie van de binnenschippers, wordt ingesteld.
In de twintiger en dertiger jaren was de concurrentie onder
de binnenschippers zo groot dat de schippers elkaar onderbo
den en vaak vrachtjes beneden de kostprijs aannamen. De
verladers maakten gretig misbruik van deze situatie. Als
tijdelijke noodmaatregel stelde de regering in 1933 de evenre
dige vrachtverdeling (EV) in. Dit houdt in dat de schippers
zich op een beurs moeten melden en op hun beurt een vrachtje
krijgen.
Daarnaast bestaat de relatievaart, waarbij schippers zon
der contract voor één en de zelfde opdrachtgever varen in
hun eigen tempo. Dit is onder meer vaak het geval bij de
zand- en grintvaart.
De voorgangers van Van Hulten wilden de EV afschaffen
omdat het een „tijdelijke” maatregel was. Ze durfden het
echter niet aan. Van Hulten hakte de knoop door en ontketen
de daarmee de blokkade van binnenschippers, die bang
waren in de moordende concurrentie van weleer terug te
vallen.
Na de blokkade werd de commissie binnenvaart,
commissie-Viersen, geïnstalleerd. Hierin zitten schippers,
reders, vakbonden, de scheepvaartvereniging Noord-Zuid
(Amsterdamse en Rotterdamse havens) en de Eigen Vervoer
ders Organisatie (EVO). De EVO staat aan de zijde van de
verladers.
Van de 6000 Nederlandse schippers zijn er 4000 georgani
seerd in negen vakbonden. De grootste is de Onafhankelijke
Nederlandse Schippersvakbond (ONS) die samen met het
Algemeen Zand- en Grintschippers Verband (AZGV) naar
een geleide economie in een redelijk georganiseerde maat
schappij streeft. Daartegenover staat de uit zeven kleinere
vakbonden bestaande federatie, die voorstandster van een
vrije markt-economie is en na de blokkade veel leden aan de
ONS verloor.
UHU.
Watersporters zijn soms een doom in
het oog van beroepsschippers. Velen
kennen de verkeersregels op het water
niet, belemmeren de doorvaart en ver
oorzaken groot gevaar voor ernstige
aanvaringen. Veel last ondervindt het
beroepsverkeer van de watersporters
op het Prinses MaTgrietkanaal, dat
dwars door Friesland en het meren
gebied loopt. Piet Riksten: „Het is
daarvoor ons God zegene de greep, het
verstand op nul en de blik op
oneindig".
Over watersporters, die een sleep
vragen om bijvoorbeeld van Friesland
naar Gelderland te komen en zodoen
de de sterke tegenstroom van de IJssel
makkelijker „nemen": „De waterspor
ters verpesten net voor zichzelf.
Beroepsschippers nemen ze niet graag
mee. Het kost tijd en geld".
„Het slepen van zo’n bootje scheelt
een kilometer per uur in snelheid. De
beroepsschipper moet daardoor niet
alleen nog langer werken, maar zijn
motor ook. En ik draai elk uur zestig
liter gasolie weg. Reken maar uit wat
dat kost. Als je weet dat ik voor mijn
motor, zo lang hij draait, elk uur vijf
gulden opzij moet leggen voor de vol
gende revisie En als ze dan bij het
loshaken afscheid nemen met een arm
zwaai en nog niet eens aan iets voorde
spaarpot van de kinderen denken
laat staan aan kostenvergoeding
terwijl ze zelf een heleboel benzine
van hun buitenboordmotortje hebben
uitgespaard, dan kunnen ze voor mij
de pot op"
een zangvereniging. Er is geen tijd voor,
want we moeten varen. Je leeft nogal
geïsoleerd. Vriendschappen op de wal
verwateren. Wel visite aan boord, maar
nooit tijd voor een tegenbezoek. Je leeft in
het enge kringetje van collega's die op
visite komen en alleen maar praten over
de scheepvaart en de schippersproble
men. Alle elektrische apparaten voor de
huishouding zijn veel duurder, omdat
alles moet worden omgebouwd voor 24
volt. Je zit eigenlijk altijd binnen. Nee, een
schippersvrouw wordt niet bruin, zoals de
vrouwen aan de wal vaak denken”
Titie heeft een hobby. Tuinieren. Maar
waar doe je dat op een schip? Uitgesloten.
Daarom heeft ze alternatieve hobby’s als
naaien, borduren, koken en bakken. Maar
het zijn min of meer verplichte hobby’s
geworden.
Piet, de kapitein, vertelt: „Natuurlijk
hebben wij een hard leven. Werken en
zwoegen voor ons bestaan Maar ik voel
me vrij man. Bij ziekte gaat het mis. Toen
Titie ziek werd, lag mijn bedrijf stil Maar
ik was te trots om naar de steun te gaan
Ten einde raad besloot ik in loondienst te
treden op de Rijnvaart. Acht uur op en
acht uur af. Een geregeld leven, maar
verschrikkelijk. En dan dat afschuif
systeem bij aanvaringen. Als een kapitein
een deuk in het schip opliep, probeerde hij
de schade af te schuiven op de kapitein
die voor hem het schip had bevaren
Het schippersechtpaar Riksten is ver
bolgen over de plannen van minister Van
Kemenade om de leerplicht tot viel jaar te
verlagen. De meeste collega’s zijn er ook
tegen „Voor de vrouw is zo’n kind aan
boord de enige afwisseling want als ze op
school zijn in het internaat dan zie je ze
alleen maai af en toe tijdens een weekein
de. Dat is emotioneel bekeken. Aan de
andere kant raakt een schipperskind ach
terop. Wat weet een schipperskind van
een bakker, een melkboer die aan de deur
komt? Wat van bloemen, planten, buur
jongetjes, vriendjes Het enige dat- een
hart heeft”. En met die uitspraak is in
feite de hele gezinssituatie aan boord van
de Barracuda getekend.
Het schippersechtpaar heeft drie kinde
ren: de 13-jarige Peter die in Zwolle de lts
bezoekt („een geboren schipper”), de 10-
jarige Gerrit, die het in de scheepvaart
niet ziet zitten, maar kok wil worden (hij
zit op de basisschool) en de 3-jarige Sylvia,
die bij moeder thuis aan boord is. De
beide zoons zijn in Zwolle ondergebracht
in het internaat voor schipperskinderen.
Piet, Titie en Sylvia hebben aan boord
behoorlijk leefruimte. Een keurig inge
richte salon, een keuken, drie tweeper
soonsslaapkamers en een ruime badka
mer met ligbad en douche, die zijn aange
sloten op een grote tank met 3,5 ton water
(genoeg voor drie weken).
Overigens, de mobilofoon en de mari
foon zijn aan boord de enige communica
tiemiddelen. Ze plaatsen de schippei voor
erg hoge kosten. Extra uitgaven, waarvan
men aan de wal vaak geen weet heeft Al
die extra kosten - zoals ook het
schippersinternaat, dat pei week j 32,50
voor elk kind kost maken de schipper
zuinig. Niet alleen met geld, maar met
alles.
„Wij schippers zijn zuinig met energie
en milieu. We zitten ei de hele dag
middenin”, aldus een van zijn markante
uitspraken. „Maar ik neem ai die nadelen
van het schippersbestaan voor lief, want
er staat één belangrijk ding tegenover:
vrijheid En die vrijheid heb ik erg lief’
„En trouwens we hebben ook wel
eens een financieel voordeeltje We mogen
namelijk elke periode van acht dagen vrij
van invoerrechten een fles jenevei en 200
sigaretten pei man gebruiken Het spui is
keurig verzegeld door de douane, die elke
acht dagen in Lobith-Tolkamei het zegel
verbreekt Voor het gebruikelijke oorlam,
dat een hard werkende schipper na een
bijna 16-urige werkdag zeker verdient.
^fcg^-*-****
I een helikopter. Onlangs kreeg een
schippersvrouw een kind onder de
Usselbrug. Die bevalling gebeurde
zonder doktershulp, in de
i stuurhut
Een beeld van de schippersblokkade in Rotterdam in 1975. Heeft het wat uitgehaald?
- <om»
-e
:;r'
V. fit <f> X
