Straatvoetbal
in de vakantie
Zie je wel, zwager..
FI
Gemeente start voorlichtingsproject
over tandzorg en voeding
S ZEirtuEld X^brEEmEm
JIbssbi
In de Vishal
OVER IJMUIDEN CESPOKEN
ALTERNATIEF VOOR GESTAAKTE DRINKWATERFLUORIDERING
Even rechtzetten
Franse school
leder voor zich
Wilhelmina
ft
DEALER VAN SIMCA CHRYSLER MATRA
SUNBEAM VOOR DE IJMOND
Eerste gebouw
mA!MWBllJ^iaURB.E...PRCASiQ!uf
4^^^^
-
WOENSDAG
2 9
SEPTEMBER
19 7 6
IJMUIDEN - VELSEN
5
4
OCCASION
KI
CENTRUM
SIMCA
Met Bovag-Garantio certificaat
14 dagen proefrijden in uw occasionfavo-
riet
1OOO m2 showroom met keus uit veie
merken
'ISO
door Jan
van Baarsel
„Zie je wel, zwager, ’t is meer
zand!” Er is een tijd geweest
dat bijna alle kinderen van Oud-
IJmuiden dit nog vlugger kon
den opzeggen dan het traditio
nele „Zestienhonderd - Slag bij
Nieuwpoort”. Ze leerden het al
als kleuter. Het was een origi
nele karakteristiek van een goed
stuk Willemsplein, toen nog het
hart van IJmuiden. Heeft u de
slagzin nog nooit gehoord dan
volgt hier de „vertaling”: Sin-
jewel, Zwager, Tismeer- Sant.
Vier vanouds bekende zaken pp
het Willemsplein, die er fleur en
kleur aan gaven.
„Gebit degenereert”
Eerst de kleintjes
■gj I AUTOBEDRIJVEN T
f
-
1®
w
(ADVERTENTIE)
(Van een onzer verslaggeefsters)
ge-
(tussen
Paut Wijkstra-Greebe, gemeentelijk pro jectleidster tandzorg en voeding.
i
De
ge-
I
i
5
Trieste herinnering de ramp
van de sleepboot „Hercules" in 1919,
waaraan onlangs een aflevering van
de rubriek Van Gat tot Stad werd
prijs. Velen kwamen naar het station
van IJmuiden om de muzikanten bij
hun terugkomst te begroeten. - Jvb).
5
F
t
I
AyT!
vergeet het
fanfarekorps
van D.
dat hij in latere jaren huismeester
van het Koning Willemshuis zou
worden, op de hoek van de Kanaal
straat en de Amstelstraat.
Van Tismeer is bekend dat hij een
keer heel het kleine IJmuiden op
stelten heeft gezet. Als ijverig foto
graaf wist hij alles wat er in de
plaats en de directe omgeving ge
beurde. Hij vertelde een keer in een
speelse bui dat hij met zijn camera
naar Wijk aan Zee moest omdat er
een meer dan reusachtige walvis was
aangespoeld. Als een lopend vuurtje
verspreidde het nieuws zich door IJ
muiden. Velen gingen erheen, te voet.
Toen Tismeer al die plaatsgenoten
naar Wijk aan Zee zag trekken be
sloot hij er voor alle zekerheid toch
ook zelf maar eens een kijkje te gaan
nemen. Hij werd daardoor het slacht
offer van z’n eigen mop.
„In de muziektent op het Willems-
plein gaf de harmonie Concordia
onder leiding van Sam Vlessing con
certen”, aldus de heer J. T. v.d. Zwan
te
toen
Wilhelmina
Klut, dat er heel wat concerten heeft
gegeven. Ik zelf was daar ook bij;
zodoende weet ik daarvan.”
Mevr. E. Smit-Gouda te Santpoort:
„In uw stuk over het vergaan van de
sleepboot „Hercules” schreef u over
de Franse school in de Kerkstraat.
Uit mijn jeugd (ik ben geboren in
1902) herinner ik me echter dat de
Franse school aan de Breesaapstraat
stond, tegenover Thalia. Het leerpro
gramma vermeldde voor de vierde
klas Frans, de vijfde klas Engels en
de zesde klas Duits. De school werd
geleid door meneer Van der Hoeven,
een man met een baard. Later werd
er nog een andere school in hetzelfde
gebouw gevestigd onder leiding van
meneer Ten Napel: de leerlingen van
de Franse school gebruikten de in
gang tegenover Thalia, d ie van de
andere school de ingang verderop. Na
Van der Hoeven is meneer Hellinga
gekomen. De dag waarop de „Hercu
les” verging kan ik me goed herinne
ren. Het stormde niet alleen vreselijk,
er was ook een felle regen. Ik was in
die tijd op een dansclub onder leiding
Mstad
dat er
komen
goede
(We hebben op het Willemsplein zo
dikwijls naar concerten van Wilhemi-
na geluisterd dat van „vergeten” echt
geen sprake is. Er is echter zoveel
over het oude IJmuiden te vertellen
dat we dit korps nog een poosje op
de (lange) wachtlijstmoesten houden.
Vandaag alvast wat bijzonderheden
die we in de loop der jaren hebben
verzameld: De christelijke muziek
vereniging Wilhelmina dankte haar
ontstaan aan de jaarlijkse boottoch
ten die door de vereniging Patrimoni
um werden gehouden. De deelnemers
bleken behoefte aan toepasselijke
muziek te hebben. Daarom werd het
initiatief genomen tot de oprichting
(op 29 augustus 1913) van Wilhelmi
na, onder leiding van D. Klut. Er
waren maar weinig leden die echt
konden spelen; bovendien leverde de
mobilisatie veel hinder op. In 1919
kon het korps echter voor het eerst
aan een concours deelnemen, in Rot
terdam.Het won meteen de eerste
van Smit in de „Willem Barendz”.
Die dag gingen we echter niet naar
de dansclub maar naar het strand.
Het was er ontzettend. Ik zal nooit
vergeten hoe hard het regende. Ik
had een donkerrode hoed op, die
niet kleurvast bleek te zijn; op de duur
liepen erheel wat donderrede strepen
langs mijn gezicht”. (De Franse
school was inderdaad oorspronkelijk
in het gebouw aan de Breesaapstraat
gevestigd, in de tijd van het vergaan
van de „Hercules” echter in de Kerk
straat. - JvB).
kleintjes! ook de moeders van nul tot
vierjarige kinderen zullen via bijvoor
beeld de consultatiebureau’s voorlich
tingsfolders krijgen en zelfs al bij de
aangifte van geboortes op het stadshuis.
Paut Wijkstra heeft tijdens haar voor
bereidingen van dit project bezoekjes
gebracht in ondermeer Den Haag, Breda
en Nijmegen, waar soortgelijke projec
ten gaande zijn. Zij heeft een keuze
gemaakt uit materialen. Op de kleuter
scholen zullen nu posters verschijnen, de
kinderen krijgen kleurkaarten (met ad
viezen voor de ouders achterop) en de
mondhygiëniste van de Stichting Jeugd
land verzorging zal elk jaar op alle scho
len een poets-instructiedag houden. Zo
zal op allerlei manieren aan de kinderen
- en ouders - duidelijk worden gemaakt
dat ze zelf én £>p welke manier invloed
kunnen uitoefenen op de kwaliteit van
hun gebit.
De heer J. T. v.d. Zwan te IJmui
den: „In de rubriek Van Gat tot Stad
stond onlangs dat het eerste bouw
van het Leger des Heils gelegen was
in de Prins Hendrikstraat. Daarvoor
was in hetzelfde gebouw al gevestigd
de machinefabriek Hera, daarna de
kuiperij van J. Geijteman en toen is
het pas overgegaan aan het Leger des
Heils”.
(De Hera werd gesticht in 1900. Het
bedrijf had tot 1913 een bescheiden
omvang. Toen de nieuwe fabriek aan
de Zuidzijde was gebouwd groeide
het aantal werknemers spoedig tot
enige honderden, omdat de Hera niet
langer alleen reparatiewerkplaats
was, maar ook stoommachines v oor
de visserij en zelfs voor koopvaar
dijschepen ging bouwen. Het gebouw
werd door het Leger des Heils in
gebruik genomen op 1 april 1923,
toen de afdeling IJmuiden werd op
gericht, met als „openingsofflcieren”
de dames Plaket en Van der Pol.-
JvB).
(Van een medewerker)
IJMUIDEN. Aan de dinsdagmarkt
werd aangevoerd: 236 kg. tong; 2 kisten
tarbot en griet; 45 kisten kabeljauw;
1541 kisten kool vis; 120 kisten schelvis;
34 kisten wijting; 48 kisten schol; 34
kisten schar; 132 kisten makreel en 34
kisten diversen.
Prijzen in guldens- per l kg: grote
tong 13,28; grootmiddel tong 12,94-12,79;
kleinmiddel tong 11,80-11,43; tong een
12,48-12,06. tong -twee 11,44-10,82; tarbot
12.98.
Per 40 kg.: witte kool vis 92; hammen
met kop 154-122; horsmakreel 32-30; ro
de poon 66-52; poontjes 23-17; bot 31,
krab 36; tarbot 240-193; griet 124-108;
kabeljauw een 109; kabeljauw twee 120;
kabeljauw drie 188-86; kabeljauw vier
90-84. kabeljauw vijf 76-60; koolvis een
en twee 70-50; koolvis drie 68-53; kool
vis vier 45-27; schelvis een 88; schelvis
twee 76-72; schelvis drie 44-35; schelvis
vier 51-40; schol twee 114; schol drie 80-
67; schol vier 78-61, wijting drie 84-33;
makreel een 54; makreel twee 35-22;
schar 76-53.
De besommingen waren: KW 123
70.500,-. UK 25 1.140,-; UK 135 en
UK 145 ƒ2.830,-; UK 234 1.600,-; VD 20
1.880,-; YE 25 ƒ2.450.-; IJM 25 f570,-;
IJM 27 ƒ2.260,-.
Verwacht voor de donderdagmarkt de
IJM 57 en voor de vrijdagmarkt de VL
105. Beide schepen komen van de noor
delijke noordzee, en meldden hedenmor
gen met ongeveer 1500 bakken vis, voor
het grootste deel wederom kleine kool
vis, present te zijn voor genoemde
marktdagen. De VL 105 was nog vissen
de.
VELSEN. Opnieuw gaat de
meente Velsen de strijd aanbinden tegen
voortschrijdende tandbederf. Nadat door
een gemeenteraadsbesluit in de winter
’73-’74 de f'luodering van het drinkwater
werd gestopt, is meteen een commissie
ingesteld die onder voorzitterschap van
wethouder Th. C. Witte heeft onderzocht
op welke andere wijze zorg kon worden
gedragen voor de gebitten van de Vel-
sense burgers.
Besloten werd dat er een gedegen
voorlichting moest komen over juiste
tandverzorging en goede voedingsge
woonten. Om deze voorlichting die in
de loop van de komende jaren zal wor
den gegeven aan aanstaande moeders tot
en met achttienjarigen te organiseren
en te realiseren, werd een projectieleid-
ster tandzorg en voeding aangesteld!
mevrouw Paut Wijkstra-Greebe.
IJmuiden, „maar u
bestaande Chr.
onder leiding
De slagzin moet bedacht zijn door
een vishandelaar die in de Prins Hen
drikstraat woonde en elke avond, na
de drukte van de lange dag, even een
ommetje maakte waarbij hij steevast
het café van Heijsteeg aandeed, in de
Amstelstraat. Ontmoette hij bekenden
- en velen kenden velen in het
Oude IJmuiden - dan liep het in het
kleeine café wel eens uit de hand en
wandelde hij met zwaaiende bewe
gingen over het Willemsplein naar
huis terug. Het moet echt gebeurd
zijn dat hij een keer, naar de winkel
puien kijkend, de opschriften begon
te declameren: „Sinjewel - Zwager -
Tismeer - Sant.” Wat uit zijn niet
alcoholvrije mond klonk als: „Zie je
wel, zwager, ’t is meer zand.” Hij
vond het zelf zo lollig klinken dat
het zijn dagelijkse declamatie op het
Willemsplein werd na zijn bezoek
aan de tapkast van Heijsteeg. En
zoals gewoonten in een dorp nu een
maal heel grillig kunnen ontstaan,
werd het een vaste gewoonte voor de
IJmuider schooljeugd om bij het noe
men van de naam Willemsplein er
meteen aan toe te voegen: „Zie je
wel, zwager, ’t is meer zand." De
oudste zaak op het Willemsplein,
trouwens van geheel IJmuiden, was
die van Zwager. In 1874, twee jaar
voor IJmuiden officieel ten doop werd
gehouden, had N.J. Zwager een
bouwkeet gezet op de plaats die later
Willemsplein zou heten. Hij was aan
nemer, maar was al gauw ook leve
rancier van allerlei materialen ge
worden. Dat laatste name sterk toe
toen de keet er eenmaal stond. De
zoon van Zwager, C.A.., wilde machi
nist worden en haalde vlot zijn diplo-
Een lezer te IJmuiden: „Ik geef de
mevrouw die het in uw rubriek had
over het „schone IJmuiden” van
vroeger groot gelijk. Al kwam je in
de kleinste straatjes, zoals de Anna-
straat of de Adrianastraat, dan waren
deze verschrikkelijk schoon. dat
kwam ook doordat de vrouwen niet
alleen voor zichzelf maar tevens voor
de hele buurt hun gebied schoon
hielden. Het is nu even anders. Kijk
maar eens in sommige flats. Het is
tegenwoordig meest „ieder voor zich
en God voor ons allen”.
Reacties op deze rubriek: schrifte
lijk aan het bureau van dit blad
onder vermelding Van Gat tot Stad,
telefonisch 023-378601.
De vraag naar de noodzaak van dit
project is overbodig. Dr. D. Huyser van
Reenen, directeur GGD: „Het gebit is al
zo gedegenereerd dat het wel voorkomt
dat kinderen na het melkgebit geen
blijvend gebit meer krijgen. Als je ziet
wat mensen eten, hoe ze het eten.
Echt kouwen, echt je kiezen en tan
den gebruiken, dat gebeurt bijna niet
meer sinds we met vork en mes eten.
Alles wordt eerst aan stukjes gesneden.
En dan wat er gegeten wordt, gesnoept
wordt. Iets lekker vinden is aan te
wennen. Kinderen vinden chocola lekker
omdat ze altijd verteld is dat het lekker
is, omdat ze het altijd hebben gegeten.
Maar op dezelfde manier kunnen ze een
stuk worst, kaas of fruit met net zoveel
plezier eten.”
„Het is toch afschuwelijk”, zo vult
Paut Wijkstra aan, „dat wanneer je
donderdags over de markt loopt je zo
veel mensen en ook kleine kinderen in
de wagen patat ziet eten. Als je er eens
op gaat letten, word je er ziek van.”
gewijd. De heer D. Lammers te IJ
muiden stelde ons deze zeldzame foto
beschikbaar van de „Hercules”,
19
Dijk, Platanenstraat 23,
De
maakt toen de sleepboot in takels
hangend werd binnengebracht.
„Hercules” werd naar het Forteiland
gesleept en daar leeggepompt.
VELSEN. In de week van 18 tot en
met 22 oktober heeft het herfstvoetbal-
toernooi voor straatelftallen weer plaats.
Deelnemende spelers mogen niet ouder
dan veertien jaar zijn en kunnen zich
nog opgeven. Tevens zijn er nog scheids
rechters nodig die zich kunnen aanmel
den bij de Dienst Sport en Recreatie
(02550-19034)- Inschrijfformulieren die
tot uiterlijk 3 oktober kunnen worden
ingeleverd zijn verkrijgbaar bij: J. Meij
er. Burg. Weertsplantsoen, Santpoort -
Noord: A. Kwak, Zinneveltlaan 11, Sant-
poort-Zuid; K. Sneekes; P. C. Hooftlaan
1, Driehuis; J. Smit, J. P. Coenstraat 57,
IJmuiden-Centrum (tussen 18 en
uur)J. van
IJmuiden-Oost.
Zandkuil 1,
De bij de vorige aflevering van
Van Gat tot stad af gedrukte foto’s
hebben te vroeg een plaats in de
krant gekregen. De grote foto toonde
een huldiging van redeers ma de
ramp van de „Shonga” - een onder
werp dat pas later aan de orde zal
komen; het onderschrift sloeg op de
foto die er wel had moeten staan. De
kleine foto (ondersteboven afgedrukt)
had betrekking op de vletterlieden
van een nieuwe generatie over wie
binnenkort in ons blad meer.
De genoemde commissie, die bestond
uit vertegenwoordigers van de GGD, de
tandartsen, de stichting Jeugdtandver-
zorging Groot-Kennemerland onderwijs
inspectie, gemeenteraad, de kruisvereni
gingen, huisartsen en ziekenfondsen,
heeft een ontwerp gemaakt voor dit
project. De drie volgende doelen staan
centraal: verandering van voedings- en
snoepgewoonten, verbetering van de
mondhygiëne en bevordering van het
individueel gebruik van fluoride. De ac
tie zal zich beperken tot de jeugd, omdat
deze als de meest bedreigde groep wordt
gezien. Voor de start is gekozen voor de
Hoewel de tandverzorging en voe-
dingskeuze in dit voorlichtingsproject
centraal zal blijven staan, zal in de
toekomst de al zeven jaar bestaande
voorlichting aan jongeren over bij
voorbeeld druggebruik, roken, drankge
bruik en de sexuele voorlichting hier
worden aantoegevoegd. Nu loopt dit via
de schoolartsendienst, maar wanneer in
de toekomst de jeugd van twaalf tot
achttien jaar aan de beurt is, wil men
komen tot een combinatie van al deze
toch zo belangrijke zaken.
In mei van dit jaar is Paut Wijkstra
met haar voorbereidingen begonnen en
dit schooljaar wordt met het project een
eerste start gemaakt waarbij voorlopig
de vier- en vijfjarige kinderen centraal
staan. Hiervoor zullen alle kleuterscho
len worden bezocht en zullen de leid
sters door Paut Wijkstra over de te
geven voorlichting worden geïnstrueerd.
Want de essentie van dit project is dat
Paut Wijkstra niet zelf rechtstreeks de
kinderen benadert, maar dat dit gebeurt
door degenen die bij opvoeding, genees
kundig onderzoek en onderwijs van de
kinderen zijn betrokken: dus kleuter
leidsters (en straks onderwijzers), artsen,
tandartsen, wijkverpleegkundigen en ui
teraard de ouders. Het wordt primair
van belang geacht dat de ouders
veelal door middel van ouderavonden
en lezingen op de hoogte worden
gebracht en ook worden voorgelicht
over deze materie.
ma, maar werd in 1884 voor dit
beroep afgekeurd. Na rijp beraad
nam vader Zwager een radicaal be
sluit: hij sloopte de voorkamer van
de woning die hij aan het latere
Willemsplein had, maakte er een win
kel en gaf deze aan zijn zoon in
beheer. Het werd een goed lopende
zaak; wie in het jonge IJmuiden
gereedschappen en andere attributen
nodig had vroeg er bij Zwager nooit
tevergeefs om.
Nummer twee van het in de slag
zin bedoelde viertal werd de drogist
H. Sant. Op 22 november 1894 opende
hij een zaak aan het Willemsplein
no. 13. „Het Willemsplein was toen nog
nauwelijks bestraat”, vertelde hij me
eens. „Van de drogisterij uit keek je
vrijuit in de richting van de sluizen
en aan de andere kant naar de dui
nen. Ik kon zo de oude visafslag van
Kuijper zien staan”. IJmuiden had
toen ongeveer vierduizend inwoners.
Sant heeft in dat IJmuiden pioniers
werk verricht in de tijd toen het
dorp nog geen dokter in zijn midden
had. De bevolking riep hem voor alle
mogelijke en onmogelijke ziekten en
ongelukjes te hulp. Er kwamen ook
vele buitenlandse vissers naar de dro
gisterij wanneer ze op zee of in de
haven een of andere lichamelijke
averij hadden opgelopen.
In 1896 opende Jacob Sinjewel zijn
drukkerij. Hij was geboren in IJmui-
dens geboortejaar, in Den Helder.
Twee jaar later kwam het gezin Sin
jewel naar IJmuiden. De moeder be
gon een kruidenierswinkel in de late
re Prins Henderikstraat. Jacob voelde
al op jonge leeftijd veel voor het
drukkersvak en ging zich in Amster
dam hierin bekwamen. Hij kreeg er
een gedegen opleiding en deed veel
praktische ervaring op. In 1896 open
de hij te IJmuiden een eenvoudig
drukkerijtje dat al spoedig tot een
flink bedrijf zou uitgroeien. Sinjewel
werd ook een der grondleggers van
de IJmuider Courant die op het Wil
lemsplein werd geschreven, gezet en
gedrukt, tot de grote wereldcrisis'het
voortbestaan in de oude vorm onmo
gelijk maakte en de uitgave, nu als
dagblad, werd overgenomen door
Haarlems Dagblad.
De ’t is meer” van de slagzin was
Leo P. Tismeer. die zich met „Photo-
graphe Ymuiden” betitelde. Als men
oude albums van IJmuidense families
bekijkt vindt men zijn naam op vele
foto’s vermeld. Hij was een zeer ac
tief man in het plaatselijke vereni
gingsleven, dat er ook toe zou leiden
IJMUIDEN. - Ten behoeve van de
Goede Herderkerk in IJmuiden-Oost
wordt komend weekeinde in en om het
Hervormd Jeugdgebouw aan de Rem-
brandtlaan een bazar en rommelmarkt
gehouden. Vrijdag 1 oktober is de bazar
van 19.00 tot 22.30 geopend en zaterdag
van 14.00 tot 22.30 uur. De rommelmarkt
is steeds de hele dag open. De evene
menten binnen het jeugdgebouw zijn:
rad van avontuur, schieten, ballen gooi
en enzovoorts. In de hal van het jeugd
gebouw is een bloemenboetiek terwijl in
de foyer boeken worden verkocht. Bui
ten is een poffertjeskraam.
L. van de Luigt,
IJmuiden-Zeewijk; Dienst
Sport en Recreatie. Heidestraat 47, IJ
muiden.
l HKIMrn 1 jan de win<jStraat 2 - Beverwijk - Tel. 02510-39118
Betelgeuzestraat 6 - IJmuiden - Tel. 02550-17250
