LUC VAN ZUTPHEN: „WE HEBBEN VERFRISSENDE INVLOED ONDERGAAN
VEEL VERNUFT BIJ FOCKE MELTZER
LIJN 9 OP
TELEVISIE
i
9
■BH
I
j
99
IW
J
Tij
oede
1
ig
aar de
elijk
4
kas
-
ONDER REDACTIE VAN KEES TOPS
tak of
n aan
e taak,
in kar
ja ronc
ia.
;ennis
arma-
koop
node
ellen
ik.
EVEN DREIGDE HET een club
voor ouden van dagen te worden.
„Sommige medewerkers hielden
dermate slaapverwekkende lezin
gen, dat het bezoek opvallend terug
begon te lopen. Maar nu hebben we
een verfrissende invloed onder
gaan”. Aan het woord is Luc van
Zutphen, cursusleider van de cur
sus „Ons Amsterdam”, die de ge
lijknamige Vereniging voor Heem
kennis dit seizoen voor de zesen-
twingste maal houdt.
I
arkt inl
teving
'ï:k-
,n een
regei-
ur en
Cw
Ks 1
Cursus over Amsterdam niet
langer voor „oude sokken
een
Fraaie, verrassende
en gekke speeldozen
lis
II
LA'
(M
De magische „Ran
cher Oriëntale".
MAAR EVEN TERUG naar de cursus.
Twaalf avonden, vanaf 13 oktober, ma
ken enthousiaste amateurs de cursist
wijzer over zijn woonplaats. Het woord
„heem” betekent volgens de dikke Van
Een kleine greep uit de vevzamelAe tpeeldoten. Uiterst linke h et harmonium, daar rechts achter de clown; en daar weer rechts
van de „Sublime Harmonie’'. In het midden een vogelkooi met namaakvogeltjes die als huisbel of wekker kan dienen; en links
vooraan een zilveren speeldoosje. De fraaie 18-jarige Focke-ver koopster Monique toont in haar hand het kleinste speeldoosje
ter wereld en op de tafel rechts het vestzakhorloge.
Dale (het boek dus) een besloten erf
rondom een boerenwoning, of een hofje.
In ruimere zin staat het echter voor
woonplaats of vaderland, al naar gelang
de toepassing. In dit geval dus woon
plaats.
Lyceum (Waar de cursus wordt gehou
den) hoeven we op een vast bedragje na
niets te betalen”.
Met de gemeente-uitgave „Ons Am
sterdam” (een maandblad) als steuntje
in de rug, vormen de zoekenden naar
heemkennis zodoende volgens Lue van
Zutphen een leuke club. „Het gaat, ook
op de cursus, altijd lekker informeel toe.
Ik ga er net zolang mee door als er
belangstelling voor is. En de ervaringen
wijzen uit: het blijft mensen trekken”.
we doen iets wat eigenlijk niet mocht,
haha”.
T
or-
et
2491 4V
(Wie meer wil weten over de kosteloze
cursus: bel Lue van Zutphen; telefoon
020-42 27 60).
OM EEN INDRUK te geven van het
verloop en de inhoud van de cursus,
stellen we enige medewerkers voor. Luc
Lue van Zutphen is in het dagelijks
leven referendaris in het Amsterdamse
belastingkantoor aan de Wibautstraat.
Maar, zoals fotograaf Poppe de Boer na
afloop stelde, zelden hebben we met
zoveel plezier een gesprek in het belas
tingkantoor gevoerd. We mogen eruit
afleiden dat de Vereniging voor Heem
kennis „Ons Amsterdam” geenszins een
in slaap gesukkeld groepje oude baasjes
is. Integendeel.
De enige syllabus die de cursist wèl
kan krijgen (of liever gezegd: kopen,
voor slechts een paar gulden) is
overdruk uit het personeelsblad, waarin
medewerker A. P. Kervez.ee een artikel
heeft geschreven over stadsplattegron
den. Een andere verdienste van Kerve-
zee is dat hij een zelfgebouwde verster
ker plus luidspreker gratis ter beschik
king van de lectoren stelt.
meestal wel iets aan in een bestuurs
functie”.
VRIJWEL ALLE ANDERE speeldozen
zijn van Rouge zelf. Tussen twee haak
jes, de naam Reuge staat voor vier
generaties Zwitserse precisie en engelen
geduld. De huidige directeur is de 73-
jarige Guido Reuga, die momenteel met
groot enthousiasme nieuwe tableau-vi-
vants bedenkt. Hij heeft zo’n 250 man
ter beschikking om de ontwerpen van
hem, zijn neef Jean en vier andere
ontwerpers te laten uitvoeren.
VOOR HET GEVAL u het nog niet
begrepen had, we hebben het over speel
dozen. Op een enkele uitzondering na.
alle van het toonaangevende Zwitserse
familiebedrijf Reuge anno 1886. Foc-
ke Meltzer, die op nummer 152 in de
Kalverstraat voor drie verdiepingen aan
kristal en porcelein in huis heeft, kreeg
van Reuge, in samenwerking met alleen
vertegenwoordiger voor de Benelux
de firma Thalboo enkele zeer exclu
sieve stukken uit de coülectie toever
trouwd.
Over belangstelling voor de cursus
heeft de vereniging tot op heden geen
klagen. Gemiddeld tweehonderd deelne
mers; en in het jubileumjaar Amster-
dam-700 zelfs 250. Luc van Zutphen: „Er
komen allerlei verschillende mensen op
af. Mensen tussen de 13 en de 75 jaar,
zou je kunnen zeggen. De soorten men
sen? Van alles. De gemeentesecretaris
van Zaanstad was er vorig jaar bij. Een
paar verpleegsters, veel onderwijzers,
mensen van de Gidsenorganisatie en be
langstellenden die er via de Volksuni
versiteit naar toe komen”.
van Zutphen (die overigens zelf het
moeilijkste vak, geschiedenis, doceert):
„Frans Boogers behandelt het ontstaan
van de stad, woningen, gevels en stijlen.
Hij is architect. Drie avonden theorie (in
de vorm van lezingen, en een afronden
de avond, waarin hij met dia’s een
overzicht van het behandelde geeft).
EEN MAGIËR nog geen turf hoog
die badachtzaam het hoofd schudt en
een grote-mensen-sigaret rookt. Een
harmonium ter grootte van een kleine
systeemkaartenbak, dat zodra je het be
roert begint te spelen en je onverwacht
de stuipen op het lijf jaagt door met
kracht klep en deurtjes open te werpen.
Een wandspiegel die geen spiegel is
maar een enormè balzaal met walsende
paren. Het is maar een bescheiden greep
uit hei materiaal dat is te zien op de
expositie bij Focke Meltzer in de
Kalverstraat.
Over de woonplaats Amsterdam valt
veel te weten. En daarom is de cursus
die overigens, op een knaak inschrijf
geld na, geheel gratis is verdeeld in
uiteenlopende onderwerpen. Voorbeel
den: stadsplattegronden, standbeelden,
het ontstaan van de stad, haar wonin
gen, gevels en bouwstijlen, markante
geveldetails en de nieuwbouw in de
oude stadsgedeelten.
DE VERENIGING ZELF bestaat uit
drie kringen van elk 500 leden groot.
Buiten de cursus staan eveneens lezin
gen op het programma en tevens excur
sies. Luc van Zutphen: „Bijvoorbeeld
naar de Oude Kerk waar de koster ons
dia’s laat zien van de restauratie. Of
wat we de afgelopen paar jaar hebben
gedaan naar de verschillende ge
meentebedrijven. Het prachtige van die
excursies is, dat ze altijd uit de hand
lopen. Er komen te veel mensen, of het
duurt veel langer dan was gepland, of
VOOR WIE NA de cursus nog niet
genoeg heeft van de opgedane heemken
nis, is een minder uitgebreide vervolg
cursus in het leven geroepen. Luc van
Zutphen: „Die is voor de ware liefheb
bers. Een handjevol mensen, per jaar
een stuk of tien, doet daaraan mee. Er
zijn drie bijeenkomsten. Op de eerste
avond worden er onderwerpen opgege
ven waarover een scriptie kan worden
gemaakt. Mét literatuurverwijzing. Drie
maanden lang gaan de cursisten daar
aan werken en tijdens de tweede avond
geven we nieuwe bronnen op, waarmee
ze weer verder kunnen. De slotavond
worden de scripties gepresenteerd. Men
sen die aan zo’n vervolgcursus hebben
meegedaan, komen meestal wel weer bij
de vereniging terug. Die zijn er echt
meer in geïnteresseerd. Daar hebben we
De „zingende torens” worden aan de
orde gesteld door Chris Kievit. Luc van
Zutphen: „Hij heeft een fantastische di
aserie gemaakt over een klokkengieterij.
En verder van carillons en vanaf de
torens”. Voor genoemde onderwerpen
heeft de nieuwsgierige deelnemer dan al
kennis gemaakt met een fraaie serie
stadsplattegronden. Na de zingende to
rens, laat de gepensioneerde secretaris
van Publieke Werken Chris Meyer zijn
licht schijnen over de beelden van Am
sterdam en de nieuwbouw in de oucje
buurten.
zijn, zoals ge-
geen
licht
EN ZO ZOUDEN WE nog wel een
uurtje door kunnen gaan. Maar dat doen
we niet. Wel willen we nog even wijzen
op het kleinste speeldoosje ter wereld.
Het dingetje meet slechts 30 bij 35
millimeter en hangt aan een sleutelhan
ger. Voor een kleine honderd gulden.
Speeldozen zijn geen „kunst voor het
volk”, dat is duidelijk. Wel kunt u ze
opvatten als „vermaak voor het volk”.
Althans, zolang je er vrijblijvend tussen
kunt rondbanjeren. En dat kan. Op de
Kalverstraat.
ZODOENDE IS het nu een waar ge
noegen rond te dwalen temidden van de
fraaiste, de meest verrassende en de
gekste vondsten op het gebied van speel
dozen. We noemden er al een paar
Ronduit verbluffend is de magiër. Hij
staat in de catalogus vermeld als „Ran
cher Oriëntale”. Hij is van Franse her
komst; omstreeks 1870 is hij gemaakt,
door Jacques Droz. Wanneer het ding in
werking wordt gezet, begint de speel
doos, waarop de roker is gezeten, te
spelen. De magiër zelf gaat langzaam
met het hoofd schudden, zichzelf koelte
toewaaiend met een waaier. Vervolgens
brengt hij de pijp aan de mond en
róókt, wat inhoudt dat de rook dus echt
uit z’n mond naar buiten komt. Een
blaasbalg in het inwendige zorgt daar
voor. Mocht u belangstelling hebben,
dan moet u wel 5175 gulden meebren
gen.
De familietrots van de Reuges is de
grootste thans nog vervaardigde speel
doos, genaamd „Sublime Harmonie”, die
voor 4500 gulden een drietal klassieke
werken speelt (er zijn zes keuzemoge
lijkheden). Stukken groter is de enorme
houten kast die altijd op het Zwitserse
stationnetje Sainte Croix heeft gestaan,
de plaats waar Reuge is gevestigd. De
passagiers wierpen een muntstuk in de
gleuf en kregen prachtige waar voor
hun geld. Evenals vrijwel alle overige
speeldozen bij Focke heeft de reusachti
ge kast namelijk een wondermooie
klank. En tegelijk viel en valt er na
tuurlijk iets te zien: in dit geval dansen
de ballerina’s.
Luc van Zutphen: „Het gaat altijd lekker informeel toe”.
GEVELDETAILS WORDEN toegelicht
door A. J. van Dijk. Luc van Zutphen
tenslotte brengt, behalve zijn vak ge
schiedenis tot slot van de cursus een
diaserie: „zoals een amateur Amsterdam
ziet”. De cursisten krijgen geen samen
vatting van de lezingen mee naar huis.
Van Zutphen: „Dat kunnen we helaas
niet betalen. We zijn al blij dat iedereen
gratis meewerkt aan ons programma.
Zelfs voor de huur van het Vossius
SINDS AFGELOPEN DINSDAG spelen
I de trams van lijn .9 de hoofdrol in een
speciaal televisieprogramma van het
GBV. Dat zit ra. In verband met omvang
rijke werkzaamheden op het stuk Am
stel tussen de Blauwbrug en de Bakker
straat is de rijroute van lijn 9 in de
richting van het Centraal Station omge
leid via de Amsttlstraat. In plaats van
na de brug direct rechtsaf te slaan, rijdt
de tram nu dus rechtdoor. Dit betekent
dat lijn 9 het enkele tramspoor in de
Amstelstraat in twee richtingen gaat
berijden. Maar, de vrij lange Amstel
straat loopt in een flauwe bocht, zodat
het risico bestaat dat een tram in de ene
richting halverwege een tegenligger van
de~eWe lijn ontmoet. Om dat risico uit
te sluiten, heeft het GVB een signale-
I ringssysteem met TV-monitoren aange-
J bracht. Zowel bij de tramhalte Rem-
brundtsplein als op het dak van de
Flora-bioscoop is een camera geplaatst,
waarvan de doorgegeven beelden door
I de bestuurders op monitoren zijn te zien,
respectievelijk bij de Blauwbrug en de
halte Rembrandtsplein. En zo verschijnt
lijn 9 dus de hele dag op TV; een
programma met weliswaar een relatief
I laag kijkcijfer, maar met een hoog
T waarderingsgetal door de bestuurders.
Op de foto de situatie bij de Blauwbrug.
prijzen uiteenlopen: de goedkoopste ten
toongestelde speeldoos steekt u voor
f 25,50 in uw zak, de duurste voor 7550
gulden. De laatste kunt u daadwerkelijk
in uw zak steken, want het is een
vestzakhorloge met speelwerk, voorzien
van bewegende figuren. De prijs geldt
voor de vergulde uitvoering. De echte
gouden bevindt zich in Zwitserland;
prijs: 20.000 gulden.
EEN SOORTGELIJK instrument,
maar iets eenvoudiger, is de Clown van
Michel Bertrand een Fransman die in
Zwitserland woont. Voor 4950 gulden zit
hij op een blok in uw kamer en maakt
soepele bewegingen, terwijl een stoel op
zijn neus balanceert.
DANSENDE PAREN C-, —2
meld, te zien in de spiegel die
spiegel is zodra je binnen het
aandoet. Het klinkt misschien verwar
rend, maar u moet in dit geval beden
ken dat de spiegel de voorzijde van een
kastje vormt. Wanneer het in dat kastje
donker is, zie je alleen de spiegel, maar
zodra je binnen het kastje het licht
ontsteekt, is bet binnen lichter dan bui
ten, zodat je in het kastje kunt kijken.
Door het verschil in licht binnen en
buiten, gaat de voorzijde van het kastje
nu andersom spiegaten dus naar ach
teren toe. Tegen de achterwand van het
kastje is ook. een spiegel aangebracht
zodat door de wederzijdse spiegeling een
enorme balzaal ontstaat, waarvan de
omvang nog wordt vergroot door spie
gels aan de zijkanten. Een tweede scha
kelaar zet de dansparen aan het walsen.
Voor 3100 guidon wisselen de vernuftige
„Danseurs” van eigenaar.
Het zijn nogal prijzen, hoor ik u
denken. Óm even aan te geven hoe die
w
Os*
nt
