F
affiniteit met Mahler
Basisinkomen
Geen subsidie
voor Nederlands
toneelwerk
Veel kwaliteit bij collectie Overtoom in Alkmaar
De goede smaak van een kenner
George Rober in
Galerie De Ark
Haitink bewijst weer
„uitverkoren”
schrijvers
Spitsvondige balletpersiflage met
veel humor als toegevoegde waarde
f S’SMssS*G.BDEROeEx
i ^ell^eurenezwTrt 'V'’" °r in en toeeriim
I
I
I
DIRK BOGARDE ALS GENERAAL
UR
CITROËN
MEMO
?9,
38
urt)
ticulie'
va
tot vrij
I
>de
Olof en Krebbers solisten in Badings
TE
4EN
Max Havelaar kreeg
juryprijs in Napels
Raad voor de kunst
wil ook leenrecht
goed nieuws
van de Citroën agent
1
Eerste lugtige plaatsing” van Toer van Schayk
16
19 7 6
17
OKTOBER
DONDERDAG 7
KUNST
ISt
top
AMSTERDAM Met oprecht
plezier gepoot een volle stads
schouwburg woensdagavond van
het laatste ballet dat die avond bij
het Nationale Ballet op het reper-
door de merkwaardige omstan
digheid, dat Maria Aradi de
hoofdrol zo messcherp en vol
nuances op het toneel zette, dat
het corps de ballet er een wat
bleke schijn door kreeg. Zoltan
Peter moet hierbij trouwens ook
nadrukkelijk genoemd worden
want de wijze waarop hij Maria
steeds weer in de lucht hief en
bij stond bij haar pirouetten voeg
de een enorme waarde aan haar
prestaties toe, terwijl hijzelf op de
momenten dat hij alleen mocht
dansen ook bijzonder licht en
fraai voor de dag kwam.
2CV nog steeds vanaf 6.999,-
GS nog steeds vanaf 13.180,-
toire stond. Het eerste stuk, Doni
zetti Variaties, waarover ik al
eens bijzonder enthousiast in
deze krant schreef, kwam deze
keer wat minder goed uit de verf
I”
<1
VOOR EXCLUSIEVE HERENMODE
raat
26
Maria Aradi en Zoltan Peter in „Eerste lugtige plaatsing” van Toer van Schayk.
(ADVERTENTIE)
tredim
age),
JOHAN VAN KEMPEN
sn.
eding
geli
AMSTERDAM. Sinds Bernard Hai
tink dirigeert, is zijn affiniteit met de
muziek van Gustav Mahler bekend. Bij
zijn uitvoeringen van diens symfonieën
werd al gauw duidelijk dat die affiniteit
ook werkelijk achtergrond had. In die zin,
dat hij zich door zijn geaardheid voldoen
de met deze kunst kan identificeren om
alle psychische roerselen die in de com
plexe orkestpartituren hun neerslag heb
ben gevonden, als weinig anderen en op
authentieke wijze - zo ervaar je dat zon
der meer - reliëf te geven.
Haitink weet bij het tacteren, met effec
tieve slag en niet mis te verstane mimiek,
aan zijn bedoelingen ten aanzien van de
verklanking van de partituur, op een bij
zonder expressieve wijze uiting te geven.
En ook al duurt zo’n Zesde Mahler ook
ruim vijf kwartier: dan nog is er geen
sprake van inzinkingen of zelfs maar een
Een en ander heeft de Raad voor de
Kunst minister Van Doorn geadviseerd.
De bewindsman is bereid een proef met
dit systeem te nemen. De Raad voor de
Kunst vindt ook dat de in te voeren rege
ling pas na enige tijd te zijn gebruikt op
haar waarde kan worden getoetst.
De Boer’s nieuwe stuk is een ad hoe
produktie van Lancelot Nederlandse The-
aterprodukties, die authentiek Neder
lands toneel wil stimuleren. Lancelot is
opgericht door twee theaterproducenten
in de vrije sector, John de Crane en Gisle-
bert Thierens, met het oogmerk toneel
werk van Nederlandse auteurs in de vrije
sector een kans te geven.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Ondanks de afwij
zing van subsidie voor deze produktie,
gaat het nieuwe toneelstuk van Lodewijk
de Boer „Als jij de bloemen vertrapt, zal
ik jou vertrappen” toch in première. Dat
zal op 22 oktober gebeuren in Frascati in
Amsterdam. Bijna de hele groep acteurs
die destijds bij de opvoeringen van The
Family was betrokken zal er in meespe
len. Lodewijk de Boer schreef het stuk
speciaal voor de vijf acteurs Benny Orri,
Martine Crefcoeur, Huib Broos, Gees
Linnebank en Wim Kouwenhoven.
oon
sen Hef-
Het zoveelste bewijs daarvoor, werd gis
teravond geleverd op het eerste- abonne
mentsconcert in de B-serie van het Con
certgebouworkest. Met de uitvoering van
Mahler’s Zesde symfonie, bijgenaamd de
„Tragische”, beleefde het vele publiek
(alle stoelen waren bezet) beslist een
muzikale manifestatie van internationale
allure.
In het programmagedeelte voor de pau
ze, waren Theo Olof en Herman Krebbers
(bij hem ditmaal zittend spel, als nasleep
van een juist overwonnen ziekte) de solis
ten in het destijds (1954) aan hun opgedra
gen Concert voor twee violen en orkest
van Henk Badings. Ook hier goed vak-
Het tweede werk op het programma
was Epitaaf, dat me nu nog leger voor
kwam dan een maand geleden. In mijn
kritiek van toen (10 september) schreef ik
overigens over de muziek van Ligeti bij
dit ballet, dat die bestond uit veel aanzwel
lend en wegstervend geruis en veel onaan
genaam snerpende tonen. Deze keer viel
het me op dat die tonen helemaal niet zo
onaangenaam zijn als ik toen wel dacht,
maar uitsluitend zo werken omdat de cho
reograaf die klanken juist om deze effec
ten heeft gebruikt. De werkelijke relatie
tussen dit geluidsdecor en de daarbij uit
gevoerde bewegingen is echter een uiterst
oppervlakkige en die muziek is aanmerke
lijk rijker en zelfs optimistischer dan hij
in relatie met dit ballet lijkt.
Maar nu dan, het oprechte plezier, de
milde glimlach, de grote verrassing van
Toer van Schayk. De vorm balletpersifla
ge is al zo oud als de dans zelf, maar
wanneer het gebeurt als in „Eerste lugtige
plaatsing” met een rijkdom aan vakken
nis en humor, in een vorm, die zonder die
toegevoegde waarc® van de persiflage
ook nog een fraaie choreografie oplevert,
dan wordt het wel meer dan een gemakke
lijke grap.
Het stuk wordt geacht zich af te spelen
omstreeks 1813. In die periode (april 1814
tot maart 1815) verbleef Napoleon op
Elba, wat blijkt uit het tijdelijk weghalen
van diens portret door één van de dansers.
Het toneel stelt een bruine dansstudio
voor zoals je die nog vindt op zolders van
oude Franse theaters. De muziek is het
nonet in F, dat Louis Spohr in 1813
modellen 1977
maak een proefrit a la Citroen
Nonfiguratief moet het werk worden
genoemd van de uit Ronse afkomstige
kunstschilder Armand Demeulemeester,
terwijl de uit Leuven afkomstige Jan Cob-
baert niet alleen schilderijen brengt maar
ook keramiek en grafisch werk.
Twee Brabantse Vlamingen voltooien
deze expositie. Maurice Haccuria brengt
bronsplastieken en grafisch werk, terwijl
Martin Baijens silhouetachtige schilderij
en brengt die heel sterk aan de Japanse
knipkunst doen denken.
De culturele attaché van België in
Nederland, de heer P. De Meulenaere, zal
vrijdagavond 8 oktober om 20.30 uur deze
tentoonstelling openen.
De expositie is tot 30 oktober te bezichti
gen. De openingstijden zijn dagelijks van
13.30 tot 17.30 uur, behalve maandag en
dinsdag als de galerie is gesloten.
De groep „uitverkorenen” zal vermoe
delijk niet groot zijn als de norm wordt
gehanteerd die de afdeling Letteren van
de Raad voor de Kunst wenst. De afdeling
wil ook dat, zeker in de proefperiode, de
maximale omvang van de groep wordt
bepaald. Ze adviseert de groep te beper
ken tot twintig* a dertig personen. Is er
minder kwaliteit, dan kan het bedoelde
basisinkomen aan minder schrijvers wor
den toegekend. De kwaliteitsnorm dient
voorop te blijven staan, aldus de afdeling
Letteren.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. De film „Max Have
laar” van Fons Rademakers heeft tijdens
het internationale festival voor Europese
films, dat van 25 september tot 2 oktober
1976 in Napels werd gehouden, de „specia
le prijs van de jury” gekregen.
GROTE HOUTSTRAAT 59,
HAARLEM,
TELEFOON 023 32 19 65.
n.
,e taal.
22068
DEN HAAG De Raad voor de Kunst
heeft minister Van Doom (CRM) aange
raden zo spoedig mogelijk in overleg te
treden met de betrokkenen om de basis te
leggen voor een wettelijk geregeld leen
recht voor boeken. Met dit advies steunt
de Raad de afdeling Letteren, die al eer
der tot deze conclusie gekomen is.
Eerder ging de Raad voor de Kunst al
akkoord met de verlangens om te komen
tot een leenrecht, doch problemen van
administratieve aard hadden tot gevolg
dat er slechts een leenvergoeding tot
stand kwam.
géén prijsverhoging
Overtoom’s voorliefde uitgaat, is ook
terug te vinden bij de Cobragroep. Van
haar belangrijkste representant, Asger
Jorn, kon Overtoom in de tijd dat deze
nog tamelijk onbekend was een reeks
etsen kopen die nu een veelvoud van de
oude waarde zou opbrengen. Corneille is
eveneens aanwezig en van zijn tijdgeno
ten moeten ook Pieter Defesche, Jaap
Nanninga, Wim Steyn, Toon Wegner en
Kees van Bohemen worden genoemd, die
allen, zij het in hun eigen stijl, abstracte
„kleurenlandschappen” hebben gemaakt.
Binnen deze voorkeur is niettemin toch
ook plaats voor de geometrisch-abstracte
vormenwereld van Ben Akkerman, de
ikoontjes van Ansje Ypelaar en een fors
touwobject van Marije den Hartogh. Een
waar avontuur dus, daar in het Stedelijk
Museum en nu niet gezien vanuit het
standpunt van een enkele of een groepje
kunstenaars maar vanuit het oogpunt van
een verzamelaar die dezelfde kunstenaar
alleen maar met integriteit benadert.
CEES STRAUS
nen di
jevast
krij
mtel
uier
'alitei
e klei
arine
et
euren
10 to
Zate'
3 u.
De Raad voor de Kunst heeft over de
subsidie-aanvraag, die Lancelot voor „Als
jij de bloemen vertrapt” bij CRM deed,
gunstig advies uitgebracht. CRM zal
ondanks dit positief advies geen subsidie
voor deze produktie verlenen, om de een
voudige reden dat er geen geld is. Ook de
Amsterdamse Kunstraad staat positief
tegenover subsidieverlening voor een
speelperiode van vijf weken in Amster
dam, doch ook daar is geen geld beschik
baar. Ondanks deze afwijzingen gaat Lan
celot toch door.
öriekei
n inza
papie
ddoen.
Be moment van spanningsverlies.
Vakmanschap was er ook volop in de
uitvoering. Krebbers en Olof dus aan de
ene kant en het Concertgebouworkest
onder Haitink aan de andere kant, deden
er geen twijfels aan bestaan dat zij zich er
met succes voor inzetten om het werk in
’t juiste licht te plaatsen. En speciaal van
wege die positieve vertolkingsomstandig-
heden, ging je automatisch denken: er
moet nu maar eens een andere Nederland
se componist met een dubbelconcert voor
de dag komen. De beide vioolsolisten lie
ten in hun kwalitatief hoogstaand
(samen)-spel uitkomen, dat zo’n composi
tie bij hen in ieder geval in de allerbeste
handen is.
belangrijk te noemen. Daar is allereerst
een groot gedeelte werk van leden van de
Groningse kunstenaars.,bent” De Ploeg.
Wat Overtoom, vaak zeer recent, heeft
weten te verwerven is stuk voor stuk veel
represenatiever dan wat het Groningse
museum momenteel in het Dordrechts
museum in een overzichtstentoonstelling
van De Ploeg laat zien. Anderzijds wekt
Overtoom de aandacht op voor kunste
naars als Jan Altink en ook Johan Dijk
stra die vanuit de provincie tegen een
jarenlang durend onbegrip moesten strij
den dat vooral bij de museumdirecteuren
in het Westen des lands manifest is. Het
expressionisme van De Ploeg dat in de
verzameling van Overtoom met een kwali
tatief zeer hoog gehalte aanwezig is, wordt
■nog steeds niet voor vol aangezien.
Van deze vooroorlogse stroming is bij
voorbeeld een figuur als Jan Wiegers met
zeer sterk werk vertegenwoordigd die de
nare smaak die hij in Dordrecht naliet,
volledig doet wegspoelen.
Het heftig en hevige koloriet waarnaar
als een rode draad een uitstekende kwaliteit bevat die een waar
pleidooi is voor de kunst van de betrokken maker in het
algemeen.
(Van onze correspondent)
BOXTEL. In galerie „De Ark” in
Boxtel begint vrijdag 8 oktober een
opmerkelijke tentoonstelling van een
vijftal Belgische kunstenaars. In de eer
ste plaats wordt het werk tentoongesteld
van de in 1968 overleden Vlaming George
Rober, die, hoewel uit Brussel afkomstig,
in Haarlem heeft gewoond en jarenlang
gewerkt. Van zijn hand zijn verschillen
de schilderijen, voornamelijk landschap
pen, op deze tentoonstelling aanwezig'.
ALKMAAR Hans Overtoom, leraar logopedist uit Bergen
aan Zee, is als collectionneur uit het goede hout gesneden. Hij
bouwt de laatste twaalf jaren aan een verzameling die heel
duidelijk een beeld geeft van zijn voorkeuren, maar die tevens
manschap in de compositie, zij het op een
ander niveau, maar nergens de geniale
vonk. Badings schreef en schrijft uitein-
delijk klassiek gestructureerde muziek,
die hij door gebruik van gemaniereerd
toegepaste intervalssystemen van een
modern jasje voorziet.
Het orkest was gisteravond perfect in
vorm en reageerde sensitief op de spiritu
eel geladen directie. Met als resultaat een
transparant geheel, waarbij de meest
monumentale passages van deze
„noodlots”-symfonie gedifferentieerd ble
ven. De soms extatisch opgezweepte strij-
kersgroepen en de hier zo enorm belang
rijke blazers (vooral aan het koper wor
den zware eisen gesteld), vormden samen
,met de (via geraffineerd gebruik van
plaatklokken, koebellen en dergelijke)
mysterieuze effecten oproepende slag-’
werkers, voor een boeiend, steeds maar
wisselend klankenpatroon. Ondanks alle
immense dynamische contrasten binnen
het excentrieke laat-romantisch orkestco-
loriet, bleven de instumentale groepen en
individuele partijen onderling opmerke
lijk fijn afgewogen.
Dirk Bogarde als generaal Browning tij
dens de opnamen voor de film „Een brug
te ver". De scène werd in de buurt van
Wamsveld opgenomen en toont het
moment waarop de generaal de waarschu
wing voor SS-divisies rond Arnhem
negeert.
Overtoom verzamelt met een hartstocht
die hem vrijpleit van enig snobisme. Niet
de kunst met een voorspelde beleggings
waarde interesseert hem, maar de werke
lijke uitdrukkingskracht is van belang bij
het verwerven. In welke omgeving dan
zo’n werk terecht komt, is voor hem van
veel minder belang. De kamers van de
bungalow van de familie Overtoom zijn,
wat de rijkdom van de schilderijen anders
zou doen vermoeden, niet overdadig en
luxueus bemeubeld.
Een groot gedeelte van de collectie
Overtoom is de komende weken te zien in
het Stedelijk Museum in de Doelenstraat
in Alkmaar. Overtoom brengt hiermee
zijn verzameling voor het eerst in het
openbaar, nadat daar lange tijd is op
aangedrongen. Een verzamelaar laat ten
slotte wat hij soms met grote (financiële)
moeite heeft aangeschaft, niet zo snel uit
zijn huis gaan, ook al is het maar voor
tijdelijk.
Om verschillende redenen is de collectie
Overtoom uit kunsthistorisch oogpunt
DEN HAAG (ANP). Auteurs die tijd
vrij willen maken voor literair werk,
kunnen dit gemakkelijker doen via een
nieuw systeem van uitkeringen aan
schrijvers dat het Fonds voor de Letteren
heeft voorgesteld. De afdeling Letteren
van de Raad voor de Kunst vindt dat
daarbij sprake is van een basisinkomen
en niet meer van een toelage. Toekenning
van dit inkomen zou onder voorwaarden
moeten geschieden. De eerste en belang
rijkste moet zijn, dat zo’n inkomen gaat
naar hen van wie zonder meer werk van
hoge kwaliteit kan worden verwacht.
schreef en dat Beethoven toen veel hoger
aansloeg dan zijn eigen werk.
Er werd in die tijd heel anders gedanst
dan nu maar ook toen waren er verschil
lende stromingen. Aan de ene kant was er
het „genre noble” dat de oude passen en
vooral de symbolen in ere wilde houden,
aan de andere kant de moderne richting,
die toen „genre grotesque” heette en een
eerste voorzichtige poging deed om pp de
spitzen te klimmen. Het is ronduit schitte
rend, vermakelijk en verrassend te zien
hoe Maria Aradi vol verwondering voor
het eerst merkte dat het echt mogelijk was
om op spitzen te staan, waarna ze aan de
lopende band allerlei vondsten deed van
passen die je ook nog op die spitzen kon
uitvoeren. Ze was dus eigenlijk spitsvon
dig bezig.
Het publiek in de zaal was opgetogen.
Nog een schepje daar bovenop deed Toer
van Schayk, toen hij daarna Sonja Mar-
chiolli samen met Henny Jurriëns liet
ontdekken wat ie, als je dan toch spitzen
aan hebt, zoal voor nieuws met een part- f
ner samen kunt uitvoeren. Het geniale van
Van Schayk is hier, dat hij bij deze experi
menten allerlei fraaie partnercombinaties
laat proberen en mislukken, die-later in
andere balletten wel gelukt zijn. Het hele
werk zit boordevol spottende stijlbloemp
jes; De tnalle armbewegingen met de
duim tegen de wijsvinger aangeperst en
daarna het wapperend losschudden van
de daardoor verkrampte handen: een
paar sprongen bijvoorbeeld met één of
twee opgetrokken voeten) overgenomen
uit Balanchine’s Donizetti Variaties. Het
steeds weer vervallen in poses; de Grieks
aangedane dames; de oude stijlfiguren
met pofrokken en harpje of bliksemsym-
boól; het stof onder de hoed van de ouder
wetse danser; het spel met de lauwer
krans en het piepende wagentje; het over
lopen van het ene naar het andere kamp
en de redenen daartoe, het is allemaal
teveel om op te noemen.
De titel van dit verrukkelijke ballet is
„Eerse lugtige plaatsing” en betekent
zoveel als de eerste plaatsing oftewel de
eerste positie in de lucht, dat wil zeggen op
de tenen. Met een variatie op deze titel zou
ik willen zeggen: Als dit de eerste „lugti
ge” plaatsing van Toer van Schayk is, dan
wacht ik met ongeduld op een tweede,
derde en zo mogelijk nog verdere „lugti
ge” plaatsingen.
CONRAD VAN DE WETERING
{ADVERTENTIE)
CoxMoore, OD .n Kl^*' ^«nark, Bley|e,
