Onduidelijk oorlogsverslag uit de
Stille Oceaan
HUMS
g| 1
Ifr
MSs!
y «A
R
s
Studieportretten van de grote Hollywoodsterren
Midway
FILMS
V R IJ D A G
8
1976
OKTOBER
19
18
ie
Fassbinder
Filmmuseum
Verdrinken
so
Wispelturig
;s
:n
n
:e
:e
.V.
LEM
ie
m
is
sn
ie
n.
in Amsterdam H
Kat-en-muisspel
1
Fantasia
„Vrouwen”
Zouden er veel bioscoopbezoe
kers zijn die weten waar Midway
ligt en er bovendien van op de
hoogte zijn dat die geografische
aanduiding een emotioneel geladen
begrip voor de Amerikanen ver-
tegenwoordigt? Voor de V.S. be
hoeft een filmtitel als ..Midway”
nauwelijks nadere toelichting, voor
deze streken zal de titel hoogstens
betekenen dat er sprake is van
weer een nieuwe oorlogsfilm die
zich ergens ver heeft afgespeeld.
N achtvoorstellingen
Ma8
'Bw W
Midway: Voer
voor strategen
i:
:n
t-
Charlton Heston in „Midway
Filmmuseum toont
oude filmglamour
ren.
anten
nz.
r
0£i
James Dean in „East of Eden” van Kazan.
riem
dden
n
n
Een uit 1932 daterenede glamour
foto van de actrice Joan Crawford.
„Een studio had sterren en tussen de
films door moesten ze in de publieke
belangstelling blijven; per slot van
rekening is de bioscoopbezoeker wis
pelturig van smaak. Het maken van
deze publiciteit vindt plaats door het
leveren van verhaaltjes over het fa-
1500,-
>400,-
1200,-
>800,-
lende
het
'SYS-
een
LVO-
zitale
luto’s
keur-
Ver-
?n de
0-
;n
film
De Amerikaanse Intelligence Service
schalt, na het ontcijferen van Japanse
code-berichten, dat het doel Midway zal
worden, maar houdt er rekening mee
dat de informatie een misleiding is en
dan als poging moet worden gezien om
de Amerikanen te dwingen hun krach
ten daar te concentreren waar geen
aanval zal plaatsvinden. Maar admiraal
Nimitz besluit de gok te wagen Midway
beide
partijen in beeld waarin ideeën uitge
wisseld, plannen gemaakt en het voor en
tegen van bepaalde beleidsbeslissingen
tegen elkaar afgewogen worden. Dat le
vert weinig boeiend filmwerk op, ook al
is de grootst mogelijke authenticiteit be
tracht en men mag aannemen dat het zó
allemaal in zijn werk is gegaan.
teuze belichtingen en het hier en daar
bij werken van de negatieven om on
gerechtigheden in buik- of schouder
lijn te doen verdwijnen. Zelfs bij
Johnny Weismuller die een sportieve
houding van Tarzan in een boom
aanneemt, moet een aankomend buik
je weggeschminkt worden en ook bij
andere glamourfoto’s kan men bij
nauwkeurig toekijken de streken van
een corrigerend penseel ontdekken.
meer herkenbaar wie of wat er vergaat,
wie aan de winnende hand is en wie er
door de explosies beter van geworden is.
„Midway” is in wezen een zinloze film
die meer dan twee uur duurt, goede
acteurs op de been brengt (naast Heston
zien we Henry Fonda als admiraal Ni
mitz, James Cobum, Glenn Ford, Toshi
ro Nifune als de grote tegenstander,
admiraal Isoroku Yamamoto, Robert Mi-
chum, Cliff Robertson, enz.) technisch
knappe dingen doet, maar één ding ver
geet, een helder exposé te geven van
wat er feitelijk aan de hand is.
Dit hele spel van mystificaties dat
nu practisch verdwenen is, vindt men
uitgekristalliseerd in de tentoonge
stelde foto’s in het Filmmuseum. Be
studeerde houdingen, het kwasi ont
spannen liggen op een divan, flat-
Bij elkaar roepen de portretten een
nostalgiek beeld op van een periode
in de Amerikaanse filmgeschiedenis
die definitief lijkt afgesloten, de tijd
dat Hollywood omschreven werd als
„Droomfabriek” en de betoverende
sfeer van zijn films slechts aangeduid
kon worden met het magische woord
„glamour”. Ieder van zestig foto’s
die in dt hal van het Filmmuseum
een plaats hebben gevonden is een
fraaie illustratie van die tijd, waard
om met aandacht en met lichtelijke
weemoed bekeken te worden. Het'
nieuwe filmprogramma van de NOS,
„Cinevisie”, zal op zondagavond om
21.10 flitsende aandacht aan deze op
merkelijke tentoonstelling besteden.
Bezoekers van het Film-museum
kunnen van 5 oktober t.m. 29 oktober
in het Amsterdamse Vondelparkpa-
viljoen hun hart ophalen aan een
unieke collectie filmstudio-portretten
uit Holywood, foto’s van film-per-
soonlijkheden uit ie periode 1925-’4O.
,De studio-portretten”, zo lezen we in
de programma-toelichting, ,zijn van
beroemde fotografen (Hurrell, Bach-
rach) die er bij het portretteren niet
ap uit waren een scène-foto uit een
film van de acteur of actrice te ma
ken, maar die een soort romantisch
„ikoon” wilden scheppen om aan de
ontzagwekkende adoratie van de mas
sa tegemoet te komen. Zij lieten hun
fantasie de vrije loop bij het maken
van hun foto’s die dienden voor de
publiciteit. Zij gaven hun sterren een
stukje opgelegde persoonlijkheid, zo
wel los van elk dramatisch gegeven
als van elke schijn van aardse akti-
viteit, een soort „bijna goddelijkheid”.
Zij boden een droom aan die in de bi
oscoop voor geld te koop was”.
Cinetol 2 begon op 7 oktober een
Fassbinder-maand, een klein Fassbinder -
festival dus waarop achtereenvolgens
vertoond worden, „Der Handler der Vier
Jahreszeiten”, „Die bittere Tranan der
Petra von Kant” (van 14 oktober af),
„Alle Turken heten Ali” (van 21 oktober
af) en „Effie Briest” (Van 28 oktober af).
Elke avond zijn er drie voorstellingen.
De tentoonstelling in het Filmmu
seum die tot stand kwam in samen
werking met het kulturele centrum
„De Koningswei” te Tilburg (dat de
expositie-primeur had) bestaat uit 60
grote foto’s van beroemdheden als
Greta Garbo, Jean Harlow, Joan
Crawford, Louise Brooks, Mae West,
Maurice Chevalier, William Powell,
Cary Grant, Fred Astaire, Douglas
Fairbanks jr„ Johnny Weismuller,
Marlene Dietrich, Norma Shearer en
talloze anderen. De collectie, afkom
stig uit de privé-verzameling van
John Kobal, een Engelsman die in de
zestiger jaren voor de BBC inter
views maakte met filmpersoonlijk-
heden en in dank daarvoor studio-
portretten vroeg. Hij kreeg ook de
originele negatieven en liet daarvan
de uitvergrotingen maken die nu ge
ëxposeerd zijn.
Over het ontstaan van het begrip
„star” en „glamour” zegt John Ko
bal: „Aan het eind van de twintiger
jaren was Hollywoods filmindustrie
een van de belangrijkste industrieën
van de wereld, de auto-industrie lag
daarbij ver achter. De overweldigen
de belangstelling voor films beteken
de dat honderden brieven elke week
de studio’s binnenstroomden. Op die
manier waren de filmmaatschappijen
volledig op de hoogte van de smaak
van het publiek en met deze kennis
werkten ze nog harder om alles te
verbeteren, te verfijnen, te perfec
tioneren. Zé wisten precies hoe ze
aan de gang moesten gaan, wat ze
moesten produceren, hoe ze hun waar
aan de man moesten brengen”
Voer voor strategen dus maar niet
voor bioscoopbezoekers die leken op dit
gebied zijn en al gauw verdrinken in
namen en getallen en gelaten wachten
op de grote klap dié straks moet vallen.
Zelfs de ingelaste „story line” van vader
en zoon Garth (Charlton Heston en
Edward Albert) die op hetzelfde vlieg-
kampmoederschip de strijd meemaken
nadat een huiselijke twist is ontstaan als
jonge Tom met het weinig opwekkende
nieuws komt dat hij verloofd is met een,
inmiddels in een kamp ondergebracht
Japans meisje. Slechter moment om zijn
vader te vragen diens hoge militaire
rang aan te wenden om aan de interne
ring van het meisje een einde te maken,
is moeilijk denkbaar. Niettemin doet
Charlton Heston die voor hetere vuren
gestaan heeft, zijn best en al komt hij
niet levend uit de strijd, op de kade van
Honolulu wordt Tom verwelkomd door
een op vrije voeten gestelde Haruko
Sakura. Een dubbele happy ending dus,
zowel op militair als op liefdesgebied
zijn overwinningen geboekt.
Dit, er met de haren bij gesleepte ro
mantische intermezzo bewijst al de on
zekerheid van de makers of zij de aan
dacht met alleen maar de strijd om
Midway kunnen vasthouden. Die slag,
hoe spectaculair ook (vooral door Sen-
surround), mist logische opbouw en een
duidelijke uiteenzetting van de opeen
volgende gebeurtenissen. Slagschepen
vergaan, vliegtuigen storten neer, bom
men en torpedo’s veroorzaken brandende
chaos, maar het is op het laatst niet
cockiaanse suspense met in de hoofdrol
len Romy Schneider en Rod Steiger. In
Luxor een keuze uit „The Best of the
New York erotic Filmfestival”, in Frans
Hals een karatefilm, in Lido dat ’s
avonds de thriller „The Man from the
Organisation” met Roger Moore en Sta
cy Keach op het programma heeft, ver
toont in zijn nachtvoorstellingen van
vrijdag en zaterdag „Bloedlink” en Pala
ce brengt dan „Born Losers” met Jane
Russel.
STUDIO laat de kinderen op de mati
nees genieten van de Nederlandse jeugd
film „Pietje Bell”, Palace zet hun „Ro
binson Crusoe” voor.
als aanvalsdoel te beschouwen en daar
naar te handelen. Dit kat-en-muisspel in
de Grote Oceaan wordt besloten met een
beslissende vloot en luchtstrijd die van 4
tot 6 juni 1942 bij Midway plaatsvond,
met grote verliezen aan beide kanten
maar uiteindelijk eindigend in een grote
overwinning van de numeriek sterk in
de minderheid verkerende Amerikaanse
strijdkrachten die daarmee voor een
keerpunt in de oorlogvoering in de Paci
fic zorgden.
Commentaar van Nimitz na de over
winning: „Waren we nu beter dan de
Japanners of alleen maar gelukkiger?”
De slag om Midway dat zo makkelijk
een tweede Pearl Harbor had kunnen
worden, is natuurlijk de apotheose van
de film die Jack Smight (o.a. „Airport
1975”) voor de „Mrisch Corporation”
maakte. Maar een groot deel van „Mid
way” wordt gereserveerd voor de stra
tegische zetten die bedde partijen in hun
respectieve „War room” met speel-
goedmodellen op een tafel of met ver
plaatsbare knipsels op gedetailleerde
oceaankaarten uitvoeren. Om beurten
EEN ANDERE interessante reprise is
te vinden in Roxy waar Walt Disney’s
krijgt. „Fantasia” is Disney’s meest am
bitieuze productie geweest. In 1940 reali
seerde hij deze reeks van korte teken
films waarvan ieder als illustratie van
een populair-klassiek stuk muziek be
schouwd kon worden, zoals de „Noten
kraker suite” van Tchaikovsky, „De To-
verleerling” van Paul Dukas, de „Dans
der Uren” van Ponchielli en Schubert’s
„Ave Maria”. De muziek werd uitge
voerd door het Philadelphia Orkest on
der leiding van Leopold Stokowski en al
naar de aard van het muziekstuk maak
te Disney en zijn medewerkers er grap
pige of „artistieke” tekenfilmpjes bij. Als
stalenboek van tekenstijlen en veelsoor-
In Cinetol een film die vorig jaar op
het festival van Arnhem de aandacht
trok, de Noorse film „Hustruer” („Vrou
wen”), Op een schoolreünie ontmoeten
drie voormalige klasgenoten elkaar, drie
totaal verschillende vrouwen die er van
de toevallige ontmoeting, voor het eerst
na tien jaar, een dagje-uit van gaan
maken. Niet altijd een vrolijk dagje,
want er komen zelfbekentenissen, ruzies
en conflicten van die door de vrouwelij
ke regisseur An ja Breien met veel
Zijn onderwerp, ontleend aan een ro
man van W. K. Arsenjef en door hem
zelf totz scenario bewerkt vertelt over
een Russische expeditie die in het begin
van deze eeuw onbekend gebied in Oost-
Siberië verkent en in kaart brengt. Op
haar zware en moeilijke tocht krijgt zij
steun van een Mongoolse woudloper die
het wilde landschap kent als geen ander.
Er ontstaat een hechte vriendschap tus
sen kapitein Arsenjew, leider van de
expeditie, en deze Derksoe Oezala die
van onschatbare hulp is en hem het
leven redt als zij beiden verdwaald ra
ken op een bevroren meer.
De film is wijdlopig en breedsprakig,
heeft prachtige natuuropnamen en niet
minder indrukwekkende beelden van het
menselijk gevecht tegen de natuur
krachten. Maar de drie uur die Koerosa-
wa nodig heeft om dit alles te vertellen
weet hij niet met voldoende spanning en
menselijk drama te vullen om van een
meesterwerk te kunnen spreken dat men
van hem geneigd is te verwachten.
milieleven van de sterren, hun kin
derjaren, hoe elk Amerikaans kind
de meest gedistingeerde vrouw van
de wereld kan worden en dergelijke,
bla-bla. Met name de fan-magazines
bevredigden een grote behoefte, want
iedereen wilde lezen over de godde
lijke wezens die ze in de bioscoop ge
zien hadden. De studio-portretten
hadden niets te maken met de film
kunst, maar alles met Hollywood. El
ke studio in Hollywood beschikte
over vier of vijf studio-fotografen en
het was hun werk elke ster te foto
graferen zo gauw zij of hij vijf mi
nuutjes vrij was. Ze moesten de image
van een ster fotograferen zoals die
door het publiek was opgebouwd en
de studio verpakte dit en verkocht
het dan. Wat je te zien krijgt op de
foto is niet de ster die gefotografeerd
wordt, maar je ziet een acteur of ac
trice die een rol speelt, de rol n.l.
van „ster zijn” Pas daarna spelen
ze de rol van een ster die een rol
speelt”.
De intrige speelt zich af in 1917, het
jaar dat de V.S. zich mengde in de
eerste wereldoorlog en plaats van han
deling is Monterey in Californië, waar
Raymond Massey een ijsfabriek heeft en
proefnemingen doet om groente op ijs te
conserveren. Deze bijkomstige omstand-
heden verlenen de film een grote leven
digheid, evenals de liefdesproblemen van
de beide jongens die verliefd zijn op
Abra (Julie Harris). Als film debuut van
James Deam waarmee deze wereldbe
roemd werd en een korte filmcarriè re
kon opbouwen die slechts twee jaar
duurde en drie films opleverde, is „East
of Eden” van historische betekenis ge
worden.
En voor de eventuele bezoekers van
Cinema International in Amsterdam,
van Arena in Rotterdam, van Metropole
in Den Haag of Eindhoven en van
Catharijne in Utrecht waar deze week
„Midway’5 start, zal het nauwelijks dui
delijk worden waarom juist voor deze
episode uit Wereldoorlog 2 zoveel drukte
gemaakt moest worden. En drukte in
een dubbele betekenis, want hier en
daar, waar de zaal ervoor uitgerust is,
wordt de film begeleid door het „Sen-
surround”-systeem, voor het eerst toege
past bij „Earthquake”, waarbij geluids-
en grondtrillhngen bij iedere bominslag,
bij ieder gebruik van luchtafweerge
schut, bij iedere voltreffer en ontplof
fing een lijfelijk meeleven garandeert.
Maar nu terug naar de filmtitel. Mid
way is een klein eilandje, (5 vierkante
km), atol-vormig dat tot de Hawaiï-
groep behoort en ongeveer halverwege
ligt op de denkbeeldige lijn die van
Luzon op de Philippijnen naar San
Francisco getrokken kan worden. Sinds
1867 staan de Hawaiï-eilanden waartoe
ook Honolulu met het befaamde Pearl
Harbor behoort onder beheer van de
V.S. die er verschillende vlootbasis ge
vestigd hebben. Zes maanden na de
Japanse verrassingsaanval op Pearl Harr
bor voerde luchtmachtgeneraal James
Harold Doolittle een raid uit op Tokyo,
meer om het Amerikaanse moreel wat
op te vijzelen dan uit strategische over
wegingen.
Maar op Pearl Harbor hield de Ame
rikaanse legerleiding er daarna ernstig
rekening mee dat Japan met een vergel-
dingsaanval op een van de steunpunten
in de Stille Oceaan zou antwoorden,
alleen al om de smaad van de aanval op
de Japanse hoofdstad uit te wissen. De
vraag was alleen waar Japan zou toe
slaan. De Amerikaanse vloot was na
Pearl Harbor duchtig gedecimeerd en er
waren onvoldoende reserves om in het
uitgestrekte oceaanigebied te patrouille
ren. Alleen een concentratie van al het
beschikbare potentieel had kans een vij
andige aanval te weerstaan. En daarvoor
was nodig precies te weten welk doel de
Japanse vloot- en luchtmacht had uitge
kozen.
warmte en gevoel voor humor bekeken
worden.
„The Duchess and the dirt Water Fox”
in Rembrandtplein Theater is een vrolij
ke avonturenfilm die zich tussen George
Segal en Goldie Hawn afspeelt in de tijd
van het wilde westen. Een „Embrio”
tenslotte die in Cineac Damrak te be
zichtigen valt, is een waanzinnige scien
ce-fiction film van Ralph Nelson waarin
Rock Hudson de geleerde speelt die op
jacht is naar embryo’s die hij buiten het
lichaam van de moeder in snel tempo
tot volwassen mensen wil doen opgroei
en. Met alle nadelige en griezelige gevol
gen van dien.
Vermelding verdient nog dat „Fiddle
on the Roof” („Anatevka”) terug is in
Du Midi en dat een nieuwe Asterix,
„Asterix verovert Rome” uit de tekenka
mers van Rene Goscinny in België is
gerold en nu te zien is in City 2 en
Saskia.
tige, inventiviteit op het gebied van
animatie is „Fantasia” nog steeds een
interessant, hoewel hier en daar sterk
naar de Kitsch neigend werkstuk.
Prolongaties ook in Palace, waar de
reprise van Cecil B. de Mille’s „De Tien
Geboden” nog een week verlengd wordt
en in Luxor waar Fonds Rademakers
„Max Havelaar”, zojuist in Napels op
het internationaal festival voor Europese
films onderscheiden met de „speciale
prijs van de jury”, zijn succes voortzet.
DE BESTE nachtvoorstelling is te vin
den in Roxy dat op het late uur „On-
schuldigén met vuile Handen” van Clau
de Chabrol vertoont, een film vol Hitch-
„EAST OF EDEN” is de reprise van
een boeiende film met James Dean en
gemaakt door Elia Kazan, regisseur van
„klassieke” films als „Tramlijn Begeer
te", „On the Waterfront”, Viva Zapata”
(alle met Marlon Brando), „Baby Doll”
en „The Arrangement”. In „East of
Eden”, deze week in Studio, gemaakt
naar een roman van John Steinbeck
speelt James Dean die in deze film als
acteur debuteert (1954), de rol van mis
kende zoon die alles doet om de gene
genheid van zijn vader (Raymond Mas
sey) te winnen, maar hierin o.m. tegen
gewerkt wordt door zijn broer Aron
(Richard Davalos).
Er is op de Amsterdamse filmaganda
behalve de lange oorlogsfilm „Midway"
(op deze pagina besproken) nog een
andere productie die er de tijd voor
neemt, nl. de Russisch-Japanse co-pro-
duktie „Dersoe Oezala”, door niemand
minder gemaakt dan door Akira Koero-
sawa, de beroemde Japanse regisseur,
makero.m. van „Rashomon” (1950), „De
zeven Samurai” (1954), „Throne of
Blood” (1957), „High and Low” (1962.
5
Nieuw in deze categorie zijn „Andrei
Roublev”, het Russische meesterwerk
van Tarkovsky, ’s nachts in Studio K, en
„Drive he said” van de acteur Jack
Nicholson met Karen Black in Rivoli.
Ook een tijd niet op het programma was
„Westworld” van Michael Crichton met
Yul Brynner en Richard Benjamin, een
science fiction produkt, nu te zien in
Nöggerath.
Het Nederlands Filmmuseum blijft
doorgaan met zijn Japanse serie, maar
onderbreekt die a.s. dinsdag met de
Prijswinnaars van Oberhausen 1976, wat
een programma van eep 12-tal korte
films oplever,t uit Joego-Slavië, Polen,
Columbia, Frankrijk, West-Duitsland,
Finland en Engeland.
Woensdag en donderdag weer Japans
werk, waarvan vooral belangwekkend
„De Oorlog in de Stille Zuidzee”, een
propagandafilm uit 1942.
komen de hoofdkwartieren van
■i
O
