mensen zonder stem
Personen
op de grens van leven en dood
Democratie spreekt
ook namens
f
L
Vluchtelingen in
de Spaanse Sahara
hebben hulp nodig
7-
Tv
a
iw
tl
Si
1
'1®
F i
r
i
door Th. J. Koeckhoven
door Fred Sanders
f
„Als je het hebt over steun aan de
Polisario moet je onderscheid maken
tussen humanitaire hulp waar ik
voor ben en politiek-militaire steun.
Wat dat laatste betreft, zou ik voorlopig
zeer terughoudend willen zijn. Ook
binnen Afrika, binnen de Organisatie
voor Afrikaanse Eenheid, is er nog
volop discussie. Ik denk dat degenen
die Polisario steunen, dat mede doen
uit verzet tegen Marokko, dat geen
progressieve regering heeft. Verder
schijnt het dat Algerije graag de huidi
ge president van Mauretanië, Ould
Daddah, ten val wil brengen, waar
Libië juist weer niet op uit is'
Mensen die zich bevinden in het grensgebied van leven en dood kunnen niet
meedoen met het spelletje democratie dat wij met ons allen spelen. Ze liggen
machteloos en stom langs de kant van het veld waar anderen uitmaken hoe het
spel tussen redelijke wezens moet worden gespeeld. De spelers hebben samen
uitgemaakt dat zij eerbied voor elkaar moeten hebben, of op zijn minst dat zij de
spelregels niet overtreden. En omdat er toch wel veel mensen aan de kant staan,
hebben zij meteen maar aangenomen, dat de regels gelden voor iedereen.
Puinhoop
Onbekende bestemming
Ellende
I
t
-
Naamloos
t
■f
Nederland zou hulp moeten gaan
verlenen aan de rond 40.000 vluchte
lingen uit de voormalige Spaanse
Sahara, die nu leven in vluchtelingen
kampen. Met die conclusie is PvdA-
bestuurder (en Tweede-Kamerlid)
Hans Kombrink teruggekomen van
een bliksembezoek aan de Sahara. Hij
verbleef daar enkele dagen op uitnodi
ging van de voorlopige regering van de
Spaanse Sahara, het bevrijdingsfront
Polisario, dat zich verzet tegen de
opdeling van het land tussen Marokko
en Mauretanië.
Waarop die wederzijdse eerbied is gegrond, weten zij eigenlijk niet goed.
Sommigen van hen zijn godsdienstige lieden, die geloven dat de naam van ieder
mensenkind vanaf het eerste moment van zijn 'bestaan voor eeuwig staat
geschreven in de palm van Gods hand. Anderen hebben om andere redenen
eerbied voor alles wat leeft. Weer anderen vinden dat mensen elkaar niet kunnen
vertrouwen. Uit angst en wantrouwen geven ze daarom medewerking aan de
spelregels, die moeten voorkomen dat de spelers eikaars koppen afslaan of de
toeschouwers naar het leven staan. Veiligheid en zekerheid voor alles.
-
- 1
j
Jh
J
A.’l -t
dg
,-x
Met
de mysterieuze
grensgebieden
t.’’
S’?-
de NOVIB, om een subsidie van 1,5 mil
joen gulden, voor een onderwijsproject’’.
Die zekerheid maar wat is zeker?
noemen zij dan wet. Zelf hebben ze het
niet nodig, zeggen ze. Vooral voor de men
sen die buitenspel staan, moet worden
gezorgd, want voordat de actieve mensen
in het veld het beseffen, staan ze zelf ook
aan de kant. De wet geldt daarom ook
voor hen zelf en voor al degenen die nog
niet zijn geboren en voor allen die op het
punt staan uit het leven te verdwijnen. Zij
horen er ook bij, al wordt hun stem niet
gehoord. Zij schreeuwen alleen maar als
ze pas geboren zijn, overweldigd door
licht en lawaai, of ze kunnen niets meer
zeggen, omdat hun geluid al is gesmoord,
terwijl zij toch vertoefden in de veiligste
plaats die maar mogelijk moest zijn: de
moederschoot. Er zijn andere stemlozen
die schreeuwend, zuchtend of steunend
het leven verlaten, sprakeloos op de nieu
we grens van donker en licht.
Volgens Kombrink is men het ook bin
nen het Polisario niet eens over het eind
doel, dat men wil bereiken. „Sommigeq
willen volledige onafhankelijkheid, ande
Democratie is een prachtig ideaal, maar
het volk kan nu eenmaal niet in al zijn
geledingen worden vertegenwoordigd. De
zwijgende minderheden moeten noodge
dwongen blijven zwijgen. Toch spreken
ren willen opgaan in Mauretanië, mits dat
een ander regime krijgt. Algerije is voor
een federatie tussen het vroegere Spaanse
Sahara, ook al omdat dit gebied heel
moeilijk een eigen bestaan zal kunnen
opbouwen
Blijft de politieke situatie in het gebied
zo ingewikkeld dat het, ook volgens Kom
brink, niet nuttig kan zijn dat Nederland
zich ermee bemoeit, de al eerder genoem
de humanitaire hulp is zeer noodzakelijk.
„De kampen, waar 40.000 van de naar
schatting 70.000 oorspronkelijke inwoners
van de Spaanse Sahara leven sinds hun
land in november 1975 met instemming
van Spanje werd verdeeld tussen Marok
ko en Mauretanië, liggen in het zuiden van
Algerije, op ongeveer 50 kilometer van de
grens met de Spaanse Sahara. Het is
onmiskenbaar dat de Polisario grote
invloed heeft op de mensen daar
de volksvertegenwoordigers ook namens
ongeboren kinderen, stervenden, zieken,
werklozen, invaliden, negers, gastarbei
ders, kunstenaars, homofielen, zwervers,
zigeuners of welke minderheidsgroep
ook, hoewel niemand van de parlementa
riërs ongeboren, stervend, neger of gast
arbeider is. Formeel spreken zij namens
alle stemmen; ook de wetten die zij samen
maken wijzen in deze richting. Immers
juist ten behoeve van alle zwakken is ons
indrukwekkende paleis van sociale gebor
genheid en solidariteit opgetrokken. Zo is
het geregeld. Degenen die een stem heb
ben in het kapittel, spreken namens de
stemlozen die worden toevertrouwd aan
de zorgen van rechters, scheidsrechters,
politie, onderwijzers, maatschappelijk
werkers en in het ongunstigste geval aan
de zorgen van aborteurs of begrafenison
dernemers. Grensrechters zijn er niet bij,
want het grensgebied van leven en dood is
ontoegankelijk. Tenzij voor de pater of
voor de dominee; tenzij voor de medicijn
man. Alleen het middenveld is bespeel
baar.
Kinderen hebben recht op een naam
vanaf het moment dat zij worden verwekt.
Kinderen hebben recht op een bijbelse
behandeling. In de bijbel wordt het kind
reeds in de moederschoot aangesproken,
geroepen. We vinden dat in de psalmen en
in de verhalen rond de geboorten van
Jezus en Johannes de Doper.
Toch moet het beëindigen van mense
lijk leven op deze manier in de spelregels
worden opgenomen. We moeten tenslotte
consequent zijn. Het zou op zijn minst
merkwaardig zijn als we volstaan met het
verbod elkaar dood te slaan en met veilig-
Maar we moeten zakelijk blijven. Brom
fietshelmen, verkeerslichten, verklarin
gen over de rechten van de mens, veilig
heidsvoorschriften van de arbeidsinspec
tie en regels voor abortus en euthanasie
liggen op hetzelfde vlak. Dit alles kan
worden samengevat in één regel: gij zult
niet doden. Ofwel positief: de mens is
verplicht zijn eigen leven en dat van zijn
medemens te beschermen. Naarmate een
IBfii
Wij leven onder de wet, omdat wij
onvolmaakte en onrechtvaardige mensen
zijn, de goeden niet te na gesproken. Maar
als collectief zijn wij onvolmaakt. De
vraag is zelfs gerechtvaardigd op grond
waarvan de mens elk menselijk leven
moët eerbiedigen. De eerste grond is de
eigen persoonlijkheid van iedere mens,
geboren of ongeboren. Voor velen gelden
godsdienstige motieven, maar die spreken
mens minder in staat is zijn eigen leven te
beschermen, dient de samenleving hem
meer in bescherming te nemen. Laten we
dit beginsel los, dan blijft alleen nog het
recht van de sterkste. Wetten zijn uitge
vaardigd in de eerste plaats ter bescher
ming van juist de zwakken. En wie is er
zwakker en weerlozer dan een ongeboren
mens?
Een van de manieren waarop men dat
tracht te doen, was het congres dat op 26
augustus werd gehouden, „op bevrijd
gebied” volgens de persberichten van
Polisario zelf.
„Ik was uitgenodigd als bestuurslid van
de PvdA, een paar dagen voordat de
Discussies tijdens het debat in de Tweede
Kamer over de abortus-wetgeving.
weer vele anderen niet aan. Daarom de
vraag: wie of wat is de mens dat hij met
zoveel zorg en eerbied moet worden
omringd? Tegenover deze vraag staat een
menigte twijfels.
We zouden best tot de conclusie kunnen
komen, dat wij er een puinhoop van heb
ben gemaakt, en dat er geen soort van
levende wezens is dat zijn soortgenoten zo
gemeen behandelt; voorbeelden als oorlo
gen en martelingen behoeven hier nauwe
lijks te worden genoemd. Ondanks dit
alles heeft de mens met alles wat leeft de
dwang tot instandhouding van de soort
gemeen. Wat leeft wil blijven leven, per
soonlijk en collectief. Bij de mens gaat dit
streven door de grenzen van de dood
heen. Hij wil voortleven. De een in zijn
kinderen, de ander in zijn werken en weer
een ander in een eeuwig leven na de dood
in een persoonlijk voortbestaan op grond
van een geloof in een persoonlijke God die
niemand loslaat, ook al is hij gestorven.
Hij kent iedere mens bij zijn naam, ook al
is hij niet geboren. Maar het abortusdebat
was gedoemd beperkt te blijven tot een
zakelijk geval. Zeker doordat geen een
stemmigheid bestond over het feit of er bij
abortus provocatus al dan geen sprake is
van menselijk lev-a».
gebeurtenis ging plaatsvinden. Omdat we
niet precies wisten wat er zou gebeuren,
heb ik me aangemeld als waarnemer, ik
heb dan ook niet gesproken op het con
gres, waar ik achteraf wel blij over ben.
Het bleek dat er een gezelschap was uitge
nodigd van communisten uit Italië en
Frankrijk, mensen van allerlei gauchisti-
sche (ultra-linkse) groeperingen en offi
ciële vertegenwoordigers van Vietnam,
Cambodja en Noord-Korea”.
Na enkele uren slaap (op een vloer
kleed, in een van de tenten) werden de
hoge gasten om zeven uur ’s morgens
weer gewekt: het congres ging beginnen.
„Ik heb de opening meegemaakt, toespra
ken van een aantal delegaties, en tegen het
eind van de middag vertrokken we weer
naar Tindouf *- in westelijke richting,
tegen de zon in, zodat ook de kaatste
twijfelaars wisten dat we helemaal niet op
het gebied van de vroegere Spaanse Saha
ra waren geweest”. Dezelfde avond nog
vloog men door naar Algiers en naar huis.
Naast medische verzorging hebben de
gevluchte Saharis dringend voedselhulp
nodig, en bijstand bij het organiseren van
onderwijs voor de vele kinderen. „Wat dat
laatste betreft, ligt er nu een aanvraag van
A
g;”-. S
Woensdagmiddag 25 augustus werden
de genodigden voor hun hotel in Tindouf,
in het zuiden van Algerije, in auto’s gela
den. „Niemaffd wist waar we precies naar
toe gingen. Het kwam erop neer dat we
eerst twee uur lang voor het hotel bleveh
staan, in afwachting van een auto die uit
de woestijn kwam om ons te gidsen. Toen
vertrokken we. Na drie kwartier rijden,
bij elkaar hadden we er ongeveer 17 kilo
meter opzitten, stopten we. Weer een uur
wachten, op een nieuwe gids. Daarna
reden we nog ongeveer 30 kilometer, maar
een Spaanse journalist bij ons in de auto
had verstand van de Poolster en dat soort
zaken; hij wist zeker dat we nu een andere
richting hadden genomen. Volgens hem
waren we ten slotte ongeveer 30 kilometer
ten oosten van Tindouf terechtgekomen
ruimschoots op Algerijns gebied dus”.
Kombrink is diep onder de indruk geko
men van de ellende die heerst in de vluch
ti
e
t
c
r
v
i
v
m
ik
k;
rc
b<
b<
ai
bl<
rij
Ce
ta<
de
ro
m
ee
gr
st;
dc
ge
to
to
lo
A
te
gei
teg
vr<
nie
eei
gir
Ee
m<
VO'
va
ho
sc]
vo
ge
m<
m<
h
e:
g
f;
k
n
d
e
r
o
d
h
n
b
is
s
C
h
k
n
Maar wat moeten we met deze mooie
verhalen in de Tweede Kamer der Staten-
Generaal? Daar mogen we alleen maar
spreken over abortus en over de personen
bij wie de eerste verantwoordelijkheid
ligt. Daar gaat het om klinische gevallen
en niet over mensen met een naam. Het
kan ook nauwelijks anders. Een abortus
debat zal iets meer emoties oproepen dan
een behandeling van wetsvoorstellen inza
ke de ondernemingsraden en de vermo-
gensaanwasdeling, hoewel het ook bij
deze twee zaken juist om mensen gaat.
Hun geluid dringt echter nauwelijks
door tot het veld van bedrijvigheid waar
de wetten worden geboren. Zij hebben
geen stemrecht en velen van hen zijn
naamloos. Hadden zij maar een naam; ze
zouden niet achteloos worden gebundeld
tot een handzaam geval met etiketten als
abortus (provocatus) en euthanasie. Dat is
gemakkelijker voor de spelers, want nu
hoeven zij niet te praten over mensen.
Bovendien herinneren zij zich niets van de
tijd in de moederschoot en zij willen niet
worden herinnerd aan het einde van hun
aardse bestaan. Daarom ook voltrekken
de geheimen van geboorte en dood zich in
de beslotenheid. De spelregels, die nie
mand buitenspel willen zetten, worden
echter vastgesteld in de volle openbaar
heid van onze volksvertegenwoordiging
en zo hoort het ook. In het parlement
wordt gesproken over mensen die (nog)
niet en die niet meer kunnen spreken.
Allen, gelovig of niet, zouden elkaar
kunnen vinden in de overtuiging dat het
leven zin heeft, alleen op grond van het
feit dat er leven bestaat. We zouden het
eens kunnen worden over de onbewijsba
re stelling dat menselijk leven zinvol is,
alleen omdat er mensen bestaan. Dit is
een keihard gegeven. Alleen hierom moe
ten we mede uit eigenbelang regels
afspreken ter bescherming van menselijk
leven van ontvangenis tot laatste snik. Zo
wordt ook een abortusdebat geplaatst in
zijn juiste context: eerbied voor het leven
zowel voor als na de geboorte. In principe
is er geen verschil tussen leven in de
moederschoot, het actieve leven midden
in de maatschappij en het stervende
leven.
„Het komt erop neer dat alle hulp die
men krijgt, via de Rode Halve Maan (het
Arabisch Rode Kruis) door Polisario-
mensen wordt verdeeld. De leiders van
Polisario zijn in het algemeen vertegen
woordigers van een nieuwe elite, mensen
die wat hebben gestudeerd, in Parijs,
Rabat of Algiers, meestal zonen van de
hoofden van de families. Hoe de verhou
ding is tussen deze nieuwe elite en de oude
familiehoofden die in de Spaanse tijd in
een soort parlement zaten en een zekere
vorm van intern zelfbestuur hadden, heb
ik niet kunnen ontdekken je spreekt bij
een dergelijk bezoek alleen met een
bovenlaag, met de mensen die Frans ken
nen. dan kan je niet in een paar dagen de
zaken grondig bestuderen”.
Na deze tweede rit het was intussen
twee uur in de nacht geworden werd
het hoge gezelschap uitgeladen bij een
groep tenten. Daar kreeg men gelegen
heid wat te praten met ministers van de
voorlopige regering van Polisario. „Een
deel van de mensen voelde zich enigszins
belazerd dat we gewoon in Algerije geble
ven waren, maar ik denk dat dat is
gebeurd op bevel van de Algerijnse rege
ring, die niet het risico heeft willen nemen
van een internationaal incident”.
In elk geval zit het erin dat de vluchte
lingen uit de Spaanse Sahara voorlopig
nog wel in hun kampen zullen moeten
blijven Al is hun leger voor dit gebied
- vrij groot (naar schatting 7000 man,
tegenover bijvoorbeeld Mauretanië dat
maar 2000 man onder de wapenen heeft),
volgens de taxatie van Kombrink bestaat
er weinig kans dat Polisario binnen
afzienbare tijd uit het stadium van de
querrilla kan komen en bijvoorbeeld stad
ter te ver om dan meteen het woord
moord in de mond te nemen. Want wie
kent de omstandigheden die iemand tot
dergelijke beslissende maatregelen bren
gen? Alleen de moeders van het ongebo
ren leven en de naaste familieleden van de
stervende. Niet de leden van het parle
ment, althans de meesten niet. Voor hen is
abortus niet verbonden met een naam van
een mens.
telingenkampen. „Ik heb een kinderzie
kenhuis bezocht. Alle medische appara
tuur ontbreekt er. De weinige geneesmid
delen die ze krijgen, bederven meteen,
omdat er geen koelkasten zijn. Men kan er
niet opereren, er is geen tandartsenappa
ratuur. Daar moet dringend iets aan
gedaan worden. In mei alleen al zijn er
1000 kinderen omgekomen door een
mazelenepidemie, in juni en juli vieler er
nog eens 500 slachtoffers. Ook is het hard
nodig dat er iets wordt gedaan om de
toenemende golf van tubercolosebesmet-
ting tegen te gaan
-■
heidsvoorschriften (ter bescherming van
menselijk leven) in de vorm van verplicht
voorgeschreven bromfietshelmen en
autogordels. En hier gaat het om de
bescherming van mensen die in de meeste
gevallen zelf wel kunnen uitmaken wat
goed of veilig voor hen is. Voor hen gelden
ook wettelijke voorschriften, maar de
stemlozen zijn volslagen onmachtig zelf
uit te maken of zij mogen leven of sterven.
Bromfietsers en automobilisten kunnen
protesteren, maar de stemlozen zijn
gedoemd tot zwijgen. Voor eeuwig.
Bewoners van een vluchtelingenkamp in de
Spaanse Sahara bijeen om problemen te
bepraten
- -
In ons parlementaire bestel zit et niet
veel anders op dan de scheidsrechters ook
bevoegd te verklaren voor het grensge
bied. Ook abortus en euthanasie worden
in de regels opgenomen, omdat zij recht
streeks te maken hebben met menselijk
leven of duidelijker gezegd met het beëin
digen daarvan. Daarvan zijn we ons te
weinig bewust. Hoe noodzakelijk het op
een gegeven moment is, abortus en eutha
nasie betekenen een rechtstreekse beëin-
weten zelfs de pastoors en predikanten yjjging van menselijk leven. Het gaat ech-
nauwelijks raad meer. De zieleherders a
zijn voor het merendeel uit de glans van
het mysterie getreden en zij kunnen nau
welijks een beroep meer doen op de ver
troostingen van eeuwenouden riten en
symbolen die aan zo menig sterfbed ver
lichting hebben gebracht en die aan zove
le doopplechtigheden luister hebben ver
leend. Bovendien voltrekken de meeste
geboorten en sterfgevallen zich in de
onpersoonlijke en klinische sfeer van zie
kenhuizen. Leven en dood worden steeds
meer onpersoonlijk. In onze huizen is
geen plaats meer voor de belangrijkste
gebeurtenissen in een mensenleven:
geboorte en dood. Mensen hebben recht
op persoonlijkheid.
-
jes kan gaan bezetten „Ze zouden er ook
zo weer uitgebombardeerd worden ze
hebben geen luchtmacht en geen luchtaf
weergeschut”’. Een politieke oplossing,
waarvoor allereerst in Mauretanië een
wisseling van regime nodig is, lijkt de
enige mogelijkheid. Daartoe is het natuur
lijk wel nuttig dat Polisario de aandacht
voor de zaak van de Saharis levend houdt.
W W ujMHunUnWr 111
Bromfietshelm, ook om menselijk leven te
beschermen
- T
<7 7--”:
-
s» iü
¥¥^73
f
