Concertvorm vermag niet steeds te boeien
VERVELING UIT BOEDAPEST
Edwin Starr valt op door eigen wijze van entertainen
Bachbeleden
in markante
geïnspireerd besloten
Softsoul van Marvin Gaye
niet altijd even constant
Strijkers terug
van toernee
PANTY
U
f
speelstijl
Nederlander spoorde Picasso’s op
Concertserie St. Bavo
lil
I
I
1
■F
Elephant Theatre in De Drie zusters
Koopman in Waalse Kerk
Diefstal uit Pausenpaleis Avignon opgehelderd
Meer voorstellingen
in Openluchttheaters
X
Bartelink speelt eigen „zaligsprekingen”
Sv?
MH
Hi
OKTOBER
MAANDAG
1 1
19 7 6
KUNST
ik
I
d-W HU1 as- 4
WW*
F-.< -r "IgT
xa
Barteljorisstraat 30
Haarlem
70 den. - 12 kleuren
M
J
AMSTERDAM. Een opera in
concertvorm is als een zwembad
zonder water. Het kan heel mooi
zijn, maar je komt er niet opge-
frist vandaan. Niet alleen de toe
schouwers hebben het moeilijk,
maar ook de zangers worstelen
met problemen. Wat moet je
doen, als je een liefdesverklaring
moet afleggen terwijl je achter
een lessenaar staat met nog min
der dan een vierkante meter
ruimte? Hoe moet je daarop rea
geren als je het onderwerp bent
van deze hartstochtelijke verkla
ring en je zelf ook achter een
lessenaar staat? Wat moet een lijk' zijn om haar op de planken van'het
theater te zien, dat zou een beleving op
zichzelf zijn. Heribert Steinbach, haar
oprechte minnaar Adolar, deed in stem-
middelen niet voor haar onder, maar hij
leed zichtbaar en hoorbaar onder een
gebrek aan ruimte.
koor doen, dat verondersteld
wordt uitbundig te reageren op
de gebeurtenissen, maar dat
gedwöngen is om meer dan drie
uur keurig netjes op een stoel te
zitten?
I ‘4
r-j
K 1
W.:
jÉ 1
i
■fc
Ims 1
Solisten in Euryanthe
bleken ideale keuze
Scène uit „De drie zusters", een opvoering door het Elephant Theatre uit Boedapest.
(Mickeru-foto)
J. H. MOOLENIJZER
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN.:
"ij
JAAP STORK
JOHN OOMKES
Mountain high enough. Met een partner
wist Gaye nou eenmaal altijd al goed
raad.
En hoe kunnen de toeschouwers zich
inleven in een scène, die zich afspeelt op
een woeste hoogvlakte, of in een grafkel
der, terwijl er helemaal niets te zien valt?
Het is een onwezenlijke situatie. Het kan
Vergezeld van een stevig musicerend
combo ritmesectie, orgel en twee saxen
overtuigt Starr niet zozeer door een
opvallend goed stemgeluid maar wel door
niet anders of de verveling komt om de
hoek kijken, alle goede bedoelingen ten
spijt.
Aan de solisten lag het niet, want men
had geen betere keus kunnen doen. Sabi
ne Hass is een ideale Euryanthe met alle
kwaliteiten die een operazangeres moet
hebben. Zij heeft een grote stem, maar zij
weet zich te beheersen, Euryanthe is ten
slotte de onschuld zelve. Wat zou het heer-
Janet Coster, een Engelse mezzo, die
aan de opera in Keulen verbonden is,
heeft laten horen hoe de rol van Eglantine
gezongen moet worden. Zij is de onmisba
re, valse verraadster vol venijn en laag
hartigheid, maar dat verhinderde haar
Vanaf dat moment duurt het wel even
voordat Gaye weer wat zelfverzekerder
overkomt, ondanks de routineuze gebaren
waarmee hij zich van flink wat kledij
ontdoet tijdens het sensuele Let’s get it on.
Trouble Man komt er gelukkig wel gaaf
uit. Gaye geeft met name de oude saxofo
nist alle ruimte en dat leidt tot een jazzy
middenstuk dat het oor streelt.
Al in het begin van het concert brak zijn
stem een paar maal en je kunt tijdens een
aankondiging zelfs even wat kortademig
heid bespeuren. In de daarop volgende
medley van oude successen als Youre a
wonderful one, Little Darlin, I heard it
through the Grapevine, Hitch Hike, Ain’t
that peculiar, Too busy thinking bout my
De man, die poseerde als de vertegen
woordiger van een rijke Amerikaanse
kunstminnaar en contact opnam met de
internationale bende die de schilderijen
gestolen had, werd slechts aangeduid als
een Nederlandse industrieel die voor een
maand zijn fabriek verliet om het spoor te
volgen van de kunstwerken. Uitgerust
met twee dure auto’s (Mercedes) om een
betere indruk te maken en met 15 miljoen
gulden aan valse bankbiljetten, ging hij
De Hongaarse spelers die oorspronkelijk
in een theater in Boedapest werkten, zijn
als vlucht voor de censuur in hun land in
januari van dit jaar naar Frankrijk ge
ëmigreerd en werken nu vanuit Parijs. Ze
waren al eens eerder in Mickery vorig
jaar, maar er was iets niet in orde met
enkele visa, zodat zij toen niet in ons land
konden blijven optreden. Omdat de voor
stelling naar de mening van Mickery toch
belangrijk genoeg was om haar aan een
breder publiek te tonen, is de groep nu
opnieuw uitgenodigd. In Amsterdam is
een serie opvoeringen gegeven, in Haar
lem blijft het bij een eenmalige vertoning.
HAARLEM De Toneelschuur doet
dit seizoen weer mee met het Mickery-
circuit en dat betekent dat een aantal
voorstellingen die in het Amsterdamse
theater aan de Rozengracht plaatsvinden
ook naar Haarlem komen. Zondagavond
was er zo’n produktie te zien. Het Elep
hant Theatre, een theatercollectief uit
Hongarije (Boedapest) gaf een opmerke
lijke eigen visie weer op de De drie zus
ters van Anton Tsjechov. Een korte, verto
ning die als enige pluspunt een zeer har
monieus toneelbeeld oplevert.
Toch, de wijze waarop hij Distant Lover
ten slotte zingt, is een aardig bewijs hoe
goed Gaye kan zijn. Nu was hij tijdens dit
concert niet even constant, maar een beter
luisterend publiek had hem geholpen om
er meer van te maken.
Als extra voorzorg hadden politieman
nen, die zich onder het personeel van een
hotel in de naburige plaats Marignane
bevonden, reeds eerder de leden van de
Tijdens de laatste ontmoeting tot uitwis
seling van kunstwerken en geld op woens
dag j.l. in Marseille werd Donadmi in de
auto van de industrieel gearresteerd ter
wijl de kunstexpert uit de vrachtwagen
van de bende kon worden bevrijd.
Voor de dieven liep het minder goed af.
Een van hen kreeg kort na zijn arrestatie
,een hartaanval. De anderen kunnen hoge
gevangenisstraffen krijgen voor het ple
gen van de diefstal en het toebrengen van
lichamelijk letsel aan drie wachten in het
museum van Avignon waar de diefstal
plaatsvond.
Een zeer geïnspireerde compositie, dat
dient gezegd, waarin voortdurend de
sterk suggestieve sfeertekening opvalt,
welke volkomen in harmonie is met de
beelden die in de tekst worden opgeroe
pen (de armen van geest, de treurenden,
de zuiveren van hart etc). Overigens is
deze muzikale tekstbenadering totaal niet
vooropgezet programmatisch, zoals bij
Marcel Dupré in zijn „Le chemin de la
Croix” veel eerder het geval is.
Met warm getimbreerde stem en geken
merkt door een grote zeggingskracht wer
den De Zaligsprekenden door Cilly Dor-
hout voor de vele bezoekers ten doop
gehouden, waarbij Bernard Bartelink op
ongetwijfeld ideale wijze de vocaal-
instrumentale dialoog completeerde.
Daarvóór had de zangeres haar uit-
drukkingsrijke stemgeluid al laten horen
in een uitvoering van het jubelende „Exal-
ken mannen die om een theeservies zitten.
Zij roken, drinken thee met wodka en
zeggen de tekst na die via een geluidsin
stallatie wordt voorgezegd, in het Hon
gaars, deels in het Frans. Even terzijde,
binnen een lichtcirkel, speelt op de grond
een klein meisje.
De industrieel zou inmiddels zijn terug
gekeerd naar zijn fabriek van 300 werkne
mers, bijna een half miljoen rijker. De
politie bewaart een volledig stilzwijgen
over zijn identiteit en verblijfplaats, er op
zinspelend dat men mogelijk nog eens van
zijn diensten zou kunnen profiteren.
bende gefotografeerd toen aan een diner
onderhandeld werd over de uitwisseling.
Bijna een uur lang zijn we getuige van
het opzeggen van de teksten, die we in het
Nederlands op papier meekrijgen. Ze
worden monotoon, zonder emotie voort
gebracht. Alleen de stem van de souffleu
se klinkt in dat melodieuze Hongaars als
of een documentaire film uit het Oost
blok van commentaar wordt voorzien.
Over alles heen is er dan nog diner-
dansant muziek per piano'.
Met de keuze van de probleemloze
Voluntairy in D van Stanley (gespeeld op
koororgel) bevond Bernard Bartelink zich
voor velen op bekender terrein en natuur
lijk zeker met Francks meesterlijk ver
tolkte creaties als de Fantaisie in A (jam
mer alleen van die afschuwelijk bibberen
de tremulant) en de Final in Bes, muziek
die eenvoudig voor dit orgel geboren is.
Eerste violist Nap de Klijn vertelde dat
hij met zijn drie collega-musici in totaal
35.000 kilometer had gevlogen in zestig
vlieguren, dat zij vijftien uren in een trein
hadden gezeten, zestien uur in bussen en
dat zij aldus reizende Mexico hadden
bezocht plus dertien landen in Zuid-
Amerika
Naast Nap de Klijn spelen in het strijk
kwartet Gerard Hettema (tweede violist),
Gerrit Oldeman (altviool), en Michel
Eerst in het recente werk, dat van de
jaren zeventig, herken je de meester. Een
selectie uit What’s going on, maar ook een
serie duetten met Florence Lyle die
ook wat dansjes deed zijn uitstekend.
Uitgebalanceerd klinken levenskrachtige
versies van You’re All I Need to get by,
Ain’t Nothing like the real Thing, Your
precious Love, It takes Two en Ain’t No
De spelers bedoelen met deze summiere
weergave alleen de kern van het oor
spronkelijke avondvullende toneelstuk te
raken. Die komt neer op verveljng en
VitzichtlöCfêhèid. Ep ii$erdaa<r,,als-jé eer-'-
maal aan het mooie toneelbeeld gewend
geraakt bent en zo lang duurt dat niet
blijft er slechts verveling over.
De mooiste momenten beleefden we tij
dens de scène van Euryanthe, die alleen
achterblijft in de onherbergzame een
zaamheid van de woeste hoogvlakte. In
deze aria werden wij verrast door een
prachtig geblazen fagotsolo, die de verla
tenheid verhevigde en daarmee werd aan
getoond, dat Carl Maria von Weber in
genialiteit niet onderdoet voor zijn meer
gespeelde kunstbroeders. Hans Vonk
heeft met het Radio Filharmonisch
Orkest en het Groot Omroepkoor gezorgd
voor een uitstekende uitvoering.
een bank in Parijs een aantal van de
bankbiljetten, die met echte vermengd
waren, te controleren. De industrieel
stond er op dat er gijzelaars werden uitge
wisseld. De politie had voorts veel zorg om
te voorkomen dat, als er iets mis ging, het
valse geld in handen van de bandieten zou
blijven.
The Elephant Theatre toont een zeer
arrogante visie op het oorspronkelijke
stuk van Tsjechov. Uit het totaal is alleen
de tekst van de zusters zelf gelicht en aan
elkaar geplakt. De zusters worden
gespeeld door drie in witte kleding gesto-
Na een introductie van zijn 40-mans
sterke orkest waarin dadelijk de routi
ne van een oude grandioze tenorsaxofo
nist opvalt, schuift Marvin Gaye het podi
um op in een even fantastisch als belache
lijk bont pak. Dadelijk na Let’s get it out
en Come get to this loopt het zelfs voor de
heel wat manse Gaye uit de hand als hij
niet begrijpt waarom het publiek
schreeuwt. Hij meent dat het om Let’s get
it on vraagt en legt zijn toehoorders uit dat
hij eerst kalm en relaxed wil opbouwen
voordat de wilde funk aan de beurt komt.
De agitatie is echter ontstaan omdat een
groepje staande toeschouwers het zicht
wegneemt voor anderen achter hen. Een
van de nadelen van deze hal.
Voor de Franck-minnenden een reden
temeer om de pompeuze klanken van de
Final te beschouwen als klaroengeschal
voor het komende César Franck-
concours, dat vanaf 20 okt. in deze kerk
zal worden gehouden.
tabo te, Deus meus, rex”, een verklanking
van enkele verzen uit de 144e Psalm door
de destijds aan de Parijse Notre-Dame
verbonden Barokcomponist André Cam-
pra. De orgelbegeleiding hierbij muntte
uit door veelvuldige klankkleurwisselin-
gen, die echter ook onwillekeurig een wat
dominerende rol gingen spelen.
niet iedereen te verbluffen met een wellui
dendheid tot in de hoogste regionen. Lieu-
we Visser (Koning Lodewijk VI van
Frankrijk), had met zijn koninklijke bas
weinig moeite om de situtatie te
beheerden.
AMSTERDAM Zaterdagavond was
het zover. Eindelijk kon onder het tot
vervelens toe gebruikte motto „swing mee
met Marvin Gaye” aan de lijve ondervon
den worden hoe professioneel de inmid
dels al 37-jarige ongekroonde koning van
de sensuele softsoul live uit de voeten
kan. De Jaap Edenhal was opmerkelijk
goed gevuld en werd op temperatuur
gebracht door Edwin Starr.
Ja, Koopman’s spel is éf, zeker. Want
het evenwicht waarmee deze clavecinist
op dit concert in de Bach-cyclus een uit
voering gaf van „Die Kunst der Fuge”,
stelde die super-geniale verzameling com
posities in klaarhelder daglicht.
Terwijl je eerst toch wel even bang was
dat door zijn haast spastische manier van
spelen, de daaraan verbonden hoekigheid
in muzikale aanpak dan ook alle souples
se zou uitsluiten die op zoveel plaatsen
vereist is, kwam je al luisterend heel gauw
tot een geruststellende conclusie. Veel
delen kwamen door die markante speel
stijl namelijk juist heel goed tot hun recht.
En in het algemeen was er nog genoeg
elasticiteit om overgangen vloeiend te
doen verlopen en om ook het uiterlijk
onderhoudende, muzikanteske aspect te
bewaren.
Zo kon je alle grillige lijnenspel van
Bach’s onuitputtelijke creativiteit en naar
eenzame hoogte gestegen muzikale intelli
gentie, in alle rust, maar met een blijvend
gevoel van sensatie vanwege de eindeloze
stroom polyfone verrassingen, aan je
geestesoog voorbij laten trekken.
Dat er bij zo veel, in gecompliceerd
verband genoteerde inventies, een stuk of
wat noten tussen wal en schip raken bij de
uitvoering, is onvermijdelijk. Dat het er
evenwel in dit voortvarende spel slechts
zo weinig waren die niet op de terechte
plaats kwamen, is ongetwijfeld te danken
aan de kwalitatief uitstekende, technische
bagage, waarover deze Prix d’Excellence-
winnaar beschikt. Steeds het juiste tempo
te kiezen en daarbij spanning te behou
den, zoals hier gebeurde, wijst bovendien
op een stabiel uitbeeldingsvermogen.
Ton Koopman roerde in zijn mondelin
ge toelichting nog het feit aan, dat Die
Kunst der Fuge zeker niet Bach’s ver
meende „zwanenzang” is. Door histori
sche onderzoekingen in de laatste jaren is
komen vast te staan dat de componist er
na 1748 niet meer aan heeft gewerkt. En
voorts bleek uit die intensieve research
dat Bach er mogelijk reeds in 1718 aan is
begonnen, terwijl ook het thematisch
gemiddelde in de richting van de ont
staanstijd van het „Wohltemperierte Kla
vier” wijst.
Hoe het ook zij: met de monumentale
Kunst der Fuge heeft de grootmeester der
barokke polyfonie zijn geloofsbelijdenis
bij uitstek nagelaten. Ton Koopman heeft I
er, in het laatste gedeelte (op een tweede
clavecimbel) voortreffelijk geassisteerd
door zijn echtgenote, Tini Mathot, op
voorname wijze uitdrukking aan gegeven.
JOHAN VAN KEMPEN
waarbij de grappige introdukties je al
voldoende voor de man innemen om de
rauwe, lijfelijke soul ook te kunnen waar
deren op zijn primaire geneugten. Soul
muziek is nu eenmaal onverbetelijke
dansmuziek. Dat komt er bij Starr lekker
uit. Zelfbewust vertolkt hij songs als She
keeps on going all up, 25 Miles from
Home, War, I just wanna do my Thing en
Accident. Een amicale jongen.
SCHIPHOL (ANP) Vermoeid, maar
boordevol nieuwe indrukken, is het
Nederlands Strijkkwartet zondagmiddag
op Schiphol terug gekeerd van een
zeven weken durend mammoettoer-
nee door heel Zuid-Amerika.
Het is te hopen, dat hij bij de Nederland
se Operastichting een boekje opendoet
over de zangeressen waarmee hij gezon
gen heeft in deze Euryanthe. Ladislaus
Konya, een Roemeense bariton, kon mij
niet helemaal overtuigen van de roem die
van hem uitgaat in tegenstelling tot Wen-
dela Bronsgeest, die meer verdiende dan
het eenvoudige rolletje van Bertha, het
landmeisje.
concerten, onder andere in Oranjestad op
Aruba.
De reis was georganiseerd door een
Braziliaans-Argentijns impressariaat,
maar kon alleen worden gemaakt dankzij
de subsidiepot van CRM.
HAARLEM. Ton Koopman is als cW-
vecinist net een harlekijn. Zijn voor
dracht is eigenlijk niet om aan te zien,
vanwege de overvloed aan niet ter zake
dienende bewegingen. Maar zijn spel is
df. Dat kun je waarschijnlijk het beste
beoordelen als je (zoals ik zondagmiddag
deed op het door Koopman gegeven reci
tal in de Waalse Kerk) je verdekt opstelt
achter een paar rijen hoofden van andere
toehoorders, zodat je door de overmatige
fysieke expressie van de concertgever in
elk geval niet van de klinkende muzikale
materie kan worden afgeleid.
Euryanthe is een mooie opera, dat wil ik
niet ontkennen, maar hij is te lang. Dat
heeft Weber ook ingezien en daarom heeft
hij coupures aangebracht, die zaterdag
middag ook werden toegepast, maar toch
werd het een vervelende aangelegenheid
in het Concertgebouw.
Baby en How sweet it is oogt de spoeling
dun en is de kwaliteit niet overtuigend.
Wat de gespeelde orgelwerken op dit
concert betrof, ook hier enige originalitei-
ten in de vorm van de zelden gehoorde
„Fugue” en „Choral” van Honegger, wat
ook gold voor Litaize’s tintelende „Jeux
de rhythmes”. Via fascinerende registra
ties in deze stukken, waarvoor de organist
in zijn spel een warm pleidooi hield,
bewees hij alle positieve hoedanigheden
van het imponerende instrument geheel
en al te doorgronden.
HAARLEM. De organist van de
Rooms-Katholieke Basiliek Sint-Bavo,
Bernard Bartelink, viel zaterdagmiddag
de eer te beurt om op „zijn” Adema-orgel
de wekelijkse concertserie van dit sei
zoen in deze kerk muzikaal af te ronden.
Om dit recital extra luister bij te zetten
had hij de medewerking verkregen van
de in deze ruimte niet onbekende altmez-
zo Cilly Dorhout, die voor een primeur
zorgde met de voordracht van een in
Haarlem nog niet ten gehore gebracht
werk van Bernard Bartelink zelf: „De
Zaligsprekingen”, gebaseerd op de tekst
in het Evangelie van Mattheus hoofdstuk
5, vers 1-12.
BLOEMENDAAL (ANP) In 23 van
de 28 Openluchttheaters in Nederland zijn
dit zomerseizoen 310 voorstellingen gege
ven die door 218.098 personen werden
bezocht. Hiervan waren 119 voorstellin
gen voor kinderen met een bezoek van
70:412. Het. bezoekersaantal nam toe in
vergelijking met 1975, namelijk bij de
Kindervoorstellingen met een gemiddelde
van 468 in 1975 naar 592 dit jaar en bij de
overige uitvoeringen van 627 naar 773. In
dit aantal zijn echter ook kerkdiensten in
theaters opgenomen
Deze gegevens zijn zaterdag bekend
gemaakt op de jaarvergadering van de
vereniging „Het Nederland Openluchtthe
ater in Bloemendaal” Door het uitzonder
lijk goede weer deze zomer in het gehele
land, kon 92,8 procent van alle geplande
voorstellingen doorgaan. Het grootste
aantal voorstellingen werd gegeven in
Amsterdam, Vondelpark namelijk 82 en
in Den Haag 51. Op de derde plaats volgt
Lieshout met 18 voorstellingen.
Marvin Gaye tijdens zijn optreden in de Edenhal.
(foto Kuno Gommen)
op ?oek naar de in januari uit het Pausen
paleis in Avignon gestolen doeken Zijn
weg voerde naar Dusseldorf, waar hij m
contact kwam mét Gerard Donadini, een
van de woensdag in Marseille gearresteer
de bandieten.
Werkend met toestemming van en in
samenwerking met de Franse, Nederland
se en Belgische politie, verzekerde de man
zich van de diensten van een Nederlandse
kunstexpert die de echtheid van de goua
ches, pastellen en tekeningen verifieerde
die Picasso in de laatste jaren voor zijn
dood in 1973 voltooide.
De Belgische politie was zo behulpzaam
dat de Procureur des Konings acht met
zorg uitgekozen, speciaal voor dit soort
zaken opgeleide politie-officieren zond.
Beide partijen gingen uiterst voorzich
tig te werk. De bende zond een man om op
MARSEILLE (AFP-UPI). Een
Nederlandse industrieel, die uit was op
de beloning van 800.000 francs (bijna een
half miljoen gulden), was de man achter
het terugwinnen van de 118 gestolen wer
ken van Pablo Picasso ter waarde van
vijf miljoen gulden woensdag j.l. en de
arrestatie van de zeven daders.
