Liv Ullmann indrukwekkend in
Face to Face
2.
9.
I
Vorster ontmaskerd in Frontlinie
VERLOVINGSRINCEN:
HUVIS
SIEBEL HEEFT ER MEER VAN.
11
I
IL
18
15,
15.
SCHOKKENDE GETUIGENISSEN IN DOCUMENTAIRE OVER ZUID-AFRIKA
1
V R IJ D A G
/EN
n
e
n
n
>f
e
Jrsys-
m en
„BESTE MEDEWERKERS”, zo begint de brief die Ingmar Bergman
in september 1975 vanuit het Zweedsé Faro richtte aan de acteurs en de
mensen van de technische staf die aan zijn nieuw project zouden mede
werken. En hij vervolgt: „We gaan nu een film maken die in zekere zin
over een poging tot zelfmoord gaat. In feite houdt hij zich bezig („als ge
woonlijk”, zou ik bijna zeggen) met het Leven, de Liefde en de Dood.
Omdai in wezen niets belangrijken is. Om er zich mee bezig te houden. Om
erover te denken. Om er zich zorgen over te maken. Om er zich gelukkig
bij te voelen. En zo verder”.
Ie
0
11
U
Goud of platina. Glad of gefacetteerd. Breed of smal.
Simpel of met briljanten gesierd. Siebel heeft de verlovingsring
zoals jullie m wensen. Keuze uit 200 modellen.
Dat mag je verwachten bij één van de grootste juweliers in
Nederland. Net zoals vakkennis en betrouwbaarheid. En alle
rust om te passen en uit te zoeken. Ook als je niet zoveel tc
besteden hebt. En op het gratis graveren kun je wachten
Toch even aan denken als je een verlovingsring zoekt
Siebel heeft er veel en veel meer van.
FILMS
21
f|
O
i’ii
C n
55
5 5
Ingmar Bergman over
liefde, leven en dood
voor
AAN
(ADVERTENTIE)
en
Triset met briljant
I.
V
NACHTVOORSTELLINGÈN
ABSOLUTE NULPUNT
Model 551/ 551 B
Gladde modellen vanaf 129,- p.p. Bewerkte modellen vanaf 142,- p.p
Briljant ringen vanaf 287,- p.p.
Studio „De Eend en de Cadillac” te zien,
terwijl ze op_ de woensdag, zaterdag en
zondagmiddag in Palace naar de teken
film „Hugo, de Hippo” kunnen kijken.
ren om uit haai geestelijk evenwicht te
geraken.
Een ontredderde Liv Ullmann, gesteund
door Erland Josephson als Tomas.
JUWELIERS
HAARLEM: Grote Houtstraat 63
AMSTERDAM ROTTERDAM
DEN HAAG UTRECHT
angsten, zal ze ook straks heilzaam kun
nen werken op bioscoopbezoekers en
eventuele tv.-kijkers. Want evenals met
Bergman’s vorige film „Scènes uit een
Huwelijk” is de oorspronkelijke opzet
van „Face to Face” een vijf of zesdelige
tv.-serie geweest die tot een bioscoop
film van normale lengte gecompileerd is.
Bij de uitroeiing van de nijlpaarden van
Zanzibar weet de kleine Hippo te ontko
men, hij komt in contact met het neger
jongetje Jorma en diens schoolvriendje,
maar moet opnieuw vluchten als hem
vernielingen in de schoenen geschoven
worden die hij niet begaan heeft. Voor
de rechter gebracht wordt zijn leven op
het laatste ogenblik gered door de ont
lastende getuigenis van de sultan. Alles
bij elkaar een spannend en kleurig Oos
ters sprookje waarvan de animatie min
der goed geslaagd is, maar deze tekort
koming wordt voor een goed deel ge
compenseerd door de soms fraaie teke
ningen. Ton van Duinhoven, Lex Gouds-
mit, Ko van Dijk en andere bekende
Nederlandse toneelspelers hebben hun
stemmen geleend aan de vele optredende
tekenfiguren.
An de Franse film „La Marge”, vrij
vertaald in het Nederlands met „Op de
rand van alles” zijn drie bekende namen
verbonden. Allereerst die van regisseur
Walerian Borowczyk („Contes Immo-
raux”, „La Béte”) en vervolgens die van
de hoofdrolspelers, Sylvia Kristel en Joe
Dallesandro. De producenten, Robert en
Raymond Hakim hebben natuurlijk ge
dacht dat een optelsom van deze be
roemdheden uit het erotische kamp de
De film die een gematigd commen
taar heeft meegekregen, laat vooral
de beelden spreken die bijv, het
schijnheilig gejuich over de splitsing
tussen Azania (Zuid-Afrika) en de
„Thuislanden” die een onafhankelijk-
„Cineclub-Vrijheidsfilms” heeft de
hand weten te leggen op een politieke
film die zich bezighoudt met de situ
atie in Zuid-Afrika. „De Frontlinie”
heet de film die gemaakt is door de
Fransman Rene Vautier in samen
werking met Brigitte Criton en Bua-
na Kabue. De filmploeg die zich met
Zuid-Afrika heeft beziggehouden en
daarbij vooral de aandacht heeft ge
richt op de situatie in Transkei, een
van de zg. Thuislanden, heeft uiter
aard niet ter plaatse kunnen filmen
en heeft dus een beroep moeten doen
op bestaand materiaal, journaalbeel
den, interviews die gemonteerd zijn
tot een felle aanklacht tegen het
bewind van Vorster.
haar grootouders. Want ze yit ook nog-<
middenin een verhuizing. De eerste op
name die we van haar te zien krijgen is
als ze in een leeg vertrek van het
nieuwe huis met de telefoon provisorisch
op de grond geïnstalleerd, haar grootou
ders opbelt om haar komst aan te kon
digen. Een confrontatie in de kliniek
met een van haar patiënten die onbevre
digend verloopt en haar ontmoeting met
de alleen wonende dr. Tomas Jacobi die
gezelschap zoekt omdat hij aan vlagen
van diepe depressie en doodsangst lijdt
en de nachtelijke uren liefst pratende
zou willen doorbrengen betekenen voor
Jenny volgende stappen naar een toe
stand van onzekerheid en onbestemde
angst waarin zij met onverklaarbare vi
sioenen en nachtmerries worstelt. Haar
eigen eenzaamheid door het tijdelijk
wegvallen van haar man en haar ver
blijf bij haar grootouders dat haar op
pijnlijke manier confronteert met het
aftakslingsproces van de ouderdom dra
gen verder bij om haar uit haar geeste
lijk evenwicht te brengen. Wanhopig
vecht Jenny om de rust en gelijkmatig
heid van vroeger te herwinnen, maar
steeds frekwenter herhalen zich haar
redeloze huilbuien en lachaanvallen en
nachtelijke visioenen die van een ang
staanjagende realiteit worden. Haar
vrees de greep op zichzelf steeds meer te
verliezen en in een situatie te geraken
waarover zij geen controle meer zal
hebben, drijft haar tenslotte in een po
ging tot zelfmoord door het innemen
van een overdosis aan slaappillen. Dank
zij een tijdig ingrijpen van Tomas Jaco
bi ontwaakt Jenny in een ziekenhuis om
daarna steeds weer terug te vallen in
absurde dromen die het althans voor de
kijkers duidelijk gaan maken dat weg
gestopte jeugdherinneringen en kinder
lijke angsten haar als volwassen vrouw
de schijn opgedrongen hebben van zelf-
verzenkerdheid en onaantastbaarheid.
Maar dat achter die bewust opgetrokken
facade een Uiterst kwetsbare en onzeke
re vrouw is schuil gegaan, voor wie
enkele kleine tegenslagen voldoende wa-
Zijn eigen vage kwellingen hebben nu
een naam en adres gekregen en hebben
hun uitzonderlijkheid en verontrusting
verloren. „Als dit verhaal voor iemand
anders hetzelfde nuttige effect kan heb
ben, is de krachtsinspanning niet
niets geweest,” zo is zijn conclusie.
ALS BIJ VROEGERE films heeft
Bergman ditmaal opnieuw eigen ung-
sten, depressies en onzekerheden van
zich af geschreven 'en gefilmd. De film
is voor hem wat de divan is voor de
psychiatrische patient, de plaats waar
bevrijdende onthullingen gedaan worden
over het diepste innerlijk en waar de
geheimste gedachten aan de oppervlakte
komen. Bergman heeft in „Face to Face”
zijn psychische moeilijkheden geprojec
teerd op de psychiatrice Jenny die hij in
de gestalte van de actrice Liv Ullmann
het angstwekkende ziekteproces van to
tale mentale ineenstoring en het moei
zaam terugwinnen van een contact mei
de werkelijkheid laat doormaken. Het is
misschien een wrede therapie, ma
ze Bergman „bevrijd” heeft van zi n
Liefst twee bioscopen, Bellevue-Cinera-
ma en Flora hebben zien ontfermd over
ue re-issue van een oude, uit 1954 date
rende film van Richard Fleischer die
toen in opdracht van de Walt Disney
Productions de bekende toekomstroman
van Jules Verne, „20.000 Mijlen onder
Zee” in beeld bracht. Het boek ver
scheen in 1870 en trok vooral de aan
dacht omdat de visionaire schrijver de
onderzeeboot introduceerde, waarover
toen in termen als onmogelijk en on-
practiscn werd gesproken. „De „Nauti
lus” van kapitein Nemo werd aan ook in
zijn tiju aangezien voor een zeemonster
en de VS. stuurde onmiddellijk het be
wapende gragat de „Abraham Lincoln”
uit om jacht op die schrik der oceanen
te maken. Maar bij een confrontatie van
beide zee-vaartuigen wordt het fregat
tot zinken gebracht en worden slecht^
drie leden van de „Abraham Lincoln”
gered en aan boord van de „Nautilus”
gebracht. Het zijn professor Pierre
Aronnax (Paul Lukas, diens assistent
Conseil (Peter Lorre) en de opportinusti-
sche bootsman Ned Land (Kirk Douglas)
die nu kennismaken met de geheimzin
nige Nemo (James Mason) die de wereld
de oorlog heeit verklaard omdat de
wereld maar niet van het voeren van
oorlogen wil afzien. De gijzelaars maken
de meest fantastische avonturen op de
bodem- van de zee mee, maar vooral Ned
Land wil wel weer terug naar de be
woonde wereld en maakt de autoriteiten
bekend met het bestaan van de „Nauti
lus” via boodschappen in afgesloten fles
sen. Waarop de gealarmeerde Ameri
kaanse oorlogsvloot optrekt en er voor
zorgt dat Nemo zijn Nautilus plus zijn
veilige haven op het eiland Vulcania in
de lucht laat vliegen. Een van de aar
digste Disney-speelfilms die best een re
prise verdient.
De nieuwste film van Ingmar Berg
man, door hem ook geschreven en ge
produceerd verschijnt deze week in' Tu-
schinski 2 en Alhambra. Het strak ge
filmde verslag van een geestelijk ziekte
proces dat zich in een psychiatrice af
speelt, levert in de eerstte plaats een
grandioze rol op voor Liv Ullmann die
vooral beklemmend spel levert, als ze
zich op de rand van de waanzin bevindt.
Voorlopig zal Bergman wel geen films
meer in Zweden maken en het zal
afwachten zijn of hij in zijn zelf verko
zen ballingschap de hoogte van zijn
Zweedse werk zal halen. Reden te meer
om „Face to Face” die op deze pagina
uitvoerig besproken wordt, met aandacht
te bekijkert.
Alfred Hitchcock is driemaal verte
genwoordigd in het Amsterdamse nacht-
programma: tweemaal in The Movies
met „Mr. and Mrs. Smith” en met „Sus
picion” en eenmaal in Cineac Reg.
iBreestraat met „Psycho”. Polanski komt
tweemaal voor, zijn „Chinatown” is te
zien in Cinema International en het
oudere „Repulsion” met Catherine De
neuve vinden we in Alhambra 2. De
geestige thriller-comedie „Murder by
Death” wordt ook ’s nachts in het wee
kend vertoond in Kriterion en een iets
minder fijne klucht, „The Duchess and
the Dirtwater Fox” met Goldie Hawn en
George Segal is te zien in Rivoli. In
Rialto tenslotte de bekende Franse
gangsterfilm van Henri Verneuil, ,,Le
Clan des Siciliens” met Alain Delon en
Lino Ventura.
„DE SNELLE schokkende afbraak van
een bewonderenswaardig karakter en de
wedergeboorte in een mai telend proces,
dat heb ik willen beschrijven”, zegt
Bergman in zijn brief aan de medewer
kers en hij bekent zelf ten zeerste
geprofiteerd te hebben van dit proces.
De serie is in Zweden en Duitsland ook
inderdaad op het scherm te zien geweest
en er bestaat een mogelijkheid dat een
der Nederlandse zendgemachtigden
De nachtvoorstellingen brengen „Het
Duivelsmasker van Tang” in Palace, een
prachtige Dracula-parodie van Andie
Warhol met Joe Dallesandro, Udo Kier
en in de bijrollen Roman Polanski en
zelfs Vittorio de Sica in Roxy, wat
zachte porno („Zullen we ’t nog een
keertje overdoen?”) in Lido en een span
nende oorlogsfilm, „Murphy’s War” in
Luxor, waarin een hardhoofdige Iers
(Peter O’Toole) I in z’n ©entje wraak
neemt op een Duitse duikboot die oor
zaak was dat zijnboot en zijn kamera-
dén op de bodem van de zee terecht zijn
gekomen. En voor de kinderen is, zoals
gezegd iedere middag de kans om in
MET DEZE WOORDEN leidt Bergman
de film „Face to Face” in, zowel bij zijn
medewerkers als bij de lezers van het
draaiboek dat in een handige pocket
editie bij Pantheon Books in New York
is verschenen. Hij verklaart daarin hoe
hij ertoe gekomen is de film te schrij
ven. Gedurende enige tijd, zo bekent hij,
heb ik geleefd in een sfeer van angst
waarvoor ik geen duidelijke oorzaak kon
vinden. Hij vergelijkt die angst met een
zeurende kiespijn zonder dat een tan
darts iets fouts kan ontdekken aan de
kies of aan de persoon in kwestie. Na de
angst verschillende wetenschappelijke
maar weinig overtuigende namen te
hebbben gegeven, besloot hij methodis-
cher te werk te gaan en daarbij kwa
men de wederwaardigheden van iemand
anders hem te hulp. Hij vond overeen
komsten tussen haar en zijn ervaringen,
alleen haar toestand was meer voor de
hand liggend en scherper omlijnd, en
veel pijnlijken Zij werd op die manier
de hoofdpersoon van zijn nieuwe film
die langzaam vorm kreeg. Hij maakte
van haar (Bergman laat in het midden
of zij werkelijk bestaan heeft of dat zij
een door hem gecreeerde projectie-fi-
guur is) een evenwichtige bekwame en
gedisciplineerde persoon, een hoog ge
kwalificeerde professionele vrouw met
een succesvolle loopbaan als psychiatri
ce. Ze is goed getrouwd met een niet
minder begaafds collega en is omringd
met wat men „de goede dingen van het
leven” zou kunnen noemen. Er is dus
ogenschijnlijk voor haar geen enkele
aanleiding om in ee geestelijke verwar-
als derde medespeler. De film voert van
Napels over Rome naar Bordeaux en de
vakkundige fotografie van Henri Decae,
cameraman van de „Nouvelle Vague”
zorgt dat alles mooi in beeld komt.
Scène uit „Hugo, de Hippo”, een teken
film voor kinderen.
straks - en dat zal wel enige maanden
duren - ook de tv.-versie zal laten zien.
Dat zal een interessant experiment bete
kenen en een boeiende ervaring worden
voor wie de strak gecomponeerde film
gezien hebben. De bioscoopbezoekers die
onder de indruk zijn gekomen van de
indrukwekkende acteerprestaties van Liv
Ullmann die van haar buien van halve
en hele waanzin een haast pijnlijke
demotrastie maakt van volledige over
gave aan een rol, zullen ongetwijfeld die
rol in nog meer uitgewerkte vorm terug
willen zien. Evenals trouwens de aan
doenlijke aanwezigheid van Erlad Jo
sephson (ook Ullmann’s tegenspeler in
„Scènes uit een Huwelijk”) die een
trouwe en reddende vriend speelt en dan
zelf met lege handen en eigen proble
men achterblijft.
argues, heeft regisseur BorowczyK een
uiterst vervelende en onduidelijke rela
tie uit de dóeken gedaan tussen de
gelukkig getrouwde wijnhandelaar Dal
lesandro en een Parijs hoertje die Sylvia
Kristel met haar legendarische openhar
tigheid mocht spelen. Nu is Kristel een
uitermate slechte actrice, wat nauwelijks
opvalt door het afleidend vertoon van
haar lichaam, terwijl Dallesandro, be
kend door zijn rollen in diverse Andy
Warhol-producties, ook geen van god
begenadigd speler is, al heeft ook hij
zijn fysiek mee. Bij elkaar gebracht
beereiken ze het absolute nulpunt in
communicatie met elkaar en met de
toeeschouwers. Het enige mysterie wat na
al de ontkleedpartijen overblijft is de
afwezigheid van Borowczyk als creatief
filmer. Maar Leidseplein Theater en
Rembrandplein Theater zullen niet over
bezoek te klagen hebben na de invite
rende voor-reclame die er over „La
Marge” gemaakt is.
Buiten de NOS om hebben de varete-
artisten Herman Kortekaas en Gerard
van Essen als het clownsduo „De Kamé’s”
nationale en internationale beroemdheid,
verworven. Ze stonden aan de top van
de showbusiness, zegt mijn reclamefol
der. Inmiddels zijn beide komieken op
genomen in een tv.-serie waarin zij als
„Peppi en Kokki” op slag de harten van
de gehele Nederlandse jeugd veroverden
(Ik citeer opnieuw). Een dergelijk succes
leidt in ons land onvermijdelijk naar
een pretfilm. En* dus ontstond onder
regie van Nan de Vries en met mede
werking o.a. van Jules Croiset en Jaap
Stobbe „Peppi en Kokki bij de Marine”
met als ondertitel „Het geheim van
Kommandant Plus”. City 1 brengt de
première van deze nieuwe Nederlandse
kinderfilm op de matinees, terwijl voor
de avond „Max Havelaar” gehandhaafd
blijft. Ongetwijfeld zal een deel van de
jeugd zich wel amuseren met Peppi en
Kokki die zo hun best doen op Stan
Laurel en Oliver Hardy te lijken, maar
er niet veel meer van geleerd hebben
dan wat smijt- en val-acts waartoe het
scenario van Nan de Vries' hun over
vloedig gelegenheid biedt En verder
móeten de kinderen maar bepalen of ze
het leuk vinden. De meer verwende
ouderen doen er beter het zwijgen toe.
toria tot eigen voordeel toepast, het
zijn allemaal onderwerpen die in de
film aan de orde komen en met klem
van argumenten de werkelijke situa
tie van het ogenblik als onhoudbaa-'
onthullen.
„Men moet er geweest zijn om cr
over te kunnen oordelen’’ is dn le
kende argumentatie waarmee de
voorstanders van apartheid de c
van hun tegenstanders trachten te
ontzenuwen. „Frontlinie” toont aan
dat men goed genformeerd kan zijn
over een onderwerp als men de feiten
door authentieke beelden laat onder
steunen en de onderlinge samenhang
van historische gebeurtenissen weet
aan te tonen. De film maakt momen
teel een tournee door ons land. Na
Rotterdam, Roermond en Alkmaar, is
op zondag 24 oktober Haarlem aan de
beurt. Een vertoning van „Frontlinie”
vindt dan plaats om 20.00 uur in
Jongerencentrum De Appelaar. Met
daarna volop tijd om te discussiëren,
want de film duurt 78 minuten.
ring te vallen die in korte etappes een
omvang en intensiteit aanneemt waar
binnen zelfmoord de eige uitkomst
schijnt te bieden.
Niettemin voltrekt zich, dit proces in
„Face to Face” met een angstaanjagende
snelheid en nauwelijks zonder inleiding,
wat des te sterker werkt waar het hier
gaat om een gezonde jongevrouw die zo
te zien niet met problemen van welke
aard ook, worstelt.
DE VROUW in Bergman’s nieuwste
film heet Jenny, ze is verbonden aan de
psychiatrische kliniek van een groot
ziekenhuis en we maken haar mee op
het ogenblik dat haar man voor studie
doeleinden in Amerika zit en ze een
tijdelijk onderdak heeft gevonden bij
heid voor het zwarte volksgedeelte
zou betekenen, aan de kaak stelt.
Politiek en economisch blijft Trans
kei afhankelijk van de minderheidre-
gering in Pretoria, zoals dit regiem
alleen kan bestaan bij de gratie van
politie-terreur en het op de been
houden van het modernste en best
uitgeruste leger van heel Afrika. Ook
bij een scheiding van het blanke en
zwarte volksgedeelte in Zuid-Afrika
zullen de vmornaamste regeringspos
ten in handen van de volgelingen van
Vorster blijven. Defensie, de binnen
landse veiligheidsdiensten, buiten
landse zaken, handel en industrie zul
len vanuit Pretoria blijven functione
ren, daarmee de invloed van de „on
afhankelijke” thuislanden, politiek
zowel als economisch tot nul reduce
rend.
„Frontline” weet op diverse punten
de propaganda-Ieuzen van Vorster als
leugenachtig te ontmaskeren en de
makers van de film bepalen zich
daarbij niet tot de actuele ontwikke-
Prolongaties over de hele linie: „De
tien Geboden” in Palace, Disney’s „Fan
tasia” in Roxy, Fons Rademakers’ „Max
Havelaar” in Luxor, „The Man form the
Organisation” in Lido, aangevuld met
twee succes-verzekerde reprises: de Ja
mes Bond-film „Veel liefs uit Moskou"
in Frans Hals en „De Eend en de
Cadillac” in Studio. Met deze laatste
film, in 1965 gemaakt door Gerard Oury,
slaat Studio twee vliegen in een klap:
voor de kinderen ’s middags en voor de
ouderen ook ’s avonds heeft het theater
een dol en amusant misdaadverhaal voor
alle leeftijden met de komieken Bourvil
en Louis de Funes en een luxe Cadillac
lingen in het land maar komen ook
met argumenten uit het verleden. Het.
bloedbad van Sharpe ville in 1960
komt ter sprake en de historische
ontwikkeling van de diverse strijdto
nelen in de afgelopen 20 jaar wordt
beschreven evenals de steun en ver
bondenheid in die strijd van vrij
heidsstrijders in Zimbabwe, Namibië
en Azania-zelf waar de ANC en de
PAC actief waren.
Er zijn schokkende getuigenissen in
„Frontlinie” verwerkt, o.a. van Myri-
am Makeba en van dominee Morton
die uit Azania werd verbannen omdat
hij zijn blanke parochianen vanaf de
preekstoel had onderhouden over de
moord op een zwarte arbeider. De
geestelijke en materiële nood van de
zwarte arbeiders, hun leven in ghet
to's, de leugenachtige propaganda die
bij de sprookjes over gestegen wel
vaart van de zwarte bevolking zich
baseert op de leefsituatie van de
zwarte „middle-class” in Zuid-Afrika,
de verdeel- en heers-politiek die Pre-
><s:W
meest erotische en tegelijk artistiek de
best verkoopbare film zou opleveren die
men zich als producent maar zou kun
nen wensen. Het is wat anders uitge
pakt. Hoewel uitgaande van een bekroon
de roman van Andrè Piteyre de Mandi-
Peppie en Kokkie nu ia een kinderfilm
in de bioscoop.
i
s
/TT
Model 370
Model TRB 174
Model 0090 550 f
