VAN
Staatssecretaris G. Klein
Expositie
komt spreken in De Schouw
bloemenvak
in Aalsmeer
Festival voor
smalfilmers
Tandarts krijgt
20 mille boete
tap sluizen m havens
In de Vishal
Uitgevaren vissersschepen
TOT „TENDERBELOODSING”
ril
„RENGELAAR”
See a
morris
before you buy
BüS
I
Hotel-Café-Rest.
VAN AKEN
99
2
EJ
V
4
A
r*
Een Ford Escort
Souwens Autoverhuur
dames- en heren loden-,
tweed- en regenkleding
(ook grote maten)
IJMUIDEN-VELSEN
19 7 6
OKTOBER
2 2
V R IJ D A G
I
n
Loodsboot
Sociëteit
WEGENS VERSCHRIJVINGEN
n
Zalen voor familiediners
party’s - recepties
vergaderingen
Telefoon 023 - 324365 - 324709
BAAN, hoek Houtplein
HAARLEM
BOUWJ.
1976
IJMUIDEN. Honderd jaar Noordzeekanaal betekent ook: honderd
jaar loodsdienst op het kanaal. Direkt al vanaf de opening van het nieuwe
vaarwater naar Amsterdam was er gezorgd voor een goede beloodsing.
Vanaf het begin van de scheepvaart door het Noordzeekanaal, werden er
in IJmuiden en Amsterdam loodsen gestationeerd, aanvankelijk vijf te
IJmuiden en vijf te Amsterdam, maar na een jaar waren er al vijf bijge
komen. De eerste loods van het Noordzeekanaal is nog in de annalen
terug te vinden. Dat was Gerardus Schol, die direkt na de officiële ope
ning van het kanaal het stoomschip „Rembrand” beloodste.
a
J
Haarlem: Barteljorisstraat 20, tel. 023-312655
(bij de Grote Markt)
r
houdt „het lood al eeuw gaande
•n
voor
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(Van een medewerker)
(ADVERTENTIE)
visserij ondier schipper
BW
waren:
ARIE VAN DER VEER
i
ti
n
n
’e
n
e
n
le
in
it
IJMOND - Staatssecretaris van onder
wijs Dr. G. Klein zal dinsdag 26 oktober
in De Schouw te Velsen-noord spreken
over de problemen die zich momenteel
voordoen bij de overgang van het Mid
delbaar naar het Hoger onderwijs.
VELSEN - In het kader van de festi
viteiten rond het 100-jarig bestaan Van
het Noordzeelkanaal wordt op zaterdag
20 en zondag 21 november een amateur-
filmfestival georganiseerd in De Schouw
te Velsen-noord.
Voor nadere informaties kan men zich
in verbinding stellen,met het sekretari-
aat van de club; Jan' Lighthartstraat 69
te Heemskerk. Tel. 02510-30307.
loodsen moesten dus constant diepte pei
len en het werd zeer ernstig opgenomen
als dat niet gebeurde. Er kwamen zelfs
lijfstraffen aan te pas, als een loods een
schip aan de grond zeilde.
In 1902 kreeg IJmuiden zijn eerste eigen loodsboot, de stoomboot s.s. Inspecteur-
gneraal Twent.
e
d
f 27,50 per dag, inkt. 100 km
en verzekering
Excl. BTW en benzine
Langere huurtijd op aanvraag
Kampervest 23 - Haarlem
Telefoon 31 26 38
n
•n
n
n
t-
;r
m
HAARLEM. De tandarts, die twee
weken geleden terecht moest staan we
gens verschrijvingen in declaraties voor
het ziekenfonds, is veroordeeld tot een
boete van 20.000. De officier van justi
tie had de helft gevraagd. Het ging om
declaraties aan het ziekenfonds Spaarne-
land in Haarlem waarop de tandarts
niet uitgevoerde behandelingen zette.
In de nabije toekomst staat de loods-
dienst waarschijnlijk een nieuwe veran
dering te wachten. Er zijn stemmen
opgegaan om de loodsboot buitengaats te
laten vervallen en inplaats daarvan over
te gaan op „tenderbeloodsing”, waarbij
de loodsen voor elk schip met kleine
snetlle scshepen vanuit de IJmuidense
haven worden weggebracht. De vertrouw
de loodsboot op zee zal dan verdwijnen.
Loodsdienst op Noordzeekanaal
kisten
147 kisten
Het was in het jaar 1910 dat de naam
Martha werd gegeven aan een uit Enge
land afkomstige stoomtrawler welke het
letterteken en nummer IJ. 165 kreeg.
De zeilkolters van het loodswezen, „rengelaars” genaamd, waren de eerste loods
boten, die voor de kust van IJmuiden kruisten om de schepen van een loods te
voorzien.
Marry Martin KW 149, Soli Deo Gloria
KW 152, Caroline VL 90, Ml.Michiel KW
167. Mk. Maarten Cornelia IJM 44. Wi-
ron VI IJM 207 (20 okt binnen), Janny
Jacoba KW 4, Deo Volente II KW 11,
Alida KW 22, Pieter Jacob KW 24,
Willem Adriana KW 25, Ada KW 29,
Rose Marie KW 34, Anna Hendrika KW
45, Pelikan KW 88, Maarten KW 105,
Wilma KW 113, Marry Jacob KW 117,
Maartje Jacoba KW 137, Tiny KW 145,
Cornelia KW 174, Pieter Gijsbertha KW
175, Elly KW 187, Hans KW 189, Yvonne
Yolanda KW 206, Agatha KW 214, Jacob
Senior KW 226, Marco WR 32, Johanna
Cornelia WR 57, Wilhelmina SCH 173,
Leendert Jan SCH 256.
Dinsdag 19 oktober: Mk. Drie Gebroe
ders IJM 20, Arie Jacob KW 221.
Woensdag 20 oktober: Mt Wil on VI
IJM 207, Meyert Menno IJM. 209.
Later, in 1962 had weer verandering van
eigenaar plaats en dat is geworden A.
Gullaksen&Sonner te Bergen. De naam
veranderde toen in Gullfonn, onder wel
ke het schip nog steeds in de vaart is.
Alleen de Werkspoor motor werd in
1965 vervangen door een Wichman van
500 pk,
Willem I had indertijd zes districten
ingevoerd, waarbij Amsterdam en Den
Helder het Derde district vormden. Toen
het kanaal geopend werd, viel IJmuiden
dus onder het derde district. In IJmui
den verrees een gebouw voor het Loods
wezen, dat later is vervangen door het
huidige gebouw. Die eerste loodsen die
zich in IJmuiden vestigden waren echte
Noordzeekanaalloodsen. De zeeloodsen,
die het schip tot in de sluizen brachten,
AALSMEER (ANP). Van 4 tot en
met 7 november wordt in Aalsmeer de
nationale bloemenvaktentoonstelling ge
houden. De expositie is in beginsel be
doeld voor vakmensen uit binnen- en
buitenland, maar de organisatoren ver
wachten ook veel „lekem’-bezoekers. Op
ruim 9.000 vierkante meter zullen onge
veer negentig kwekerijen decoratieve
stands inrichten. Vijftig stands worden
gewijd aan de technische facetten'van
de teelt. De expositie wordt georgani
seerd door de Koninklijke Nederlandse
Maatschapij voor Tuinbouw en Plant
kunde. De belangstelling van het publiek
gaat volgens de organisatoren de laatste
jaar vooral uit naar groene planten en
naar waterplanten.
L
loodsboot in IJmuiden. Een grote veran
dering in de beloodsing volgde in 1928.
Toen werd het 'systeem van een z ee-
loods, die het schip tot binnen de sluizen
bracht en een binnenloods, die het ver
der begeleidde naar de Amsterdamse
haven verlaten en was er nog maar een
loods, die het schip vanaf zee t ot in
Amsterdam bracht. De IJmuidense lood-
senmochten echter geen schip vanuit Am
sterdam naar zee loodsen, want dat was
voor de Amsterdamse loodsen. Aan deze
situatie kwam pas in
toen de Amsterdamse
loodsen gecombineerd
Prijzen in guldens
Per 1 kg. grote tong 15,23-14,83, groot
middeltong 12,97-12,69, kleinmiddeltong
12,42-11,29, tong een 12,40-11,51, tong
twee 10,81-10,51, tarbot 14,59-13,88.
1971 een einde,
en IJmuidense
werd tot een
loodsdienst en sinds die tijd bevaren da
loodsen het kanaal in beide richtingen.
De staatssecretaris komt op uitnodi
ging van de oudercommissie van het
Ichtuscollege in IJmuiden en Driehuis.
De leden van deze commissie zijn van
mening dat ouders steeds meer en meer
worden geconfronteerd met de psychi
sche problemen van leerlingen die van
een bepaalde studierichting worden uit
geloot of de opleiding van hun keuze
niet kunnen volgen als gevolg van een
schrijnend plaatsgebrek. Onder het mot
to „De toekomst van onze kinderen staat
op het spel” wil men zoveel mogelijk
ouders in de gelegenheid stellen hierover
met de staatssecretaris van gedachte te
wisselen. Men is namelijk van menig dat
door de huidige gang van zaken het
diploma van de middelbare school voor
duizenden jonge mensen bezig is een
waardeloos stukje papier te worden.
De aan vang van de bijeenkomst is
gesteld op 8 uur. De toegang is gratis.
IJmuiden heeft een aantal beroemde
namen in de loodswereldopgeleverd,
zoals de loods J. Leegwater, die veel
gedaan h eeft voor de belangenbeharti
ging van de loodsen of W. Herkemij, de
enige loods met de militaire Willemsorde
voor zijn doortastend optreden tijdens
de oorlogsjaren, toen hij als stuurman
het schip „Iris” voor ondergang behoed
de. Uit veel vroeger jaren dateert de
heldendaad van zes loodskwekeiingen,
die de opvarenden van een Belgisch vis
sersschip, dat op de pier was geraakt,
wisten te redden. De redders A.Visser,
K.J. van Loo, C. Noordberg, P. Mole
naar, S. van Leeuwen en W.Rijpma
kregen daarvoor van de Belgische ko-
ning een officiële oorkonde en medaille.
Donderdag 7 oktober: Hektrawler Arie
Ouwehand KW 122.
Zaterdag 9 oktober: Hektrawler
Schout Velthuys KW 49, Monica VL 89,
Voorwaarts VL 142.
Maandag H oktober: Hektrawler Jo
hanna KW 39, Dirk Diederik KW 172,
MK. Valk KW 185, Anna Lydia KW 194.
Woensdag 13 oktober: MT Anita VL
34.
Donderdag 14 oktober: Hektrawler
Hendrika Johanna KW.81, Holland KW
123, Jan Maria KW 171.1 Maandag 18
oktober: Hektrawler Rijnmond V KW
42, Rijnmond VI KW 135, Rijnmond III
KW 44, Rijnmond IV KW 85, Annie
Hillina KW 170, Onderneming II SCH
108. Mt.Rean IJM 29, Robert IJ 30,
Protinus IJM 154, Meyert Menno IJM
209(20 okt binnen), Wiron II IJM.211,
Ora et Labora KW 51, Jacob KW 55,
De loodsen gaan zei fhun 100-jarig
bestaan vieren met een bijeenkomst op
30 oktober. In de loodsensociëteit „Recht
door Zee” zijn ze druk bezig met het
inrichten van een kleine interne exposi
tie van oude foto’s en documenten uit de
geschiedenis va nhet loodswezen in
IJmuiden. Daarbij is ook de historie van
de loodsensociëteit niet vergeten. Al
vanaf het begin van de beloodsing bij
IJmuiden lag er binnen de sluizen een
oud schip, waarop de zeeloodsen uit Den
Helder konden bivakkeren als het te
laat was om naar huis te gaan. In 1894
stichtte de loodsenvereniging „Recht
door Zee”, die in Den Helder al bestond
voordat het kanaal er was als een soort
vakbond voor Loodsen, een eigen ge
bouw naast het kantoor van het loods
wezen. In dat gebouw konden de loodsen
eten, slapen en „een bakkie doen”. Toen
na de oorlog de Vereniging De Neder
landse loods de belangenbehartiging
overnam, richtte „Recht door Zee” zich
meer op de gezelligheid en in het huidi
ge loodskantoor hebben de loodsen een
gezellige sociëteit. Daar zal het eeuw
feest dan ook gevierd gaan worden.
Schipper Gouda werd in 1913 gevolgd
door M. van der Kuil en later door A.
van der Schans. In 1917 ging de Martha
over naar de Exploitatie en Administra
tie Mij. Shamrock en J.A. van der Steen
werd er schipper op. Genoemde rederij
werd in 1920 opgenomen bij die Veree-
nigde Exploitatie Maatschappij welke
naam in 1933 werd gewijzigd in Vissche-
rij onderneming De Vem. Maar toen was
de Martha opgelegd als gevolg van de
grote staking in dat jaar die een half
jaar heeft geduurd., Als gevolg van dit
conflict zijn tientallen stoomtrawlers
nimmer meer in bedrijf gekomen maar
de Martha genoot het -voorrecht in 1935
uit de Haringhaven t« worden gehaald,
opgeknapt te worden om het bedrijf te
hervatten en schipper Floor Bal ging er
mede ter visserij. In 1939 deed De Vem
afstand van haar haringschepen, de mo
torloggers Cornells deBoer IJ. 268, Mar-
tenshoek IJ. 283 met de stoomloggers
Petrus Paulus IJM. 266 en Gorredijk IJ.
490 alsmede van de kleine stoomtraw
lers, de zg kustboten waartoe de Martha
behoorde met de Beatrice IJ. 118 en de
Shamrock IJ. 129. Deze schepen kwamen
in exploitatie bij de nieuw opgerichte,
als dochtermaatschappij van De Vem, de
Het vak van loods is al veel en veel
ouder. In vroeger eeuwen was het loods
zijn een vrij beroep en in 1632 maakte
de stad Amsterdam al een ordonnancie,
die de vrije loodsen aan behoorlijk
strenge regels bond. Die artikelen zijn
nog bewaard gebleven en zo is erin te
lezen: „Wie een ander met vuisten slaat,
zal tien stuivers verbeuren”. De loods
moest dus ook in vroeger jaren al een
evenwichtige figuur zijn. Een ander arti
kel vermeldde, dat de loods gehouden
was het lood gaande te houden. De
Per 40 kg.: tarbot 383-168, griet 271-69,
kabeljauw twee 230-162, kabeljauw drie
188-146, kabeljauw vier 160-140, kabel
jauw vijf 118-112, schol een 90-82, schol
twee 94-88, schol drie 104-75, schol vier
84-62, wijting drie 74-30, makreel een
55-46, makreel twee 52-24. schar 61-40,
krab 76-16, kleine kreeft 128, rode poon
134-40, poon 16, fint 22, naai 82, bot 35-
30.
Het schip behoorde toe aan een nieuwe
rederij, de N.V. Nil Desperandum, met
als directeuren de heren C. Verstege en
J. Vermandel. De trawler was gebouwd
in 1895 door de werf van Cook, Wel-
ton&Gemmell te Beverley waarvan later
nog een aantal trawlers naar IJmuiden
zijn gekomen. De oorspronkelijke naam
luidde Valeria en toen het schip in
Martha IJ. 165 was veranderd ging
schipper L. Gouda er mede ter visserij.
Een foto van A. Visser, een van de loods
kwekeiingen, die in het begin van deze
eeuw de bemanning van een Belgisch
vissersschip wisten te redden en daar
voor zelfs gehuldigd werden door de
Belgische koning.
3273 ingedeeld bij de Minensuch. Flottil-
len en dat is het laatste wat bekend is.
Na de oorlog is de Martha onvindbaar
gebleven en keerde dus niet terug. In
1948 bestelde de Visscherij onderneming
v.h. J.C. Pronk een nieuwe, moderne
motorharinglogger bij de Scheepswerf
De Dagraad te Woubrugge en bij de te
waterlating op 14 augustus 1948 kreeg
dit schip de naam Martha, welke werd
ingeschreven als IJM. 74. Het was een
zusterschip van de daarvoor gereedgeko
men Huiberdina Gijsbertha KW. 85 wel
ke eveneens een doorlopend dekhuis
naar achteren had. De nieuwe Martha
was in oktober 1948 bedrijfsklaar en
ging op 26 oktober voor het eerst ter
visserij onder schipper Bert van der
Plas. Met een bruto inhoud van 231 ton
was de nieuwe Martha aanmerkelijk
groter dan z’n voorganger. De lengte
over alles bedroeg 37,25 m, de breedte
7,03 m en de holte 3,25 mk. De hoofd
motor was een 4 cil Werkspoor diesel
van 250 pk. In januari 1953 kreeg de
Martha een bak maar eindigde de IJ
muidense periode in 1956 want toen
werd de logger naar Noorwegen ver
kocht. Het vaartuig kreeg Stavanger als
thuishaven onder de naam Bergesild.
Aan de donderdagmerkt werd aange
voerd: 3880 KG. tong: 64 kisten tarbot
en griet; 62 kisten kabeljauw; 353 kisten
wijting; 541 kisten schol; 168
schar; 165 kisten makreel;
diversen.
N.V. Visserijonderneming v.h. J.C.
Pronk. Kort daarna kwam het bedrijf
onder invloed van de tweede wereldoor
log. Aanvankelijk werd de visserij van
uit IJmuiden niet toegestaan maar in
1941 gaf de bezetter daarvoor toch toe
stemming. In die tijd week zelfs de
Beatrice nog uit naar Engeland. De
Martha werd evenwel door de Duitsers
gevorderd en kwam onder Duitse be
manning in dienst van de Kriegsmarine.
Het laatst was het schip ingedeeld als M
Met het toenemen van het scheepvaart
verkeer groeide ook de loodsdienst. Al
gauw na de opening van het Noordzee
kanaal bleken de rengelaars onvoldoen
de en bij mist en slecht weer maakten
de loodsen wel eens gebruik van de
stoomsleper Simon van Zurmühlen. In
1897 begon men zich af te vragen of er
geen stoomloodsboot moest komen en in
1902 werd de knoop doorgehakt en werd
de SS. Insp.gen .Twent de eerste stoom-
De reden daarvan was aanvankelijk
dat hij ziekenfondspatiënten wilde hel
pen, die geen geld hadden om behande
lingen te ondergaan die wel nodig waren
voor het gebit maar waar het fonds
geen vergoedingen voor verleent. Later
ging het om het eigen gewin. In totaal
was er een bedrag van 140.000 mee
gemoeid. De tandarts heeft zich in de
schulden gestoken en dit bedrag al be
taald. Hij kan zijn praktijk blijven uit
oefenen, ook voor het ziekenfonds.
kwamen voor een groot deel uit Den
Helder. Met zeilkotters, zogenaamde
Rengelaars, kruisten de loodsen voor de
kust, terwijl met een schoener regelma
tig loodsen naar de Engelse havenplaats
Dungeness werden gevaren. De grote
zeilschepen en ook de stoomschepen uit
die jaren kregen hun Nederlandse loods
al in het Engels Kanaal aan boord
vanuit Dungeness, een situatie, die pas
in 1922 veranderd werd. Vanaf dat jaar
werd ook de zeebeloodsing voor schepen
naar Amsterdam vanuit IJmuiden be
diend.
Qe besommingen waren: KW 19^
36.300, HD 44 9.800, UK 17 2.880, UK 23
1.160, UK 48 2.170, UK 56 2.260, UK 78
2.000, UK 128 9.300, UK 159 7.060, UK
25 02.300, VD 2 790, WR 130 1.360, IJM
18 150, IJM 27 1.370, UK 135 en UK 145
3.650, UK 234 en YE 25 2.150, UK 218 en
UK 236 3.900, VD 18 en VD 128 2.960.
Zo’n twee jaar geleden nog kreeg de
bemanning van de loodsboot een oor
konde van de Amerikaanse consul voor
de redding van de bemanning van een
zinkende Amerikaanse zeessleper
de kust.
Het is wel practisch zeker dat de
naam „loods” komt van het loden om de
diepte te bepalen. Die eerste loodsen
waren meestal visserlui, die met de
plaatselijke situatie van een water be
kend waren en hun diensten aan een
vreemd schip aanboden. Dat de loods
dienst onder het ministerie van defensie
valt hebben we aan Napoleon en een
vertaalfout te danken. Het was keizer
Napoleon Bonaparte, die de loodsen als
een rijksdienst onderbracht bij het „de
partement de la marine”, letterlijk ver
taald „het ministerie van de zee”. Maar
de vertaler, die na de val van Napoleon
de verordeningen uit het Frans vertaalde,
liet het woord „marine” staan en zo
kwamen de loodsen als wat vreemde
eenden in de bijt bij het leger.
Het initiatief voor dit evenement is
uitgegaan van de smalfilmclub Velsen.
Alle smalfilmers die i ets in deelname
aan dit festival zien, kunnen zich opge
ven bij alle fotohandelaren in de ge
meente Velsen, Beverwijk, Heemskerk,
Castricum, IJmuiden en Zaanstad. De
films mogen niet langer duren dan 10
minuten en moeten zijn opgenomen in
of nabij bovengenoemde gemeenten. Er
is een bedrag van 500 aan prijzengeld
beschikbaar. Deelname geschiedt in twee
rubrieken, te weten „beginners” en „ge
vorderden”. Dit laatste is gedaan om
iedereen een gelijke kans te geven.
Koning Willem I nam in feite de
Franse reglementen over en in het jaar
1831 maakte hij bij soeverein besluit de
loodsdiensten tot een rijksinstelling: het
loodswezen was geboren. In 1857 werd
de loodswet aangenomen, een wet, die
bijna 100 jaar van kracht is geweest en
pas enkele jaren terug door een nieuwe
aan de scheepvaart aangepaste wet is
vervangen.
We zien de oude Martha op de foto,
groot 145 bruto ton, lenggte 31,18 rm
breedte 6,26 m en holte 3 40 m. De
machine had een vermogen van 250 pk.
