Een kleinere
VARA is onze
eer te na’
„Je moet terug kunnen meppen”
N
b
II I
s
ing.
fl
Ik l
door Klaas Pieter Rieksen en Kees Tops
au
Financiën
Barricades
au
k
Elitair
Spelregels
Ergernis
Opzij
Losse band
\AR
Ontkoppeling
1
^F 1
‘K a
1
■i i
ORlROEPUERERIGinG URRR
aan-
De „verheffende taak
slijk
pwn
200,
lijn in
Kloos: „Nee hoor... nee...”
Het is géén principiële reden.
Alleen met minder direct effect?
S
Dat is dan toch een financiële reden?
F
lebben
ties in
Hen
ind
ij de
Pie-
van
fstu-
,JJat verlies hebben we nu geprobeerd
te herstellen door middel van deze zwaar
opgezette actie, die we in aanzienlijke
mate hebben gericht op de zogenaamde
tien-gulden-leden. Ons uitgangspunt was:
In de eerste plaats is dat tientje misschien
gemakkelijker op te brengen dan een
abonnement op de gids. In de tweede
plaats wilden we daadwerkelijk wel eens
nagaan, of zo’n ontkoppeling die de minis
ter wil, waarbij het vooral op die leden
aan zou komen, in de praktijk te realise
ren valt Nu kunnen we niet ontkennen
dat de actie een succes geworden is. Maar
als je bedenkt wat voor een aktiviteit
daarvoor is ontwikkeld - hoeveel geld
daar tegenaan gegooid is, hoe het hele
verenigingsapparaat daarvoor is inge
schakeld - nou, dan houd ik mijn hart vast
hoe dat moet gaan als je alleen tien-
gulden-leden tot je ledental zou moeten
rekenen. Ik geloof niet dat wij die met
honderdduizenden zullen binnenhalen”.
ling geweest. Hoewel... André Kloos liet
zes jaar geleden - kort voor hij in dienst
trad bij de VARA - weten, dat hij liever
zag dat mensen bewüst een omroep kie
zen, los van het programmablad. Kloos:
„Ja. Kijk, als vakbondsbestuurder stap je
over naar een omroeporganisatie en dan
leer je langzamerhand de eigen wetten en
spelregels die daar gelden kennen. Je
merkt dat er toch ook een enorme waarde
schuilt in het feit dat zo’n 90 percent van
het Nederlandse volk via een omroepblad
aan enige omroeporganisatie verbonden
is. Dat is een zwakke relatie misschien,
maar het is wel een relatie. En een enkel
lidmaatschap zal op een betrekkelijk
klein deel van dat totaal betrekking heb
ben. Wat je dan krijgt is, dat er een groep
is, die wat bewuster voor een omroep
kiest, maar dat het aantal dat echt mee
doet zo ontzettend klein is, dat je de vraag
moet stellen: Wat is nou belangrijker?
Kloos: „Nou, wij hebben niet het gevoel
dat dat bij ons zo is. Men brengt wel
degelijk wat tot uitdrukking: z’n voorkeur
voor de VARA. Wij hebben het gevoel dat
mensen die de VARA-gids nemen, diezelf
de verbondenheid voelen als leden”.
Kloos:„Ik zal een punt noemen. Wij heb
ben een vrij aktief verenigingsleven. Die
vereniging kost ons twee miljoen per jaar.
Hoe denkt u dat we dat financieren? Uit
het overschot op de gids natuurlijk. Hoe
moet ik dat straks doen, als ik een veel
geringer aantal leden krijg, die een tien-
gulden-bijdrage leveren? Dat hele zware
verenigingsapparaat moet betaald wor
den. Nou, ik moet nogal wat tien-gulden-
leden hebben om aan datzelfde overschot
van twee miljoen gulden te komen!”
Jazeker wel! Want het principe is, dat ik
een sterke verehiging wil hebben. En op
het ogenblik ben ik in staat met de over
schotten op het blad een sterke vereniging
in stand te houden. Zoiets kost namelijk
ontzettend veel geld.”
Dan zou u om puur financiële redenen
tegen ontkoppeling zijn.
„Ja. Maar achter die financiën zit toch
een ideële reden? Die vereniging die ik in
stand wil houden? Het gaat om de vereni
ging. En ik betwijfel of een systeem, enkel
op leden gebaseerd, die sterke vereniging
kan financieren”.
Als iemand dan niet gewoon lid wil
worden, om zijn relatie met die vereni
ging tot uitdrukking te brengen, dan
nemen we hem niet zo serieus in die
relatie.
Stel dat de grote kijkersmassa er geen
prijs op stelt.
Kloos:„Ja, nou, ik kan dat niet tegen
houden. Die kijker wordt juist weggezo
gen naar de TROS omdat hij niet wordt
opgevoed. Dat is misschien nou eenmaal
het elitaire standpunt waarop de VARA
staat. Dat wij vinden dat wij wel degelijk
een educatieve, informatieve en culturele
opgave hebben in onze maatschappij. „De
verheffende taak”, zoals dat vroeger met
een dik woord in de arbeidersbeweging
werd genoemd”.
Terug naar de ledenwerving. André
Kloos zegt erg blij te zijn met het grote
aantal „gemotiveerde leden” dat er nu bij
is gekomen. In hoeverre zijn die leden
gemotiveerd, wanneer ze zich door zo’n
actie melden? Zullen ze bij de VARA
blijven?
hebben we zendtijd nodig. En niet zo’n
klein beetje zendtijd. Nee, net zoveel als
iedere andere maatschappelijke stroming
die van betekenis is”.
Kloos: „Tja... zolang wij nog iedere dins
dag 1800 leden binnenkrijgen... Maar wat
die ergernis betreft, we hebben de actie
bewust voor een beperkte tijd opgezet. We
hebben ingecalculeerd dat er op een gege
ven moment een irritatiefactor zou gaan
meespelen. Dat is begrijpelijk. We moes
ten dan ook uitkijken dat de actie daar
door niet in zijn tegendeel ging verkeren”.
„Dat ben ik met hem eens. Er moeten
grenzen zijn. Maar wanneer je, als gevolg
Wat bijvoorbeeld stoorde, was het feit
dat de actie wel eens programma’s bin
nensloop, in de vorm van een interview
met iemand van de VARA.
Een van Van Doorns redenen zal wel
zijn, te voorkomen dat het de spuigaten
uitloopt.
Slotvraag. U bent als NW-man in deze
functie terechtgekomen. Hebt u nog een
beetje het idee dat u op de barricades
staat?
„Kennelijk nog niet genoeg... Dat is ook
zo’n vraag. Ik weet niet precies wat ermee
bedoeld wordt”.
„Ja. Je voert in feite dezelfde strijd,
maar met andere middelen. Het instru
mentarium is gewijzigd, maar ik heb het
gevoel dat ik met veel van dezelfde doel
stellingen bezig ben als in mijn NW-tijd.”
„Ja. Als ik onderhandelingen achter de
rug had, dan lag daar iets op tafel, wat er
het volgend jaar in het loonzakje van de
mensen uitkwam. Zó zichtbaar is het
effect hier natuurlijk niet. Maar in wezen
ben ik met hetzelfde bezig”.
van dit bestel, een bepaalde bedreiging
ondergaat, dan moet je terug kunnen
meppen”.
„Maar als je zo’n rapport ziet, dan komt
er natuurlijk wel een aantal vragen in je
op. Bijvoorbeeld de vraag: Hoe ziet men
de collegiale verantwoordelijkheid? En
wat is dan precies, in de ogen van de
commissie, de functie van de voorzitter?
Nou, dat zijn vragen die op het ogenblik
worden uitgewerkt door een commissie
uit het hoofdbestuur. Er zal een aantal
besprekingen plaatshebben met mensen
die door de commissie genoemd zijn, die
betrokken zijn bij dit onderzoek. En dan
doet het hoofdbestuur een aantal aanbe
velingen. Zolang ik het antwoord op de
vragen, die in me opkwamen, niet weet,
hoef ik me niet opzij gezet te voelen”.
I
De aanleiding tot de ledenwervingsac
tie. André Kloos, sinds ruim vijf jaar
VARA-voorzitter: „Wat wij hebben geprcA
beerd, is natuurlijk in de eerste plaats, ons
veilig te stellen voor een ledentelling die
op komst is. We waren nogal wat leden
kwijtgeraakt De gids is door allerlei kos
tenstijgingen niet onaanzienlijk in prijs
verhoogd, de laatste jaren. En aangezien
wij het van de mensen met een smalle
beurs moeten hebben, is dat toch wel een
rol gaan spelen- We zijn nogal wat abon
nees kwijtgeraakt met name in de perio
de dat de werkeloosheid toenam.
In ons pluriforme omroepbestel maakt
de kijker tóch enigszins uit - al is het
maar in bescheiden mate - wie hoeveel
zendtijd krijgt. Als die kijker nu liever
naar de TROS kijkt?
Kloos: „Artikel 11 uit de Omroepwet
verbiedt reclame op het scherm. De minis
ter zegt: Ook werving voor de eigen club is
reclame. Ik bestrijd die stelling. Als het
om commerciële doeleinden gaat, dan is
het begrijpelijk. Maar ledenwerving voor
een ideëel gerichte organisatie? Als dat
niet kan, dan vind ik dat een beperking in
de vrijheid van meningsuiting. Ik zou die
strijd aanwillen met de minister, hoor!”
;rja-
mde
Zoals bekend is de VARA altijd een fel
tegenstander van de dubbele ontkoppe-
Kloos: „Er zijn mensen die dat blad
lezen en zeggen: Nou, aan die relatie heb
ben we genoeg. En er is ook een beperkte
re groep van mensen die dat blad lezen en
daardoor ook op vergaderingen verschij
nen. Omdat ze dan te weten komen wat de
VARA wil”.
Er zijn mensen - onder wie er óók von
den dat de VARA groot moet blijven - die
zich zo langzamerhand groen en geel
ergerden aan die ledenwervingsactie. Die
de radio bijna niet meer durfden aan te
zetten.
Ander onderwerp. Kloos heeft zich eena
laten ontvallen, dat hij het liefst wat meer
bij de programmering, bij het échte
omroepbedrijf betrokken zou willen zijn.
Nu heeft enkele maanden geleden een
Commissie van Goede Diensten (Van der
Louw, Vrolijk en De Boon) na een onderzoek
gerapporteerd dat Kloos meer aan vereni
ging en verenigingsorganen zou moeten
gaan werken. Twee omroepsecretarissen
(Radio en Televisie) zouden alle macht
wat betreft programmering in handen
moeten krijgen. Voelt Kloos zich daar
door opzij gezet?
We komen er niet uit. Wij vinden het een
vreemde zaak als een omroep meer zend
tijd krijgt op grond van een groot aantal
komt
der.
I
Maar waarom bent u dan tegen ontkop
peling? Voor u zou het niet uitmaken in
de nieuwe zendtijdverdeling (Hoewel de
VARA volgens het rapport bij ontkoppe
ling 10 percent van zijn ledental verliest, I
zal de zendtijd relatief nog met 1 percent
stijgen, red.).
„Ja, maai wij stellen er prijs op. Als
beweging vinden wij dat we een uitermate
belangrijke functie hebben; in voorlich
tende, culturele en opvoedende zin.
Omdat we daar bepaalde visies op heb
ben, die we kwijt willen. En daarvoor
Kloos zegt het rapport, dat Inter/View
heeft uitgebracht, voorlopig helemaal
niets. „Ik heb het nog niet kunnen bestu
deren, omdat ik het nog niet heb. En het is
nog niet op zijn wetenschappelijke
betrouwbaarheid getest” (De onderzoe
kers menen dat de cijfers voor 95 percent
betrouwbaar zijn, red.). „Ik heb daar gro
te twijfels over; hoe het überhaupt moge
lijk is, erachter te komen wat mensen
zouden doen in een toestand die ze nauwe
lijks voor ogen kunnen halen”.
Kloos: „Nou kijk, er is natuurlijk een
werkverdeling hier. Een voorzitter kan
zich niet met de dagelijkse leiding van een
omroepbedrijf bemoeien. Want die heeft
de algehele coördinatie. In die coördinatie
zal dat omroepbedrijf een rol spelen. Ook
omroepsecretarissen werken niet los van
het dagelijks bestuur. Dat is duidelijk. Er
zal dus altijd zoiets zijn als een collegiale
verantwoordelijkheid van het totale
gebeuren.
Kloos: „Dat durf ik niet te zeggen. Maar
men weet dat men toetreedt - daar hebben
we niet omheen gedraaid - omdat de
VARA van buitenaf bedreigd wordt. Dat
is het motief geweest van de actie. De
mensen moesten het zelf weten”.
Als je bewust voor een omroep kiest,
dan kies je voor een bepaalde programme
ring, voor iets dat erachter zit. Dat sys
teem met die omroepbladen geeft toch
een volslagen verkeerd beeld van de zend
tijdverdeling?
In het rapport wordt ook gesteld, dat
een gebrekkige communicatie oorzaak
was van de moeilijkheden bij de VARA.
En daar wórdt al zoveel gepraat...
Met die tien-gulden-leden doelt Kloos op
het voornemen van CRM-minister Van
Doorn, om het aantal leden van een
omroepvereniging dat meetelt voor de
zendtijdverdeling, los te koppelen van het
betalen van de omroepbijdrage en van het
abonnement op een programmablad. Een
onderzoek dat in opdracht van het minis
terie door het marktonderzoek-bureau
Inter/View is gehouden, heeft zoals
gemeld aan het licht gebracht, dat als
gevolg van ontkoppeling de ledentallen
van AVRO, TROS en KRO fors zullen
dalen en die van VPRO, VOO en EO flink
zullen stijgen. De VPRO zou in dat geval
meer zendtijd krijgen toegewezen dan de
AVRO.
gidsabonnees, die die omroep weer wil
hebben om de verenigingskas te spekken.
Kloos blijft erbij. Kiest liever voor een
groot aantal met een lossere band, dan
voor een kleinere gemotiveerde groep.
Waarom wil hij, ten koste van een hechte
re relatie, zo ontzettend graag groot
blijven?
Kloos: „De VARA vertegenwoordigt
een maatschappelijke stroming. Die groot
is. En ik vind het eenvoudig onze eer te na,
indien wij als grote progressieve stroming
in onze maatschappij minder zendtijd
zouden hebben dan een veel kleinere stro
ming, die om welke reden dan ook méér
zendtijd toegewezen krijgt”.
koppelen van het aantal leden dat een
omroep recht op zendtijd geeft. Kloos is
daar een fel tegenstander van, omdat
die regeling zijn omroep in grote finan
ciële zorgen zou brengen.
Vraagtekens restten Kloos slechts,
nadat hij enkele maanden geleden het
rapport van de Commissie van Goede
Diensten had gelezen. Een rapport
waaruit blijkt dat Kloos zich meer met
verenigingswerk moet bezighouden en
minder met programmering oftewel het
echte omroepbedrijf. Niettemin ziet hij
nog geen reden om zich opzij gezet te
voelen.
uur
2
Vandaag loopt de massale ledenwer
vingsactie van de VARA af. „De VARA
moet groot blijven” - wie heeft de kreet
de afgelopen weken niet gehoord,
gezien of gelezen? Behalve de nodige
ergernis bij sommige mensen, bracht de
campagne ruim 30.000 nieuwe leden bij
de VARA. Dat had de arbeidersomroep
wel nodig, want het ledental daalde de
laatste tijd schrikbarend en er staat een
telling voor de deur.
Over die daling en die campagne spra
ken wij met VARA-voorzitter André
Kloos, die op het ogenblik reden heeft
tevreden te zijn. Aan de orde kwamen
ook, in zijn ogen minder plezierige
zaken, zoals het plan van CRM-minister
Van Doorn om omroepbijdragen en
abonnementen op omroepgidsen los te
I
