I
Mondale en Dole
schaduw-presidenten
K
u*
4
I
d_
E
3
I
a
VS STEMMEN DINSDAG VOOR NIEUWE PRESIDENT
I
la
I
1
4
door Henk Kolb
I
El
A
y.
1 LJ
Jl
I
De Amerikaanse verkiezingscampagne heeft de voorverkiezingen
meegerekend tot nu toe meer dan 180 miljoen gulden aan openbare
middelen gekost, volgens de nieuwe financieringsregels die naar aanlei
ding van Nixon’s uitgebreide zwendel met campagnegelden zijn ont
worpen.
Jimmy Carter zendt momenteel dan ook stromen brieven naar sympa
thisanten waarin hij vraagt om persoonlijke bijdragen (voor de helft
aftrekbaar voor de belastingen) aangezien hij van de hem toegemeten
bedragen al veel meer heeft uitgegeven dan president Ford. Carter kreeg
eerder de kandidatuur van zijn partij, heeft meer en langer rondgereisd,
terwijl Ford het eerste deel van zijn verkiezingsactie voornamelijk vanuit
het Witte Huis heeft gevoerd en daarbij zonder geld uit te geven televisie-
aandacht heeft gekregen.
Niettemin: de president staat er niet al te best voor en wanneer op 2
november dan ook op de resultaten moet worden gelet gaat het om een
vijftal sleutelstaten waarin Ford bij Carter achterligt en die hij moet
winnen om een kans te maken op herverkiezing. Het gaat om New York,
New Jersey, Pennsylvania, Ohio, Illinois en Michigan, waarbij voor Ford
uitsluitend in zijn thuisland Michigan de verhoudingen gunstig zijn.
willig
I
'O I
•03
I
Een grijnzende Carter heeft garen gesponnen bij de onderlinge verdeeldheid van de
republikeinen (wier symbool de olifant is).
CONRAD -LOS ANGELES TIMES
1
f’
Robert Dole
Eugene Mc Carthy
I;
Aanhangers van president Ford
Walter Mondale
I
1
De 15 kandidaten zijn de overgebleve
nen van 146 personen die zich aanvanke
lijk als mededingers hadden laten regi
streren. Volgens de federale verkiezings-
commissie waren er in het begin van de
strijd om het presidentschap zelfs 172
kandidaten. Tot die kandidaten behoort
bijvoorbeeld meneer Levan, vertegen
woordiger van de Socialistische Arbei
derspartij, die - mocht hij worden geko
zen - als eerste daad in zijn hoge zetel het
presidentschap zal afschaffen.
De kandidaten van de minderheidspar-
tijen vormen een peloton kanslozen dat
ternauwernood wordt gadegeslagen door
de twee „groten” die zich met behulp van
miljoenen aan dollars en de allermodern-
Vijftien kandidaten van zeer uiteenlo
pend politiek allooi staan volgende week
dinsdag in een of meer staten op de
kieslijsten voor het presidentschap van
de VS. Slechts in Arkansas, Georgia en
Maryland zijn Gerald Ford en Jimmy
Carter de enige kandidaten voor het Wit
te Huis.
Van de minderheidspartijen heeft de
„vrijdenkerspartij” de meeste inschrijvin
gen (31 staten, plus het district Columbia
van de hoofdstad Washington, dat een
aparte kieskring is). Tweede is de onaf
hankelijke voormalige democraat Eugene
McCarthy, met 29 staten. De Socia
listische Arbeiders doen mee in 28 staten,
de communisten in 20, terwijl de aartscon
servatief Lester Maddox namens de Ame
rikaanse onafhankelijkheidspartij in 19
staten op de lijst staat.
Naar staten verdeeld, komen de meeste
kandidaten voor op de lijsten in New
Jersey en Washington (12), Minnesota,
Noord-Dakota en Wisconsin (11) en Iowa
en Tennessee (10).
Hij wil eenzijdige vermindering van de
bewapening omdat hij geen zin ziet in het
De thans 60-jarige senator voor Minne
sota weet dat hij op 20 januari niet zal
worden ingehuldigd, maar hij beschouwt
zichzelf voornamelijk als het zichtbare
verwijt aan de grote partijen. Hij betekent
voor de democraten een gevaar, omdat hij
in een verkiezing met kleine verschillen
Carter net voldoende stemmen kan ont
futselen om hem kansloos te maken. Van
daar dat hij veel tijd doorbrengt in
gerechtshoven, strijdend tegen de demo
cratische tactiek om hem op technische
gronden in zoveel mogelijk staten van de
kieslijsten af te houden, met bijvoorbeeld
beschuldigingen dat de ondersteunende
en verplichte handtekeningen vervalst
zijn, of dat zijn aanmelding te laat is
binnengekomen.
feit dat de VS de Russen vijftien keer
kunnen vernietigen terwijl het Oostblok
de NAVO vijf maal van de aardbol kan
blazen. Hij spreekt over de nonsens auto’s
te bouwen met hoge maximumsnelheden
terwijl overal een snelheidsbeperking tot
88 kilometer per uur geldt. Hij bestrijdt de
verspilling en beweert geen nacht te zul
len wakker liggen als Carter door zijn
toedoen verliest. Na het debat tussen Car
ter en Ford over de buitenlandse politiek
riep hij uit bever op Ford en zijn raadge
vers te bouwen dan op Carter en zijn
adviseurs.
Lincoln, Wilson Truman en Kennedy
hebben ooit een meerderheid in het kies
college gekregen zonder dat zij op het
totaal van de stemmen een meerderheid
hadden verworven, maar wel meer dan
hun tegenstanders. Daar bleek de invloed
van kandidaten van derde partijen.
Al jarenlang wordt in de VS gediscus
sieerd over de vraag of dit systeem moet
worden veranderd. De publieke opinie is
er voor, maar meer dan honderd pogingen
in het Congres hebben gefaald, omdat de
alternatieven verstorend zouden kunnen
werken op het hele ingewikkelde, politieke
bouwwerk waarin de Verenigde Staten
hun democratie hebben gehuisvest: het
twee partijensysteem, het evenwicht tus
sen de uitvoerende, wetgevende en rech
terlijke macht bijvoorbeeld.
Merkwaardig genoeg wordt de nieuwe
president pas formeel gekozen op de
maandag na de tweede woensdag in de
maand december. Dat is in dit jaar 1976 de
dertiende dag van die maandDe telling
van de stemmen begint in Washington op
6 januari in aanwezigheid van de leden
van het Congres, de inhuldiging volgt dan
op 20 januari, de derde donderdag van de
maand, als het roodgejaste muziekkorps
van de mariniers precies op het middag
uur volgens de traditie speelt „Hail the
Chief”.
Tegen die tijd staat vast of Archie Bun
ker voortaan zijn kunstgebit zal blijven
aanduiden als „mijn Jimmy Carters”.
ken: in het belang van de natie, jawel,
maar ook in het belang van degenen
die deze natie beschouwen als een plat
form voor de behartiging van het
beperkt eigenbelang zonder aanzien
van ruimer georiënteerde waarden.
1
I
I
I
l
l
5
m
et
bi
fi
b]
et
tc
g<
w
t€
t€
rr
s]
w
k
o:
w
V
k
o
li
g
b
X/
h
v
z
z
d
h
F 3
.1
u
l:
li
v
V
c
t
V
I
2
s
Robert Dole heeft van de secret ser
vice die hem beschermt de codenaam
„Ramrod” („Stormram”) gekregen en
dat lijkt zeer terecht. Tijdens de cam
pagne beperkt hij zich tot ongetwijfeld
gevatte en scherpzinnige afmakers ten
koste van zijn tegenstanders. Hij oogst
gelach, dat wel, maar dit is niet genoeg
om voor een enigszins objectieve toe
schouwer waar te maken dat hij te
eniger tijd ook een goede president zou
zijn. Uit de Tweede Wereldoorlog is hij
ernstig gehandicapt in de politiek
terechtgekomen. Zijn rechterarm fun
geert nauwelijks en hij heeft, omdat hij
zijn verwondingen in Italië opliep bij
ongetwijfeld dappere daden, tegeno
ver de Italiaanse gemeenschap in Ame
rika beweerd dat hij destijds streed
voor Italië. Dat is een wansmakelijke
vertekening van de feiten.
Maar de aanhang Van 1968 is er niet
meer, hij heeft een paar duizend mede
werkers, die hem in hun eigen doorgaans
bescheiden vervoermiddelen rondrijden,
doch hij heeft een succes geboekt dat hem
op gelijke voet zet met de heren Carter en
Ford: hij krijgt sedert kort bescherming
van de geheime dienst... En veel gevechten
in de rechtszalen heeft hij al gewonnen
tegen verouderde wetten en bepalingen,
ooit ontworpen om bepaalde politieke
belangen te dienen. Zijn actie komt er
voornamelijk op neer de Amerikaanse
presidentsverkiezingen open te stellen,
ook voor mensen die niet aan de twee
erkende grote partijen zijn gebonden en is
gericht op de misschien wel vijftig percent
potentiële kiezers die niet naar de stem
bus gaan omdat zij het systeem niet
lusten.
Walter „Fritz” Mondale en Robert
Dole, beiden senator resp. voor Minne
sota en Kansas, beiden mannen in de
schaduw van hun voorgangers Cartel
en Ford, kandidaten voor het presi
dentschap voor wie zij veel nauwelijks
begeesterend werk in de sloppen en
stegen van de Amerikaanse politiek
moeten opknappen.
stemmers begeven zich naar de stemma
chines, die in Amerika al sedert 1890 in
gebruik zijn.
Het gaat niet alleen om de verkiezing
van een president, maar ook om alle leden
van het Huis van Afgevaardigden (435,
thans 290 democraten en 145 republikei
nen) en 33 senaatszetels (21 in handen van
de democraten en tien van republikeinen,
twee berusten bij onafhankelij ken). De
meeste staten kiezen tevens een nieuwe
wetgevende vergadering, veertien van de
vijftig kiezen een nieuwe gouverneur (van
de vijftig posten hebben de democraten er
36 in handen; van de veertien die nieuw
gekozen moeten worden zijn er acht in
democratisch beheer). De keuze voor een
democraat of een republikein als presi
dent, loopt doorgaans niet gelijk op met
de keuze voor de andere posten, die het
hele bereik van landelijk en lokaal
bestuur bestrijken. Nixon won overweldi
gend als president maar zijn republikei
nen verloren maar liefst 35 zetels in het
Huis van Afgevaardigden; toen John Ken
nedy op het nippertje president werd als
democraat, verloor zijn partij twintig
plaatsen in het Huis.
De tweede november is dus niet alleen
maar van belang voor de grote politieke
machinerie die zich met het president
schap bemoeit, maar ook voor de beschei
dener functionarissen in de kleine
gemeenschappen, zoals bijvoorbeeld de
McCarthy opvallend in
peloton kanslozen
Mondale, 48 jaar, voormalige minis
ter van justitie van Minnesota, met
senaatsfuncties op het gebied van
financiën, gezondheidszorg, internatio
nale handel, sociale verzekeringen,
werkgelegenheid en gezondheidszorg,
is een acceptabeler kandidaat dan de
haastig gekozen Robert Dole, wiens
voornaamste arbeidsterrein in de
Senaat landbouw, gezondheidszorg,
belastingen, energie en PTT bestrij
ken. Dole is 53 iaar.
belangstellend
opdringen.
ste communicatiemiddelen aan een nau
welijks belangstellend kiezersvolk
plaatselijke hondenvanger, een niet te
verwaarlozen instituut vanwege het
bescheiden doch vaste inkomen dat het
meebrengt.
Een zeer belangrijk aspect van de ver
kiezingen voor het presidentschap is de
procedure. Alle opiniepeilingen die een
nationaal georiënteerde tendens signale
ren hebben veel minder betekenis dan de
onderverdeling naar aanhang in staten.
Want de president wordt aangewezen
door een electoraal college, een vergade
ring van kiesmannen van totaal 538 perso
nen, waarin elke staat met een proportio
neel aantal stemmen volgens de grootte
van zijn bevolking is vertegenwoordigd.
Californië heeft de meeste: 45, gevolgd
door New York met 41, een natuurgetrou
we afspiegeling van het aantal zetels in
het Huis van Afgevaardigden.
Het is in theorie mogelijk om de 270
winnende stemmen te vergaren door de
winst in slechts elf staten, een kandidaat
kan president worden met minder stem
men dan zijn tegenstander: het is twee
maal voorgekomen, in 1876 toen Hayes
president werd en in 1888 bij de verkie
zing van Harrison.
Beiden zijn aangewezen in net oesei
dat de presidenten Truman, Johnson
en Ford hun functie in eerste aanleg
verwierven door het voortijdig ver
trek van hun opperste chefs,
vice-president moet een goede presi
dent kunnen zijn en tijdens hun ene
televisiedebat hebben Mondale en Dole
geprobeerd dit te demonstreren. Mon
dale, de man achter Carter, heeft daar
bij ruimschoots de beste indruk ach
tergelaten: een liberaal politicus, die
niettemin onvervreemdbaar behoort
tot het in vele opzichten conservatieve
democratische establishment, een man
die Carter heeft duidelijk gemaakt dat
hij in tegenstelling tot vorige vice-
presidenten verantwoordelijkheden
wenst te krijgen op belangrijke terrei
nen van de politiek en zijn senaatszetel
niet zou .prijsgeven voor een ja-
knikkersrol aan de buitenkant van de
macht.
Dat is Eugene McCarthy 1976, een
onherkenbaar man vergeleken bij de lei
der van de jeugdopstand tegen de verspil
ling van levens in Vietnam anno 1968. Een
man die op zijn best kan hopen genoeg
stemmen te krijgen om het kiescollege de
uitkomst van de strijd tussen Carter en
Ford te kunnen beïnvloeden en zodoende
toch nog enige invloed te verwerven op de
politiek.
Mondale beheert een uitgebreide
kennis van zaken, wordt zeer hoog
aangeslagen bij degenen wier organi
saties wat meer ruimte wensen voor
denkwijzen en gedachten, die voortdu
rend afkaatsen pp het stugge bastion
van parlementaire en persoonlijke
belangen dat binnen het pompeuze
Washingtonse Capitool is opgetrok-
Zo stapte Jimmy Carter (caricaturaal) uit het congres van de Democratische partij, als de grote
kandidaat voor het presidentschap van de Verenigde Staten. De vroegere pinda-kweker uit
Georgia liep op het congres kwasi rond als een „jongen uit het gewone volk", het colbertje
schijnbaar achteloos over de schouder sjouwend. (Tekeningen Newsweek).
Jimmy Carter na zijn ophefmakende uit
spraak in Playboy: „In de geest begeer ik
wel eens een andere vrouw
t'
In dat peloton valt één man wat uit de
toon: Eugene McCarthy, de man die in
1968 met zijn anti-oorlogbeweging presi
dent Johnson tot verdwijnen dwong,
maar de strijd om de democratische kan
didatuur verloor. Hij is er weer, vol
minachting voor het niveau van de heren
Eord en Carter, op jacht naar een politie
ke illusie per trein en in de toeristenklasse
van lijnvliegtuigen voor schaars bezochte
spreekbeurten, zich voedend met meege
brachte boterhammen uit een plastic
zakje.
De gordel van industriële staten
bestrijkt te zamen 157 kiesstemmen
van de 270 die in het electorale collége
nodig zijn om een benoeming in het Witte
Huis zeker te maken. Fords eigen politie
ke strategen menen dat hij vijf of zes van
de acht grote staten moet winnen om aan
een nieuwe ambtsperiode te kunnen
beginnen: dat zijn de al genoemde zes plus
Texas en Californië. Carters voorsprong
ten spijt, is er voor Ford één hoop: de
kiezers zijn naar beide kanten nog tame
lijk onzeker in hun steun voor republikei
nen of democraten en zodoende kunnen
versprekingen of blunders op het laatste
ogenblik zijn onmiskenbare achterstand
nog in een voorsprong doen omslaan. Ech
ter, soms blijkt de invloed van zulke fla
ters kleiner te zijn dan de campagne
leiders veronderstellen. Carter was in
staat tijdens de voorverkiezingen het
effect van een opmerking over naar ras
ingedeelde woonwijken ongedaan te
maken Fords uitspraak over het vrije
en onafhankelijke Polen blijkt nauwelijks
een beklijvende invloed te hebben op het
gedrag van de kiezers wie Oost-Europa
vanwege hun afkomst na aan het hart ligt.
Voor de democraten werkt het blijkba
re succes van hun actie om niet geregi
streerde stemgerechtigden naar de stem
bureaus te trekken en in de industrie
staten helpt de officiële steun van de vak
bondsorganisaties natuurlijk enorm.
Want de vakbonden hebben een zeer grote
greep op hun leden.
Carter zal nadeel ondervinden van out
sider Eugene McCarthy, die als onafhan
kelijk kandidaat in alle zes sleutelstaten
op de kieslijsten is doorgedrongen. Zijn
steun onder de kiezers en dat zijn dan
vooral de politieke vrijdenkers die zich
noch bij de democraten noch bij de repu
blikeinen kunnen thuisvoelen, aanvanke
lijk op zes percent geschat, zou inmiddels
tot twee percent zijn teruggelopen en dat
is geen cijfer meer waarover Carter zich
veel zorgen behoeft te maken.
De algemene stemming omtrent deze
verkiezingen wordt gekarakteriseerd
door een kreet van televisiekomiek John
nie Carson: „De strijd tussen Carter en
Ford zal hard zijn. Zij komt neer op vrees
voor het onbekende tegenover vrees voor
het bekende”.
Op 2 november zijn de ruim 57,5 miljoen
gulden die elke kandidaat aan zijn presi
dentscampagne mocht besteden op. De
Verkiezingscampagne kostte
overheid al ruim 180.000.000
Ih-,
3
i'
