Referendums
Democraten
favoriet
voor Senaat
en Huis
k
OPKOMST KIEZERS GROOT
WERELD ZAL ERAAN MOETEN WENNEN DAT KISSINGER NIET MEER RONDREIST
en Amsterdam
„Kolonie” bijeen
in Leiden
Weinig ruimte
Ford is stem kwijt
In strijd met voorspellingen opiniepeilers:
Afscheid
Edward Kennedy
Edward Kennedy volgens
verwachting herkozen
Meer samenwerking
-1
AMERIKAANSE VERKIEZINGEN
19 7 6
NOVEMBER
WOENSDAG
3
15
--
-
(Van onze redacteur in Washington, Henk Kolb)
I een
met
>.v„
■zil
-
WASHINGTON. In strijd met de sombere voor
spellingen van de Amerikaanse opiniepeilers zijn de
kiezers gisteren in ongekend grote aantallen naar de
stembus getrokken. Democratische verkiezingsstra-
tegen voorspelden dat een grote opkomst van de
kiezers vooral in het voordeel van hun kandidaat
Jimmy Carter zou zijn.
i
i I
(Van onze redacteur in Washington, Henk Kolb)
WASHINGTON. Met James Earl Carter als nieuwe president zal
er wijziging komen in de buitenlandse politiek: tegenover bondgeno
ten en niet-bondgenoten, tegenover de Derde Wereld en de geïndustri
aliseerde rijken dezer aarde. Carter heeft in het verloop van zijn
campagne het buitenlands beleid van zijn voorgangers Ford en Nixon,
belichaamd in de omvangrijke persoon van Henry Kissinger, tot op
het bot afgekloven. Vanwege een gebrek aan morele grondslagen en
op grond van een verwaarlozing van de relatie met Amerika’s
bondgenoten.
I
■•w i
Carter zal buitenland nog vele
verrassingen presenteren
W» i'
eer
De rijen bij de stembureaus werden overal bestempeld als
overweldigend lang in vele stedelijke gebieden van Texas
bijvoorbeeld stonden de mensen soms twee uur of langer in de rij,
elders gingen zij na lang wachten weer weg teneinde niet te laat
op hun werk te komen.
Volgens Gallup en Harris gisteren was er geen prognose
omtrent de uitslag mogelijk, maar de Roper-organisatie heeft
vastgesteld dat Carter op de verkiezingsdag een voorsprong had
van zeven percent en met vier percent zou winnen indien de
stemmers die nog geen keuze hadden gemaakt gelijk tussen beide
kandidaten zouden worden verdeeld.
Zowel Ford als Carter echter, zouden volgens Gallup en Harris,
de meeste stemmen kunnen krijgen en de verkiezing verliezen
volgens de verdeelsleutel van de beslissende stemmen in het
kiescollege dat in december volgens het beginsel van „de winnaar
krijgt alles, zijn stemmen per staat gaat uitbrengen.
In januari worden de uitslagen in Washington bij elkaar opge
teld en dan pas is de president die Amerika zijn derde eeuw van
bestaan mag binnenleiden, formeel aangewezen.
Tot op de laatste dag hebben de dodelijk vermoeide kandidaten
aan hun campagne gewerkt. Carter had voor zijn laatste toespra
ken de staat Michigan uitgezocht, het land van herkomst van
president Ford waar de opinie-onderzoeken wezen op een moge
lijk verlies van de republikeinse kandidaat.
Ford reisde naar zijn congressionele district in Grand Rapids
en nam gisterochtend daar met brekende stem afscheid van de
kiezers die hem in het congres brachten en zodoende door een
reeks van toevalligheden in het Witte Huis.
Carter heeft gisterochtend in Plains (Georgia) gestemd, vol
vertrouwen nog steeds dat hij zou winnen Ford stemde eerst in
Grand Rapids, keek zijn vrouw daarna in diepe ernst aan en
vertrok naar het Witte Huis om daar in gezelschap van de vice-
presidentkandidaat Robert Dole de uitslagen af te wachten.
Tot op het laatste moment zijn conflicten de campagne blijven
beheersen, het laatste rond de weigering van Carters kerk in
Plains om de zondagsdienst te laten bijwonen door een zwarte
dominee, uit Albany, die naar sommige democraten zeggen ziet
zozeer door God als wel door bepaalde republikeinse activisten
was gezonden.
De dienst in Plains werd afgelast en dit was weer reden voor
een aantal zwarte kerkelijke waardigheidsbekleders om dit feit in
telegrammen aan kiezers te onderstrepen met de vraag hoe
Carter geschikt kan zijn als president, als hij er niet eens in is
geslaagd de discriminatie te weren uit zijn eigen kerk
Carter heeft tegen deze rassenscheiding in de Plains-kerk
gestemd, maar dat is al vele jaren geleden. De republikeinse
verkiezingscommissie ontkent dat het telegram met zijn instem
ming is verzonden, sterker nog, men acht het getuigen van slechte
smaak
En met Kissinger verdwijnt een man uit
de wereldpolitiek die, in de acht jaren van
zijn feitelijk beheer op het ministerie van
buitenlandse zaken, een enorm prestige
heeft verworven vanwege zijn aanwijsba
re successen: het Midden-Oosten, Rus
land, China, Afrika hebben Kissinger
leren kennen als de met een verbijsterend
intellect en veel machtsmiddelen gewa
pende postduif, die in rusteloze vluchten
poogde vrede te stichten of althans het
besef aan te kweken dat, wanneer de
Verenigde Staten het klavier van de inter
nationale verhoudingen bespelen, wordt
verwacht dat de omstanders bijtijds de
muziekbladen weten om te slaan.
In de staat Indiana werd de democrati
sche senator Vance Hartke met grote
meerderheid verslagen door de republi
kein Richard Lugar, vroeger burgemees
ter van Indianapolis en als conservatieve
republikein de favoriete burgemeester
van Richard Nixon.
Welnu, Henry Kissinger verdwijnt, met
ingang van 20 januari, wanneer Carter op
de trappen van het Capitool wordt inge
zworen, met alle formele luister die bij
dit soort gelegenheden wordt ontplooid
en waaraan zelfs deze „man van het volk”
(zoals hij zichzelf gaarne presenteert)
niet zal kunnen ontkomen.
In een gesprek met Pompidou heeft
China’s legendarische voorzitter Mao
weliswaar te kennen gegeven dat veel van
Kissingers voorstellen niet zeer intelligent
waren, maar omdat intelligentie onlosma
kelijk het kenmerk draagt van de filosofie
die zij dient, behoeft daaraan geen al te
grote betekenis te worden toegekend. De
wereld zal er na acht jaar aan moeten
wennen dat namens de Amerikanen geen
Kissinger meer op bezoek komt
De democraten beschikken in het huis
over 290 zetels tegen 145 voor de republi
keinen. In de senaat zitten 61 democraten
tegen 37 republikeinen en 1 onafhankelij
ke senator.
Een^van de eerste senatoren die werd
herkozen was de democraat Edward Ken
nedy in Massachusetts. De 44-jarige Ken
nedy verkreeg daarmee, geheel volgens de
verwachting, zijn derde mandaat als
senator.
De algemene verwachting was dat van
de veertien gouverneursposten er zeker 8
naar de democraten zullen gaan De huidi
ge verdeling is dat in 13 staten een republi
kein als gouverneur fungeert en in 36
staten een democraat
De eerste uitslag betrof het gouverneur
schap van de staat Indiana Zoals ver
wacht, werd hier de republikein Otis
Bowen herkozen Hij won gemakkelijk
van zijn democratische tegenstrever Lar
ry Conrad.
Kissinger is bijna altijd uitgegaan van
het beginsel dat aan een probleem pas kon
worden gebeiteld wanneer hij een hef
boom had om druk uit te oefenen op de
betrokkenen. Zulke hefbomen kan men
scheppen door het versterken van bepaal
de machten in bepaalde sectoren van dit
ondermaanse, ten koste ogenschijnlijk
van bondgenoten en andere afhankelij-
ken, teneinde compromissen te ontwer
pen die weliswaar de vrede, maar vooral
ook de Verenigde Staten dienen.
Edward Kennedy verlaat het stemhokje
in Hyannis na zijn keuze op papier gezet
te hebben
Ontegenzeggelijk bevinden de VS, de
SovjeLUnie en China zich langs geheel
verschillende lijnen nog steeds in een
onderlinge positie waarvoor het woord
confrontatie mag worden gebruikt. Kis
singer heeft geen kans gezien om in de
regionen waar zijn diensten werden ver
langd of opgelegd een stabiele verhouding
tussen opponenten te bereiken de
wereld van vandaag moet zijn vrede dan
ook als tijdelijk herkennen en als een
bouwwerk dat op zijn minst voortdurend
schilderen behoeft om niet uiteen te
vallen.
Maar binnen de marges van de bestaan
de afspraken kunnen de VS met Carter
aan het hoofd niet zoveel anders doen dan
zich te reinigen van neerbuigendheid tege
nover zijn partners in allianties, afzien
van tersluikse steun aan verwerpelijke
regimes zoals dat in Chili (en bijvoorbeeld
Zuid-Korea, voorheen Spanje en Portu
gal), teneinde althans te voldoen aan Car
ters verlangen naar een moreel beginsel
als basis voor het buitenlands beleid.
Een van Carters belangrijke adviseurs
op het gebied van de buitenlandse politiek
is George W. Ball, voormalig onder
minister van Buitenlandse Zaken en ex-
abassadeur bij de VN. Hij heeft in een
omvangrijk boekwerk de omtrekken gete
kend van een nieuwe buitenlandse poli
tiek voor de VS, die sterk afwijkt van het
op twee machtspolen gebaseerde beleid
dat Kissinger, schakend op de witte en
zwarte velden, tot dagelijkse praktijk
heeft gemaakt. „Een politiek, uitsluitend
Op vele plaatsen in de Verenigde Staten was de opkomst bij de
stembureaus zo groot, dat in allerijl extra stemhokjes in elkaax-
moesten worden gezet en meer stemmachines moesten worden
aangevoerd. Stralend herfstweer in vrijwel het hele land heeft de
opkomst ongetwijfeld aanmerkelijk beïnvloed, maar nergens
blijkt iets van de „apathie” die de opinie-vorsers bij het electoraat
meenden te hebben gevonden integendeel, tot ieders opzichtige
verrassing was de opkomst zo groot dat het record van 1960 kan
worden gebroken, toen 64 percent van de naar leeftijd kiesgerech
tigden hielp John Kennedy te verkiezen boven Richard Nixon.
Schrijft Ball: „Er zijn dwingende rede
nen voor het vormen van veel nauwere
samenwerking tussen de belangrijke niet-
communistische geïndustrialiseerde lan
den. In de volgende tien jaren of daarom
trent, zullen de gevaarlijkste en moeilijk-
ste wereldcrises waarschijnlijk optreden
buiten Japan of Europa. De Europese
landen te veroordelen tot een strikt regio
nale rol, zoals minister Kissinger heeft
gedaan, betekent dat wij ons hun bijstand,
samenwerking en oordeelsvermogen ont
zeggen, die wij hard nodig hebben.
gericht op de korte termijn”, aldus Ball:
heden oorlog morgen vrede.
„Buitenlandse politiek is een voortdu
rende uitdaging van het menselijk vermo
gen om zich aan te passen”, zegt George
Ball. Welnu, dat is wat Amerika’s bondge
noten thans te doen staat.
Met meer aandacht voor de belangen
van de Derde Wereld en bondgenoten die
niet langer als huurlingen voor de Ameri
kaanse politiek worden gemanipuleerd,
kan dit verfrissend werken.
WASHINGTON (AP). In een aan
tal Amerikaanse staten moesten de
kiezers niet alleen hun stem uitbrengen
op de kandidaten voor het president
schap, voor een zetel in de senaat, in
het huis van afgevaardigden enzo
voorts, maar ook voor referendums
over maatregelen ter bescherming van
het milieu en over andere politieke
kwesties.
In vier staten Colorado, Maine,
Massachusetts en Michigan gaat het
referendum over de vraag of het
statiegeld-systeem verplicht moet wor
den gesteld yoor alles wat in flessen
wordt verkocht.
Lukash zou ervoor zorgen dat de
stembanden van de president dusda
nig snel zouden zijn hersteld dat hij
zijn mening over de verkiezingsuitslag
zou kunnen geven.
Andere referendums hebben betrek
king op voorstellen als het toestaan
van casino’s in Atlantic City, New Jer
sey, het afkondigen van een wapenver
bod in Massachusetts en het toelaten
van windhondenrennen in Califomië.
WASHINGTON (UPI, AFP). Behalve
voor een president stemden de Amerika
nen gisteren ook voor alle 435 zetels van
het huis van afgevaardigden, 33 nieuwe
leden voor de 100 zetels tellende senaat,
veertien gouverneurs en een groot aantal
functionarissen, van rechters tot honden
meppers.
Tenslotte hebben wij in de afgelopen
jaren te kennen gegeven dat wij het mono
polie van de wijsheid niét bezitten, en als
wij meer aandacht hadden besteed aan de
raadgevingen van onze vrienden in de late
jaren ’60, dan zouden wij geen jongeman
nen bij duizenden naar de rijstvelden van
Zuidoost-Azië hebben gestuurd om daar
te doden en te sterven”.
uk-
ige-
Kortom: in een onvolmaakte wereld is
het gemakkelijk ook Kissingers fouten
aan te wijzen zijn voornaamste vergis
sing berust op de veronachtzaming van
het Europees verlangen en de Japanse
bereidheid om zich los te maken van de
strikt regionale rol waartoe zij door de VS
zijn veroordeeld. Bij alle verzekeringen
van het tegendeel, hebben de Verenigde
Staten de eenwording van westelijk Euro
pa in feite niet bevorderd.
In zes staten Arizona, Colorado,
Montana, Ohio, Oregon en Washington
wordt de kiezers de vraag gesteld of
er al dan niet strikte, beperkende
maatregelen moeten worden genomen
tegen de ontwikkeling van kerncen
trales.
Bij alle protesten tegen de vergaande
verkoop van zeer moderne wapens aan
een land als Iran, met een staatshoofd dat
zijn macht mede bouwt op een geheime
dienst die de humanitaire waarden lijkt te
veronachtzamen, is het zonneklaar dat die
strategisch gezien zin hebben. Zij garan
deren niet alleen tegen 1980 de aanwezig
heid van zo’n 60.000 Amerikaanse „advi
seurs” in het land, maar een sterk en anti
communistisch Iran kan althans iets
opvangen van de verzwakking die de zui
delijke NAVO-flank vertoont met een eco
nomisch zwak Italië en zijn communisten,
een Griekenland dat zijn droepen uit de
NAVO-samenwerking heeft teruggetrok
ken, en Turken die met deze Grieken in
een bar conflict zijn gewikkeld na de
Cyprus-oorlog.
Henry Kissinger omhelst president
Ford bij zijn aankomst op het Witte Huis
gisteren.
Dringen bij het stembureau in Portland, in de staat Maine waarde opkomst evenals
in heel Amenka bijzonder groot was
Jimmy Carter heeft een andere visie op
de buitenlandse politiek: hij is een tegen
stander van de eenzame avonturen die
Kissinger zijn faam bezorgden. Hij heeft
zelfs uitgeroepen dat bondgenoten Euro
pa en Japan rijp zijn voor nieuwe verhou
dingen met de VS. Een snelle analyse leert
dat veel van de VS-politiek bij voorbaat al
is gebed in bestaande en bevestigde
AMSTERDAM (ANP). Een groot
aantal van de 13.000 leden van de Ame
rikaanse kolonie in ons land heeft de
resultaten van de presidentsverkiezin
gen in de Verenigde Staten in speciale
bijeenkomsten in Amsterdam (Hilton)
en Leiden (de sociëteit Minerva) afge
wacht.
Vooral in Amsterdam bestond grote
belangstelling voor de door democra
ten en republikeinen in nauwe samen
werking op touw gezette bijeenkomst
Het was daar zo druk, dat vrijwel nie
mand kort na middernacht de aan
komst van de nieuwe Amerikaanse
ambassadeur in ons land, McCloskey,
opmerkte.
Hij is overigens nog maar zo kort in
Nederland, dat zijn meeste landgeno
ten hier hem nog niet kennen.
Een van de grote zalen van Hilton,
versierd met posters van beide kandi
daten en de vlaggen van alle Ameri
kaanse staten, vormde het „zenuwcen
trum”, waar de uitslagen uit de telexen
rolden en op vele televisieschermen de
uitzendingen van de NOS konden wor
den gevolgd.
Tussen de bedrijven door hielden de
Amerikanen en ook de vele nieuwsgie
rige Nederlanders zich bezig met
kaartspelletjes, sjoelen, schaken en
dansen.
Van de gelegenheid om typisch Ame
rikaanse lekkernijen als doughnuts,
hot dogs en hamburgers te eten werd
druk gebruik gemaakt. Tegen het och
tendgloren kregen de wachtenden een
Amerikaans ontbijt „on the house”.
Het is tekenend voor deze toestand dat
de voornaamste elementen van buiten
landse politiek die in de debatten tussen
de kandidaten Ford en Carter zijn opge
doken, betrekking hebben op Oost-
Europa: Ford en zijn vrije Polen, Carter
en zijn overtuiging dat geen Amerikaanse
troepen moeten worden gezonden naar
een Joego-Slavië waar Russische troepen
binnenvallen na het sterven van maar
schalk Tito.
de wereld, zouden ons hebben moeten
overtuigen van de feilbaarheid van de
isolationistische veronderstelling dat de
Verenigde Staten „goed genoeg en sterk
genoeg zijn om te doen wat zij willen”
zonder de hulp en bijstand van andere
naties, die de grote beginselpunten op
dezelfde wijze onderschrijven als wij.
Eenzijdigheid is niet langer een passende
politiek voor Amerika als het die al ooit
is geweest”.
Men gaf de republikeinen echter geen
enkele kans om de overhand te krijgen in
het 95ste congres, dat al bijna een kwart
eeuw in democratische handen is. Geko
zen worden allé 435 leden van het huis van
afgevaardigden en 33 van de 100 senaats-
zetels.
De democratische partij was duidelijk
favoriet om haar grote meerderheid in
zowel senaat als huis van afgevaardigden
te handhaven. Na het tellen van de eerste
stemmen bleken de republikeinen echter
hun eerste overwinning te hebben
geboekt.
Ball benadrukt de zinloosheid van het
luisterrijk ondertekenen van betekenislo
ze papieren door de staatshoofden van de
machtigste landen dezer aarde, hij streeft
niet naar pompeuze verklaringen of doc
trines, maar naar een samenwerking die
berust op samen doen en het geven en
nemen dat daaraan ten grondslag ligt.
„Veertig jaar”, schrijft Ball, „van actie
ve betrokkenheid bij het wel en wee van
afspraken. Slechts binnen eyn ?eer
beperkte ruimte zijn verschuivingen
mogelijk, en die zullen dan voornamelijk
het karakter krijgen van meer consultatie
wanneer Amerika aan de vooravond staat
van besluiten die ook de bondgenoten
zullen beïnvloeden.
WASHINGTON (DPA). Ford
heeft zich in de campagne zo moeten
inspannen en zich kennelijk de verkie
zingsdag zo aangetrokken dat hij zijn
stem kwijt is. Naar zijn lijfarts Lukash
vanochtend meedeelde, is de president
zo hees dat hij zelfs niet kuchen kan.
Het lijdt geen twijfel dat Jimmy Carter
als president de bondgenoten nog voor
verrassingen zal stellen. Hij heeft gezegd
dat de president het buitenlands beleid
uiteindelijk bepaalt. Hij is voor een sterke
defensie, maar voor besnoeiingen op de I
begroting; hij zal factoren bijeen moeten i
brengen die thans nog tegengesteld lijken.
Gëorge Balt echter heeft beginselen ver
woord die precies passen in zijn straatje,
ook al zal het niet direct duidelijk zijn
welke gevolgen bijvoorbeeld Carters
opvatting, dat er geen „beperkte kernoor
log” mogelijk is, zal hebben op de NAVO.
