Sneeuw in Zwitserland
■SSL
si
11
N
I
ra
uWI
19
19 7 6
5
NOVEMBER
V R IJ D A G
door Helmuth Klee
Toeristische
notities
door
Alfabetisch
eigen land
pierewaaien in
-
‘r-
BJo J. Biiy^
"7-
‘"i r z
l
uil
^2
KCSaEHKSanT?
■J
Oerle: O.L.Vr. van 't Zand Bidt voor ons.
Overal weer de druk bevaren Maas.
Van Knegsel naar
esse!
Skiwandelen of langlauf, ongevaarlijk en steeds mee* in opkomst.
winters
;'3.
is
de
hen gaat
□rote
auze
thrift.
Bring
n de
riek-
Int.
alen:
9 8;
Am-
dorp
)ver-
10-
P-
a-
es
n-
al
id
m
ar
js
IS.
ih
Huus Oyen werd
rond 1600 ge
bouwd. De bewo
ners zijn niet dol
op toeristen, „die
ratsen toch maar
alles”, en zagen
uw verslaggever
en fotograaf voor
ant'.ekdieven aan.
se sterke hand nog naar ons is uitgeke
ken, maar toen hadden we de plaats al
verlaten. Naar het zuiden, langs de
Maas. Want het bloed bleef kriebelen,
de herfst liet zich onverminderd gel
den. Maande ook tot haast, want de
blaadjes kunnen niet blijven vallen.
Voor je het weet zijn de bomen kaal,
verlaten en is al dat rood en bruin en
dapper volhardende laatste groen naar
de aardkost gedwarreld. Om vertrapt
te worden onder onze haastige voeten.
Daarom naar het zuiden, opstandig, dus
tegen de stroom in, maar ook dan
blijft de Maas een trouwe vriend, in
Maastricht, Luik, Hoei en vooral ook
in Namen en Dinant, want daarheen
gaat de reis. U hoort ervan, DE VOL
GENDE KEER.
--
ER ZIJN DIVERSE treinverbindin
gen naar Zwitserland met doorgaande
wagens naar Chur en Interlaken. Via
België is er een verbinding rechtstreeks
naar het Wallis. Daarnaast bestaan de
speciale reisbureautreinen zoals de
Bergland- en Hotelplanexpres. Gaat u
met eigen auto naar Zwitserland (Am
sterdam-Basel ca. 730 km via de Duitse
autosnelwegen), houd er dan rekening
mee dat het gebruik van sneeuwkettin
gen verplicht gesteld kan worden als
de toestand van de wegen dit noodza
kelijk maakt. Dit wordt door middel
van verkeersborden aangegeven. Aan
gezien sneeuwkettingen niet in iedere
Zwitserse plaats gehuurd kunnen wor
den is het aan te raden ze alvast in
Nederland te huren (ca. 5,- per dag)
of te kopen (kosten variërend van 50
tot 300 gulden). Spijkerbanden zijn de
komende winter in Zwitserland niet
toegestaan.
te zijn.
DE RUÏNE IS, zoals het kasteel het
in bewoonde staat geweest moet zijn,
nog steeds het middelpunt van het
dorp en de plaats waar de bevolking
zich een paar maal per jaar ontmoet.
Op een champignonfeest met Pinkste-
ren en kasteelfeesten midden juli
drinkt men er eensgezind een pint. Het
zijn tegelijk de enige avonden per jaar
waarop geliefden de door maanlicht
beschenen burcht mogen betreden om
in ’n verborgen nis samen te smelten
en eeuwige trouw te beloven. Want de
kasteelrume is tussen 'n half uur na
zonsondergang en ’n half uur voor
zonsopgang verboden gebied. En min
derjarigen zijn er buiten die uren ook
niet welkom.
KESSEL IS OOK
manier is om van de wintersport-tran-
sportmiddelen gebruik te kunnen ma
ken. In Zwitserland zijn er speciale
wintersport-abonnementen verkrijg
baar waarbij de geldigheid ligt tussen
1 dag (dagkaart) en een heel wintersei
zoen. Er zijn abonnementen voor een
plaats, een skigebied, een hele regio of
voor heel Zwitserland. Zodra u heeft
besloten n aar welke plaats u gaat,
vraag dan aan de desbetreffende ski-
school of het VVV-kantoor ter plaatse
advies omtrent lokale of regionale ab
onnementen. In Nederland kunt u ook
een zogenaamd kabelbaanabonnement
kopen (verkrijgbaar bij het Zwitsers
Verkeersbureau in Amsterdam). Voor
Frs. 60.- of Frs. 100.- koopt u een
couponboekje waar voor ,Frs. 75.- resp.
Frs. 132.- aan coupons in zitten die u
in Zwitserland kunt gebruiken om de
kabelbaan, sleep- of stoeltjeslift te be
talen.
WAAR NAAR TOE met de winter
sport? Op twee vorige toeristischepa-
gina’s probeerden Jean Gallot en Wal
ter Muller, respectievelijk directeur
van het Franse en het Oostenrijkse
toeristenverkeersbureau in ons land
daar een antwoord op te geven. Dit
maal is Helmuth Klee onze speciale
gastmedewerker. Als directeur van het
Nationaal Zwitsers Verkeersbureau in
Amsterdam (Koningsplein 11, 020-
222033) weet ook hij dat met de elk
jaar talrijker wordende mogelijkheden,
de keu ssteeds moeilijker wordt. „Som
migen zoeken het steeds verderop.
Toch gaan de Nederlanders iedere win
ter in grotere getalen naar het traditi
onele wintersportland bij uitstek dat in
minder dan een dag reizen bereikbaar
is en dat is nog altijd Zwitserland”,
zegt Helmuth Klee. Aan hem nu ver
der het woord.
STEEDS MEER IN opkomst is het
skiwandelen, waar het eigenlijk meer
een kwestie is van wennen dan van
leren voordat men uit de voeten kan.
Skiwandelen of langlauf is een onge
vaarlijke sport waar je gerust op je
vijfenveertigste nog aan kunt beginnen
ook al heb je nooit eerder op ski’s
gestaan. Langlauf gaat grotendeels
over vlak terrein, men komt als het
ware wandèlglijdend vooruit en er ko-
me ngeen afdalingen aan te pas. Ieder
bepaalt zijn eigen tempo. Snel kan het
ook, want t ijdens het grootste lang-
lauffestijn van Zwitserland, de jaar
lijkse skimarathon over de meren van
het Engadin in Graubünden (deze win
ter op 13 maart), leggen de langlauf -
cracks de 4 2,5 km van Maloja naar
Zuoz in 2 uur af. Goede langlaufmoge-
lijkheden vindt u o.a. in Flims, Davos,
het Engadin, Einsiedeln, Engelberg,
Wildhaus-Unterwasser-Atl St. Johann
en het Goms. Curling spelen, skibob-
ben, schaatsen, wandelen, bobsleeën,
ski-acrobatiek, sleetje rijden met de
kinderen, het kan allemaal in Zwitser
land.
VOORZOVER U geen arrangement
heeft geboekt waar het gebruik van
sleepliften, kabelbanen, stoeltjesliften,
etc. is inbegrepen, zult u zelf moeten
uitzoeken wat voor u de voordeligste
de letterlijke „lange latten” populair:
er zijn ook andere methoden om het
skiën onder de knie te krijegn:
miniski i s een- methode om op
snelle, plezierige wijze het skiën te
leren. Normaal worden, afhankelijk
van lengte, lichaamsgewicht en andere
factoren, ski’s gebruikt met een lengte
van 180-200 cm. Bij miniski wordt
begonnen met ski’s ,van 65 cm, die na
enige dagen worden vervangen door
ski’s van 100 cm, gevolgd door 130 cm,
om na 7 a 10 dagen op ski’s van 160
cm te komen. Voordelen zijn dat men
sneller geniet van het skiën en dat de
kans op letsel gering is. Davos is het
centrum van de miniski-methode.
kurzski: uitgangspunt is, dat men
zich op normale ski’s van 180-200 cm
minder gemakkelijk beweegt en dat
men deze lengte eigenlijk slechts nodig
heeft bij hogere snelheden. Een kurzski
is 160-180 cm en juist bedoeld voor een
rustige, redelijke skiër die er geen
behoefte aan heeft huzarenstukjes uit
te halen. Velen stappen van de minis-
kimethode over op kurzski.
Kessel voor het oorlogsgeweld, getekend door W. Nieskens.
rijk. Vlakbij het veer naar Reuver.
Volgens de legende moeten er heksen
hebben gedanst, maar aan het pleintje
is nu eigenlijk niets meer te zien,
behalve dan een imposante woning uit
1769 en een gammel uitziend veerhuis.
Even gammel, maar dan wel met allu
re, ziet het huis Oijen in Kessel-Oyen
er uit. Rond 1600 werd het gebouwd
als kasteeltje, later werd het een boer-
derij. De gracht die ooit bescherming
tegen ongewenste indringers bood is al
weer jaren geleden gedempt. Het
bouwsel ligt ten noorden van Kessel,
de Maasoever aanhouden en bij een
wit kapelletje linksaf.
ZONDER DAT we het weten zetten
we met ons bezoek het Kesselse poli
tieapparaat in werking en verhoogde
paraatheid. De bewoner van het Huis
wantrouwt fotograaf Otting en mij en
bespiedt vanachter de vitrage onze om
trekkende bewegingen. Naar later
blijkt denkt de bewoner te maken te
hebben met antiekdieven en geeft vlie
gensvlug het autonummer van de foto
graaf door aan de politie, die op haar
beurt rap op een centraalpost de naam
laat opzoeken die er bij hoort. In
Rhenên, de woonplaats van Otting,
wordt vervolgens naar zijn persoon
geïnformeerd en bij zijn echtgenote
,'getjekt” of hij ook werkelijk in het
zuiden op reportage is. We hebben er
allemaal niets van gemerkt en hoorden
(helaas) pas achteraf dat we voor an
tiekdieven versleten werden. Geen wil
de achtervolgingen dus in het Lim
burgse, geen kraaiepoten, schoten en
wat dies meer zij. U houdt ze tegoed.
MISSCHIEN DAT er door de Kessel-
manufacturier ter plaatse en lid van
de Koninklijke Fanfare Maasoever,
waarin hij de bugel blaast. „Ze zijn
aan het schoffelen geweest, de ouden
van dagen, dan zoeken ze meteen ’n
plaatsje uit”, lacht hij.
ACHTER DE KERK de resten van
een van de oudste burchten van ons
land: kasteel Kessel. De Duitsers heb
ben het in 1944 tijdens hun panische
terugtocht opgeblazen. En dat terwijl
hun Führer toch juist een verwoed
kunstverzamelaar was. Het kan
vreemd toegaan in de wereld. De ring
muur die overeind bleef, nissen en
kantelen zijn om zo te zien door een
ploegje ruige bouwvakkers beveiligd
tegen verder instorten. Maar hoe treu
rig de resten ook zijn, bang een steen
op het hoofd te krijgen hoeft niemand
DE HERFST HEEFT TOEGESLA
GEN. De onrust bruist in het bloed,
ongedurigheid maakt zich van uw ver
slaggever meester. Ongeduld ook, een
grote rusteloosheid kortom. Fotograaf
Cord Otting leek er ook al een slach
toffer van, toen ik hem, op weg naar
de K, niet ver van mijn liefde de
Linge, in een wegrestaurant ontmoette.
Verscholen achter een forse biefstuk,
om half tien ’s morgens. „Laat gewerkt
en slecht geslapen”, gaf hij het hartige
ontbijt als argument mee en liet er in
een adem op volgen, „dat Knegsel van
je zie ik helemaal niet zitten”. Daag
Knegsel, daar ga je dan, dacht ik.
TOCH OP WEG, naar de Kempen,
Brabantser kan het al niet. Knegsel is
een van „De acht zaligheden”, zoals de
streek heet, waarin het ligt. Een zalig
dat ditmaal niets met genot te doen
heeft, maar gewoon een verbastening is
van „selligheden”, zoals de dorpen he
ten, die net als Knegsel. met SEL
eindigen. En dat zijn dan Eersel,
Steehsel, Reusel, Netersel. Sterksel,
Hulsel en Wintelre dat door de Kem
penaren zelf Wijntersel wordt ge
noemd. „Heb ik ’t niet gezegd, ’n gat”,
bromt Otting als we het dorp ten
westen van Eindhoven binnenrijden,
„ze zijn wat al te inhalig met dat
„zalig” geweest”. Tegenover cafe In ’t
Groen staat een trots Heilig Hartbeeld.
„Knegsel aan zijn koning, juni 1939”
stapt er op de sokkel,. En (jat is dan. de
I enige kennis die ik u' van net Kempen
dorp kan overbrengen. Behalve dan dat
er in het cafe Dommelsch Bier wordt
geschonken, maar dat zal u een zorg
I zijn.
NIET AARDIG voor Knegsel. ook
niet aardig voor die andere selligheden,
met veel nieuwbouw voor gloeilatnpfo-
rensen, maar we hebben de wijk geno
men. naar een andere K, die van
Kessel, in het Limburgse aan de Maas.
Waarmee ik niet wil zeggen dat de
Kempen niet veel schoons hebben,
want natuur is er ten over en Eersel
heeft een prachtig Kempisch markt
plein, maar tussen ons klikte het een
voudig niet. Toch wel even, dat was in
Oerle, een paar kilometer nadat we
Knegsel de rug hadden toegekeerd. Een
dorp dat op die naam alle recht heeft.
Met een wijde Brink. Een. stuk ge
schut, dat zichzelf al lang overleefd
heeft, midden op het frisse groen.
Maar een paar stappen verwijderd van
een lage kapel. „O.L.Vr. van ’t Zand
Bidt voor ons” siert de gevel. Op de
deur verraadt een gekruld plakkaat
dat er in de oktobermaand iedere
avond om zeven uur een rozenhoedje
wordt gebeden. En daar begin je als
verlicht geestelijke toch niet aan, als je
er niet zeker van bent dat er ook
inderdaad iedere avond in de beschei
den vochtig ruikende ruimte gelovigen
onder de groene houten zoldering sa
menscholen.
OP NAAR BUURPROVINCIE Lim-
burg, wie weet dat Kessel de onrust
kan doven. Richting Venlo, bij de af
slag Panningen het vierbaanslint af dat
het vermetele Rijkswaterstaat ook hier
door de natuur heeft getrokken. Kes
sel, een dorp met een molen, een
burcht, een gotische kerk en 3300 in
woners. Die laatsten hebben het feno
meen toerisme van nabij leren kennen.
Niet enkel door de kampeerders die
zich in de warmere maanden aan de
Maasoever nestelen, maar ook en voor
al door het vakantiepark de Lommer -
bcrgen aan de overkant van de rivier
waarvan de bezoekers zich in de sei
zoenen massaal op het dorpje storten.
DEGENEN DIE daar ook profijt van
hebben zijn de gezusters Cor en Miem
Nieskens, die, tegenover de kerk, een
winkeltje waar-alles-te-koop-is drij
ven. „Uit Grootmoeders tijd” om die te
pas en te onpas gebruikte modekreet
maar eens te hanteren. Zwitserse krui-
densuiker ligt er zij aan zij naast
snoepgoed, speelgoed en schrijfwaren.
Op een deur heft de Bond zonder
Naam streng de oktobervinger: „Ze
doem ’t toch allemaal is nog geen
excuus”.
VANUIT HAAR winkeltje heeft Cor
Nieskens een goed gezicht op wel en
wee van het dorp, op leven en dood
waar het aanbod aan appartementen
en chalets als logiesvorm zeer groot is,
bijv, in Anzere, Haute Nendaz en Zi-
nal. Wintersportplaatsen in Centraal
Zwitserland zijn o.a. Engelberg, Ander-
matt, Sörenberg, Einsiedeln (langlauf).
De wintersportcentra van Noordoost-
Zwitserland: Wildhaus, Unterwasser
Alt St. Johann, Flumserberge en
Braunwald. Minder door Nederlanders
bezocht zijn de Waadtlander en Frei-
burger Alpen met plaatsen als Les
Diablerets, Chateau d’Oex, Leysin, Vil
lars en Moleson.
ONGEVEER 6700 van de 8000 hotels
in Zwitserland zijn ’s winters geopend
en hebben een totale capaciteit van ca.
195000 bedden. Daarnaast is het aanbod
aan appartementen en chalets de laat
ste jaren enorm uitgebreid. Ca. 40 pet.
van alle Nederlandse overnachtingen
in Zwitserland gedurende de winter
maanden valt in deze categorie. Over
geheel Zwitserland verdeeld zijn ’s
57 wintercampings geopend,
waarbij het in ieder geval wel aan te
bevelen is ruim van te voren een
plaats te reserveren.
IN ZWITSERLAND zijn niet alleen
De wegtrekkende bezetter heeft in Kessel danig huisgehouden en herschiep Kasteel Kessel,
dc oudste burchten van ons land, in een ruïne.
„ER IS AL VEEL GEZEGD en ge
schreven over de „dure” Zwitserse
frank, waarbij echter vaak wordt ver
geten, dat de inflatie in Zwitserland
praktisch geheel teruggedrongen is met
een jaarcijfer van minder dan 1 pet.
Bovendien bieden 130 Zwitserse vakan-
tieplaatsen in totaal 220 verschillende
winter-arrangementen aan, waarbij
normaliter verblijf in een hotel of
appartement en skiles is inbegrepen,
zodat de vakantie echt niet duur hoeft
te worden. Daarbij kan nog worden
aangetekend dat de hotelprijzen in
Zwitserland sinds 1974 niet meer ver
hoogd zijn. Een van de redenen waar
om Zwitserland altijd een favoriet
winterland zal blijven, is dat praktisch
alle wintersportplaatsen boven de 1000
meter liggen, vele zelfs boven de 1500
meter, zodat men ook vroeg of juist
laat in het seizoen nog op voldoende
sneeuw kan rekenen. Het verhaal is
bekend van lager gelegen plaatsen in
andere landen: de kerst was wel gezel
lig, maar jammer genoeg moesten we
tot de laatste dag wachten voordat er
genoeg sneeuw was om te skiën.
Een ander pluspunt van zo’n traditi
oneel wintervakantieland is, dat men
goed is ingespeeld op de wensen van
zijn gasten met betrekking tot o.a.
logiesaanbod en wintersportinstallaties,
die steeds aan nieuwe eisen worden
aangepast. En dan gaat het niet alleen
om die sleepliften, waar er in Zwitser
land alleen al 1200 van zijn, maar er
zijn ook nog eens 60 kunstijsbanen, 160
ook. want geen begrafenisstoet passeert
ongemerkt haar volgepropte vitrine.
Verleden week nog zag ze het dorp
rouwen om ’n zoon, die jong op het
land omkwam. Tussen de verwelkte
blqemen op het verse graf, vecht nog
een laatste roos met strakke blad’ren
voor het leven. In het hart van de
bloem een parelende druppel dauw, als
een traan.
„Het is verboden grafstenen te plaat
sen zonder toestemming van het kerk
bestuur”, is een gebod op deze eeuwige
parkeerplaats.
De stamvaders van het dorp nemen
het onderhoud van de rustplaats voor
hun rekening, net zoals de huismoeders
in het dorp op hun beurt het sobere
interieur van de gotische kerk oppoet
sen, vertelt me Martin van Kessel,
langlauflopen, duizenden kilometers
begaanbaar gehouden wandelwegen, en
is er de keus uit een groot aantal
hotels, chalets en appartementen in
alle prijsklassen.
GRAUBÜNDEN IS verreweg het
meest in trek bij de Nederlanders,
bijna de helft van hen gaat naar
traditionele plaatsen als Arosa, Davos,
St. Moritz, Pontresina, en Klosters. Wat
minder bekende, kleinere plaatsen zijn
Maloja (1810 m) (langlauf), Parpan
(1511 m), San Bernardino (1630 m),
Samedan (1720 m) en Savognin (1220
m). Het op een na drukst bezochte
gebied vanuit Nederland is het Berner
Oberland, met bekende wintersport
plaatsen in het Jungfraugebied: Grin-
delwald, Wengen, Mürren en verder
Adelboden, Lenk, Kandersteg en
Gstaad. Het Wallis als wintersportge
bied zit in de lift. Naast overbekende
wintersportplaatsen als Saas Fee, Zer
matt en Montana-Crans kan de win
tersport bedreven worden in een groot
aantal nieuwe, vrij kleine plaatsen,
een Heksendans
-- i'
X
een vai
ii:
