I
Britse raketten
voor Iran in
Navo
ruil voor olie
bezorgd
over
SSX-20
Klacht van Harm
Dost:
Franco’s staatsbestel definitief begraven
Amalrik somber over
FDP-voorzitter Genscher wil in
deelstaten coalities met CDU
Jamaicaanse
Miss World
Russische toekomst
Nederland in VN op de bres
voor mensenrechten Chili
„Post
I
vastgehouden”
.1
Tijdens lezing aan Tilburgse hogeschool
Westduitse vrije democraten in congres bijeen
Callaghan blijft bij
nationalisatie
van alle werven
IN ITALIË WEER
GIFGASWOLK
DE ZAAK-VAN AGT
VRIJDAG
1 9
NOVEMBER
19 7 6
BINNEN- EN BUITENLAND
3
2
Nucleaire plangroep bijeen
er
d
n
I
n
haar deelname zinvol te maken,
zijn de enige stappen die nu nog
ontbreken.
IgS
eri-
in
gel
okt
ent
het
c is
oer
»g
nt
is
oo
»ef
in
eg
ir
door Nico ScheepmakerJ
Opinie-onderzoek
Stemming
(Van onze redacteur in Barcelo
na, R. Bosschart)
MADRID. Gisteravond om
half tien werd Franco’s staatsbe
stel definitief begraven door zijn
eigen politieke erfgenamen. Na
een debat van twee en een halve
dag in het schijnparlement dat hij
in 1942 had opgericht, werd een
grondwetsherziening goedge
keurd die vrije en democratische
parlementsverkiezingen in het
begin van 1977 mogelijk maakt.
Een referendum halverwege
december, dat ongetwijfeld gun
stig zal uitvallen; en zware onder-
handelingen met de democrati
sche oppositie, die hoge eisen zal
stellen om de verkiezingen met
DUSSELDORP (ANP). De in
de gevangenis in Dusseldorp ver
blijvende Arnhemmer Harm
Dost heeft bezwaarschriften
ingediend bij het Oberlandesge
richt aldaar, waarin hij klaagt
over het niet doorsturen van post
en het maken van fouten in de
gevallen waarin van hem afkom
stige brieven wel worden doorge
stuurd.
A
Applaus van premier Adolfo Suarez nadat het Spaanse parlement de hervormingsplannen heeft aangenomen.
Cortes akkoord met
maanden mei, juni.
De CDU in Nedersaksen en Saarland moet uiteraard ten
ft
Of zat die zelf vertwijfeld en handenwrin
gend voor het tv-toestel thuis, werkeloos
toeziend hoe de door hem op het CDA-
paard geholpen Van Agt door de meedo
genloze Kamer gedemonteerd werd?
n
ie
Eerder had de Nederlandse gedelegeer
de in de derde commissie van de algemene
vergadering (die de sociale en humanitai
re aangelegenheden behandelt), drs. H. J.
Heinemann het Nederlandse standpunt
ten aanzien van Chili uiteengezet.
NEW YORK (ANP). Nederland heeft
gisteren samen met een aantal andere
landen in de Verenigde Naties een ont
werpresolutie ingediend, waarin de alge
mene vergadering van de Verenigde
Naties gevraagd wordt zich in duidelijke
en krachtige bewoordingen uit te spreken
over de schendingen van de rechten van
de mens in Chili.
(Van onze redacteur in Bonn, Hans Amesz)
FRANKFURT Het partijcongres van de FDP, de vrije
democraten, wordt vandaag en morgen in Frankfurt gehouden.
Voorzitter Hans-Dietrich Genscher (minister van buitenlandse
zaken) is van mening dat coalities van de liberale FDP met de
conservatief-christelijke CDU in de deelstaten Nedersaksen en
Saarland mogelijk moeten zijn. Met andere woorden, Genscher
gelooft niet dat de verhouding tussen FDP en SPD in Bonn door
een dergelijke ontwikkeling wordt geschaafd.
De vrije democraten hebben al in mei van dit jaar in Freiburg
vastgelegd dat zij met de SPD op landelijk niveau willen verder
regeren. En dat gebeurt ook, want SPD en FDP beschikken in
de nieuwe Bondsdag, die 14 december voor het eerst bij elkaar
komt, over een meerderheid van 30 zetels.
naar de situatie in Chili de autoriteiten
daar niet welkom is.
Drs. Heinemann noemde drie zaken
waaruit de alarmerende minachting voor
de waardigheid van de mens in Chili
blijkt: de staat van beleg, de misbruik van
macht door de staatsveiligheidsdiensten
en een falende rechtsspraak.
Het ziet ernaar uit dat de meerderheid van de 400 liberale
afgevaardigden wel aan Genschers kant zullen staan. Niettemin
is de kans op een interessant debat groot, want velen, onder wie
de jonge democraten, wijzen coalities met de CDU sterk van de
hand.
behoeve van een eventuele regeringsmeerderheid in die deelsta
ten concessies aan de FDP doen. Zo’n concessie kan zijn dat de
FDP bepaalt, of op zijn minst sterk mee bepaalt, hoe in de
Bondsraad wordt gestemd.
Dat zqu betekenen dat als mensen van deze groepen in
overheidsdienst willen, ze niet meer eerst worden „onderzocht”
op hun trouw aan de grondwet door de veiligheidsdienst Een
communistische machinist of brievenbesteller mag dan van de
FDP aan de slag blijven.
Verder laat het zich aanzien dat er met name over de gezond
heidspolitiek en een liberalisering van het radicalenbesluit
wordt gesproken. Waarnemers geloven dat het ten aanzien van
dit laatste punt weleens zo kan zijn dat de FDP besluit het
Radicalen-Erlass voor arbeiders en lagere ambtenaren op te
heffen
Na lange debatten waarin regering en
Franco-getrouwen langs elkaar heen
praatten (en de laatsten derhalve met
onthoudingen en tegenstemmen dreigden
als zij niet gehoord werden) kwam de
doorbraak gistermiddag rond zes uur. De
Franco-getrouwen waren in twee groe
pen verdeeld: degenen die helemaal geen
veranderingen wensten, en degenen die
dat wel zouden slikken als het kiessys
teem gunstig voor hen uitviel.
Een ander obstakel is dat de mensen in
de Sovjet-Unie er steeds minder voor voe-
Amalrik ziet als oorzaak van de onvrij
heid in zijn land dat de mens louter
gebruikt wordt als een voorwerp.om een
totalitair systeem door te voeren. „Om
deze doelstelling te bereiken zijn er sinds
de revolutie 60 miljoen mensenlevens
opgeofferd”, aldus Amalrik.
De machtspolitiek van de Sovjet-Unie
ziet Amalrik als het resultaat van een
historische ontwikkeling. In de Byzantijn
se tijd gold al het principe van één wereld
staat, één wereldreligie. Dat is precies ook
het doel van het marxisme. In haar stre
ven heeft de Sovjet-Unie echter een rivaal
ontmoet in China, dat dezelfde ideologie
aanhoudt.
LONDEN (DPA, Reuter). De minis
tersconferentie van de nucleaire plan
groep van de NAVO heeft op de bijeen
komst in Londen opdracht gegeven tot
nieuwe studie over de ontwikkeling van
de kernaanvalscapaciteit van de Russi
sche strijdkrachten.
Naar secretaris-generaal Joseph Luns
gisteren na afloop meedeelde zijn met
name de Europese NAVO-landen bezorgd
over de nieuwste Russische raket voor
middelgrote afstasd, de SSX-20. Deze
raket zal het totaal evenwicht tussen de
NAVO en het Warschau-Pact weliswaar
niet veranderen, maar wel de aanvalsca-
paciteit van het oostblok in Europa ver
sterken.
Luns zei nog dat de Verenigde Staten
wellicht hun nieuwe Cruise-raket naar
Europa zullen brengen als tegenwicht.
Bestudeerd zal worden hoe dit wapen in
Europa kan worden ontplooid. De Cruise,
die nog in het ontwikkelingsstadium ver
keert, kan van schepen, vliegtuigen en van
de grond worden gelanceerd. Hij is vrij
wel onontdekbaar, doordat hij onder de
radar doorvliegt en obstakels als bergen
kan ontwijken.
Er zijn echter op het ogenblik nog geen
„tastbare bewijzen” dat de Sovjet-Unie de
SSX-20 in Europa heeft ontplooid.
De plangroep omvat de permanente
leden: de Verenigde Staten, de Duitse
Bondsrepubliek, Engeland en Italië. Niet-
permanente leden zijn momenteel Cana
da, Nederland, Noorwegen en Grieken
land.
Amalrik maakt daarbij uitdrukkelijk
het voorbehoud dat zulk een samenleving
niet een afspiegeling mag zijn van de
westerse liberalistische samenleving, die
nergens in de Sovjet-Unie aanhang vindt.
Het is daarom des te moeilijker een derde
ideologische richting te vinden. Amalrik
zegt ook nog weinig hoop te kunnen put
ten uit de onafhankelijke opstelling van
diverse Europese communistische partij
en die hij nog te veel aan Moskou gebon
den! acht.
len als instrument voor deze politiek te
worden gebruikt. Om deze ontwikkeling
niet uit de hand te laten lopen, is het voor
de leiders in Moskou een onvermijdelijke
noodzaak een ideologie te ontwerpen die
is gebaseerd op democratische principes.
LONDEN (AP, Reuter)Miss Jamaica,
de 22-jarige Cindy Breakspeare, is gister
avond in Londen tot Miss World 1976
gekozen. Nummer twee werd Miss Aus
tralië en als derde eindigde Miss Goeam.
De verkiezing werd verstoord door de
terugtrekking van negen landen die met
hun aktie tegen de apartheid in Zuid-
Afrika protesteerden.
Tot het laatste ogenblik toe werd ver
wacht dat de Jamaicaanse zich ook uit de
wedstrijd zou terugtrekken. Hoewel eer
der op de dag de Jamaicaanse regering in
een verklaring de „beschamende praktijk
van de apartheid” had veroordeeld, zei zij
met de macht te hebben tussenbeide te
komen.
Volgens mij zit hij ergens in Nederland
bij vrienden ondergedoken en heeft hij
gisteren ook naar de televisie zitten kij
ken, zich verbijtend omdat hij op zoveel
vragen zo’n afdoend antwoord zou kun
nen geven. Vermoedelijk voelt hij zich ook
weinig op zijn gemak, omdat zijn inlich-
tingenapparaat kuren heeft vertoond.
r
i
t
t
o
t
n
s-
t,
1-
g
r
i
22
lit
an
20
ij-
d
r
u
e
•n
et
el
ie
le
en
tig
?er
zal
net
in-
er-
:en
>1”
m
ar
B”
ste
len
•in
!hi-
eid
ge-
om
ijn
ees
in
ten
'an
■ni
es
in
'in
di-
iol-
its-
?ne
*vel
fan
ed,
pa
in
m
m
ie
le
>P
ar
er
;h
trijfël
Donderdagavond immers was al het
besluit gevallen hem te arresteren, en toch
duurde het tot zondag voordat hij er van
door ging! Zou hij zo lang gewacht heb
ben, als hij meteen al op donderdag of
vrijdag een tip had gekregen?
(Van onze correspondent)
TILBURG. „De toekomst van de
Sovjet-Unie hangt af van de vraag of zij
er in zal slagen een derde ideologische
richting te ontwerpen die noch Aziatisch-
totalitair, noch Westers-kapitalistisch is
en die de Russische maatschappij kan
hervormeji tot een democratische samen
leving waarin de mens als subject cen
traal staat. Slaagt zij daar niet in, dan
dreigt een enorme anarchie, waarvan de
aanleiding zal gevormd kunnen worden
door een oorlog met China. Ik kan u geen
garantie geven dat dat in 1984 zal gebeu
ren, dat kan ook veel later".
Deze laatsten boden rond zes uur aan
om het regeringsvoorstel te steunen, in
ruil voor een compromis over het kiessys
teem.
De regering had een meerderheidsstel-
sel voorgesteld voor de senaat (207 leden)
en een evenredig systeem voor het lager
huis (350 leden); zij weigerde om ook voor
het lagerhuis een meerderheidsstelsel te
aanvaarden, zoals de Franco-getrouwen
eisten. Het compromis bestaat tenslotte
daaruit dat de naam van evenredig kies
stelsel voor het lagerhuis bewaard blijft,
maar met een aantal „correcties om een
overmaat van partijfracties in de Kamer
te voorkomen”; in werkelijkheid zal het
dus iets meer op het systeem voor de
senaat gaan lijken.
Bijvoorbeeld krijgen de onderbevolkte
plattelandsprovincies naar verhouding nu
meer parlementszetels in de Tweede
Kamer dan hen volgens een zuiver evenre
dig stelsel zou toekomen. Dat begunstigt
de grote conservatieve partijen en maakt
daarentegen voor progressieve regionale
partijen de toegang tot het parlement zeer
moeilijk. Bovendien zal er een flinke kies
drempel ingesteld worden om splinterpar
tijtjes buiten het parlement te houden.
Soms dacht ik even dat Van Agt
gevlucht maar nog net op tijd gepakt was
om het kruisverhoor door de Tweede
Kamer te kunnen ondergaandie rol van
„plaatsbekleder” van Menten werd hem
als het ware opgedrongen. Maar ja, eigen
schuld dikke bult, hij had het er ook wel
naar gemaakt, en hij maakte het er met
zijn verklaring ook niet beter op: „Hulpe
loos”, de vicieuze cirkel met paspoort-
verhoor-bevel tot arrestatie waarvoor
mevrouw Koppeyne van de WD een open
doekje van het publiek kreeg, en zijn
verhaal over de Russische toestemming
die er niets toe deed, waren kluiven die hij
zijn verslinders eigener beweging had toe
geworpen. Stel u voor dat Men ten niet
gevlucht was, maar gewoon gearresteerd,
dan zouden we deze tv-uitzending niet
gezien hebben en nog altijd denken dat de
leden van de Tweede Kamer geen behoor
lijk doortimmerd betoog kunnen afleve
ren! Ik troost me verder maar met de
gedachte dat Menten al 77 is, en nu op zijn
leeftijd nog in de sores zit en weet dat zijn
poging om als een geacht man te sterven
voorgoed en eeuwig is mislukt
TEHERAN (Reuter). De „British Air
craft Corp.” (BAC) gaat Iran geleide
luchtdoelraketten van het type „Rapier”
leveren op grond van een gisteren in
Teheran getekende overeenkomst. Voor
een waarde van 400 miljoen pond sterling
1,6 miljard) zullen wapens tegen olie
worden geruild.
Er is acht maanden over het contract
onderhandeld. Het Brits-Iraanse contract
voorziet verder in de oprichting door de
BAC en de Iraanse elektronische indus
trie van een onderneming die Irano-
British Dynamics wordt genoemd.
De olie wordt door Shell van de BAC
gekocht en buiten het Verenigd Konin
krijk op de markt gebracht. Dat betekent
dat BAC voor de aan Iran geleverde
wapens deviezen terugkrijgt.
Ook de SSX-20 is moeilijk te localise-
ren. Deze raket heeft drie kernkoppen.
De plangroep heeft zich onder meer
bezig gehouden met technologische
vraagstukken en met de kwestie van ver
betering van de tactische kernwapens van
het bondgenootschap. Ook is gesproken
over „verfijning” van het politieke overleg
in het geval van een crisis.
grondwetsherziening
Volgens de persbureaus AFP en UPI
blijkt er weinig heimwee in Spanje te
bestaan naar het tijdperk van generalissi
mo Franco. Volgens de uitslag van een
opinie-onderzoek dat gisteren is gepubli
ceerd vinden de Spanjaarden dat zij nu
meer vrijheid genieten en dat het prestige
van Spanje in het buitenland groter is
geworden.
Op de bij het onderzoek gestelde vraag
of zij de omstandigheden onder het Fran-
cobewind terug zouden willen of de voor
keur geven aan de huidige gang van zaken
koos 54,8 percent voor het heden, 11,5
percent voor Franco en 33,7 percent zei
daar geen oordeel over te hebben.
Het resultaat betekent echter wel dat de
conservatieven enigermate de bewegings
vrijheid van premier Suarez hebben
beperkt in zijn komende onderhandelin-
gen met de democratische oppositie over
de kieswet. Niettemin is het waarschijn
lijk dat de oppositie eveneens een compro
mis met Suarez wil aanvaarden, bijvoor
beeld in ruil voor algehele partijvrijheid.
Al met al blijven koning Juan Carlos en
zijn premier het initiatief behouden; zij
hebben de Franco-getrouwen nu als
doorslaggevende (rem)kracht uitgescha
keld en kunnen zich nu geheel aan ondei;-
handelingen met de oppositie wijden.
Het verbaasde me wel dat niemand,
inzake de paspoortkwestie, erop wees dat
lang geleden al eens door mr. Hartsuiker,
als ik mij niet vergis, werd opgemerkt dat
Menten niets in de weg kon worden gelegd
als hij wilde vluchten. Dat leek toen al op
een invitatie te vertrekken. Het gekke is
ook dat ik het gevoel heb veel meer van de
zaak-Menten af te weten dan de minister,
die op Schiphol zei dat zijn eerste kennis
name van de zaak via een artikel in Vrij
Nederland was geweest. Dat is op zichzelf
al tekenend, want Vrij Nederland (herin
nerde hoofdredacteur Rinus Ferdinan-
dusse zich) schreef voor het eerst over
Menten in augustus, toen Igor Comelisse
van vakantie was teruggekeerd. Accent
begon zijn publikaties echter al in de
nam glimlachend een warm applaus in
ontvangst.
LONDEN (Reuter). De Britse rege
ring heeft gisteren besloten het hogerhuis
te weerstaan door voor de tweede keer
een amendement van de lords te verwer
pen op het wetsontwerp tot nationalisatie
van de scheeps- en vliegtuigbouw.
Het hogerhuis wil dat twaalf winstge
vende reparatiewerven buiten de nationa
lisatie vallen.
Premier Callaghan zei gisteren in het
lagerhuis, dat het niet-gekozen hogerhuis
niet het recht heeft zijn standpunt te laten
gelden in een zaak waarover de kiezers
zich hebben uitgesproken en die door het
gekozen lagerhuis is aangenomen.
Hoe is het te verklaren dat Van Agt pas
maanden na de eerste publikaties over
een zo opzienbarende zaak er voor het
eerst van vernam? Omdat hij, getuige zijn
activiteiten in de zaak van de Drie van
Breda, pas in actie komt als oorlogsmisda
digers gevangen zitten? Die verklaring
lijkt me te simpel. Ferdinandusse had een
nog simpeler verklaring. In het stuk in
Vrij Nederland werd de naam van Van
Agt genoemd (daar was in Accent nog
geen reden voor geweest), en vermoede
lijk heeft hij het VN-artikel om die reden
in zijn persmapje gevonden. Zo komt een
minister nog wel eens iets te weten.
Volgens het persbureau AP zijn vier
van de 133 Chileense politieke gevange
nen die woensdag zouden worden losgela
ten vastgehouden op andere beschuldigin
gen. Dat is gisteren in Santiago bekendge
maakt. Gisteren zouden er opnieuw poli
tieke gevangenen worden vrijgelaten. In
totaal zouden het er, woensdag en donder
dag samen, ongeveer 300 zijn.
Dank zij dit compromis viel de stem
ming tenslotte als volgt uit: van de 531
huidige leden waren er 497 aanwezig (de
rest wilde de ondergang van Franco’s
bewind niet aanzien). 425 van hen stem
den voor, 59 tegen en dertien onthielden
zich. Het regeringsvoorstel had dus een
klinkende overwinning behaald. Premier
Suarez, met diepe wallen onder de ogen,
Dit oordeel gaf gisteren tijdens een
lezing aan de Tilburgse hogeschool de
dissidente Russische schrijver Amalrik,
die dit jaar toestemming kreeg zich in
Nederland te vestigen, nadat hij tien jaar
lang vervolgd was door de autoriteiten in
zijn land vanwege zijn kritische houding
tegen het Russische-regime.
Eerder klaagde Dost, die een straf van
drie jaar en negen maanden uitzit wegens
beweerde verkoop van hasj in Nederland
aan jonge Duitsers, over het verbod van
het Landgericht in Kleef om kritische
tijdschriften te lezen. Dit verbod is inmid
dels door het Oberlandesgericht, na een
bezwaarschrift van Dost, ongedaan
gemaakt.
Brieven aan Nederlanders, onder wie
zijn ouders, zijn op last van het Landesge-
richt in Kleef vastgehouden. Het ging hier
om aogenaamde kettingbrieven met tek
sten waarin ongerustheid wordt uitge
sproken over de politieke ontwikkelingen
en het justitie-optreden in de Bondsrepu
bliek.
Wat een prachtige televisiedag! En al die
arme mensen dan die overdag moeten
werken en het daardoor niet konden zien?
Kan de regering er niet voor zorgen dat in
de toekomst bij soortgelijke gelegenheden
iedereen van staatswege een videoappa-
raat krijgt uitgereikt? Ik heb even een
kleine rondvraagenquête gehouden, maar
iedereen was het er over eens dat het
Kamerdebat-Bernhard met straatlengtes
werd geklopt door het debat-Menten. Of
beter gezegd: het debat-Van Agt, want het
gênante was dus eigenlijk dat iedereen
heel omzichtig en met verschuldigde eer
bied en godsvrucht over prins Bernhard
sprak in de Lockheed-affaire, maar dat
niemand een blad voor de mond wenste te
nemen in de zaak-Van Agt. Goed, af en toe
riep iemand dat hij Van Agts integriteit
niet in het geding bracht, maar niemand
voegde daar aan toe dat hij uiteraard ook
niet wil suggereren dat ’s ministers dom
heid en onbekwaamheid voor het
opscheppen lagen!
De Nederlandse afgevaardigde zei dat
de regering in Den Haag de houding van
de Chileense autoriteiten betreurt, die een
onderzoeksgroep van de Verenigde Naties
de toegang tot het land blijft weigeren.
Deze houding van Chili kan niet anders
dan tot de conclusie leiden, dan dat een
vrij, objectief en ongehinderd onderzoek
APRILIA (UPI). Bijna 200 arbeiders
zijn gisteren getroffen door een gifgas
wolk in de Yale-fabriek voor veiligheids-
uitrusting in Aprilia, 40 kilometer ten
zuiden van Rome. Vijf arbeiders zijn in
een ziekenhuis opgenomen.
Het gas ontsnapte door een lek in een
boiler.
Volgens Genscher kunnen CDU-FDP-coalities in bepaalde
deelstaten ervoor zorgen dat niet slechts daar een meer liberale
politiek wordt gevoerd, maar ook dat de blokkade-politiek van
de CDU-CSU in de Bondsraad, een soort Eerste Kamer, die
bestaat uit vertegenwoordigers van de deelstaten, wordt door
broken.
Ik had een beetje te doen met Van Agt.
Ten eerste zat hij daar zo in zijn eentje,
duidelijk bezig zijn memoires te schrijven
maar daarin voortdurend gestoord door
mensen die „meneer de minister” zeiden
zodat hij even moest opkijken. En ten
tweede zat hij daar „hulpeloos”, wat door
Van Dale wordt omschreven als „zonder
hulp of steun, verlaten”. Het zou toch
aardig zijn geweest als een paar andere
ministers hadden aangeschoven achter de
tafel, maar die waren blijkbaar allemaal
naar Roemenië vertrokken. En Piet Steen
kamp? Had die niet even bij hem kunnen
gaan zitten? Of zat die zelf vertwijfeld en
handenwringend voor het tv-toestel thuis,
werkeloos toeziend hoe de door hem op
het CDA-paard geholpen Van Agt door de
meedogenloze Kamer gedemonteerd
werd?
Achttien prominente gevangenen,
onder wie enkele vooraanstaande linkse
politici, zullen worden vastgehouden zon
der dat tegen hen een aanklacht is inge
diend.
'SÉ
